DYSLEXIE: INZICHTEN EN ONTWIKKELINGEN

Transcriptie

1 DYSLEXIE: INZICHTEN EN ONTWIKKELINGEN Tom Braams

2 Even voorstellen 1 Tom Braams Kinder- en Jeugdpsycholoog en Gz-psycholoog bij Braams(&Partners) Auteur boeken over dyslexie en dyscalculie Vader van een kind met en een kind zonder dyslexie

3 Braams: 2 Specialisten in leerproblemen/leerstoornissen, m.n. dyslexie en dyscalculie Ook: basis GGZ Praktijken in Deventer, Apeldoorn, Zwolle, Arnhem, Velp, Hoogeveen, Soest, Emmen, Gouda, Veenendaal 5 gz-psychologen, 3 in opleiding 800 diagnostische onderzoeken per jaar 500 kinderen wekelijks in behandeling

4 Braams: ook complexe diagnostiek 3 Complexe vragen of onduidelijke problemen (bijv. bij kinderen die niet alleen dyslexie of dyscalculie lijken te hebben) Second opinion of contra-expertise Basisscholieren, maar ook middelbare scholieren en volwassenen Meertaligheid Engelstalige diagnostiek

5 4 Nieuwe ontwikkelingen

6 Wat is dyslexie? 5 Ernstig en hardnekkig probleem met lezen en spellen (Stichting Dyslexie Nederland)? Niet alle dyslexie is ernstig! Dyslexie is niet altijd in groep 3 of 4 te herkennen

7 The world according to Braams 6 Lichte dyslexie Gewone dyslexie Ernstige dyslexie Dyslexie met forse comorbiditeit Valt vaak op basisschool niet op (compen- saties?) Is met hulp protocol te helpen op school dus: geen vergoeding Kan dyslexiebehandeling via Jeugdwet (gemeenten) krijgen Hoort thuis op SO, en krijgt dus al zorg 1% 3-5% 3,5% 0,5 1%

8 Dyslexie is (allereerst) een taalprobleem 7 Probleem in de hersenen met verwerking van taalklanken. Erfelijk bepaald Dyslexie heb je je hele leven (maar hoeft geen grote handicap te zijn).

9 Maar dyslexie wordt ook geassocieerd met: 8 Problemen in het fonologisch bewustzijn/geheugen Problemen in het orthografisch bewustzijn/geheugen Visueel perceptueel deficiet, Magnocellulair deficiet (waarneming) Auditieve verwerkingsproblemen Snel benoemen van plaatjes, kleuren, letters, cijfers, etc... Aandachtsproblemen Motorische problemen Taalgerelateerde problemen Neurobiologische factoren Omgevingsfactoren etc..

10 Dyslexie is dus meer 9 Leerstoornissen zijn multifactorieel bepaald: ook mondelinge taal, werkgeheugen, aandachtsconcentratie en executieve functies Omgeving kind heeft grote invloed Karaktereigenschappen spelen grote rol (en zijn beïnvloedbaar): mindset, welbevinden, doorzettingsvermogen, spanningsgevoeligheid, nieuwsgierigheid

11 Comorbiditeit is eerder regel 10 dan uitzondering met TOS (taalontwikkelingsstoornissen) met Dyscalculie met AD(H)D met ASS (autismeverwante stoornissen) met DCD (stoornis in coördinatie van bewegingen)

12 Overeenkomsten tussen stoornissen 11 Stoornissen zijn optelsom van kenmerken De meeste kenmerken komen bij meerdere stoornissen voor In welk hokje wordt je geplaatst? (welk label krijg je) Zie boek: De DSM-5 voorbij! Persoonlijke diagnostiek in een nieuwe GGZ. Auteur: prof. Jim van Os, psychiater UMC Maastricht

13 Dyslexie uit zich dus verschillend 12 Verschillen tussen kinderen Ernst dyslexie Bredere taal- of geheugenproblemen Aandachtsproblemen Comorbiditeit Compenserende factoren Verschillen tussen leeftijden

