Conclusies en aanbevelingen

Transcriptie

1 Achtergrondinformatie Opvoeding en opvoedingsondersteuning Wonen, welzijn Lichamelijke en zorg gezondheid leefstijl en psychosociaal welbevinden Conclusies en aanbevelingen Ouderenmonitor Monitor kinderen tot 12 jaar Conclusies en aanbevelingen In het algemeen groeien kinderen in de regio IJsselland op in goede gezondheid. Toch blijken sommige kinderen op een aantal gezondheidsaspecten niet zo positief te scoren en zijn er groepen kinderen die vanwege de omgeving, het gezin waarin ze opgroeien en hun leefstijl meer gezondheidsrisico s lopen. Uit de resultaten van de kindermonitor springen vier thema s in het oog: Overgewicht en daarmee verband houdende leefstijlfactoren voeding en beweging, psychosociale problemen bij kinderen, opvoedingsvragen en behoefte aan ondersteuning bij ouders en gezondheidsverschillen die samenhangen met de sociaal economische status van het gezin. Onderzoek Hoe gezond onder zijn onze 65-plussers kinderen?

2 Onderzoeksopzet De GGD IJsselland heeft in het najaar van 2010 een ouderenmonitor uitgevoerd. Dit is een onderzoek naar de lichamelijke, geestelijke en sociale gezondheid en leefstijl van zelfstandig wonende ouderen van 65 jaar en ouder. In de regio IJsselland is per gemeente een a-selecte steekproef van 600 personen getrokken. In eerste instantie werd aan de ouderen gevraagd de vragenlijst digitaal in te vullen. Diegenen die de vragenlijst niet digitaal invulden, kregen de mogelijkheid de vragenlijst op papier in te vullen. De respons op het onderzoek is in de totale regio 60% (5043 ouderen). Om te corrigeren voor grootteverschillen tussen de gemeenten en voor verschillen in de respons voor verschillende leeftijdsgroepen en tussen mannen en vrouwen, is het bestand gewogen. Hierdoor ontstaat een totaalbeeld van de ouderen in de regio. De gepresenteerde cijfers zijn representatief voor de ouderen in de hele regio. De resultaten worden weergegeven in drie leeftijdsgroepen, opleidingsniveau, alleenwonend of samenwonend en financiële situatie (alleen AOW of meer inkomstenbronnen). Voor de conclusies en aanbevelingen is gebruik gemaakt van de uitkomsten van het onderzoek en van de uitkomsten van een expertmeeting, waarbij een aantal (voornamelijk) regionale zorg- en welzijnsorganisaties voor ouderen aanwezig waren. Wonen Wonen en woonomgeving De meeste ouderen (84%) wonen in een reguliere woning, zoals een appartement of flat. 85-plussers wonen vaker dan jongere ouderen in een aangepaste woning met of zonder zorg. Tweeënzestig procent van de ouderen woont in een koopwoning. De 85-plussers wonen minder vaak in een koopwoning dan jarigen. Het percentage ouderen met een koophuis is toegenomen. In 2003 was dit 4%, in % en in 2011 had 62% van de ouderen een koophuis. Type woning naar leeftijd (%) jaar jaar Totaal % Reguliere woning Aangepaste woning al dan niet met zorg Verhuiswens Negentien procent van de ouderen in de regio wil verhuizen. Er is ook gevraagd naar welk type woning ouderen willen verhuizen. Acht procent van de ouderen wil verhuizen naar een zelfstandige ouderenwoning of seniorenwoning, 6% naar een flat/ etagewoning/appartement. Dertien procent wil naar een aanleunwoning bij een verzorgingshuis, serviceflat, woongemeenschap of woning bij een zorgpunt. Ventilatie binnenshuis Ruim de helft van de ouderen in de regio IJsselland geeft aan te wonen in een huis met uitsluitend natuurlijke ventilatie. Veel ouderen ventileren de verschillende ruimten in de woning volgens de richtlijnen van GGD-Nederland onvoldoende. Eenenvijftig procent van de ouderen ventileert de woonkamer, 32% de slaapkamer, 54% de badkamer en 40% de keuken onvoldoende. De leeftijd speelt een rol bij het ventileren. Met het toenemen van de leeftijd, zijn er meer ouderen die niet goed ventileren in huis. Openbaar vervoer Ruim een vijfde van de ouderen heeft problemen met het vervoer, waardoor men ergens niet naar toe gaat terwijl men wel graag had willen gaan. Zestien procent heeft soms problemen en 6% heeft bijna altijd problemen met vervoer. Met name ouderen van 85 jaar en ouder (44%) hebben (soms) problemen met vervoer. Veertien procent van de ouderen geeft aan alleen met hulp, (zelfstandig) gebruik te kunnen maken van het openbaar vervoer, dit geldt zelfs voor 55% van de 85-plussers.

