Behandeling chronische pijn en vermoeidheid bij tieners

Transcriptie

1 Behandeling chronische pijn en vermoeidheid bij tieners Afdeling revalidatie mca.nl

2 Inhoudsopgave Wat is chronische pijn en vermoeidheid? 3 Chronische pijn en vermoeidheid bij tieners 4 Rustig aan of toch niet? 5 Wat kun je tijdens de behandeling verwachten? 6 De behandeling 6 Terugval-preventieplan 8 Heb je vragen? 8 Colofon Redactie: afdeling revalidatie afdeling communicatie Lay-out: vormgeving MCA Druk: Ricoh Artikelnummer: / Op alle behandelingen in MCA zijn de algemene voorwaarden van MCA van toepassing, zie of vraag bij de balie van patiëntenvoorlichting. 2

3 Je huisarts of medisch specialist heeft je voor onderzoek en behandeling van je chronische pijn en vermoeidheid verwezen naar de afdeling revalidatie van Medisch Centrum Alkmaar (MCA). In deze folder vind je nogmaals uitleg over je klachten en de revalidatiebehandeling. Wat is chronische pijn en vermoeidheid? Je weet natuurlijk heel goed wat pijn is. Pijn is vervelend, lastig en vermoeiend. Nergens goed voor zou je denken. Maar dat is niet helemaal waar. Hieronder vind je uitleg over de functie van pijn. En over het verschil tussen acute en chronische pijn. Handig om te weten, voordat je met je behandeling op de afdeling revalidatie begint. Acute pijn Acute pijn is plotselinge pijn met een directe oorzaak. Je hebt pijn doordat je je arm stoot, je enkel verzwikt of doordat je valt bijvoorbeeld. Acute pijn heeft een belangrijke signaalfunctie. Je zou kunnen zeggen dat er een alarm afgaat. Dit alarm, de pijn dus, is een teken dat een lichaamsdeel beschadigd is. En dat je je arm of been een tijdje minder of zelfs helemaal niet kunt gebruiken. Je lichaam kan dan, met of zonder behandeling, herstellen en beter worden. De pijn gaat daarna weer helemaal over. Pijn voorkomt dat je jezelf bezeert Pijn is ook belangrijk om te voorkómen dat je jezelf bezeert. Denk er maar aan dat je je hand bij aanraking met iets heets, in een reflex, heel snel terugtrekt bijvoorbeeld. Chronisch pijn en vermoeidheid Het kan zijn dat pijn na herstel toch niet overgaat. Dit noemen we chronische pijn. Het alarm gaat dan bij wijze van spreken nog steeds af, terwijl je alweer beter bent. Je hersenen, waar je je bewust wordt van pijn, houden je als het ware voor de gek. Klachten die met of zonder behandeling niet overgaan, noemen we chronische klachten. Vaak vindt je huisarts geen duidelijke oorzaak voor je klachten en is het voor de huisarts niet duidelijk waarom een behandeling niet (genoeg) helpt. Als je altijd pijn hebt of moe bent, kan dit grote gevolgen hebben voor je dagelijkse leven. 3

4 Behandeling chronische pijn en vermoeidheid bij tieners Overgevoelig Bij chronische pijn raakt je zenuwstelsel steeds gevoeliger voor pijnprikkels. Eenvoudig gezegd betekent dit dat je bij het minste of geringste meer en langer pijn hebt dan normaal. Dit kan zo erg worden dat je bij een hele kleine pijnprikkel, een heel klein stootje bijvoorbeeld, heel veel pijn hebt. Behalve voor pijn wordt je zenuwstelsel ook overgevoelig voor drukte, je wordt snel duizelig en gaat sneller zweten bijvoorbeeld. Ook gevoeliger voor vermoeidheid Bij vermoeidheid door pijn werkt het eigenlijk net zo. Je lichaam wordt na een periode waarin je extreem moe was, gevoeliger voor vermoeidheid. Je kunt dan soms al moe zijn, terwijl je nog helemaal niets hebt gedaan. Chronische pijn en vermoeidheid bij tieners Sommige tieners hebben langer last van pijn en vermoeidheid dan anderen. Dat komt voor een deel door lichamelijke oorzaken. Maar ook door hoe je bent. En hoe je met pijn en vermoeidheid omgaat. Perfectionistisch Sommige tieners zijn heel perfectionistisch. Ze leggen de lat uit zichzelf hoog. Zij vinden het moeilijk om wat rustiger aan te doen. Zo blijven ze zichzelf overbelasten, waardoor pijn en vermoeidheid niet overgaan. Totdat het echt niet langer gaat. Ze vervallen dan soms in het andere uiterste. Ze doen dan uiteindelijk steeds minder en zelfs bijna helemaal niets. Te weinig doen is net zo lastig om te veranderen als te lang doorgaan. Het is de kunst om een tussenweg te vinden. Dat vinden veel tieners nu juist moeilijk. Moeite met hoge eisen Weer andere tieners hebben moeite om te voldoen aan alle eisen en verwachtingen: thuis, op school, bij vrienden, op sport, enzovoort. Zeker in combinatie met chronische klachten valt het dan niet altijd mee om actief te blijven. Excuus Lichamelijke klachten en vermoeidheid kunnen juist ook een excuus zijn om niet langer te voldoen aan wat er van je verwacht wordt. Je maakt je omgeving met je klachten duidelijk dat je het niet meer redt. Dit kan soms ook weer doorslaan naar te weinig willen en doen. 4

