2. WAT IS PASSEND ONDERWIJS?

Transcriptie

1 2. WAT IS PASSEND ONDERWIJS? Allereerst een veel gehoord misverstand opruimen. Passend onderwijs is GEEN synoniem van inclusief onderwijs. Dit misverstand is ontstaan kort na de september (2005) notitie van de vorige minister. In deze notitie werd voorgesteld om te kunnen voldoen aan de zorgplicht dat alle zorgmiddelen naar de schoolbesturen zouden gaan en dat het speciaal onderwijs op die manier dus niet meer rechtstreeks zou worden bekostigd. Dit werd door veel organisaties en media vertaald als: 1. het speciaal onderwijs wordt opgeheven, en 2. alle leerlingen moeten in de reguliere school worden geplaatst. Deze vertaling is absoluut NIET correct: 1. de notitie van 2005 is naar de prullenmand verwezen, september 2006 verscheen een geheel bijgestelde notitie. Zeker doordat uit een brede informatieve en consultatieve ronde (de zg. veldlijn) bleek dat mensen uit het veld (met name directies en leraren) meer wilden uitgaan van de bestaande situatie. Het werken met en vanuit de samenwerkingsverbanden en REC s werd als meer gewenst gezien. De directe bekostiging van het (voortgezet) speciaal onderwijs blijft dus gewoon intact. 2. er is bij Passend onderwijs geen sprake van plaatsingsplicht (zie ook de zinnen in het kader op blz. 10/11). Er is sprake van zorgplicht, men zou dit kunnen vertalen met trajectplicht. 15

2 Passend onderwijs is dus niet hetzelfde als inclusief onderwijs en betekent zeker niet dat het (V)SO wordt opgeheven. Een ander misverstand is dat de ouders 'de baas' worden. Het onderwijs wordt daarbij afgeschilderd als een supermarkt met ouders die overal kunnen shoppen. Het grote verschil bij invoering van zorgplicht met de huidige situatie zal zijn dat de schoolbesturen verantwoordelijk zijn voor een passend aanbod en dat ouders dus niet meer zelf op zoek hoeven naar een school die hun kind wil accepteren. Uiteraard zullen ouders graag een gemotiveerd passend aanbod krijgen, zodat ze goed kunnen afwegen of dat specifieke aanbod past bij hun kind. Uit onderzoek (bijvoorbeeld Almere zie weten we dat sommige ouders daarbij kiezen voor een reguliere setting, terwijl andere ouders hun kind liever op een speciale voorziening wensen. Verwacht mag worden dat dit keuzeproces voor ouders door Passend onderwijs sterk wordt verbeterd, zeker als het gaat om de overgang tussen PO en VO. In tegenstelling tot de huidige situatie zullen de besturen van zowel het PO, VO als het (V)SO formele afspraken maken over het Passend onderwijs in hun regionale netwerk. Voor die situaties waarbij het schoolbestuur en de ouders in een conflictsituatie belanden wordt een landelijke geschillencommissie ingericht die een bindende uitspraak kan doen. Wat is Passend onderwijs dan wel? In 2007 heeft het steunpunt Passend onderwijs 1 een inventarisatie gedaan naar de toen bekende initiatieven. Hierbij is de volgend definitie gehanteerd: 'Een organisatorische en/of onderwijskundige setting (lokaal / regionaal) waarbij gezamenlijke schoolbesturen hun onderwijsbeleid zo hebben ingericht dat er voor alle leerlingen in die lokale/regionale situatie een passend onderwijsarrangement is.' In deze definitie is sprake van een lokale of regionale setting. Dit wordt de laatste tijd aangeduid met een regionaal netwerk. Voor een eerste oriëntatie wordt geadviseerd uit te gaan van het samenwerkingsverband VO, Dit SWV kent immers als ook havo/vwo worden toegevoegd 1 Het steunpunt Passend onderwijs bestaat uit vertegenwoordigers van organisaties uit het primair, voortgezet, middelbaar beroeps, agrarisch en (voortgezet) speciaal onderwijs, vaken ouderorganisaties. 16

