Overzicht en definitie van indicatoren voor astma bij volwassenen in de huisartsenzorg

Transcriptie

1 Overzicht en definitie van indicatoren voor astma bij volwassenen in de huisartsenzorg maandag 30 juni 2008 Pagina 1 van 15

2 Overzicht en definitie van indicatoren voor astma bij volwassenen in de huisartsenzorg TR. van Althuis, NHG met medewerking van: NHG: EHC. Bastiaanssen, RSG. Ong, M. Bouma Atlas: H. Levelink, J. Stroucken, A. Mol OmniHIS: CFJL. Tombrock, L. Braaksma Vegom: R. Dingjan CaHAG: IJM. Smeele, HC de Lathouder Onderdeel van het Project Uniforme Rapportage Mogelijk gemaakt met subsidie van het Ministerie van VWS Pagina 2 van 15

3 Inhoudsopgave Inleiding... 4 Leeswijzer... 4 Achtergrond... 5 Werkwijze... 5 Indicatoren, waarde en beperkingen... 6 Beheer... 7 Beschrijving van indicatoren Astma bij Volwassenen... 8 Literatuur Bijlage 1: Beschrijving van benodigde data per indicator Bijlage 2, Rapportages Pagina 3 van 15

4 Inleiding Dit document beschrijft de indicatoren voor astma bij volwassenen in de huisartsenzorg zoals vastgesteld door de besturen van het Nederlands Huisartsen Genootschap en de Landelijke Huisartsen Vereniging op 29 mei NHG en LHV zijn van mening dat deze indicatoren geschikt zijn voor het in beeld brengen van de zorg voor patiënten met astma voor intern gebruik en ook geschikt zijn voor rapportage aan derden over de zorg in de huisartsenpraktijk. Leeswijzer Achtereenvolgens komen kort aan de orde de achtergrond voor het samenstellen van deze indicatorenset en de gevolgde werkwijze. Vervolgens wordt ingegaan op de waarde en beperkingen van indicatoren. Hierna wordt het verdere beheer van de set indicatoren aangestipt. Het document besluit met het overzicht van de indicatoren voor astma bij volwassenen in de huisartsenzorg. Het overzicht geeft een beschrijving van de indicatoren, geeft het type indicator aan en duidt per indicator aan uit welke bron deze indicator afkomstig is dan wel overeenkomt met indicatoren zoals voorkomen in deze bronnen. In een aantal bijlagen vindt u de volgende informatie. Bijlage 1 Beschrijving van benodigde data per indicator Bijlage 2 Rapportages Pagina 4 van 15

5 Achtergrond Deze set van indicatoren is een uitwerking van het Project Uniforme Rapportage. In dit project worden indicatoren die door verschillende partijen zijn ontwikkeld geharmoniseerd en nader geoperationaliseerd. Het gaat hierbij alleen om díe indicatoren waarvoor de gegevens om deze indicatoren samen te stellen afkomstig zijn uit het Elektronisch Patiënten Dossier (EPD) zoals de huisarts dat bijhoudt en beheert in een huisartsinformatiesysteem (HIS). De indicatoren waarvoor gegevens uit het EPD worden gebruikt hebben veelal betrekking op het medisch handelen of de kwaliteit daarvan. Naast deze indicatoren zijn er echter ook andere indicatoren die kwaliteiten beschrijven van de (huisartsen)zorg, zoals bij voorbeeld patiënttevredenheid en allerlei aspecten van de praktijkvoering. Deze indicatoren worden echter niet nader beschouwd in het kader van het project Uniforme Rapportage. Het project Uniforme Rapportage is een uitwerking van het Convenant Dataverzameling Huisartsen, getekend in december 2005 door NHG, LHV, VWS en IGZ. Eén van de doelen van het Convenant is om te komen tot één landelijke set van indicatoren huisartsenzorg. Dit is met name van belang voor indicatoren waarvan de benodigde gegevens afkomstig zijn uit het EPD, aangezien er een reeks van afhankelijkheden is, voordat een huisarts dergelijke indicatoren kan samenstellen en rapporteren. Werkwijze Uit de volgende bronnen is door de NHG werkgroep Uniforme Rapportage een overzicht samengesteld van indicatoren die betrekking hebben op het medisch handelen bij astma bij volwassenen: - IGZ, Indicator Monitor Huisartsenzorg (IMH), april Nivel, Prestaties huisartsenzorg, advies voor een basisset van indicatoren voor VWS, april Indicatoren ontwikkeld door de WOK in opdracht van het NHG op basis van de NHG Standaard Astma bij Volwassenen, oktober 2007 In een tweetal bijeenkomsten (november-december 2007) zijn de voorstellen doorgenomen met vertegenwoordigers van Gebruikersverenigingen en de CaHAG, leidend tot overeenstemming over de set van noodzakelijke indicatoren en hun precieze omschrijving. Waar noodzakelijk zijn de betreffende NHG Standaard als ook de bijbehorende NHG Praktijkwijzer geraadpleegd. Vervolgens is de lijst van indicatoren ter commentaar verstuurd naar diverse belanghebbende of geïnteresseerde partijen, waaronder CaHAG, Gebruikersverenigingen, VWS, IGZ, LHV, Nivel, WOK, ZN, NPCF en LVG. Binnengekomen commentaar is beoordeeld en waar mogelijk en relevant verwerkt. Tenslotte is de lijst van indicatoren ter definitieve vaststelling aangeboden aan het NHG management team. Pagina 5 van 15

