Bilateraal en binauraal horen bij kinderen met twee cochleaire implantaten

Transcriptie

1 Bilateraal en binauraal horen bij kinderen met twee cochleaire implantaten Astrid van Wieringen, Lieselot Van Deun, Jan Wouters ExpORL, Dept Neurowetenschappen, KULeuven, België 19/11/2010 1

2 Inhoud Situering Onderzoeksvragen Richtinghoren Spraak-in-ruis Binaurale demaskering (BMLD) Taal (multi-center studie) 19/11/2010 2

3 Situering Unilateraal CI: meestal goed spraakverstaan in stilte moeilijkheden in lawaai en complexere luisteromstandigheden moeilijkheden met richtinghoren Deels te maken met implantatie in slechts één oor Is bilaterale implantatie een oplossing? 19/11/2010 3

4 Onderzoeksvragen Onderzoeksvragen: Voordeel van twee CIs versus één CI? Bilateraal versus binauraal Invloed van leeftijd van implantatie? RIZIV (2003) 2 e CI bij 42 kinderen in België (5 CI centra) Implantatiecentra:UZ Leuven, UZ Antwerpen, MISA Antwerpen, Gent, CU Saint-Luc Brussel CIBIL project (Cochleaire Implantatie BILateraal) UA: verwerking van klinische data spraakverstaan, taalontwikkeling en dagelijks functioneren (Fanny Scherf) KULeuven: binauraal en ruimtelijk horen met 2 CIs (Lot Van Deun) 19/11/2010 4

5 Inleiding: binauraal en ruimtelijk horen Ruimtelijk horen = waarnemen van ruimtelijke aspecten van geluiden deels bilateraal deels monauraal deels gebaseerd op binauraal horen Binauraal horen = verwerking van gelijkenissen en verschillen tussen signalen aan beide oren Binaurale kenmerken: Interaurale verschillen in tijd (Interaural Time Differences of ITDs) Interaurale verschillen in niveau (Interaural Level Differences of ILDs) 19/11/

6 Richtinghoren: methode Opstelling: 9 luidsprekers op 15 van elkaar van -60 tot +60 Procedure: Smurfen (<9j.) of getallen (>9j.) Telefoonrinkel, 1 seconde, 65 db A Feedback bij een correct antwoord 3 aanbiedingen per luidspreker Analyse: Gemiddelde absolute fout: gemiddelde van absolute waardes van afwijkingen in graden 19/11/2010 6

7 Richtinghoren: resultaten CI (eigen CI) significant beter dan kans (p < 0.05) proefgroep CI: n = 30 Leeftijd: 4 j 15 j Leeftijd CI1: 6 m 8,5 j Leeftijd CI2: 1,5 j 12 j Tijd tussen: 10 m 9 j 63% significant beter dan kans Van Deun et al., ANO, /11/2010 7

8 Richtinghoren: resultaten CI (2) Covariantie-analyse: Factoren: leeftijd CI1 leeftijd CI2 tijd tussen CI1 en CI2 leeftijd ontstaan doofheid duur gebruik CI2 duur gebruik hoorapparaten Betere resultaten voor CI 1 < 2j (p = 0.018) Hoorapparaten vóór CI 1 >18m (p = 0.010) CI 2 < 4j (tenzij hoorapparaat) (p = 0.038) 19/11/2010 8

9 Resultaten Spraak in ruis conditie: alleen CI1 en bilateraal conditie: alleen CI2 en bilateraal Hoofdschaduweffect: 4-6 db SRM= ± 3 db S R SRM= verbetering in spraakverstaan dankzij ruimtelijke scheiding van spraak en ruis Hoofdschaduw: verbetering in spraakverstaan dankzij betere S/R aan één oor 19/11/2010 Van Deun, L., van Wieringen, A., 9 Wouters, J. Ear and Hearing 2010.

10 Binaural Masking Level Difference Maat voor echte binaurale verwerking (itt hoofdschaduweffect) ITD t.o.v. ILD Drempel N0S0 Drempel N0Sπ BMLD (db) = N0S0 (db) N0S π (db) 10

11 BMLD: methods CI Linked processors Apex 3 POD Research speech processor Cochlear Trigger POD Research speech processor Cochlear Amplitude Stimulus: carrier: 1000-pps pulse train modulator: 125-Hz sinus narrowband noise with bandwidth of 50 Hz 50 Hz 125 Hz frequency 11 19/11/2010

