Overgang van vorderingen en schulden in het Nederlandse internationaal privaatrecht

Transcriptie

1 Overgang van vorderingen en schulden in het Nederlandse internationaal privaatrecht Mr. L.RA. Steffens 1997 Kluwer - Deventer

2 INHOUDSOPGAVE LUST VAN AFKORTINGEN XVI INLEIDING 1 1 Algemeen 1 2 Het object en de wijze van onderzoek 2 3 Onderwerpen die verder buiten beschouwing blijven 4 4 Plan van behandeling 7 DEEL I OVERGANG VAN VORDERINGEN EN SCHULDEN IN HET NATIONALE RECHT: EEN RECHTSVERGELUKEND PERSPECTIEF 11 Hoofdstuk 1 Cessie Inleiding Overdraagbaarheid van vorderingen Vereisten voor de overdracht Inleiding Het pactum de cedendo en het pactum cessionis Vereisten voor een geldige levering Gevolgen van de overgang van een vordering Inleiding Nevenrechten Verplichtingen van de cèdent Schuldenaarsbescherming Inleiding Verweermiddelen Verrekening Wanneer kan de schuldenaar nog bevrijdend betalen aan de cèdent? Bijzondere gevallen van overdracht van een vordering Overdracht van toekomstige vorderingen De overdracht van vorderingen tôt zekerheid (de fiduciaire cessie) en het stil pandrecht Rangorde bij meervoudige cessie van een vordering Conclusie 64 VII

3 Hoofdsruk 2 Subrogatie 2.1 Inleiding Welke vorderingen zijn voor overgang krachtens subrogatie vatbaar? "7 2.3 De belangrijkste gevallen van subrogatie van rechtswege Inleiding Een aan een derde toebehorend goed is voor de vordering verbonden De derde die betaalt ter bescherming van een hem toekomend recht Betaling door een hoofdelijk verbonden schuldenaar Betaling door een derde in zijn hoedanigheid als borg Betaling door een schadeverzekeraar Subrogatie krachtens overeenkomst Rechtsgevolgen van de subrogatie Inleiding Beperkingen van de rechtsgevolgen bij de overgang van vorderingen krachtens subrogatie Additionele rechtsgevolgen van de subrogatie Schuldenaarsbescherming De subrogatie in het Engelse recht Inleiding De vatbaarheid van vorderingen voor overgang krachtens subrogatie De belangrijkste gevallen van subrogatie van rechtswege 97 a. Een aan een derde toebehorend goed is voor de vordering verbonden 97 b. De derde die betaalt ter bescherming van een hem toekomend recht 97 c. Betaling door een hoofdelijk verbonden schuldenaar 98 d. Betaling door een derde in zijn hoedanigheid als borg 98 e. Betaling door een schadeverzekeraar 99 f. De subrogatie van een kredietgever Subrogatie krachtens overeenkomst Rechtsgevolgen van de subrogatie VIII

4 2.7.6 Schuldenaarsbescherming Conclusie 105 Hoofdstuk 3 Schuldoverneming Inleiding De schuldoverneming in het Nederlandse, Duitse en Zwitserse recht Inleiding Vereisten voor een (voltooide) schuldoverneming Gevolgen van de schuldoverneming voor de aan de actieve zijde van de schuld (de vordering) verbonden nevenrechten Verweermiddelen van de nieuwe schuldenaar jegens de schuldeiser Verrekening Schuldoverneming door middel van novatie in het oud BW, het Franse en het Engelse recht Inleiding Vereisten voor een geldige novatie Gevolgen van de novatie voor de aan de actieve zijde van de oospronkelijke schuld (de vordering) verbonden nevenrechten Verweermiddelen van de nieuwe schuldenaar jegens de schuldeiser Conclusie 137 Hoofdstuk 4 Contractsoverneming Inleiding De vereisten voor een geldige contractsoverneming Gevolgen van de contractsoverneming Bijzondere gevallen van contractsoverneming De novatie in het Engelse recht Inleiding Uitzonderingen - bijzondere gevallen van contractsoverneming De novatie Conclusie 154 IX