3 De meest genoemde problemen zijn dat men lichamelijk niet in staat is om met het openbaar vervoer te reizen (7%), dat een gewone taxi te duur is (6%) en dat het openbaar vervoer te ingewikkeld is (8%). In vergelijking met 2006 (16%) geven meer ouderen (22%) aan dat zij vanwege problemen met vervoer ergens niet naar toe gaan. Vooral de groep die aangeeft (bijna) altijd problemen met vervoer te hebben is toegenomen van 1% naar 6%. Veiligheid s Nachts voelen meer mensen zich wel eens onveilig op straat dan overdag. s Nachts en s avonds geeft 13% van de ouderen aan zich wel eens onveilig te voelen. Overdag is dit 4%. Vrouwen (17%) voelen zich s avonds of s nachts vaker niet veilig dan mannen (8%). Welzijn Ouderen ondernemen allerlei activiteiten in hun vrije tijd. Dagelijks of wekelijks zijn er veel ouderen die fietsen (61%), wandelen (60%), op bezoek gaan (53%) of bezoek ontvangen (57%). Met uitzondering van bezoek ontvangen, ouderensport en bibliotheekbezoek, nemen mensen van 75 jaar en ouder minder vaak deel aan maatschappelijke activiteiten dan jarigen. Percentage dat dagelijks of wekelijks tijd besteedt aan genoemde activiteiten (%) Internetten Hobby Overige sporten Ouderensport Fietsen Wandelen Bezoek 57 ontvangen Op bezoek gaan % Totaal jaar jaar Vrouwen ontvangen vaker bezoek en doen vaker mee aan ouderensport. Mannen fietsen vaker, doen vaker mee aan verenigingsactiviteiten, voeren vaker hobby s uit, klussen vaker en internetten en en vaker. Maar weinig ouderen doen nog regelmatig betaald werk. Bibliotheek bezoek en uitgaan zijn niet in het overzicht opgenomen. Dit zijn namelijk activiteiten die meestal niet dagelijks of wekelijks plaatsvinden, maar een aantal keer per maand of nog minder vaak.

4 Welzijnsvoorzieningen Voor ouderen zijn tal van voorzieningen in het leven geroepen. Gemeenten zijn in toenemende mate verantwoordelijk voor de financiering en de organisatie van deze welzijnsvoorzieningen. De verwachting is dat deze trend zich de komende jaren zal voortzetten. Ouderen in de regio IJsselland blijken vooral gebruik te maken van hulp bij administratieve activiteiten, van sport- of bewegingsactiviteiten voor ouderen en voor recreatieve/culturele activiteiten voor ouderen. Ouderen die wel mee zouden willen doen aan activiteiten, geven het meest aan dat zij willen meedoen aan sport- en bewegingsactiviteiten (8%) en dat zij gebruik willen maken van hulp in en om huis (7%). Onbekend bij ouderen zijn vooral de mogelijkheid voor ondersteuning bij het geven van mantelzorg (6%), een eetpunt (%) en de mogelijkheid om advies of voorlichting te krijgen van een ouderen voorlichter (%). Gebruik en bekendheid welzijnsvoorzieningen (%) Personenalarmering Vervoer naar voorzieningen Hulp bij uitbreiden sociale contacten Ondersteuning bij het geven van mantelzorg Hulp in en om huis Sport- of bewegingsactiviteiten voor ouderen Hulp bij administratieve of financiële activiteiten Advies of voorlichting ouderenvoorlichter Eetpunt Maaltijdverstrekking % 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 0% 100% Ja, gebruik ik weleens Nee, zou wel willen Nee, geen behoefte aan Nooit van gehoord Zoals verwacht maken 75-plussers meer gebruik van hulp en ondersteuning jarigen nemen vaker deel aan sport- of bewegingsactiviteiten voor ouderen. Naast het gebruik, de behoefte en de bekendheid van voorzieningen, is ook gevraagd of respondenten weten waar ze voor bepaalde voorzieningen terecht kunnen. Het blijkt dat ouderen in de regio IJsselland vooral niet weten op welke manier ze gebruik kunnen maken van schuldhulpverlening, van de hulp van een ouderenadviseur, van