6 Indicatoren, waarde en beperkingen Indicatoren zijn bedoeld als signalering om een toestand of verandering in beeld te brengen. Veelal wordt een beperkte selectie gemaakt uit alle denkbare en mogelijke meetbare aspecten van het proces of de situatie waarover men geïnformeerd wil zijn. Wanneer de uitslag van een indicator daar aanleiding toe geeft zal altijd nader onderzoek nodig zijn om onderliggende oorzaken van afwijkingen van het gemiddelde of van de norm te verhelderen. Kwaliteit van zorg is een abstract begrip. Men probeert daar grip op te krijgen door meetbare aspecten te benoemen die naar men aanneemt iets zeggen over kwaliteit en over zorg. Het gaat hierbij deels om procesindicatoren: wat is er gebeurd; en deels om zogenaamde uitkomstindicatoren: wat is het effect. Met name voor de uitkomstindicatoren gelden bij de interpretatie beperkingen. Ten eerste zal het bij bepaalde uitkomstindicatoren gaan om percentages die zijn berekend op kleine aantallen. Dat betekent dat de betrouwbaarheid van zo n percentage betrekkelijk laag is 1. Ten tweede zijn er verschillen tussen de patiëntenpopulaties van praktijken die niet in de definitie van de indicatoren zijn verdisconteerd, de zogenaamde case mix. Het kan hierbij gaan om aspecten als de leeftijdsopbouw of de sociale samenstelling van de praktijkpopulatie. Om deze twee redenen valt het aan te bevelen om alle indicatoren te interpreteren met een zekere marge. Wat die marge precies moet zijn kan proefondervindelijk vastgesteld worden wanneer meer gegevens beschikbaar komen. Ten derde wil het NHG opmerken dat er geen rechtstreeks causaal verband kan zijn tussen de uitkomst van een specifieke uitkomstindicator en het handelen van een huisarts of de kwaliteit van de huisartsenzorg in een huisartsenpraktijk. De uitkomst op een specifieke indicator is vrijwel altijd multifactorieel bepaald. Het is dus altijd zaak om per indicator of combinatie van indicatoren te bezien wat er aan de hand is en te bepalen of en hoe de huisarts of de huisartsenpraktijk een bijdrage kan leveren om verbetering te realiseren. Een vierde factor die van belang is bij de interpretatie van indicatoren heeft betrekking op registratieartefacten. Om deze indicatoren te kunnen samenstellen dienen eerst een aantal stappen doorlopen te worden: 1. softwareleveranciers dienen faciliteiten te bieden aan praktijkmedewerkers om de onderliggende gegevens op een redelijk eenvoudige wijze te kunnen vastleggen; 2. praktijkmedewerkers dienen deze faciliteiten te gaan gebruiken (scholing en monitoring) 3. softwareleveranciers dienen faciliteiten te bieden om uit het totaal aan patiëntengegevens de indicatoren samenstellen en te rapporteren, alsmede instrumenten om te controleren of de resultaten ook kloppen en waar nodig te corrigeren. Het valt te verwachten dat het enige tijd zal duren voordat een huisartsenpraktijk een hele cyclus van registratie en rapportage heeft kunnen doorlopen, waarin kinderziektes in systemen kunnen worden gecorrigeerd en medewerkers en systeem op elkaar ingespeeld raken. 1 Bij een noemer met 60 patiënten varieert, afhankelijk van de uitslag van de indicator, het 95% betrouwbaarheidsinterval van ruim 2 tot ruim 6 procentpunt. Pagina 6 van 15