5 DEEL II DE VERWUZINGSREGELS VOOR DE OVER- GANG VAN VORDERINGEN EN SCHULDEN IN EN HET EUROPESE VERDRAG INZAKE HET RECHT DAT VAN TOEPASSING IS OP VERBINTENISSEN UIT OVEREENKOMST VAN Hoofdstuk 5 Hoofdlijnen van de geschiedenis Inleiding Kritiek op de wijzen van aanknoping van de drie aspecten van overgang van vorderingen en schulden Welk rechtsstelsel is van toepassing op de vraag of de vordering of de schuld voor overgang vatbaar is? Welk rechtsstelsel beheerst de geldigheid van de overgang van de vordering of de schuld (de wijze en de vereisten voor de overgang)? Welk rechtsstelsel is van toepassing op de positie van de schuldenaar van de vordering c.q. de schuldeiser bij schulden contractsoverneming, die niet aan de overgang heeft meegewerkt? Eén verwijzingsregel voor de overgang van verbintenissen in het algemeen of specifieke verwijzingsregels voor specifieke vormen van overgang? Welk recht beheerst de positie van vierden? De overgang van schulden De goederenrechtelijke aspecten van de cessie 168 Hoofdstuk 6 Artikelen 12 en 13 EVO en de Zwitserse IPR-Wet: Europese verwijzingsregels voor de cessie en subrogatie Inleiding Artikel 12 EVO en de cessie van vorderingen Artikel 13 EVO en de overgang van vorderingen van rechtswege 175 Hoofdstuk 7 De cessie in het internationaal privaatrechf. Interpretatie en werkingsomvang van artikel 12 EVO Inleiding Welk recht beheerst de vraag of een vordering vatbaar is voor overgang krachtens cessie? Welk recht beheerst de (verbintenisrechtelijke) X

6 vereisten voor een geldige cessie? De titel of onderliggende overeenkomst - de reikwijdte van artikel 12 lid 1 EVO Het mededelingsvereiste in het internationaal privaatrecht en de reikwijdte van artikel 12 lid 2 EVO Formele geldigheid van de cessie - artikel 9 EVO Welk recht beheerst de goederenrechtelijke aspecten van de cessie c.q. de bezwaring van vorderingen? Inleiding Welke deelvragen vallen onder het goederenrechtelijk statuut? Een goederenrechtelijke verwijzingsregel voor de cessie - vijf opvattingen 197 a. Polak 198 b. Bertrams en Verhagen 200 c. Smit 202 d. Dalhuisen 204 e. De Ly Eigen overwegingen Welk recht bepaalt de rangorde bij meervoudige cessie van dezelfde vordering? Welk recht beheerst de gevolgen van de cessie: de overgang van nevenrechten Schuldenaarsbescherming Inleiding Verweermiddelen Welk recht beheerst de vraag of de schuldenaar zich jegens de cessionaris op verrekening kan beroepen? Welk recht bepaalt of en wanneer de schuldenaar bevrijdend heeft betaald? Bijzondere gevallen van overdracht van een vordering Welk recht is van toepassing op de vraag of toekomstige vorderingen vatbaar zijn voor overdracht krachtens cessie? Welk recht is van toepassing op de fiduciaire cessie van één of meer huidige of toekomstige vorderingen? Uniforme verwijzingsregels voor de cessie Kan een eenvormige interpretatie van artikel 12 EVO worden bereikt? Een uniforme verwijzingsregel voor de XI

7 goederenrechtelijke aspecten van de cessie Twee voorbeelden Conclusie 253 Hoofdstuk 8 De subrogatie in het internationaal privaatrecht: Interpretatie en werkingsomvang van artikel 13 EVO Inleiding Welk recht recht beheerst de vraag of vorderingen vatbaar zijn voor overgang krachtens subrogatie? Subrogatie van rechtswege: Welk recht beheerst de vraag of de betalende derde wordt gesubrogeerd? Inleiding Derden die de schuld betalen op grond van een verplichting jegens de schuldeiser 263 A. Derden, niet zijnde medeschuldenaren 263 B. Medeschuldenaren 272 B.l. Medeschuldenaarschap 272 B.2. Welk recht beheerst de vraag of de betalende schuldenaar wordt gesubrogeerd? Derden die de schuld betalen, niet omdat zij daartoe jegens de schuldeiser zijn verplicht, maar omdat zij een belang daarbij hebben 283 C. Een derde die betaalt omdat een hem toebehorend goed voor de vordering ls verbonden 283 D. Derden die zelf een beperkt recht op (of een belang in) een niet aan hen toebehorend goed hebben dat door uitwinning door de schuldeiser verloren dreigt te gaan Subrogatie krachtens overeenkomst - welk recht beheerst de vraag of de betalende derde wordt gesubrogeerd? Inleiding Subrogatie krachtens overeenkomst en artikel 13 EVO De verwijzingsregels voor subrogatie: welk recht beheerst de vraag of en zo ja in hoeverre de derde wordt gesubrogeerd in de rechten van de schuldeiser? Subrogatie en/of een zelfstandige regresvordering? Welk recht beheerst de gevolgen van de subrogatie? Schuldenaarsbescherming: welk recht beheerst de positie van de schuldenaar jegens de gesubrogeerde derde? Inleiding Welk recht bepaalt welke verweermiddelen de schuldenaar jegens de derde heeft? 313 XII

