richtlijnen voor gebruik en verwerking

Transcriptie

1 Velvet State op het Roskilde Festival 2013; ontwerp: Simon Hjermind Jensen (Shjworks Kopenhagen). Okoumétriplex, aan elkaar gezet met bouten en polycarbonaat stiksels. houtachtige plaatmaterialen richtlijnen voor gebruik en verwerking Houtachtige plaatmaterialen zijn beschikbaar in een groot aantal verschillende typen, dikten en maten, desgewenst voorzien van verschillende op de toepassing afgestemde afwerkingen. Door hun kwaliteit en esthetische en technische eigenschappen vinden ze brede toepassing in de bouw in zowel in- als exterieur. Plaatmaterialen, vervaardigd van grondstoffen uit duurzaam beheerde bossen en voorzien van een keurmerk, zijn ruim voorhanden, zodat ze ook uit milieuoogpunt een kwalitatief goede keuze zijn. Ze worden veel gebruikt voor gevels en bekistingen. Omdat hier de belasting erg hoog kan zijn, is het van groot belang de plaatmaterialen op de juiste wijze te verwerken en zorgvuldig in het werk aan te brengen. Ze leveren dan een optimale bijdrage aan een hoogwaardige kwaliteit van bouwen, met een lange levensduur.

2 mei foto s: joubert group st-jean d angely Strak dakoverstek in witgeschilderd okoumétriplex. het houtblad Richtlijnen opvolgen Om optimaal gebruik te maken van alle kwaliteiten en eigenschappen van houtachtige plaatmaterialen, is het goed een aantal eenvoudige richtlijnen voor gebruik en verwerking op te volgen bij ontwerp en uitvoering. Zo kunnen onbedoelde tekortkomingen in materiaalkeuze, detaillering, opslag en transport, verwerking en bevestiging in de toepassing worden vermeden. Dit voorkomt onnodige kosten voor herstel of voortijdig onderhoud en sterkt het klantvertrouwen. Houtachtige plaatmaterialen verdienen de zorg die hoort bij een mooi en duurzaam product. Materiaalkeuze Bij het toepassen van houtachtige plaatmaterialen is het van belang het juiste basisproduct te kiezen op basis van de voor de toepassing specifieke bouwfysische of esthetische eigenschappen, en daarop de bewerking, afwerking, detaillering en montage af te stemmen. Voor zowel constructieve als niet-constructieve buitentoepassingen is een groot aantal plaatmaterialen beschikbaar. Afhankelijk van de esthetische en technische kwaliteiten en de gewenste levensduur (tijdelijk of permanent) kan men kiezen voor plaatmaterialen als triplex (loofen naaldhout), OSB of tegenwoordig zelfs gemodificeerd MDF. Ze zijn alle te leveren in verschillende typen, kwaliteiten, maatvoeringen en afwerksystemen. De leverancier helpt graag bij het kiezen van het juiste product. Detaillering van groot belang Van groot belang voor het behalen van de beoogde levensduur is de detaillering. Het opsluiten van vocht heeft vroeg of laat effect op de esthetische en soms technische prestaties. Het is daarom goed naast de materiaalkeuze en te kiezen afwerking zorgvuldig te detailleren. Zorg altijd dat vocht zo min mogelijk kan indringen en zo nodig weer kan ontsnappen. Verwerking en afwerking Naast een zorgvuldig ontwerp en dito bestekomschrijving is het belangrijk uitvoerende partijen te wijzen op het juist verwerken en aanbrengen van houtachtige plaatmaterialen. Zie onderstaande richtlijnen. Voor aanvullende richtlijnen zij verwezen naar KVT 95 en de BRL s 0801 Houten gevelelementen en 0814 Filmvormende coatings voor toepassing op hout. Transport en opslag Leg plaatmateriaal liefst in onverwarmde en geventileerde opslagruimtes buiten invloed van wind, regen of zon. Leg plaatmateriaal op pallets of op regels met een hart-op-hartafstand van 600 mm. Leg bij meer pakketten boven elkaar er balkjes tussen recht boven elkaar, zo blijven de platen recht (zie figuur 1). Stapel losse platen niet meer dan circa 1 m hoog. Leg de zijkanten van plaatmateriaal recht boven elkaar, zo wordt beschadiging van hoeken en randen en ver-

