Autisme en depressie. Congres Nijcare 14 juni 2018 Katelijne Robbertz & Cees Kan

Transcriptie

1 Autisme en depressie Congres Nijcare 14 juni 2018 Katelijne Robbertz & Cees Kan

2 Hoe herken je autisme bij een depressieve patiënt?

3 3 Wat gaat hier mis?

4 DSM5 criteria Autismespectrumstoornis A. Beperkingen in de sociale communicatie en interactie 1. Deficiënties in de sociaal-emotionele wederkerigheid 2. Deficiënties in het non-verbale communicatieve gedrag dat gebruikt wordt voor sociale interactie 3. Deficiënties in het ontwikkelen, onderhouden en begrijpen van relaties B. Repetitief gedrag en specifieke interesses 1. Stereotiep(e) of repetitieve motorische bewegingen, gebruik van voorwerpen of spraak 2. Hardnekkig vasthouden aan hetzelfde, inflexibel gehecht zijn aan routines of geritualiseerde patronen van verbaal of non-verbaal gedrag 3. Zeer beperkte, gefixeerde interesses die abnormaal intens of gefocust zijn 4. Hyper- of hyporeactiviteit op zintuiglijke prikkels of ongewone belangstelling voor de zintuiglijke aspecten van de omgeving

5 Screeningsvragen 1. Heeft u altijd al moeite gehad met het leggen en onderhouden van vriendschappelijke/sociale contacten? 2. Heeft u het altijd al moeilijk gevonden om aan te voelen wat andere mensen bedoelen als ze het niet duidelijk zeggen? 3. Bent u altijd al sterk opgegaan in bepaalde interesses? 4. Heeft u het altijd al moeilijk gevonden om u aan te passen aan onverwachte veranderingen? 5. Bent u altijd al erg gevoelig geweest voor bepaalde zintuiglijke prikkels? (Bijvoorbeeld geluid, geur of aanraking)

6 Theory of Mind (ToM) Het vermogen om je te kunnen verplaatsen in de gedachten en gevoelens van anderen Dr.C.C. Kan, psychiater PE Bijeenkomst 4: Verbeeldingsvermogen 6

7 Wat gaat hier mis? 7 Dr.C.C. Kan, psychiater PE Bijeenkomst 4: Verbeeldingsvermogen

8 Centrale Coherentie Betekenisverlening door samenhang en integratie van fragmenten (stimuli) in een geheel ASS bij Volwassenen

9 9 Wat gaat hier mis?

10 Executieve functies Het vermogen om voor de oplossing van een probleem de beste oplossingsstrategie te kiezen, uit te voeren en vervolgens te evalueren en ervan te leren

11 11 Wat gaat hier mis?

12 Depressie bij autisme Ervaren anders te zijn en geen aansluiting te vinden Niet geaccepteerd/buitengesloten worden Misbruikt worden (pesten, uitbuiting) Verlies van voorspelbaarheid Werk (ontslag, reorganisatie) Steunfiguur (echtscheiding, overlijden) Omgeving (verhuizing) Geen nieuwe invulling na verlies (lege tijd) Langdurige (sociale) overprikkeling/overbelasting Uitputting door langdurig compenseren en camoufleren Vastlopen maar niet weten waardoor Effecten van diagnose ASS op zelfbeeld (rouw) Gevolgen van de (sociale) beperkingen..?

13 Hoe behandel je een depressie bij een patiënt met autisme?

14 Richtlijn ASS bij volwassenen Biedt volwassenen met ASS de gebruikelijke psychotherapeutische voor depressie (TAU), maar modificeer deze met betrekking tot het autisme. Hoe modificeren?

15 Cognitieve gedragstherapie bij ASS Nog geen wetenschappelijk bewijs Wel al aanwijzingen in de klinische praktijk

16 Wat zeggen patiënten er zit tenminste logica in zo kan ik leren hoe anderen waarnemen en dingen ervaren ik kan zaken goed analyseren

17 CGT bij ASS helpt Klachten ASS te reduceren Comorbide stoornissen te verminderen Coping te versterken Zelfregulatie te vergroten Constructief gedrag te verhogen Zelfaccepatie te bevorderen

18 Lastig bij CGT voor ASS Vaardigheden zijn minder aanwezig Zelfinzicht is matig Problemen worden minder (h)erkend ToM problemen Moeite inbeelden situaties Drempel zich te zetten tot huiswerk

19 Kerngedachte CGT kan kernsymptomen ASS niet genezen CGT is gericht op beter leren omgaan met kernsymptomen ASS

20 Indicaties Acceptatieproblemen Problemen in omgaan met ASS Piekeren Belemmerende Preoccupaties Spanning ( onvoldoende emotieregulatie) As I comorbiditeit problematiek aanwezig Zelfbeeld verstoord Zelfstandigheid onvoldoende

21 Contra-indicaties Onvoldoende kennis ASS, doe eerst psycho-educatie Onvoldoende zelfreflectie (bijvoorbeeld alexithymie) Onvoldoende veranderingsmogelijkheden Basisbehoeften niet vervuld Crises, onvoldoende stabiliteit

22 vormen Voorkeur individuele therapie (met name bij ernstigere vormen) Groepspsychotherapie (gestructureerd) Mindfulness

23 Verbanden Komen de depressieve klachten door ASS kernproblemen? (secundair) Zijn depressieve klachten een gevolg van hoe iemand met de ASS klachten omgaat? Hangen de depressieve klachten samen met comorbide stoornissen? Versterkt de depressie de autistische kenmerken?

24 Voordeel van CGT Casus conceptualisatie geeft verklaring Er wordt veel psycho-educatie gegeven (blijf dat gehele behandeling doen) Uitleg is concreet

25 Aanpassingen CGT bij ASS Soms protocollen aanpassen Meer tijd nemen voor uitleg Gebruik vaker motto s Bij gebruik van metaforen maak ze concreet (laat patiënt deze zelf bedenken!) Zorg dat gesprek niet verzandt in details Gebruik veel visuele weergaves Begeleidt rollenspelen goed

26 Passieve strategieën ASS Piekeren Afwachten Vermijden (let op: dit kan ook adequaat zijn i.v.m. overprikkeling) Soms omgeving aanpassen

27 Therapeut Heeft kennis CGT Heeft kennis ASS Neemt directieve houding aan Niet te veel overnemen Bekrachtiging kleine stappen Biedt structuur Blijft kalm Leert patiënt goed kennen

28 Aanpassingen Mindfulness bij ASS MBSR in plaats van MBCT (reductie stress door meditatie) Meer rust of meer bewustzijn van stresssignalen Selectie van passende technieken Concreet taalgebruik Passende meditaties inplannen in thuissituatie (generalisatie)

29 Overzicht behandelingen bij ASS

30 Casus I Man met pet en muurtje

31 Casus II Vrouw met de vele vragen

32 Casus III De Discussie Man

33 Casus IV De stille man

34 Casus V De conflict student