8 8.8.3 Welk recht beheerst de vraag of de schuldenaar zich jegens de derde op verrekening kan beroepen? Een uniforme verwijzingsregel voor de subrogatie? Inleiding Een eenvormige interpretatie van artikel 13 lid 1 EVO Een eenvormige interpretatie van artikel 13 lid 2 EVO Uniforme verwijzingsregels voor de overige gevallen van subrogatie Conclusie 322 Hoofdstuk 9 Schuldoverneming in het internationaal privaatrecht Inleiding De schuldoverneming in het Nederlandse, Duitse en Zwitserse internationaal privaatrecht Inleiding Welk recht beheerst de vraag of de schuld vatbaar is voor overgang krachtens schuldoverneming? Welk recht beheerst de vraag of er krachtens schuldoverneming schuldenaarsvervanging heeft plaatsgevonden? Welk recht bepaalt of er sprake is van een schuldoverneming van het type A of van het type B? Welk recht beheerst de rechtsgevolgen van de schuldoverneming ten aanzien van nevenrechten? Welk recht bepaalt welke verweermiddelen de nieuwe schuldenaar jegens de schuldeiser heeft? 336 a. Welk recht beheerst de vraag of de schuldoverneming abstract of causaal is? 336 b. Welk recht beheerst de vraag of de overnemer gebreken in de overnemingsovereenkomst zelf aan de schuldeiser kan tegenwerpen? 337 c. Welk recht beheerst de vraag of de overnemer verweermiddelen welke voortvloeien uit de overgenomen schuld aan de schuldeiser kan tegenwerpen? Welk recht beheerst de positie van de oorspronkelijke schuldenaar jegens de schuldeiser? Uniforme verwijzingsregels voor de schuldoverneming? Het Franse en Engelse internationaal privaatrecht inzake de schuldoverneming Inleiding 341 XIII

9 9.3.2 Verwijzingsregels voor de novatie in het Franse en Engelse internationaal privaatrecht Kan de novatie in het Nederlandse, Duitse en Zwitserse internationaal privaatrecht gelijk worden geschakeld met de schuldoverneming? Conclusie 343 Hoofdstuk 10 Contractsoverneming in het internationaal privaatrecht Inleiding Welk recht beheerst de vraag of een overeenkomst vatbaar is voor overgang krachtens contractsoverneming? Welk recht beheerst de geldigheid van de contractsoverneming? Omvang van de verwijzingsregel De novatieve contractsoverneming in het Engelse internationaal privaatrecht Is gelijke behandeling van de contractsoverneming en de novatie in het internationaal privaatrecht mogelijk? Inleiding Welk recht beheerst de verbintenissen tussen de nieuwe contractspartijen na contractsoverneming c.q. novatie? Welk recht is bepalend voor de verweermiddelen van de nieuwe contractspartij jegens de wederpartij? Welk recht beheerst de rechtsgevolgen ten aanzien van de nevenrechten? Conclusie 357 CONCLUSIES EN SAMENVATTING Algemeen Uniforme verwijzingsregels voor cessie Uniforme verwijzingsregels voor subrogatie Uniforme verwijzingsregels voor schuldoverneming Uniforme verwijzingsregels voor contractsoverneming Tôt besluit 372 SUMMARY 375 LIJST VAN AANGEHAALDE LITERATUUR 391 XIV

10 WETGEVING EN VERDRAGEN REGISTER 404 JURISPRUDENCE REGISTER 409 TREFWOORDENLUST 420 XV