Hoorcollege 1: Onderzoeksmethoden !!

Transcriptie

1 Hoorcollege 1: Onderzoeksmethoden Stof hoorcollege Hennie Boeije, Harm t Hart, Joop Hox (2009). Onderzoeksmethoden, Boom onderwijs, achtste geheel herziene druk, ISBN Hoofdstuk 3, p Onderwerpen hoorcollege Wat is wetenschap? Opvattingen van onderzoek Empirische en regulatieve cyclus Wat is wetenschap? 1. Empirisch: kennis moet gebaseerd zijn op (meerdere) waarnemingen en redenering. 2. Theoretisch: feiten en wetten berustend op wetenschappelijke kennis die nog niet aan de praktijk zijn getoetst. Logisch samenhangende en abstracte uitspraken komen voort uit (meerdere) waarnemingen. 3. Cumulatief: nieuwe kennis ontstaat door het verder bouwen op en verfijnen van oudere theorieën/kennis. 4. Waardevrij (non-ethisch): wetenschap bestaat om te verklaren, niet om zich bezig houden met wat goed of slecht is. Hoe komen we van empirie, dus waarnemingen als bron van kennis, tot een theorie? Voor deze overgang wordt er gebruik gemaakt van verschillende bewijstechnieken (logica): 1. Inductie (bij het vinden van empirische regelmatigheden/verbanden). Aan de hand van observaties wordt een algemene uitspraak gedaan (object + observaties = regel). Er wordt vanuit het specifieke naar het algemene beredeneerd. Probleem van inductie is dat er geen zekerheid bestaat over hetgeen dat niet geobserveerd is. - Vb. Je koopt in de supermarkt een zak bessen (object), vervolgens pak je hiervan een handjevol bessen. Het blijkt dat deze allemaal blauw zijn (observatie). Hieruit concludeer je dat alle bessen uit deze zak blauw zijn (regel).

2 2. Deductie (verklaring (= oorzaak) geven voor verschijnselen die empirisch zijn vastgesteld). Aan de hand van een algemeen verband wordt een uitspraak gedaan over een concrete situatie (regel + object = observaties). Er wordt vanuit het algemene naar het specifieke geredeneerd. - Vb. De (algemene) uitspraak is dat ieder mens sterfelijk is (regel). Je stelt dat jezelf een mens bent (object). Hieruit concludeer je dat je zelf zult sterven (observatie). 3. Abductie (verklaring, uit meerdere mogelijke verklaringen, voor een verschijnsel) De verklaring is voldoende, maar niet noodzakelijk. Er zijn namelijk nog andere mogelijkheden. Hiermee is abductie zwakker dan deductie en inductie. - Vb. De (algemene uitspraak) is dat als het regent, het gras nat wordt (regel). Het wordt waargenomen dat het gras nat is (observatie). Het heeft geregend (object). Dit is een mogelijke verklaring. Het kan namelijk ook zijn dat iemand het gras heeft besproeid met water. Opvattingen van onderzoek Functie van sociale wetenschappen 1. Waarheid-zoekend (hypotheses testen) - het corrigeren en bekritiseren van bestaande ideeën en opvattingen, omtrent hetzelfde object (mensen), die voor lief zijn genomen. Een bekend voorbeeld is het programma Mythbusters dat mythen of broodjeaapverhalen probeert te ontkrachten of bevestigen. 2. Oriënterend (hypotheses vormen) - het geven van alternatieve verklaringen van sociale verschijnselen, die zijn gekaderd in de specifieke historische en sociale context. Typen wetenschappelijk onderzoek 1. Fundamenteel onderzoek (oplossen van kennisprobleem) - door middel van de ontwikkeling en toetsing van theorieën wordt een kennisprobleem opgelost. Fundamenteel onderzoek houdt zich aan de wetenschappelijke normen (empirisch, theoretisch, cumulatief, non-ethisch) en is gericht op kennisvermeerdering. 2. Praktijkgericht onderzoek (oplossen van praktijkprobleem) - het doen van onderzoek voor de ontwikkeling, uitvoering en evaluatie van oplossingen voor praktijkproblemen (bij aanwijsbare personen, groepen of