personenalarmering en van financiële administratieve ondersteuning. De bekendheid van de verschillende voorzieningen en waar men terecht kan voor die voorziening is toegenomen sinds Dit geldt alleen niet voor thuiszorg. Hiervan was en is de bekendheid onder ouderen al erg groot. Het percentage ouderen dat weet waar men terecht kan voor bepaalde voorzieningen (%) Financiële / administratieve ondersteuning Personenalarmering Activiteiten voor ouderen Ouderengym / zwemmen Ouderenadviseur of voorlichter Maaltijdverstrekking / maaltijdendienst Vervoersvoorziening Rolstoelvoorziening Woningaanpassingen Gehandicaptenparkeerkaart Schuldhulpverlening Persoonsgebonden budget Thuiszorg %

5 Bereikbaarheid en bekendheid van voorzieningen Voor ouderen is het belangrijk dat voorzieningen bereikbaar Zorgloket, Gemeenteloket en bank zijn de voorzieningen die zijn. Van de meeste voorzieningen geven ouderen aan dat zij vaak te ver weg zijn voor ouderen. deze voorziening kennen en dat de afstand tot de voorziening In vergelijking met 2006 vinden meer ouderen de tandarts, activiteiten/dienstencentrum, postkantoor, gemeenteloket en zorg- niet te ver is. Voorzieningen als een eettafel, een activiteitencentrum of loket op een goede afstand zitten. Minder ouderen geven aan buurthuis en een zorgloket zijn het minst bij ouderen bekend. het zorgloket niet te kennen. Bereikbaarheid en bekendheid voorzieningen (%) Bibliotheek Geldautomaat 2 8 Bank Zorgloket Gemeenteloket Postkantoor Winkels voor dagelijkse boodschappen 2 8 Activiteiten- / dienstencentrum / buurthuis Eetcafé Verpleeghuis Fysiotherapeut Apotheek 4 6 Polikliniek Tandarts Huisarts 2 8 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 0% 100% Op goede afstand Te ver weg Onbekend

6 Vrijwilligerswerk In Nederland doet 41% van de jarigen aan vrijwilligerswerk. Boven de 75 jaar neemt het percentage vrijwilligers duidelijk af. In de regio IJsselland doet bijna een kwart van de ouderen wekelijks of vaker aan vrijwilligerswerk. Daarnaast neemt een grote groep ouderen deel aan verschillende maatschappelijke activiteiten als het oppassen op kleinkinderen. Hoewel er veel actieve ouderen zijn, is er ook een groep die minder actief deelneemt aan maatschappelijke activiteiten. Acht procent van de ouderen geeft aan dat zij wekelijks of dagelijks geen van de genoemde activiteiten ondernemen. Tien procent van de ouderen is actief bij of onderneemt slechts één van de genoemde activiteiten. In vergelijking met 2006 gaan minder ouderen op bezoek en/ of ontvangen bezoek, minder ouderen wandelen en meer ouderen internetten en/of en. Vrijwilligerswerk naar leeftijd (%) Bij anderen klusjes doen Passen op kleinkinderen Vrijwilligerswerk Verenigingsactiviteiten % Totaal jaar jaar Zorg Mantelzorg geven Mantelzorg is in dit onderzoek omschreven als onbetaalde zorg die iemand geeft aan een bekende uit zijn/haar omgeving, zoals een partner, ouders, kind, buren of vrienden, als deze persoon voor langere tijd ziek, hulpbehoevend of gehandicapt is. Deze zorg kan bijvoorbeeld bestaan uit het huishouden doen, wassen en aankleden, gezelschap houden, vervoer en geldzaken regelen. In Nederland geeft een kwart van de ouderen mantelzorg. In de regio IJsselland heeft 15% van de ouderen in het afgelopen jaar mantelzorg gegeven. Twaalf procent van de ouderen geeft op het moment van het onderzoek nog steeds mantelzorg. De meeste mantelzorgers geven 3-10 uur mantelzorg in de week. Meestal wordt mantelzorg gegeven aan echtgenoot of partner. De belasting door het geven van mantelzorg kan groot zijn. In de regio IJsselland geeft 2% van de ouderen aan zich tamelijk zwaar tot zwaar