GeheugenCentrum Parkstad. Een multidisciplinaire benadering

Transcriptie

1 GeheugenCentrum Parkstad Een multidisciplinaire benadering

2 Inhoud Voorwoord 3 Inleiding 3 Oorzaken 3 Verschillende problemen 3 Diagnose 4 GeheugenCentrum Parkstad bundelt zorg 4 Doelstellingen 5 Vroege en juiste diagnose 5 Multidisciplinaire zorg is goede zorg 5 Informatievoorziening 5 Scholing 5 Wetenschappelijk onderzoek 6 Het behandelteam 6 Klinisch geriater en verpleeghuisarts 6 Neuroloog 6 Psycholoog 6 Verpleegkundige 7 Praktische gang van zaken 7 Overzicht onderzoeken 8 Achtergrond medewerkers 8 Bereikbaarheid 10 Verwijzing en aanmelding 10 Eigen notities 11 2 Atrium Medisch Centrum Parkstad

3 Voorwoord Voor u ligt de informatiebrochure over het GeheugenCentrum Parkstad, afgekort het GCP. Binnen het GCP houdt een aantal verschillende hulpverleners zich bezig met het onderzoek, behandeling en zorg van en voor mensen met geheugenproblemen en diverse vormen van dementie. Het centrum is een gezamenlijk initiatief van de vakgroep Klinische Geriatrie en Neurologie van het Atrium Medisch Centrum Parkstad en de divisie Ouderen van de Mondriaan in Heerlen. In deze brochure vindt u onder andere informatie over de achtergrond van geheugenproblemen, de betrokken disciplines en de werkwijze binnen ons nieuwe centrum. Inleiding Klachten over het geheugen komen veel voor. Frequent geeft dit aanleiding tot de vraag: Word ik nu dement? Dementie is een aandoening waarbij het geestelijk functioneren, meestal langzaam, achteruit gaat. Het voorkomen van dementie neemt toe met de leeftijd, maar ook op jonge leeftijd kan deze ziekte ontstaan. In Nederland zijn er thans circa mensen jonger dan 65 jaar die lijden aan een of andere vorm van dementie. Circa één procent van de mensen tussen de 65 en 69 jaar leidt aan een vorm van dementie. Boven de 80 jaar is dit twintig procent. Het aantal mensen met dementie zal naar verwachting de komende decennia gaan verdubbelen, met name tengevolge van de vergrijzing. Oorzaken Er bestaan veel oorzaken voor dementie. De ziekte van Alzheimer komt als oorzaak het meest voor; in Nederland hebben naar schatting mensen deze ziekte. Doorbloedingsstoornissen in de hersenen vormen een andere veelvoorkomende oorzaak; de zogenaamde vasculaire dementie. Andere oorzaken zijn onder andere frontotemporale dementie en dementie met Lewy lichaampjes ( Lewy Body Dementie, nauw verwant aan de ziekte van Parkinson). Verschillende problemen Bij dementie staat vergeetachtigheid vaak op de voorgrond. Daarnaast kunnen er problemen met andere hersenfuncties ontstaan. Voorbeelden hiervan zijn: het gebruik van taal (niet goed op woorden kunnen komen, gestoord begrip), moeite met alledaagse handelingen, zoals het bedienen van een koffiezetapparaat, aankleden en 3

