Anatomie / fysiologie. Team anatomie/fysiologie AFI1. Anatomie / fysiologie / pathologie. Cxx53 1 en 2. Milieu interieur Uitwisseling van stoffen

Transcriptie

1 Anatomie / fysiologie Cxx53 1 en 2 Milieu interieur Uitwisseling van stoffen 1 Team anatomie/fysiologie Alfabetische volgorde achternaam Matthieu Berenbroek Jan Borm Simone Egberts Eric van Roon Nol van Roosmalen 2 Anatomie / fysiologie / pathologie Anatomie = ontleedkunde = bouw van het menselijk lichaam veel bekend Beeldtechnieken Fysiologie = (normale) functie van het menselijk lichaam niet zoveel bekend hersenen regelmechanismen (afweer, celniveau) Pathologie = ziektekunde 3

2 College onderwerpen Belangrijke functies voor het in stand houden van het lichaam Uitwisseling van stoffen Bloed en circulatie Cxx53 Ademhaling spijsvertering Cxx54 4 College onderwerpen Vocht en elektrolyten huishouding Uitscheiding Warmteregulatie Hormonaal stelsel Zenuwstelsel Cxx55 Cxx56 5 Hoe en wat leren 1 Uitgangspunt van de stof zijn deze sheets Hand-outs via N@tschool Lees daarbij om de onderwerpen in een boek Maak vooraf de opdrachten, zodat je het college kunt volgen Leer vooraf de woorden die gebruikt gaan worden, zoek ze op en ontleedt ze in delen Voorbereiden / zelfstudie a.h.v. trefwoorden en / of stellingen

3 Hoe en wat leren 2 Bestudeer na afloop de stof van de sheets Maak de vragen en beredeneer deze Leer de stof niet van buiten maar zorg ervoor dat je het begrijpt Stel direct vragen als dingen onduidelijk zijn Vragen stellen over vorige colleges Vragen indienen via forum anatomie / fysiologie in N@tschool Schrijf tijdens de colleges zo min mogelijk! Toetsen 2 toetsmogelijkheden per jaar Toets 1 Cxx53 / Cxx54 januari / juni Toets 2 Cxx55 / Cxx56 januari / juni Bij onvoldoende herkansen, je mag met elke gelegenheid meedoen, wel tijdig inschrijven! 8 Eencellige in de oerzee 9

4 Lichaamscel Elke lichaamscel is omringd door vocht Dit vocht is INTERCELLULAIR vocht en bevindt zich in de interstitiële ruimte, weefselvocht Het vocht in de cellen noemen we INTRACELLULAIR vocht = celvocht. 10 Cellen van de mens De ruimte rondom de cellen noemen we de INTERSTITIELE RUIMTE ofwel het MILIEU INTöRIEUR en is onderdeel van de EXTRACELLULAIRE ruimte. Tot deze laatste ruimte behoort ook de vloeistof in bloed- en lymfevaten. Deze extracellulaire ruimte kleiner dan de intracellulaire ruimte 11 capillairwand Vochtverdeling Celmembraan COD 9 ltr KOD 27 ltr 3 ltr bloedplasma weefselvocht celvocht COD (colloïd osmotische druk) KOD (kristalloïd osmotische druk) 12

5 Infrastructuur van de meercellige Bij een meercellig organisme hebben zich organen ontwikkeld om dit milieu intérieur in stand te houden. Het in stand houden van het milieu interne wordt HOMEOSTASE genoemd. 13 Infrastructuur van het menselijk lichaam 14 Homeostase 15

6 Homeostase Complexiteit van het menselijk lichaam heeft een goed afgestemd fysiologisch regelmechanisme nodig Homeostase is dat dynamisch evenwicht, d.w.z. niet steeds dezelfde waarden. (koorts) zowel lichamelijk als geestelijk 16 Homeostase voorbeelden Bedorven eten => veel bacteriën => diarree => ziektekiemen snel eruit Milieu interieur (constante samenstelling, bloed en weefselvloeistoffen) zoals ph (zuurgraad), temperatuur Nieren met name voor de afvalstoffen 17 Uitwisseling van stoffen: FILTRATIE Filtratie is het transport van water door een meer of minder permeabele wand. Met het water gaan, afhankelijk van de poriegrootte, ook vaste deeltjes mee. Filtratie komt onder andere voor in de nieren en het transport van water en stoffen vanuit de bloedbaan naar het interstitium. Voorwaarde voor filtratie is drukverschil (bloeddruk en/of osmotische druk) 18