belast te voelen, 10% voelt zich enigszins belast. Twee procent van de ouderen geeft aan praktische of emotionele steun nodig te hebben bij het geven van mantelzorg. In vergelijking met 2006 (7%) geven meer ouderen mantelzorg (12%). Mantelzorg ontvangen Door het ontvangen van mantelzorg kunnen ouderen vaak langer zelfstandig blijven functioneren zonder dat zij direct een beroep hoeven te doen op professionele zorg. In Nederland maakt ongeveer 6% van de ouderen gebruik van mantelzorg. In de regio IJsselland heeft 17% van de ouderen het afgelopen jaar mantelzorg ontvangen en 15% ontvangt nog steeds mantelzorg. Zeven procent van de ouderen ontvangt minstens 1 keer per dag mantelzorg. De mantelzorg wordt meestal gegeven door kinderen (8%) en/of partner (6%). De meest ontvangen mantelzorg is hulp bij huishoudelijk werk en begeleiding en/of vervoer (bijv. bij bezoek aan arts). Vrouwen hebben vaker mantelzorg gekregen dan mannen, dat geldt voor alle leeftijdsgroepen. Het gebruik van mantelzorg neemt sterk toe met de leeftijd. In het huidige onderzoek ontvangen meer ouderen (15%) op het moment van onderzoek mantelzorg, dan in 2006 (11%). Mantelzorg ontvangen in het afgelopen jaar (%) jaar jaar Totaal % Vrouwen Mannen

7 Gezondheid Ervaren gezondheid Bijna drie kwart (73%) van de ouderen in de regio IJsselland ervaart zijn gezondheid als (zeer) goed. Dit komt overeen met het percentage in 2006 (71%). Het percentage ouderen dat de gezondheid (zeer) goed vindt, neemt af met de leeftijd. Verder ervaren vooral alleenwonenden, ouderen met een lage opleiding en ouderen die rondkomen van alleen AOW hun gezondheid minder vaak als (zeer) goed. Functionele beperkingen Uit gegevens van het CBS blijkt dat in heel Nederland 34% van de ouderen één of meer beperkingen heeft in het horen, zien, in de mobiliteit of in andere ADL-activiteiten (ADL = Algemeen Dagelijkse Levensverrichtingen). In de regio IJsselland heeft 30% van de ouderen te maken met een beperking in horen, zien, in de mobiliteit of andere ADL activiteiten. Beperkingen in het horen blijken bij 10% van de ouderen voor te komen. Beperkingen in het zien bij 8%. Beperkingen in de mobiliteit komen meer voor, namelijk bij 24% van de ouderen. Alle genoemde beperkingen komen het meest voor bij ouderen in de leeftijdsgroep van 85 jaar en ouder. Er is ook een duidelijke toename te zien met de leeftijd in de beperkingen die ouderen hebben in het uitvoeren van huishoudelijke activiteiten en in de mobiliteit. Beperkingen doen zich vooral voor ten aanzien van het uitvoeren van zware huishoudelijke activiteiten, waaronder bedden verschonen en opmaken, kleren wassen en strijken en in iets mindere mate boodschappen doen. Bijna drie kwart van de ouderen heeft één of meer chronische ziekten. De drie meest voorkomende ziekten, die door een arts Beperkingen op gebied van horen, zien en mobiliteit, naar leeftijd en geslacht (%) Heeft 1 of meer beperkingen in horen, zien of mobiliteit Heeft gehoorbeperkingen Heeft gezichtsbeperkingen Heeft mobiliteitsbeperkingen % Totaal jaar jaar zijn vastgesteld zijn: hoge bloeddruk (37%), gewrichtsslijtage (27%) en suikerziekte (17%). Veel ouderen voelen zich belemmerd door een chronische ziekte of aandoening. Vijfenveertig procent van de jarigen en 65% van de 75-plussers geeft aan zich belemmerd te voelen. Laagopgeleide ouderen met een chronische ziekte voelen zich vaker belemmerd door een ziekte dan hoogopgeleide ouderen met chronische ziekte. Beperkingen in huishoudelijke activiteiten en mobiliteit Heeft hulp nodig bij 1 of meer huishoudelijke activiteiten Ontbijt of lunch klaarmaken Warm eten klaarmaken Lichte huishoudelijke werkzaamheden verrichten Zware huishoudelijke werkzaamheden verrichten Kleren wassen en strijken Bedden verschonen en/of opmaken Boodschappen doen Gebruikmaken van eigen of openbaar vervoer % Totaal jaar jaar