4 4 zelfverzorging, moeite met rekenen en met overzicht houden. Vaak treden er ook gedragsveranderingen op. Iemand is bijvoorbeeld prikkelbaarder, vertoont minder initiatief of onaangepast gedrag. Verder kunnen somberheid en depressie optreden, alsook visuele hallucinaties (dingen, mensen, dieren zien die er in werkelijkheid niet zijn). Uiteindelijk kan iemand steeds minder goed zelfstandig functioneren. De meest voorkomende oorzaken van dementie zijn dan ook ernstige en invaliderende aandoeningen met grote gevolgen voor zowel de patiënt als zijn omgeving. Diagnose Het vaststellen van de oorzaak van dementie gebeurt onder andere aan de hand van de klachten en verschijnselen. Vaak is een scan van het hoofd noodzakelijk om tot een goede diagnose te komen. Onderzoek door de psycholoog (met inzet van diverse testen) is eveneens belangrijk. Afhankelijk van de resultaten van de eerste onderzoeken is het soms nog nuttig een hersenfilmpje (een EEG: Elektro-Encephalo-Grafie) te maken of onderzoek te laten verrichten naar bepaalde eiwitten in het hersenvocht. Voor dit laatste onderzoek is een ruggenprik noodzakelijk. GeheugenCentrum Parkstad bundelt zorg Bij het behandelen van mensen die mogelijk aan dementie lijden zijn verschillende hulpverleners betrokken zoals geriaters, neurologen, maar ook psychiaters, psychologen, verpleeghuisartsen en natuurlijk de huisarts. In Parkstad wordt de zorg op verschillende plaatsen en door diverse hulpverleners aangeboden. Binnen het GCP werken de diverse specialisten juist nauw samen en is de kennis en ervaring gebundeld. Dit betekent dat het GCP één gezamenlijk loket biedt waar patiënten uit de regio terecht kunnen die zich zorgen maken over hun geheugen en/of waarbij mogelijk sprake is van een vorm van dementie. Het GCP kan zo een belangrijke rol spelen bij de opvang, behandeling en zorg voor patiënten met verschillende vormen van dementie. In 2005 is een landelijke richtlijn verschenen met betrekking tot de diagnostiek en behandeling van dementie. Hierin staan inzichten en aanbevelingen beschreven, gebaseerd op het thans best beschikbare bewijs in de wetenschap. Hulpverleners dienen te voldoen aan deze richtlijn om goede zorg te verlenen. Deze richtlijn vormt de basis van de werkwijze binnen het GeheugenCentrum Parkstad. Atrium Medisch Centrum Parkstad

5 Doelstellingen Het geheugencentrum Parkstad kent een aantal doelstellingen: Vroege en juiste diagnose Wij vinden het belangrijk dat er zo vroeg mogelijk een correcte diagnose wordt gesteld indien het vermoeden bestaat op dementie. Dit voorkomt soms langdurige onzekerheid. Een eventuele behandeling met bijvoorbeeld medicijnen kan dan ook direct beginnen. Ook is het soms gewenst zorg in de thuissituatie te regelen of ondersteuning voor een partner. Een opname in een verpleeghuis, indien er sprake is van ernstige dementie, kan op deze manier soms worden uitgesteld of zelfs worden voorkomen. De eerdergenoemde landelijke richtlijn over dementie stelt ook nadrukkelijk dat gestreefd moet worden naar het vaststellen van de oorzaak van dementie. Er kan niet worden volstaan met de vaststelling dementie. Multidisciplinaire zorg is goede zorg Binnen het GCP werken Atrium MC en de Mondriaan samen. Het bundelen van kennis en ervaring heeft als doel de kwaliteit van de diagnose, behandeling en zorg voor de patiënt en zijn naasten te verbeteren. Een andere doelstelling is de zorg voor de patiënt efficiënter te organiseren. Dit doen we door op één locatie en binnen korte tijd een aantal afspraken te plannen; de patiënt hoeft minder vaak naar het ziekenhuis te komen, weet eerder waar hij aan toe is en er kan eerder gestart worden met een eventuele behandeling. Voor de verwijzers (veelal de huisarts) biedt het GCP één loket in de regio waar de patiënt naar verwezen kan worden. Informatievoorziening Voorlichting over geheugenproblemen en dementie in het algemeen is een wezenlijk onderdeel van de behandeling. Wij vinden het belangrijk dat iedereen optimaal wordt voorgelicht over zijn of haar ziekte. Meer kennis en inzicht geeft meer begrip voor een eventuele behandeling. Het stelt de patiënt en zijn omgeving ook beter in staat zich voor te bereiden op mogelijke problemen in de nabije toekomst. Scholing Om bij te dragen aan meer deskundigheid bij toekomstige specialisten zullen binnen het GCP ook artsen in opleiding tot specialist betrokken worden bij de diagnostiek en behandeling. Gezien de eerder genoemde verwachte toename van 5