7 Beheer Het NHG zal deze set van indicatoren beheren als uitwerking van het Convenant Dataverzameling Huisartsen van december Verzoeken tot verduidelijking, wijziging of aanvulling kunt u richten aan het NHG. Pagina 7 van 15

8 Beschrijving van indicatoren Astma bij Volwassenen Definities: Astma: de diagnose astma wordt gesteld bij patiënten die periodiek klachten hebben van dyspnoe, piepen op de borst en/of (productief) hoesten. Reversibiliteit na bronchusverwijding ondersteunt de diagnose en is obligaat voor de diagnose bij patiënten met periodiek hoesten zonder dyspnoe of piepen op de borst. Intermitterend astma: symptomen < 2 keer per week Persisterend astma: symptomen > 2 keer per week Bij onderstaande indicatoren (1-3) wordt in de teller het aantal patiënten gevraagd dat aan een bepaalde voorwaarde voldoet. De noemer bestaat uit de omvang van de (praktijk)populatie ouder dan 16 jaar aan het einde van de rapportageperiode. Indicator 2 heeft betrekking op het totaal aantal patiënten bekend met astma ouder dan 16 jaar onder behandeling in de eerste lijn (huisarts is hoofdbehandelaar) in de praktijkpopulatie Indicator 3 heeft betrekking op het totaal aantal patiënten bekend met astma onder behandeling in de eerstelijn (huisarts is hoofdbehandelaar) dat 12 of langer is ingeschreven. Dit is de deelpopulatie waarover in de daaropvolgende indicatoren wordt gerapporteerd. Indicatoren over de gehele patiëntenpopulatie. nr omschrijving type bron Methode Opmerking 1 % patiënten bekend met astma (eerste en tweede lijn) en ouder dan 16 jaar in de praktijkpopulatie ouder dan 16 jaar aan het einde van de rapportageperiode structuur NPA-1 IGZ VWS ICPC VWS wil juist de prevalentie van astma bij kinderen Pagina 8 van 15

9 2 % patiënten bekend met astma en ouder dan 16 jaar die in de eerste lijn worden behandeld (definitie: huisarts is hoofdbehandelaar) in de praktijkpopulatie ouder dan 16 jaar aan het einde van de rapportageperiode 3 % patiënten bekend met astma en ouder dan 16 jaar die in de eerste lijn worden behandeld (definitie: huisarts is hoofdbehandelaar) én minimaal 12 zijn ingeschreven in de praktijkpopulatie ouder dan 16 jaar aan het einde van de rapportageperiode structuur NPA-2 structuur Bij indicatoren 3 t/m 12 is de noemer van de indicator gelijk aan alle patiënten bekend met astma en ouder dan 16 jaar van wie de huisarts hoofdbehandelaar is en die 12 of meer zijn ingeschreven, tenzij anders aangegeven (specifieke subgroep). De teller is gelijk aan het aantal patiënten dat voldoet aan één of meer criteria en verder vallende binnen de criteria van de noemer. De genummerde omschrijvingen betreffen de indicatoren. De ongenummerde parameters zijn vermeld voor de definiëring van bepaalde subgroepen waar sommige indicatoren betrekking op hebben. nr Omschrijving type Bron Methode Opmerking Roken 4 % patiënten waarvan het rookgedrag bekend is proces NPA-5 IGZ 5 % patiënten die roken in de groep patiënten waarvan het rookgedrag bekend is uitkomst toegevoegd diagn bep. zie ook diabetes en HVZ NB. subgroep; tevens weer noemer voor volgende indicator 6 % patiënten met een advies om te stoppen met roken in de afgelopen 12 in de groep patiënten die roken proces NPA-6 NB. subgroep Pagina 9 van 15