8 Eenzaamheid De definitie van eenzaamheid luidt: Eenzaamheid is het subjectief ervaren van een onplezierig of ontoelaatbaar gemis aan (kwaliteit van) bepaalde sociale relaties. Iemand met weinig contacten hoeft niet per se eenzaam te zijn. Terwijl iemand die veel mensen om zich heen heeft, zich toch eenzaam kan voelen. Je bent pas eenzaam als je het gemis aan relaties of contacten als negatief ervaart. Het is iets wat je alleen zelf kunt voelen. In Nederland is 28% van alle 65 plussers matig eenzaam en 3% is sterk eenzaam. Het voorkomen van eenzaamheid neemt toe naarmate mensen ouder worden. Eenzaamheid wordt soms versterkt door gebrek aan fysieke conditie, aan geld, (technische middelen) en mobiliteit. Zeven procent van de ouderen in de regio IJsselland voelt zich (zeer) ernstig eenzaam en ruim een derde (36%) voelt zich matig eenzaam. Eenzaamheid neemt toe met de leeftijd. Vooral 85 plussers voelen zich eenzaam (51%), 11% voelt zich (zeer) ernstig eenzaam. Eenzaamheid naar achtergrondkenmerken (%) jaar jaar Samenwonend 35 Alleenwonend 58 Meer dan AOW 42 Alleen AOW 46 Hoog opleidingsniveau 40 Laag opleidingsniveau 46 Totaal % Eenzaamheid komt het meest voor bij alleenwonenden, bij ouderen die rond moeten komen van alleen AOW en ouderen met een lage opleiding. Er kan een onderscheid gemaakt worden tussen zogenaamde emotionele eenzaamheid (alleen voelen) en sociale eenzaamheid (een klein sociaal netwerk hebben). Veertien procent van de ouderen ervaart emotionele eenzaamheid, 27% ervaart eenzaamheid op het sociale vlak en 10% voelt zich zowel op sociaal als emotioneel vlak eenzaam. Emotionele eenzaamheid komt meer voor bij vrouwen (34%) dan bij mannen (22%). Mannen voelen zich vaker sociaal eenzaam. Emotionele eenzaamheid neemt toe met de leeftijd, sociale eenzaamheid blijft ongeveer gelijk over de leeftijdsgroepen. Psychosociale gezondheid In Nederland is 14% van de inwoners van 18 jaar en ouder psychisch ongezond. Bij 75-plussers is dat bijna 1%. Het grootste deel van de ouderen in de regio IJsselland (87%) is net als in 2006 in goede psychische gezondheid. Tien procent van de ouderen is licht, 2% matig en 1% ernstig psychisch ongezond. Mannen (1%) hebben vaker een goede psychische gezondheid dan vrouwen (83%). Het percentage ouderen met een goede psychische gezondheid neemt af met de leeftijd. Alleenstaanden, ouderen met alleen AOW en ouderen met een lagere opleiding hebben minder vaak een goede psychische gezondheid. Zeventien procent van de ouderen in de regio IJsselland heeft een probleem dat hen dag en nacht bezig houdt. Dat is gelijk aan het percentage in Vrouwen (21%) hebben vaker een probleem dat hen bezighoudt dan mannen (13%). De meest genoemde problemen zijn zorgen om de eigen lichamelijke gezondheid (7%) en zorgen om (klein)kinderen (6%). Regie over eigen leven Mensen die het gevoel hebben controle te hebben over hun leven, kunnen beter omgaan met (gezondheids-)problemen. Dertien procent van de ouderen heeft het gevoel dat ze geen regie meer hebben over het eigen leven. Vooral 85-plussers, alleenwonenden, ouderen met alleen AOW en laag opgeleiden geven vaker aan dat zij het gevoel hebben geen regie meer over het eigen leven te hebben. Regie op eigen leven hangt samen met onder andere psychosociale gezondheid, het hebben van chronische ziekten en beperkingen, eenzaamheid, sociale steun en tevredenheid met sociale contacten.