14 Dyslexie uit zich verschillend 13 want de mens is een zeer complex systeem Simpele modelletjes voldoen niet:

15 14 De mens is een complex systeem Compenserende factoren: goede intelligentie, motivatie en inzet, heel goed onderwijs, ondersteunende gezinssituatie, taalstimulatie, goede gezondheid, gunstig zelfbeeld, Complicerende factoren: comorbiditeit, meer aandachts- of taalproblemen, slecht onderwijs, slechte thuis/omgevingssituatie, slechte gezondheid, zwak zelfbeeld,

16 Conclusie 15 Het voldoet niet om alleen naar die cognitieve vaardigheden te kijken die uit wetenschappe-lijke modellen naar voren komen. Veel meer (individuele) factoren spelen een rol. Individueel onderzoek is heel wat anders dan wetenschappelijk onderzoek naar groepen. Alle factoren interacteren met elkaar. Je moet dus kijken naar het hele kind, in zijn omgeving.

17 Dyslexie uit zich breder 16 Lezen Schrijven Praten Luisteren Onthouden van meerdere opdrachtjes (korte duurgeheugen) van een lange instructie (korte duurgeheugen) van stampwerk (tafels, topo, woordjes vreemde talen)

18 Emotionele gevolgen 17 Spanning, faalangst Verlies van zelfvertrouwen Verdriet, woede Onzekerheid over de toekomst Kan leiden tot stemmingsproblemen

19 Behandeling van dyslexie 18 niet alleen ortho-didactische zorg maar ook psychoeducatie, coaching, sociaal-emotionele begeleiding (van ouder én kind) rol ouders is erg belangrijk! Sociaal-emotionele begeleiding Co-therapeut

20 Braams werkt met kwetsbaarhedenmodel 19 Eén probleem is doorgaans goed behandelbaar als alle andere factoren positief zijn (inzet, mindset, pedagogisch klimaat, gezin, ) Meer negatieve factoren leiden tot exponentieel verslechterende ontwikkeling Dus: belemmerende factoren wegnemen c.q. beïnvloeden

21 20 Dyslexie en de Jeugdzorg

22 Transitie naar de gemeenten : overgang van Jeugdzorg naar de gemeenten, incl. GGZ Gedachte hierachter: eigen kracht beter benutten, meer zelf doen Dat is moeilijk in de specialistische GGZ: complexe problemen vragen hoog kennis/ervaringsniveau. Dyslexiezorg was/is onderdeel van specialistische GGZ

23 Huidige fase: transformatie 22 Gemeenten zijn bezig met vernieuwen zorgsysteem (redenen o.a.: eigen krachtgedachte, bezuinigingen) Sommige gemeenten hebben heldere procedures, anderen zijn zoekende of geven de CJG s (Centra voor Jeugd en Gezin) rol in toewijzing zorg

24 Dyslexiezorg is niet veranderd 23 Was al sterk gestructureerd en geprotocolliseerd Kwaliteitscontrole door kwaliteitsinstituten NRD en KD (volgende sheet) Behandeleffectiviteit wordt via landelijke database bijgehouden. Grote praktijken hebben gepubliceerd Vergoeding is nog volledig, bij diagnostiek en behandeling volgens Protocol Dyslexie, Diagnostiek en Behandeling Belangrijk: samenwerking met scholen en ouders

25 Goede praktijken zijn lid van NRD of KD 24

26 informatie 25 (ouders) (docenten, professionals) (veel info) Tom Braams (2009), Kinderen met dyslexie. Amsterdam, Uitgeverij Boom J.H. Loonstra en T. Braams (2009), Omgaan met dyslexie, sociale en emotionele aspecten, Garant Uitgevers. Anneke Smits en Tom Braams (2006), Dyslectische kinderen leren lezen. Amsterdam, Uitgeverij Boom

27 Vragen? 26