5 Stress Soms krijgen tieners te maken met stressvolle situaties, thuis of op school. Hierdoor kunnen zij uit hun evenwicht raken, waardoor hun klachten langer duren. Rustig aan of toch niet? Kom in beweging Een goedbedoeld advies bij chronische pijn en vermoeidheid is vaak om het lichamelijk rustiger aan te doen. Maar we weten nu door wetenschappelijk onderzoek dat rust lang niet altijd verstandig is. Net als na een hartinfarct bijvoorbeeld, is het bij chronische pijn en vermoeidheid ook juist goed om snel in beweging te komen en te blijven. Pas op voor de negatieve spiraal Dat zit zo. Als je door je klachten minder actief bent, kan je lichaam ook steeds minder aan. Als je klachten niet overgaan, denk je misschien dat je het nóg rustiger aan moet doen. Misschien span je je zelfs nooit meer in. Het kan zijn dat je conditie dan steeds verder achteruit gaat. Je lichaam is dan uiteindelijk helemaal niets meer gewend. Je komt dan in een negatieve spiraal terecht, waarbij je bij de minste of geringste inspanning klachten houdt. Het is dus veel beter om in beweging te blijven. Ook als je pijn hebt of moe bent. Dit kan geen kwaad, integendeel! Luisteren naar je lichaam? Vaak willen tieners weer leren luisteren naar hun lichaam. Alleen, wat zegt je lichaam en hoe weet je wat goed is? Want blijf je liggen als de wekker gaat, je ligt immers nog zo lekker? Of eet je een heel pak koekjes op omdat je er zo n zin in hebt? Misschien een keertje. Maar net als bij alles, moet je bij pijn en vermoeidheid ook weer leren welke signalen van je lichaam je het beste kunt negeren. En welke je serieus moet nemen. Zo is het bijvoorbeeld normaal en niet erg als je na een periode van weinig inspanning na beweging eerst meer pijn hebt en vermoeider bent. Ook hoef je niet bezorgd te zijn als je hartslag een keer erg hoog wordt bijvoorbeeld. Psychische problemen Als je al heel lang pijn hebt en moe bent, gaan deze gevoelens overheersen. Vaak voel je niet meer of je spieren gespannen, of juist ontspannen zijn. Als je dit niet meer goed voelt, gaat bewegen ook moeilijk. Je hebt dan bovendien steeds minder ruimte voor normale gevoelens. 5

6 Behandeling chronische pijn en vermoeidheid bij tieners Dit kan nog sterker zijn bij tieners die een vervelende lichamelijke ervaring hebben gehad. Achter de lichamelijke klachten kunnen dan grotere psychische problemen verstopt zitten. In al die gevallen is het toch beter om in beweging te blijven. Zodat je blijft voelen wat je lichaam doet en aankan. Je kunt zelf iets doen Sommige tieners hebben het gevoel dat de pijn en vermoeidheid hen overkomt. Door iets van buitenaf, het weer bijvoorbeeld. Maar het is belangrijk dat je beseft dat je door ander gedrag zelf invloed kunt hebben op je klachten. Wat kun je tijdens de behandeling verwachten? Tijdens de behandeling leer je hoe je pijn en vermoeidheid kunt aanpakken. Dit kan je helpen om je normale leven weer op te pakken. Het behandelteam van de afdeling revalidatie helpt je hierbij. Afhankelijk van de behandeling, bestaat je behandelteam uit een: revalidatiearts fysiotherapeut ergotherapeut psycholoog maatschappelijk werker De behandeling Je stelt samen met het behandelteam en je ouders of verzorgers een aantal doelen op die je in 12 weken kunt halen. Deze doelen zijn gericht op wat je allemaal graag weer zou willen doen. Onder begeleiding train je je lichaam en bouw je al je dagelijkse activiteiten weer geleidelijk op. Het is belangrijk dat je je goed aan je persoonlijke schema houdt. Niet langzamer en ook niet sneller. Waar word je verwacht? Je komt voor de behandelingen naar de afdeling revalidatie van MCA. De behandelingen Bij de behandelingen wordt onder andere gebruikgemaakt van de volgende methoden: graded activity: dit is geleidelijke opbouw van al je dagelijkse activiteiten graded exposure: dit is training van activiteiten die je niet meer durft cognitieve gedragstherapie: bij deze therapie leer je hoe je beter met pijn en vermoeidheid kunt omgaan 6