9 Eenzaamheid en lichamelijke en psycho-sociale gezondheid Eenzaamheid hangt samen met zowel de lichamelijke als geestelijke gezondheid. Zo ervaren ouderen die zich eenzaam voelen hun gezondheid vaker als matig tot slecht dan niet eenzame ouderen. Ouderen die zich eenzaam voelen hebben vaker een niet goede psychische gezondheid, hebben vaker een hoger risico op angst en depressiestoornissen en geven vaker aan geen regie over het eigen leven te hebben. Ouderen die eenzaamheid ervaren hebben ook vaker één of meer chronische aandoeningen of één of meer lichamelijke beperkingen. Daarnaast blijken eenzame ouderen minder activiteiten in de vrije tijd te hebben en minder vaak tevreden te zijn over de sociale contacten die ze hebben. Eenzaamheid en lichamelijke en psychosociale gezondheid (%) Ervaren gezondheid slecht of matig Niet goede psychische gezondheid Risico op angst en depressie Geen regie op eigen leven Heeft één of meerdere beperkingen Heeft chronische aandoeningen Tevreden over sociale contacten % Sociale steun Niet eenzaam Eenzaam De steun die ouderen uit hun netwerk ontvangen, beïnvloedt mede het gevoel van welzijn en eenzaamheid. Sociale steun is nagevraagd met behulp van de Sociale Steun Lijst (SSL-12). Er wordt onderscheid gemaakt tussen drie soorten steun. Alledaagse steun, steun bij problemen en waarderingssteun. Ruim een kwart (27%) van de ouderen geeft aan (zeer) weinig sociale steun te ontvangen bij waarderingssteun en 21% bij alledaagse steun. Ouderen van 75 jaar en ouder ervaren vaker weinig steun bij alledaagse activiteiten en weinig waarderingsteun dan ouderen tussen de 65 en 75 jaar. Terwijl voor steun bij problemen de scores bij beide leeftijdscategorieën ongeveer gelijk is. Verschil stad en platteland Omdat te verwachten is dat de uitkomsten op een aantal variabelen verschillend zijn voor de stad en plattelandsgemeenten, zijn deze met elkaar vergeleken. Zwolle en Kampen (34%) zijn aangemerkt als stedelijk en de andere gemeenten als platteland (66%). Hierbij is steeds voor leeftijd en geslacht gecorrigeerd. Het blijkt dat eenzaamheid meer voorkomt in de stad, zowel sociale als emotionele eenzaamheid. Over de sociale contacten zijn ouderen op het platteland vaker tevreden en ze ervaren ook meer sociale steun dan in de stad. Mantelzorg geven komt meer voor in de stad en voor mantelzorg ontvangen is geen verschil. Er is geen verschil in het gebruik van voorzieningen tussen ouderen op het platteland en in de stad. Vervoersproblemen (ergens niet naar toe gaan in verband met problemen met vervoer) komen in de stad meer voor. Er zijn in de stad meer ouderen die bepaalde voorzieningen te ver weg vinden. Het gaat dan om: huisarts, gemeenteloket, zorgloket/wmo loket, postkantoor, bank en bibliotheek. Op het platteland vinden ouderen vaker de polikliniek en verzorgingstehuis te ver weg. Verschil stad-platteland (%) Mantelzorg geven Wel eens problemen 21 met vervoer 24 Wel sociale steun Niet tevreden over sociale contacten 12 Eenzaam % Platteland Stad Meer ouderen ervaren een gemis aan steun bij problemen en waarderingssteun dan aan alledaagse steun. Ruim de helft (52%) van de ouderen ervaart (zeer) weinig steun bij problemen, 40%