3 mei 2015 Okoumétriplex is zeer geschikt voor gevelbekleding. foto: joubert group st-jean d angely mei het houtblad Figuur 1. De platen op een vlakke ondergrond met voldoende ondersteuning opslaan. Bij meer pakketten de balkjes recht boven elkaar plaatsen. Figuur 2. Schroefgaten in de plaat voorboren met een diameter gelijk aan de steel van de schroef. Vervolgens illustraties: atelier ed boelaarts de heurne met een verzink- of soevereinboor de schroefkop Figuur 3. Schematische voorstelling van juist verzinken. ventileren. kleuring van het oppervlak voorkomen. Schuif gecoate platen bij het oppakken niet over elkaar, dat voorkomt krassen en beschadiging. Op de bouwplaats Leg plaatmateriaal nooit in vocht of vuil, alleen op een droge en vlakke ondergrond en gebruik op de bouwplaats balkjes of een pallet. Leg het plaatmateriaal onder een goed ventilerend zeil. Zagen Handzaag: gebruik een scherp, fijngetand zaagblad met minimaal 7 tanden per 25 mm. Cirkelzaag: gebruik een scherp, fijngetand hardmetalen zaagblad, laat de zaagtanden 10 à 15 mm door het plaatoppervlak steken. Bij decoratieve, voorbehandelde of Paint-platen wordt, ter voorkoming van beschadigingen van de coating, het gebruik van een voorritser aanbevolen. Een slechte ondersteuning vergroot de kans op een slechte zaagsnede. Borg de plaat tijdens het zagen daarom goed. MONTAGE Zichtbare montage Nagels en schroeven zijn de meest geëigende bevestigingsmiddelen. Gebruik bij plaatmateriaal in een vochtige of buitenomgeving altijd roestvaststalen schroeven. Schroefgaten voorboren met een diameter gelijk aan de steel van de schroef. Vervolgens met een verzink- of soevereinboor de schroefkop verzinken (zie figuur 2). Een Torx-schroef kan bij volledig afgewerkte triplexplaten een goede optie zijn. Handmatig nagelen wordt afgeraden vanwege mogelijke beschadigingen aan het oppervlak. Het gebruik van nieten is niet wenselijk, doordat het oppervlak in de praktijk te veel beschadigd wordt. Schroefafstanden bij triplex Bij plaatdikten tot 12 mm: 400 mm afstand houden. Bij plaatdikten vanaf 12 mm: 600 mm afstand houden. Hoeken: 15 mm uit de hoek afstand houden. Randen: 10 mm uit de rand afstand houden. In geval van spijkers de onderlinge afstanden met 50% verminderen. Lengte bevestigingsmiddelen Schroeven: 2.5 x de plaatdikte. Spijkers: 3 tot 4 x de plaatdikte. Blinde montage Vanwege de vele mogelijke combinaties van montagesystemen en plaatmaterialen valt hier