3 organisaties buiten de wetenschap). Praktijkgericht onderzoek houdt zich aan de praktijknormen (bruikbaarheid, toegankelijkheid, specificiteit) en is gericht op beleidsondersteuning/commercie. Empirisch-analytische benadering (neopositivisme) De empirisch-analytische benadering is empirisch, aangezien de vergaarde kennis terug te voeren is tot waarnemingen. Empirisme gaat er dus vanuit dat alle wetenschappelijke kennis gebaseerd moet zijn op observaties. Daarnaast analytisch, aangezien waarnemingen omgezet worden naar een geheel van logisch samenhangende, heldere en regelmatige uitspraken (ook wel logisch positivisme). Empirisch analytisch onderzoek is vaak kwantitatief (= cijfermatig) en reductionistisch (= complexe entiteiten worden begrepen door analyse van onderdelen). Belangrijke uitgangspunten van deze benadering: 1. herhaalbaarheid van het onderzoek 2. controleerbaarheid van de omstandigheden bij onderzoek Interpretatief onderzoek Bij interpretatief onderzoek draait het erom de sociale werkelijkheid te begrijpen (en niet slechts te beschrijven). Kritiek op de empirisch-analytische benadering is dat deze benadering slechts verklaart. Interpretatief onderzoek is vaak kwalitatief (= participatie van onderzoekers in de te bestuderen situatie of interviews. De onderzoeker is het onderzoeksinstrument). Neomarxistisch onderzoek, kritisch emancipatoir onderzoek Bij kritisch emancipatoir onderzoek staat emancipatoir de emancipatie van minderheden (etnisch, geslacht, seksuele of klasse). Kritisch heeft hier twee betekenissen. Ten eerste wordt de maatschappij bekritiseerd vanuit het perspectief van bijvoorbeeld feministen of arbeiders. De onderzoekers zijn uit op een bijdrage aan de verandering (en het gelijkmaken) van de maatschappij. Ten tweede staat kritisch voor wetenschapskritisch waarbij de bekende opvatting van wetenschap wordt afgewezen. Kritiek op deze benadering is de subjectiviteit ervan. Daardoor wordt deze benadering vaak als niet-wetenschappelijk bekritiseerd.

4 Bron 1: Wetenschapsidealen met horizontaal functie en verticaal type Empirische en regulatieve cyclus Empirische cyclus (fundamenteel onderzoek) De empirische cyclus beschrijft het stappenplan om kennis op een empiristische manier op te doen, door middel van de toetsing van opgestelde hypotheses. Theorie ontwikkeling 1. Observatie: waarnemen en verzamelen van empirische feiten. - Ik zie een witte zwaan. 2. Inductie: hypothese formuleren (object + observatie = regel). - Alle zwanen zijn wit. Theorie beoordeling 3. Deductie: toetsbare gevolgen van de hypothese formuleren (regel + object = observatie). - Als ik een zwaan zie, is deze wit. 4. Toetsen: toetsen van hypothese d.m.v. een experiment. 5. Evaluatie: resultaten van het experiment waarnemen en evalueren. Je ziet een zwarte zwaan? Dan begin je weer van vooraf aan met een andere hypothese (bijv. alle zwanen zijn zwart of wit).

5 Bron 2: Empirische cyclus Regulatieve cyclus (praktijkgericht onderzoek) De regulatieve cyclus is gericht op beslissingen (in tegenstelling tot de empirische cyclus die gericht is op de productie van wetenschappelijke kennis). Een ander verschil met de empirische cyclus is dat het onderzoek (regulatieve cyclus) specifiek bruikbaar is voor één situatie, terwijl onderzoek (empirische cyclus) zoveel mogelijk veralgemeniseerd wordt. Een laatste verschil is dat bij de regulatieve cyclus, de onderzoekt wel participeert in het onderzoek wat betreft de uitvoering van interventies. 1. Probleemstelling: inhoudelijke probleemstelling in samenwerking met belanghebbenden (meningsverschillen / onderhandeling). - Probleem: jonge mensen beginnen nog altijd met roken 2. Diagnose: onderzoek naar de probleemsituatie en de oorzaken ervan. - Oorzaken: advertenties en groepsdruk 3. Design/planevaluatie: onderzoek/planvorming om tot een realiseerbare verbeterde situatie te komen. - Optie: verbied roken in de openbare ruimte. - Onderzoek: hoe groot is de weerstand tegen de invoering van een algeheel rookverbod bij alle stakeholders? 4. Interventie/procesevaluatie: onderzoek naar de feitelijke implementatie. - Houden café s, restaurants en hotels zich aan de nieuwe wet? 5. Evaluatie/productevaluatie: onderzoek naar effecten van de interventie. Is het initiële probleem opgelost door de interventie? Is het probleem effectief aangepakt? Is er voor de juiste oplossing gekozen? En tot slot, hoe efficient was de oplossing? - Neemt het aantal jonge rokers af?

6 Bron 3: Regulatieve cyclus