10 Conclusies en aanbevelingen De meeste ouderen in regio IJsselland zijn fit en actief. Ze ondernemen allerlei activiteiten en doen vrijwilligerswerk. Deze groep ervaart zijn gezondheid als (zeer) goed en weet zich goed zelfstandig te redden in de dagelijkse praktijk en de maatschappij. Er is echter ook een groep die minder zelfredzaam is en dat neemt toe naarmate men ouder wordt. Dit komt niet alleen door lichamelijke oorzaken zoals (chronische) ziekten en beperkingen. Sociale steun, regie over het eigen leven en psychosociale gezondheid bepalen in belangrijke mate het welzijn en de kwaliteit van leven van ouderen. In de regio IJsselland voelt ruim een derde van de ouderen zich matig eenzaam en nog eens 7% voelt zich ernstig eenzaam. Dat is meer dan het landelijk gemiddelde. Daarin zijn verschillen zichtbaar tussen stad en platteland. Eenzaamheid heeft negatieve gevolgen voor de gezondheid. Eenzame mensen hebben een minder gezonde leefstijl. Dat brengt risico s mee voor psychosociale gezondheid. Eenzaamheid vergroot het risico op het ontwikkelen van een depressie. Het is dan ook aan te raden om bij de preventie van eenzaamheid aansluiting te zoeken bij het thema depressiepreventie binnen het lokale gezondheidsbeleid. Eenzaamheid bij ouderen is nooit helemaal op te lossen. Het hoort bij het ouder worden. Men verliest de partner en andere dierbaren en voelt zich daardoor eenzaam. Echter, de mate waarin men eenzaamheid ervaart, hangt samen met de manier waarop men invulling weet te geven aan het leven; of men sociaal actief is, deelneemt aan de samenleving (activiteiten) en sociale steun ervaart en/of kan geven. Vergeleken met de stad zijn er op het platteland minder eenzame ouderen, ervaren zij meer sociale steun en zijn ze vaker tevreden over de sociale contacten. Wat kan een gemeente doen? Aandacht voor eenzaamheid maakt deel uit van verschillende beleidsvelden, ouderen welzijn, gezondheid, wonen en Wmo. Daarbij hoort de aanpak van eenzaamheid en sociaal isolement ook bij het bevorderen van de sociale samenhang en leefbaarheid in dorpen, wijken en buurten. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het in stand houden van de kwaliteit en infrastructuur en voorzieningen; kwaliteit van de buitenruimte, vervoer, verkeer en Wmo-voorzieningen. Soms zijn financiële problemen de oorzaak dat mensen niet kunnen participeren in sportverenigingen of hobbyclubs. Om dergelijke oorzaken van sociaal isolement te voorkomen, kunnen gemeenten specifieke regelingen inzetten om in een bijdrage in de kosten te voorzien. Op veel verschillende terreinen kan een gemeente voorwaarden scheppen en mogelijkheden bieden voor ouderen om mee te (blijven) doen. Regie voeren op samenwerking tussen aanbieders van voorzieningen/activiteiten Het is moeilijk om eenzaamheid op het spoor te komen. Eenzame mensen zitten immers in weinig sociale netwerken en maken hun eenzaamheid veelal niet zelf kenbaar. Inzetten op signalering is daarom een eerste belangrijke stap. Daarnaast is het belangrijk om een divers interventieaanbod beschikbaar te hebben. Samenwerken tussen de verschillende organisaties is daarvoor van groot belang. Er zijn lokaal veel aanbieders op het gebied wonen, welzijn, activiteiten en zorg voor ouderen. Gemeenten dienen inzicht te hebben in het aanbod, op dorps- en wijkniveau. Een goede sociale kaart, waarin al het aanbod is opgenomen, is een onmisbaar hulpmiddel. Organisaties geven aan dat de gemeente een belangrijke rol heeft in de afstemming van het aanbod en samenwerking tussen de spelers. Een platform wonen, welzijn, zorg dat veel gemeenten kennen, is hiervoor een instrument. Er kan ook gekozen worden voor een aparte werkgroep eenzaamheid, waarin de verschillende organisaties vertegenwoordigd zijn.

