Denkbeelden over kleinschalig wonen voor mensen met dementie

Transcriptie

1 Denkbeelden over kleinschalig wonen voor mensen met dementie

2 Denkbeelden over kleinschalig wonen voor mensen met dementie Hugo van Waarde (red.) Bohn Stafleu van Loghum Houten 2008

3 Ó 2008 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 j o het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. ISBN NUR 748 Ontwerp omslag: A-Graphics Design Ontwerp binnenwerk: Studio Bassa, Culemborg Automatische opmaak: Pre Press, Zeist Foto s: Rob Webster Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus GA Houten

4 Inhoud Voorwoord 7 1 Kleinschalig, wat is dat eigenlijk? 9 Henk Nouws 1.1 Wat is kleinschalig wonen voor mensen met dementie? Goede zorg begint met een heldere visie Een lege huls Een visie ontwikkelen, hoe doe je dat? 29 Eric Krijger 3.1 Beter kijken naar kleinschaligheid 30 4 Medewerkers geven kleinschaligheid inhoud 35 Martha Talma en Ben Stoelinga 4.1 Onder evenwichtskunstenaars 36 5 Er is pas sprake van kleinschalig wonen als er zelf gekookt wordt 4 6 Frank Pol 5.1 Koken met kinderziekten Kwaliteit is kwetsbaar Het geheim van zierend wetter 57 6 Alleen maar rozengeur en maneschijn? 62 Ronald Geelen 6.1 Is het traditionele verpleeghuis passé? 63

5 6 Denkbeelden over kleinschalig wonen voor mensen met dementie 7 Zo gaat het in de praktijk Kleinschalig wonen voor mensen met dementie (1) 72 Hugo van Waarde 7.2 Kleinschalig wonen voor mensen met dementie (2) Kleinschalig wonen voor mensen met dementie (3) 92 Hugo van Waarde 7.4 Kleinschalig wonen voor mensen met dementie (4) Kleinschalig wonen voor mensen met dementie (5) 1 08 Patrick Verhaest 8 Kwaliteit van leven is de norm Teake Ettema 8.1 Het zijn de kleine dingen die het doen Wat brengt de toekomst? 1 24 Hugo van Waarde 9.1 Hoe zit het met de houdbaarheidsdatum? Over de auteurs 1 35

6 Voorwoord De eerste verpleeghuizen die in Nederland werden neergezet, waren een verlengstuk van de ziekenhuizen. Niet alleen qua bouw maar zeker ook qua organisatiemodel. Wie erin terechtkwam was de rest van zijn leven patiënt, werd onderdeel van de massa en raakte elke vorm van privacy kwijt. De zorg die nodig was werd niet aangeboden maar opgelegd. Verzorgers en behandelaars stonden aan het roer van jouw leven. Achter deze vorm van zorgverlening zaten ongetwijfeld goede bedoelingen. We wisten nu eenmaal niet beter, we deden ons best. De mensen die aan onze zorg waren toevertrouwd werden beschermd en daarbij maakten we gebruik van de middelen die beschikbaar waren, in het bijzonder van Zweedse banden en sederende medicijnen. Behandelen was het uitgangspunt. We werkten volgens het medische model. Gaandeweg ontstond het besef dat een verpleeghuis een andere functie heeft dan een ziekenhuis. Dat besef zette heel voorzichtig een andere manier van denken in werking en veroorzaakte een geleidelijke omslag in beleid, organisatie en behandeling. We ontdekten dat grootschalige organisatievormen haaks stonden op het belang van het individu. Er werd begonnen kleinere leefgroepen te organiseren en het bleek dat dit een positieve invloed had op het gedrag van mensen met dementie. We startten met de ontwikkeling van kleinschalig wonen. De persoon die hulp nodig heeft is ook mondiger geworden. En anders zijn de mantelzorgers het wel. De hele maatschappij is mondiger geworden. Daarom zijn de tijden van dwang en bevoogdend gedrag verleden tijd. Hoewel... we zijn er nog lang niet. Er is anno 2008 zonder twijfel nog veel te ontwikkelen in de zorg aan mensen met dementie. De grootschalige verpleeghuizen bestaan nog steeds en de organisatievormen waarbij de directie de dienst uitmaakt zijn nog altijd geen uitzondering. Maar de ontwikkeling laat zich niet meer naar de achtergrond duwen. De emancipatie van de zorg koerst met

7 8 Denkbeelden over kleinschalig wonen voor mensen met dementie volle kracht vooruit. Daarbij is overdracht van kennis, inzicht en ervaring onontbeerlijk. Denkbeeld publiceerde in de afgelopen jaren al diverse artikelen over de organisatie van kleinschalig wonen. Een aantal van deze artikelen verschijnt nu in boekvorm. Ze vormen samen een beeld van de ontwikkeling die is ingezet. Ze laten de lezer zien wat mogelijk is, hoe het mogelijk kan worden, welke valkuilen er te verwachten zijn en welke kritische kanttekeningen er gemaakt moeten worden bij de organisatie van een kleinschalige woonvorm. Maar ze zijn vooral bedoeld om te inspireren, te motiveren en om te laten zien dat de zorg voor mensen met dementie het beste tot zijn recht komt als we deze mensen een woonvorm en een leefvorm aanbieden die aansluit bij het leven dat zij hebben moeten achterlaten. Ik wens de lezer van dit boek veel leesplezier toe maar vooral veel inspiratie.