10 Onderzoek 7 % patiënten waarbij ooit een diagnostische spirometrie (FEV1 reversibiliteit post-stereoid post-bd) is gedaan proces NPA-3 IGZ diagn. bep 8 % patiënten waarbij ooit onderzoek naar allergie gedaan is (met Multi-Rast (Phadiatop) of huidtest). proces WOKsuggestie Behandeling en monitoring - % patiënten met persisterend astma of die roken NPA-4 (variant) 9 % patiënten met persisterend astma of die roken (zie voorgaande indicator) waarbij een spirometrie is gedaan (FEV1 pré-bd) in de afgelopen 12 - % patiënten met meer dan 2 voorschriften inhalatie luchtwegverwijders in de afgelopen % patiënten met meer dan 2 voorschriften inhalatie luchtwegverwijders én minimaal één voorschriften inhalatiecorticosteroïden in de groep patiënten met meer dan 2 voorschriften luchtwegverwijders in de afgelopen 12 diagn. bep noemer voor volgende indicator proces NB. subgroep proces WOKsuggestie 11 % patiënten dat gevaccineerd is tegen influenza de voorafgaande 12 proces NHS ICPC - % patiënten dat inhalatiemedicatie gebruikt (meer dan 3 voorschriften de afgelopen 12 ) 12 % patiënten waarbij de inhalatietechniek is gecontroleerd de afgelopen 12 in de groep patiënten die inhalatiemedicatie gebruikt. proces ATC ATC ATC werkgroep ATC en diagn. bep. noemer voor volgende indicator NB. subgroep noemer voor volgende indicator NB. subgroep Pagina 10 van 15

11 Literatuur NHG Standaard Astma bij Volwassenen, oktober 2007 NHG, Praktijkwijzer Astma en COPD, mei 2008 Nivel, Prestaties huisartsenzorg, advies voor een basisset van indicatoren voor VWS, april 2004 IGZ, Indicator Monitor Huisartsenzorg (IMH), april 2006 KPMG, Praktijkplan Eerstelijnszorg, maart 2005 Inview, Adapter ontwikkeling voor Huisarts Informatie Systemen (HIS), december 2006 WHO, Health Programme Evaluation, Guiding Principles, Geneva, 1981 WHO, Development of Indicators for Monitoring Progress, Geneva, 1981 Pagina 11 van 15

12 Bijlage 1: Beschrijving van benodigde data per indicator nr omschrijving Classificatie Code Toelichting 1 % patiënten bekend met astma (eerste en tweede lijn) en ouder dan 16 jaar in de praktijkpopulatie ouder dan 16 jaar aan het einde van de rapportageperiode 2 % patiënten bekend met astma en ouder dan 16 jaar die in de eerste lijn worden behandeld (definitie: huisarts is hoofdbehandelaar) in de praktijkpopulatie ouder dan 16 jaar aan het einde van de rapportageperiode 3 % patiënten bekend met astma en ouder dan 16 jaar die in de eerste lijn worden behandeld (definitie: huisarts is hoofdbehandelaar) én minimaal 12 zijn ingeschreven in de praktijkpopulatie ouder dan 16 jaar aan het einde van de rapportageperiode ICPC R96 laatste bepaling ooit ICPC ICPC R96 en ASHBRZ R96 en ASHBRZ Bij volgende indicatoren wordt de selectie uit 3 gebruikt, aangevuld met de gespecificeerde criteria v. 10 tabel diagn. bepalingen ASHBRZ = huisarts laatste bepaling ooit laatste bepaling ooit 4 % patiënten waarvan het rookgedrag bekend is ROOKAQ laatste meting in afgelopen 12 variant voor 4: uitgewerkt voor nooit rokers NB. alleen voor ex-rokers en rokers moet jaarlijks de rookstatus worden geactualiseerd 5 % patiënten die roken in de groep patiënten waarvan het rookgedrag bekend is. ROOKAQ= nooit, laatste bepaling, en ROOKAQ= voorheen of ja, laatste waarde in afgelopen 12 ROOKAQ subgroep; ja ; laatste meting in afgelopen 12 Pagina 12 van 15