11 De gemeente coördineert en faciliteert zo n platform of werkgroep. Het vraagt daarnaast ook een actieve inzet van de verschillende aanbieders om met elkaar in contact te komen en af te stemmen. Woonservicegebieden bieden een uitstekend aangrijpingspunt. Het brengt voorzieningen op het gebied van wonen, welzijn en zorg en mogelijkheden tot ontmoeting dichtbij in de buurt. In de steden is de insteek op niveau van wijk of buurt en in plattelandsgemeenten gaat het om dorpen, kernen of buurtschappen. Met ouderen in gesprek gaan Een goede manier om te weten te komen wat ouderen nodig hebben is om het ze zelf te vragen. Op welke manier zou men (meer) sociale steun kunnen ervaren en welke voorzieningen mist men en hoe is dat op te lossen? Het Wmo-loket kan ingezet worden om de vraag en achterliggende problemen en behoeften van ouderen te inventariseren. Projecten zoals WMO-in de buurt, vrijwillige vriendendienst, een maatjesproject, activerend en signalerend huisbezoek en speciale computercursussen voor ouderen zijn goede voorbeelden. Steeds meer ouderen maken gebruik van internet. Internetcommunities als 50plusnet (van Seniorweb en NIGZ) kunnen als sociaal vangnet fungeren en kunnen een plek zijn, waar men anderen ontmoet. In bepaalde gemeenten is een signaleringskaart, waarmee eenzame mensen opgespoord kunnen worden en informatie over de persoonlijke situatie in kaart wordt gebracht, een succesvol middel gebleken. Op basis daarvan kan efficiënt beoordeeld worden welke interventie passend is. Aandacht voor mantelzorgers Veel ouderen ontvangen mantelzorg. De mantelzorger is voor de oudere ook vaak de schakel/verbinding naar de omgeving en kan hem helpen om mee te blijven doen. Belangrijk is dat de mantelzorger zelf gezond blijft. Veel gemeenten beschikken over een Steunpunt Mantelzorg, waar diensten worden verleend aan alle mantelzorgers. Het gaat dan bijvoorbeeld om praktische ondersteuning, informatieverstrekking, respijtzorg en emotionele ondersteuning. Bewegen stimuleren en faciliteren Bewegen heeft een positief effect op zelfredzaamheid, maatschappelijke participatie, gezondheid en preventie van valincidenten. Een groene, ruime inrichting van wijk of dorp nodigt uit tot bewegen. Veiligheid en toegankelijkheid (o.a. voor rollators en scootmobiels) en voldoende (aangepaste) vervoersfaciliteiten zijn daarbij onmisbaar.

12 Achtergrondinformatie Opvoeding en opvoedingsondersteuning Lichamelijke gezondheid leefstijl en psychosociaal welbevinden Conclusies en aanbevelingen Monitor kinderen 0 tot 12 jaar Colofon Conclusies en aanbevelingen In het algemeen groeien kinderen in de regio IJsselland op in goede gezondheid. GGD Toch IJsselland blijken sommige kinderen op een aantal gezondheidsaspecten niet zo positief te scoren en zijn er groepen kinderen die vanwege de omgeving, Team Onderzoek en Ontwikkeling het gezin waarin ze opgroeien en hun leefstijl meer gezondheidsrisico s lopen. Postbus Uit de 1453, resultaten 8001 BL van Zwolle de kindermonitor springen vier thema s in het oog: T (038) Overgewicht en daarmee verband houdende leefstijlfactoren voeding en beweging, psychosociale problemen bij kinderen, opvoedingsvragen en behoefte E r.schiltman@ggdijsselland.nl aan ondersteuning bij ouders en gezondheidsverschillen die samenhangen met I de sociaal economische status van het gezin. Hoe gezond zijn onze kinderen?