6 6 dementie in Nederland is dit dringend gewenst. Wetenschappelijk onderzoek Tevens zal worden gestreefd naar deelname aan wetenschappelijk onderzoek en samenwerking met één of meer academische geheugencentra. Het behandelteam Binnen het GCP werken verschillende hulpverleners samen. Hieronder staat kort beschreven op welke manier zij een bijdrage leveren aan het team. Niet iedereen zal te maken krijgen met alle hulpverleners. Dit hangt mede af van de leeftijd of de problemen die er vermoedelijk zijn. Eén keer per week is er een gezamenlijke bespreking waarin de bevindingen en de resultaten van diverse onderzoeken worden besproken. Samen wordt een conclusie getrokken en een diagnose gesteld. Deze wordt met de patiënt besproken tijdens het derde bezoek aan het GCP. Klinisch geriater en verpleeghuisarts De klinisch geriater en verpleeghuisarts zijn gespecialiseerd in onderzoek en behandeling van oudere mensen. Aan de hand van een gesprek, algemeen lichamelijk onderzoek, bloedonderzoek, een hartfilmpje en (soms) een longfoto, kan beoordeeld worden in hoeverre er lichamelijke aandoeningen zijn die de klachten (deels) kunnen verklaren. Soms gebruiken mensen veel verschillende medicijnen. De klinisch geriater en verpleeghuisarts kijken ook hier kritisch naar en geven aan of er kan worden gestopt met sommige medicijnen. Dit voorkomt soms bepaalde complicaties. Neuroloog Een neuroloog is gespecialiseerd in ziekten van het zenuwstelsel, waaronder de hersenen. Hij beoordeelt of een neurologische ziekte de oorzaak is van de geheugenstoornissen of dementie. Dit doet hij met behulp van een vraaggesprek naar neurologische problemen en een nauwgezet lichamelijk neurologisch onderzoek. Na aanvullend onderzoek, een scan van het hoofd en soms ook een hersenfilmpje en het onderzoek van het hersenvocht middels een ruggenprik, wordt getracht een diagnose te stellen. Psycholoog De psycholoog beoordeelt het geestelijk functioneren en het gedrag. Er wordt onder andere aandacht besteed aan zaken die voor het dagelijks leven van belang zijn, Atrium Medisch Centrum Parkstad

7 zoals het geheugen, de concentratie, de communicatie en het praktisch functioneren. Dit doet hij aan de hand van een gesprek en een testonderzoek. Dit laatste bestaat uit verschillende testen en wordt soms in samenwerking gedaan met een psychologisch assistent. Verpleegkundige De verpleegkundigen van het GCP spelen een centrale rol in de zorg voor de patiënt. Naast het begeleiden (naar alle afspraken) en verzorgen van de patiënt, coördineren ze de zorg rond de patiënt. Ook leveren ze een belangrijke bijdrage aan de uiteindelijke diagnose, bijvoorbeeld door het doen van observaties. In een gesprek met de patiënt brengen ze uitgebreid in beeld welke klachten de patiënt heeft en waar ze in het dagelijks leven tegenaan lopen. Ook wordt gekeken naar de omgeving van de patiënt. Praktische gang van zaken Het streven is om bij iedereen binnen enkele weken een diagnose te stellen. Het eerste bezoek aan het geheugencentrum is bedoeld om informatie te verzamelen over de klachten en problemen. Dit wordt gedaan aan de hand van diverse vragenlijsten, een gesprek met verschillende hulpverleners en een algemeen en neurologisch lichamelijk onderzoek. Tijdens het tweede bezoek, een week later, vinden er diverse onderzoeken plaats. Er wordt bloed geprikt, een scan van het hoofd gemaakt en er vindt een onderzoek plaats bij een psycholoog. Met behulp van verschillende testen wordt beoordeeld in hoeverre er problemen zijn met bijvoorbeeld het geheugen, de aandacht of andere hersenfuncties. Soms zal ook een hersenfilmpje worden gemaakt. Mochten naar aanleiding van de eerste resultaten nog andere onderzoeken noodzakelijk zijn, dan worden deze zo spoedig mogelijk verricht. De resultaten van de onderzoeken en de conclusie worden besproken tijdens het derde bezoek aan het GCP, twee weken na het eerste bezoek. Daartoe heeft eerder multidisciplinair overleg plaatsgevonden. Gezamenlijk worden dan de bevindingen besproken en wordt er een conclusie getrokken. De neuroloog, klinisch geriater of verpleeghuisarts bespreekt dit met de patiënt en zijn familie/naasten. 7