7 bloeddruk Filtratie bloedvat H 2 O + deeltjes interstitium H 2 O + deeltjes cellen 19 Uitwisseling van stoffen: DIFFUSIE De manier waarop veel stoffen binnen ons lichaam worden uitgewisseld verloopt middels diffusie. Diffusie is het passieve transport van stoffen langs een concentratiegradiënt. Een concentratiegradiënt is een verschil in concentratie van stoffen in 2 aangrenzende ruimten In gas gaat diffusie sneller dan in vloeistof 20 Diffusie 20 ST 2 ST ST 2 ST 11 ST 11 ST 1 Indien de zoutdeeltjes(ionen) de doorlaatbare membraan passeren 2 dan het (keukenzout) zich gelijkmatig over de bak verdelen over de hele bak 3 er gelijke concentraties Li en Re bestaan Theezetten: de bruine kleurstof verdeelt zich gelijkmatig over de gehele pot 21

8 Diffusie oppervlak Selectief permeabel Geen wand Ondoorlaatbaar Doorlaatbaar DOORlaatbaar 22 Diffusie temperatuur Warm water Koud water 23 Selectieve permeabiliteit selectie van de in- en output van de cel Bijvoorbeeld insuline verandert de permeabiliteit van de celwand voor glucose maakt uitwisseling tussen de cel en zijn omgeving mogelijk Verstoring door: Bacterie / virus / ontsteking Beschadiging, wondjes Tekorten 24

9 Uitwisseling van stoffen: OSMOSE Een andere manier waarop stoffen uitgewisseld worden is middels osmose. Osmose vindt altijd plaats wanneer twee vloeistoffen gescheiden zijn door een gedeeltelijk doorlaatbare (semipermeabele of beter selectief permeabele) wand. Voorwaarde is een concentratieverschil in opgeloste stoffen die niet vrij de wand kunnen passeren. 25 Uitwisseling van stoffen: OSMOSE Een belangrijke stof voor het ontstaan van concentratieverschillen is keukenzout () dat zich in een vloeistof splitst in de ionen Na + en Cl -. Osmose is feitelijk alleen watertransport. Osmose lijkt op diffusie en wordt ook wel waterdiffusie genoemd Met het water worden ook stoffen meegesleurd (als ze door de membraanporiën kunnen). 26 Osmose ST 2 ST 20 ST 2 ST 20 ST 2 ST 1 de scheidingswand is niet permeabel (doorlaatbaar) voor zout. Er kan geen diffusie optreden maar wel druk van het zout () 2 zuigkracht van het zout trekt water aan, water van Re => Li 3 er ontstaat evenwicht tussen waterdruk hoge kolom en zuigkracht van het zout Osmose is diffusie van het oplosmiddel 27

10 Osmose Hoge concentratie Hogere concentratie lage concentratie lagere concentratie Osmotische druk 28 Osmotische waarde Osmotische waarde van een oplossing = zuigkracht van de oplossing = ongeveer het aantal deeltjes in die oplossing Zuigkracht = de osmotische druk COD = Colloïd Osmotische druk = in het bloed de zuigkracht voornamelijk bepaald door de eiwitten in het bloed Molecuulgewicht, hoe hoger hoe groter de aanzuigende werking 29 Osmose voorbeelden Rimpelvingertjes na lang in bad liggen Hoogte van bomen wordt beperkt door de maximale osmostische zuigkracht, dus veel eiwitten in de kruin Hongeroedeem 30

11 Osmose animatie 31 Uitwisseling van stoffen: ACTIEF TRANSPORT Op veel plaatsen in het lichaam is het nodig stoffen energetisch bergopwaarts te transporteren ofwel tegen hun elektrochemisch verval oftewel tegen de concentratiegradiënt in. In tegenstelling tot de passieve processen is bij deze processen altijd energie (ATP oftewel glucose) nodig. Het betreft hier voornamelijk ionen transport, vandaar dat we spreken van IONENPOMPEN 32 Actief transport (kost energie) Enzymatische pomp of ionenpomp (bijvoorbeeld Na/K pomp) soort draaideur effect. Endocytose (buiten de cel naar binnen de cel) Fagocytose (vaste stoffen) Pinocytose (vloeistoffen) Exocytose (binnen de cel naar buiten de cel) zweetklieren 33

12 Fagocytose = opnemen door insluiting Capillairwand Leukocyt Bacteriën Diapedese Leukocyten (witte bloedcellen) verlaten bloedvat (diapedese). Ruimen bacteriën op door fagocytose. 34 Natrium / kalium pomp Intracellulair: veel K, weinig Na Extracellulair: weinig K, veel Na Door diffusie verplaatsing Na en K Cel K Door actief transport probeert de cel: K terug te zuigen Na eruit te gooien Cel K Na Bloed Na Bloed Dit kost energie (glucose = suiker) 1 celmembraan 2 pomp (schematisch) 35 Samenvatting Grofweg zijn er 4 soorten transport te onderscheiden: 1. Filtratie 2. Diffusie 3. Osmose 4. Actief transport Energie 36