4 Figuur 4. Goed uitgevoerde hoekaansluiting met voldoende dilatatie. Figuur 5. Rond de randen af met minimaal R3, hierdoor dekt de verflaag in gelijke laagdikte. Bij een niet-afgeronde rand komt er nauwelijks verf op de scherpe rand. Boeiborden zijn een bekende toepassing. foto s: kon. vvnh almere/eric de munck geen eenduidig advies over te geven. Vraag de leverancier om het juiste montagesysteem voor het specifieke project. Afwerking Laat de verfleverancier adviseren over de keuze van het juiste verfsysteem en de verwerking hiervan. Toepassing aan de gevel In buitentoepassingen wordt plaatmateriaal vrijwel altijd blootgesteld aan wind, regen en zonlicht (uv-straling). Vanwege deze belasting gelden voor plaatmateriaal aan de gevel aanvullende richtlijnen. Door deze nauwgezet op te volgen is het mogelijk een mooie gevel te maken met een lange levensduur. Laat de leverancier adviseren over het juiste plaatmateriaal voor uw specifieke toepassing. Zorg voor voldoende ventilatie aan boven- én onderzijde van het geveldeel; zie figuur 3. Plaatmateriaal dat onderdeel uitmaakt van het gevelelement, moet in het geheel voldoen aan de KVT 95, uitgegeven door de Nederlandse Branchevereniging voor de Timmerindustrie (NBvT). Zorg altijd voor een tussenruimte tussen de platen van 10 mm. Dit geldt ook voor de aansluiting op andere bouwdelen, bijvoorbeeld kozijnen. Door deze dilatatie kunnen de randen eenvoudig worden onderhouden en hebben de platen ruimte om iets te werken. Panelen mogen nooit in verstek worden verbonden. Een correcte hoekoplossing waarbij rekening gehouden is met dilatatie, toont figuur 4. Ventilatie en dilatatie De kwaliteit en levensduur van een gevelbekleding, vakvulling of boeibord van plaatmateriaal worden in belangrijke mate bepaald door de mogelijkheid van het afvoeren van vocht uit de constructie: Zorg voor ventilatie! Maak een regelwerk achter de platen, zodat voldoende ventilatieruimte ontstaat. Breng regelwerk verticaal aan; gebruik, wanneer dit niet kan, een dubbel regelwerk van verticaal achterhout met daarop horizontaal regelwerk. Gebruik bij houten regelwerk hout van duurzaamheidsklasse 1 of 2, of verduurzaamd hout. Instructiefilm Ventileren en dilateren! De bovengenoemde richtlijnen zijn samengevat in een korte film over het maken van een juiste geveltoepassing in houtachtig plaatmateriaal. Scan om deze te bekijken QR-code 1 op p. 35. Randafwerking Het belang van een goede randafwerking ligt m met name hierin dat vochtindringing zoveel mogelijk uitblijft. Daarmee wordt ongewenste zwelling voorkomen, waardoor ook de beschermende afwerklaag intact blijft:

5 Figuur 6. Goed uitgevoerde horizontale naad met afschuining. foto: kon. vvnh almere/eric de munck Dilatatie aanhouden bij de aansluitingen. Figuur 8. Voorbeeld uitvoering dakoverstek. Rond de randen af met minimaal R3, hierdoor dekt de verflaag in gelijke laagdikte; zie figuur 5. Scherpe hoeken verhogen de kans op scheurvorming in afwerklaag. Schuin de randen aan de onderkant af. Hierdoor wordt vocht weggevoerd naar de buitenkant en krijgt het geen kans in de verbinding te kruipen; zie figuur 6. Vul eventuele gaatjes (gaps) in de randen en werk de randen af met een speciaal hiervoor ontwikkeld product. Breng dit op volgens voorschrift van de fabrikant; zie figuur 7. Om voldoende laagdikte te verkrijgen, moet men bij voorkeur een kwast gebruiken. Afwerking buiten Werk schroefgaten altijd onmiddellijk af met een niet-krimpend, overschilderbaar en voor de toepassing geschikt vulmiddel. Volg de adviezen van de verffabrikant op. Voor de afwerking van KOMO-gecertificeerde toepassingen gelden de richtlijnen van de SKH-publicaties Overzicht van toegelaten afdichtmiddelen voor de timmerindusten en Beoordelingsgrondslag voor afdichtmiddelen voor de timmerindustrie. Toepassing als betonbekisting Funderingen, wanden, trappen, maar ook complexe betonvormen worden veelal gestort in bekistingen en mallen van houtachtige plaatmaterialen. Deze zijn bij uitstek geschikt voor betonbekistingen door hun bewerkbaarheid, sterkte-eigenschappen en flexibiliteit. De geëiste oppervlakteklasse, sterkte, repetitiefactor en de eventuele gewenste aftekening zijn bepalend bij de juiste plaatkeuze. Door de zware belasting bij montage en storten gelden aanvullende richtlijnen. Ondersteuning en afdichting Zorg voor een goede ondersteuning, afgestemd op de maximaal noodzakelijke drukkracht en doorbuiging. Vraag aan de leverancier om sterktecijfers om de juiste ondersteuning te berekenen. Let daarbij goed op eventuele verschillen in sterkte in de lengte- en breedterichting. Breng een geschikt afdichtmiddel of compriband aan tussen de platen om verlies aan specie te voorkomen. Op alle (zaag)kanten en doorboringen minimaal twee lagen watervaste coating aanbrengen. Enkele montagevoorbeelden Voor uitvoering dakoverstek: zie fig. 8. Voorbeeld aanbrengen boeibord: zie fig. 9. Montage Blind schroeven geeft gewoonlijk het mooiste resultaat. Is dit niet mogelijk, dan: Schroeven altijd voorboren.