8 8 Afhankelijk van de conclusies zijn er vervolgens verschillende opties. Soms kunnen mensen worden gerustgesteld; er blijkt geen sprake te zijn van dementie. Zo kan bijvoorbeeld een depressie ook de oorzaak zijn van geheugenklachten. In dat geval kan verdere begeleiding door een psycholoog wenselijk zijn. Indien iemand vermoedelijk de ziekte van Alzheimer heeft, dan kan worden overwogen te starten met bepaalde medicijnen. De voor- en nadelen hiervan worden besproken. Als intensieve begeleiding thuis nodig is, zal ook dit worden geregeld. Het zal niet altijd direct mogelijk zijn een zekere diagnose te stellen. Het kan dan wenselijk zijn nog meer onderzoek te doen, bijvoorbeeld een aanvullende scan van het hoofd of onderzoek naar afwijkingen in het hersenvocht. Dit bespreekt de neuroloog dan met u. De bevindingen en uiteindelijke conclusies worden samengevat in een brief waarmee ook uw huisarts op de hoogte zal worden gebracht. Overzicht onderzoeken Hieronder volgt een overzicht van de onderzoeken die (mogelijk) gedaan worden om een zo goed mogelijke diagnose te stellen. Onderzoeken die altijd uitgevoerd worden: Bloedonderzoek; ECG (hartfilmpje); CT-scan; Psychologisch onderzoek. Onderzoeken die soms uitgevoerd worden: Röntgenfoto (van longen/hart); MRI-scan; EEG (hersenfilmpje); Hersenvocht (ruggenprik). Achtergrond medewerkers Hieronder schetsen we kort een beeld van de verschillende medewerkers (alfabetisch) van het multidisciplinaire team. Mevr. Drs. S. Heijnen, psycholoog, Mondriaan Mevr. Heijnen-Kohl volgde van 1992 tot 1997 in Nijmegen de opleiding psychologie (afstudeerrichting psychogerontologie). In de twee jaar daarna volgde zij de opleiding tot gezondheidszorgpsycholoog en vanaf 1998 is zij werkzaam bij de GGZ voor ouderen. Zij heeft ruime ervaring met dementiediagnostiek, ook bij jongdementerenden. Daarnaast is ze ook Atrium Medisch Centrum Parkstad