7 Wat is graded activity? Bij graded activity bouw je al je activiteiten langzaam op. Denk aan lichamelijke training, weer naar school gaan, sport en spel, enzovoort. Wat is graded exposure? Bij graded exposure doe je dingen die je niet meer durft te doen. Iets zwaars tillen bij rugpijn bijvoorbeeld. Je begint met iets wat je niet zo eng vindt. Je bouwt dit stapje voor stapje op. Onder begeleiding lukt dat meestal goed. Je zult merken dat opbouw van sport bijvoorbeeld je een goed gevoel geeft. Langzaam maar zeker komt ook het vertrouwen in je lichaam terug. Wat is cognitieve gedragstherapie? Behalve de pijn en vermoeidheid zelf, bepalen ook je gedachten (cognities) hoe je je voelt en wat je doet. Als je denkt dat je pijn en vermoeidheid alleen maar komen door dingen van buitenaf, het weer bijvoorbeeld, lukt het vaak minder goed om goed met je klachten om te gaan. Bij cognitieve gedragstherapie leer je van de psycholoog hoe je je gedachten en gedrag kunt veranderen, zodat je beter met je pijn kunt omgaan. Je pijn kan daardoor zelfs minder worden. Zo nodig onderzoek je samen met je psycholoog waarom je jezelf overbelast bijvoorbeeld. Of problemen snel uit de weg gaat. Als je dit begrijpt, is het vaak gemakkelijker om je gedrag te veranderen. Het kan zijn dat je klachten eerst erger worden Het kan zijn dat je klachten eerst erger worden. Of dat je aan het begin van de behandeling nieuwe klachten krijgt. Denk bijvoorbeeld aan flinke spierpijn, pijn in je gewrichten, enzovoort. Je moet hier niet van schrikken. Dit komt doordat je lichaam niet zoveel meer gewend is. Het is erg belangrijk dat je dan niet stopt, maar juist doorgaat. Ook al heb je eerst dus misschien meer pijn. Het kan ook zijn dat je klachten eerst overgaan en na een paar weken toch weer terugkomen. Ook dat is normaal. Dit hoort bij je herstel. Begeleiding van je ouders of verzorgers Afhankelijk van je klachten en situatie worden ook je ouders of verzorgers bij de behandeling betrokken. Zij hebben bewust of onbewust ook invloed op je klachten. Misschien zijn ze overbezorgd. Of misschien ergeren ze zich aan de dingen die je niet meer doet. Misschien 7

8 heb je van jongs af aan geleerd om niet te zeuren, maar door te gaan. Of juist het omgekeerde. Het behandelteam heeft daarom ook gesprekken met je ouders of verzorgers. Zij leren dan hoe ze jou het beste kunnen begeleiden. Je omgeving Het kan zijn dat mensen uit jouw omgeving niet altijd goed begrijpen wat er met je aan de hand is. Van de buitenkant is immers niets te zien. En je kunt de ene dag misschien meer dan de andere dag. Je kunt dan uitleggen dat je herstel met vallen en opstaan geleidelijk verloopt. Heb je vragen? Je kunt tijdens de behandeling altijd al je vragen stellen. Maar je kunt je ergotherapeut of fysiotherapeut ook bellen. Dat kan op werkdagen van tot uur, telefoon Medisch Centrum Alkmaar Wilhelminalaan JD Alkmaar T mca.nl/revalidatie Terugval-preventieplan Aan het eind van de behandeling na 12 weken, maak je samen met het behandelteam een zogenoemd terugvalpreventieplan. In dit plan staan tips voor jou en je ouders of verzorgers voor als het soms even minder goed gaat. mca.nl