6 Figuur 7. Vul eventuele gaatjes ( gaps ) in de randen en werk de randen af met een speciaal hiervoor ontwikkeld product. Afbeelding 1. QR-code 1: film Ventileren en dilateren. Afbeelding 2. QR-code 2: film Instructiefilm Betontriplex. illustraties: atelier ed boelaarts de heurne Figuur 9. Voorbeeld aanbrengen boeibord. Door de zware belasting bij montage en storten gelden aanvullende richtlijnen voor betontriplex. foto: upm-kymmene hilversum Breng twee lagen watervaste coating aan over de gestopte schroefgaten. Bij zichtbare montage de schroefkop niet volledig verzinken, maar 1 mm boven het plaatoppervlak houden vanwege zwelling van de plaat. Schroeven minimaal 20 mm vanaf de plaatrand. Schroeven minimaal 25 mm uit de hoek. Voor zichtwerk klasse 1A en 1B: schroeven 2 mm dieper dan het plaatoppervlak en afdichten met tweecomponentenpasta. Nagelen alleen bij vloer/tafelbekistingen (nooit bij klasse 1B). Zie ook de aanwijzingen in CUR 100 Schoonbeton - specificatie, uitvoering en beoordeling van betonoppervlakken waaraan esthetische eisen worden gesteld. Oliën en reinigen Het is belangrijk de bekistingsplaten voor het eerste gebruik grondig te voorzien van een ontkistingsolie. Het gebruik hiervan bepaalt mede de repetitiefactor van de bekistingsplaat en ook de kwaliteit van het betonoppervlak. Maak de bekistingsplaat onmiddellijk na het lossen schoon door deze met water af te spuiten en verwijder vastzittend vuil met een spatel. Behandel de plaat na het schoonmaken weer met een ontkistingsolie. Beschadiging en reparatie Voorkom beschadiging van de coating door de trilnaald. Lichte beschadigingen kunnen worden gerepareerd met een tweecomponentenvulmiddel, al blijven deze zich wel aftekenen in het betonoppervlak. Schrikeffect Afhankelijk van het type bekistingsplaat kan deze na langdurige droge opslag bij eerste gebruik lokaal zwellen (het zogenaamde schrikeffect) en mogelijk aftekenen in het beton. Kies daarom de juiste bekistingsplaat en zorg dat deze in de bekisting de tijd krijgt het vocht te verdelen. Instructiefilm Betontriplex Bovengenoemde richtlijnen zijn samengevat in een korte film over het maken van een betonbekisting. Scan hiervoor QR-code 2. Informatie Voor informatie over eigenschappen, gecertificeerde leveranciers en duurzaam inkopen: houtdatabase. nl. Voor vragen over de toepassing van plaatmateriaal: Houtinformatielijn, tel ( 0,15 p/m). eric de munck