13 6 % patiënten met een advies om te stoppen met roken in de afgelopen 12 in de groep patiënten die roken 7 % patiënten waarbij ooit een diagnostische spirometrie (FEV1 reversibiliteit post-stereoid post-bd) gedaan is 8 % patiënten waarbij ooit onderzoek naar allergie gedaan is (met Multi- Rast (Phadiatop) of huidtest). ROOKAQ en ADMIAQ - % patiënten met persisterend astma of die roken ASERRQB ROOKAQ subgroep; ja ja laatste meting in afgelopen 12 FVRN RL FEV1 reversibiliteit poststeroïd postbd laatste bepaling ooit PHADB SR Multi-rast (Phadiatop) ; huidtest codes volgen in v. 11 van de tabel diagnostische bepalingen. laatste bepaling ooit definiëring subgroep voor volgende indicator; ASERRQB: laatste bepaling ooit; ROOKAQ = ja : laatste meting in afgelopen 12 9 % patiënten met persisterend astma of die roken (zie voorgaande indicator) waarbij een spirometrie is gedaan (FEV1 pré-bd) in de afgelopen 12 - % patiënten met meer dan 2 voorschriften inhalatie luchtwegverwijders in de afgelopen 12 ASERRQB subgroep; laatste bepaling ooit ATC R03A definiëring subgroep voor volgende indicator; laatste twee prescripties in afgelopen 12 Pagina 13 van 15

14 10 % patiënten met meer dan 2 voorschriften inhalatie luchtwegverwijders én minimaal één voorschriften inhalatiecorticosteroïden in de groep patiënten met meer dan 2 voorschriften luchtwegverwijders in de afgelopen % patiënten dat gevaccineerd is tegen influenza de voorafgaande 12 - % patiënten dat inhalatiemedicatie gebruikt (3 voorschriften de afgelopen 12 ) 12 % patiënten waarbij de inhalatietechniek is gecontroleerd de afgelopen 12 in de groep patiënten die inhalatiemedicatie gebruikt ATC R03A en R03BA subgroep; laatste twee prescripties in afgelopen 12 ICPC R44 laatste meting in afgelopen 12 ATC ATC R03A of R03B R03A of R03BA en ASIT RQ definiëring subgroep voor volgende indicator, noemer voor volgende indicator; laatste drie prescripties in afgelopen 12 subgroep; laatste meting in afgelopen 12 Pagina 14 van 15

15 Bijlage 2, Rapportages 1. Als overzicht van indicatoren met teller, noemer en percentage, op beeldscherm en als afdruk. Voorbeeld indicator teller noemer percentage % patiënten bekend met astma ,4 % % patiënten bekend met astma onder behandeling bij huisarts ,3 % % patiënten bekend met astma, onder behandeling bij huisarts en > 12 ingeschreven ,2 % 2. Als exportbestand 3. Voor de huisarts: Als lijst met patiëntnummer, patiëntnaam (achternaam), relevante ICPC codes en relevante diagn. bepalingen (ook ontbrekende gegevens) (evt. meerdere lijsten met 1 of meer relevante bepalingen of ontbrekende bepalingen) en bv. te sorteren; op beeldscherm en als afdruk. Voorbeeld patiënt rookgedrag diag-spiro allergie spiro < 12 m A - - datum - B - - datum datum C nooit datum - datum D ja datum - - Pagina 15 van 15