12 BMLD: results CI (2) * * * * * * 12 19/11/2010 Van Deun et al., ANO, 2009

13 Mijlpalen: taal multicenterstudie: Leuven, Gent, UMC St Radboud, LUMC, MUMC), drs Tinne Boons (KULeuven/Fontys) Retrospectieve data: vergelijking unilateraal bilateraal Reynell Significante voorspellers: vanaf 1 e jr CI: *Leeftijd van implantatie *Contralaterale stimulatie *Bijkomende beperkingen *Meertaligheid vanaf 2 e jr CI *betrokkenheid van de ouders vanaf 3 e jr CI *wijze van communicatie 19/11/

14 Mijlpalen: taal multicenterstudie: Leuven, Gent, UMC St Radboud, LUMC, MUMC), drs Tinne Boons (KULeuven/Fontys) Retrospectieve data: vergelijking unilateraal bilateraal Taalproductie (Schlichting) 19/11/

15 Besluiten Bilaterale CI Variatie in het vermogen tot richtinghoren/lokalisatie van bron betere resultaten voor kinderen die jong HA of CI kregen Spraak in ruis: voordelen met luisteren met 2 oren, voornamelijk (monauraal) hoofdschaduweffect, niet aan echte binaurale verwerking Met gecontroleerde stimulatie: kinderen met bilaterale CI zijn gevoelig voor interaurale kenmerken (binaurale verwerking is mogelijk) veralgemening naar meer spraakachtige signalen Taalprestaties significant beter voor kinderen met 2 CIs Bilaterale Cis bieden belangrijke maar beperkte mogelijkheden voor het bepalen van de richting van geluiden en het verstaan van spraak Positieve invloed van vroege implantatie Positieve invloed wordt verwacht van het koppelen van de stimulatie aan beide kanten Bilaterale CI terugbetaald sinds Feb10 19/11/

16 Referenties Scherf, F., Van Deun, L., van Wieringen, A., Wouters, J., Desloovere, C., Dhooge, I., Offeciers, E., Deggouj, N., De Raeve, L., De Bodt, M., Van de Heyning, P. (2007). Hearing benefits of second side cochlear implantation in two groups of children. International Journal of Pediatric Otorhinolaryngology, 71 (12), Scherf, F., Van Deun, L., van Wieringen, A., Wouters, J., Desloovere, C., Dhooge, I., Offeciers, E., Deggouj, N., De Raeve, L., Wuyts, F.L., Van de Heyning, P. (2009a). Subjective benefits of sequential bilateral cochlear implantation in young children after 18 months of bilateral implant use. ORL-Journal for Oto-Rhino-Laryngology and Its Related Specialties, 23;71(2): Scherf, F., Van Deun, L., van Wieringen, A., Wouters, J., Desloovere, C., Dhooge, I., Offeciers, E., Deggouj, N., De Raeve, L., Wuyts, F.L., Van de Heyning, P. (2009b). Three year postimplantation auditory outcomes in sequentially bilaterally implanted children. The Annals of Otology, Rhinology and Laryngology, 118 (5), Scherf, F., Van Deun, L., van Wieringen, A., Wouters, J., Desloovere, C., Dhooge, I., Offeciers, E., Deggouj, N., De Raeve, L., De Bodt, M., Van de Heyning, P. (2009c). Functional outcome of sequential bilateral cochlear implantation in young children: 36 months postoperative results. International Journal of Pediatric Otorhinolaryngology 73(5), Van Deun, L., van Wieringen, A., Francart, T., Scherf, F., Dhooge, I.J., Deggouj, N., Desloovere, C., Van de Heyning, P.H., Offeciers, F.E., De Raeve, L., Wouters, J. (2009a) Bilateral cochlear implants in children: binaural unmasking. Audiology and Neurotology, 14(4), Van Deun, L., van Wieringen, A., Van den Bogaert, T., Scherf, F., Offeciers, F.E., Van de Heyning, P.H., Desloovere, C., Dhooge, I.J., Deggouj, N., Wouters, J. (2009b). Sound localization, sound lateralization, and binaural masking level differences in young children with normal hearing. Ear and Hearing 30(2), SCI Impact factor (nr. 3 in ISIdomain ORL) Van Deun, L., van Wieringen, A., Scherf, F., Deggouj, N., Desloovere, C., Offeciers, F.E., Van de Heyning, P.H., Dhooge, I.J., Wouters, J. (2010). Earlier intervention leads to better sound localization in children with bilateral cochlear implants. Audiology and Neurotology, vol 15(1) Van Deun, L., van Wieringen, A., Wouters, J. Spatial speech perception benefits in young children with normal hearing and cochlear implants. Ear and Hearing /11/