9 werkzaam op het gebied van diagnostiek en behandeling van psychiatrische aandoeningen. Mevr. Drs. R. Verkooyen, psycholoog, Atrium Medisch Centrum Parkstad Mevr. Verkooyen volgde van 2002 tot 2008 de opleiding psychologie (afstudeerrichting neuropsychologie). Na haar afstuderen heeft ze een jaar als basispsycholoog gewerkt bij de Geheugenpoli van het Academisch Ziekenhuis Maastricht, waar ze ervaring heeft opgedaan in de neuropsychologische diagnostiek. Sinds 2010 werkt ze als psycholoog op de afdeling Medische Psychologie van het Atrium MC. Dhr. Drs. G. van Riet, klinisch geriater, Atrium Medisch Centrum Parkstad Drs. G.J.A. van Riet heeft tot 1991 geneeskunde gestudeerd aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam. Van 1992 tot 1997 is hij in verschillende ziekenhuizen opgeleid tot klinisch geriater. Van 1997 tot 2002 werkte hij als klinisch geriater in het Maaslandziekenhuis te Sittard. Sinds 2002 is hij fulltime verbonden aan Atrium MC. Mevr. P. Rouwhorst, verpleegkundige, afdeling Geriatrie, Atrium Medisch Centrum Parkstad Mevr. Rouwhorst behaalde de diploma s A en Z-verpleegkundige en heeft in de vele jaren dat zij als verpleegkundige werkt ook de opleiding tot kinderverpleegkundige en cara verpleegkundige gevolgd. In 2003 startte zij op het Geriatrisch Diagnostisch Dagcentrum. Sinds 2006 begeleidt zij poliklinisch patiënten met dementie. Mevr. Drs. M. Schellinx, verpleeghuisarts, Mondriaan Zij volgde na de opleiding geneeskunde (universiteit te Maastricht) de opleiding tot verpleeghuisarts (via universiteit Nijmegen) binnen verpleeghuis Schuttershof te Brunssum. Zij was werkzaam als verpleeghuisarts in diverse verpleeghuizen. In 2004 startte ze bij Mondriaan. Zij werkt hier zowel op de polikliniek als in de kliniek. Dhr. Dr. G. Tissingh, neuroloog, Atrium Medisch Centrum Parkstad De heer Tissingh is sinds 2004 neuroloog en heeft als aandachtsgebieden de ziekte van Parkinson en dementie. Hij promoveerde op het gebruik van de SPECT-scan bij Parkinsonpatiënten, een techniek die ook bruikbaar is bij het kunnen onderscheiden van de ziekte van Alzheimer en Lewy body dementie. Gedurende zijn specialisatie heeft hij in het 9

10 toonaangevende AlzheimerCentrum (VUMC Amsterdam) ervaring opgedaan met diagnostiek en behandeling van mensen met verschillende vormen van dementie. Mevr. K. Gerrits, neuropsycholoog, Mondriaan Mevrouw Gerrits werkt als neuropsycholoog binnen het ambulante team bij Mondriaan divisie ouderen. Sinds januari 2010 is zij vanuit Mondriaan eens per week werkzaam bij het geheugencentrum in Atrium Brunssum. Dhr. H. Wessels, verpleegkundige, Mondriaan Huub Wessels werkt sinds 1998 binnen de Mondriaan en heeft daar ook zijn opleiding als B- verpleegkundige gevolgd. Hij is werkzaam op de opnameafdeling van de divisie ouderen en heeft ervaring met patiënten met cognitieve problemen. Bereikbaarheid Het GeheugenCentrum Parkstad bevindt zich in Atrium Brunssum (volg de route naar verpleegafdeling B2). Het centrum is van maandag tot en met vrijdag bereikbaar van 8.30 tot uur via het secretariaat, telefoonnummer (045) Bezoekadres: Kochstraat 2, 6442 BE Brunssum Postadres: Postbus 255, 6440 AG Brunssum Verwijzing en aanmelding U kunt rechtstreeks door uw huisarts worden verwezen naar ons centrum. Aanmelden kan via het secretariaat Ouderen Mondriaan (045) secretariaat.ouderen@mondriaan.eu 10 Atrium Medisch Centrum Parkstad

11 Eigen notities 11

12 Atrium Medisch Centrum Parkstad Postbus 4446, 6401 CX Heerlen /2/mei Patiëntenservicebureau C811098