3 een volledig aanbod voor alle leerlingen die van het basisonderwijs komen. Voor leerlingen die speciale voorzieningen, waaronder het (V)SO nodig hebben is het regionaal netwerk verplicht de REC s van cluster 3 en 4 bij het netwerk te betrekken. Met instellingen en REC s uit cluster 1 en 2, het MBO en externe partijen als gemeenten en bureaus Jeugdzorg maakt een netwerk afspraken, zij zijn dus niet verplicht aangesloten. In 2011 leidt dit tot een wettelijke verplichting voor schoolbesturen in het PO en VO om voor hun school of scholen een unieke aansluiting te hebben met een netwerk. Voor schoolbesturen met meerdere scholen kan het betekenen dat bijvoorbeeld 5 scholen zijn aangesloten bij netwerk A en 4 andere scholen bij netwerk B (dit is vergelijkbaar met de huidige situatie, waar sommige schoolbesturen lid zijn van meerdere SWV). Voor de besturen van cluster 3 en 4 geldt dat men meestal bij meerdere netwerken zal zijn aangesloten, zij hebben immers grotere voedingsgebieden. In het onderstaande plaatje is het SWV VO het uitgangspunt. NB dit betekent zeker niet dat het SWV VO als regio-indeling verplicht is, het uitgangspunt is vooral de dominante leerlingenstroom van PO naar VO en de dekkendheid van het VO aanbod. De gele kleur geeft aan dat voor die sectoren sprake is van een verplichte aansluiting. 17

4 Het tweede onderdeel van de definitie betreft het onderwijskundig beleid. Voor dit onderwijskundig beleid gelden enkele algemene uitgangspunten: De overheid heeft in overleg met de organisaties uit het onderwijs en de ouderorganisaties een invoeringsplan (december 2007) opgesteld. In dit invoeringsplan worden de volgende centrale uitgangspunten voor Passend onderwijs geformuleerd: '1. Het kind moet centraal staan. Taak van het onderwijs is om de kwetsbare kinderen waar het in Passend onderwijs om gaat zo goed mogelijk voor te bereiden op een zo zelfstandig mogelijke plaats in de samenleving. Tussen de leerlingen zijn er grote verschillen naar de aard van de beperkingen en de mogelijkheden die zij hebben. Het onderwijs moet rekening houden met die verschillen en het aanbod aanpassen op de behoeften van het kind. Met ouders moet goed overlegd worden over het onderwijstraject voor hun kind. 2. Passend onderwijs betekent niet dat alle leerlingen in de gewone school voor basis- of voortgezet onderwijs moeten worden opgevangen. Een deel van de leerlingen kan met goede ondersteuning in de reguliere school onderwijs volgen, maar een ander deel kan beter onderwijs volgen in een speciale school. Er zijn ook tussenvormen mogelijk zoals de inrichting van een speciale klas binnen een reguliere school. Tot slot zijn er mogelijkheden om leerlingen tijdelijk in een speciale voorziening te plaatsen, bijvoorbeeld om via goede observatie tot een betere beslissing over plaatsing te komen. Regionaal moet er een goed continuüm van onderwijsvoorzieningen komen met doorgaande leerlijnen po-vo-(v)so. 3. De kwaliteit van de onderwijsvoorzieningen moet goed zijn. De inspectie signaleert dat te veel speciale voorzieningen (scholen voor sbo, so, vso) zwak of zeer zwak van kwaliteit zijn. Ouders moeten erop kunnen vertrouwen dat als hun kind naar een speciale school gaat, het onderwijs daar van goede kwaliteit is, en dat het onderwijs leidt tot een heldere 18

5 kwalificatie. Daarom heeft kwaliteitsversterking prioriteit binnen Passend onderwijs. 4. Passend onderwijs moet in de klas gerealiseerd worden. Personeel in de scholen moet voldoende toegerust zijn om het onderwijs aan deze leerlingen te geven. Onderwijs is niet passend als de leraar die het geeft niet de bekwaamheid heeft ontwikkeld om het te geven of niet voldoende ondersteuning krijgt. Daarom moet de positie van de leraren versterkt worden. 5. Een deel van de leerlingen heeft ook zorg buiten het onderwijs nodig. Als bijvoorbeeld problemen in de gezinsituatie leiden tot gedragsproblemen in de school, dan moet de school erop kunnen rekenen dat maatschappelijk werk en jeugdzorg de problemen in het gezin aanpakken. Het onderwijs in de school moet aansluiten op de zorg die vanuit instellingen voor jeugdzorg en vanuit de AWBZ-zorg wordt gegeven. 6. In de bureaucratie die samenhangt met de speciale voorzieningen moet fors gesnoeid worden. Indicatiestelling moet handelingsgericht zijn: wat willen we met deze leerling bereiken in het onderwijs en wat is daarvoor nodig? Dubbelingen in indicaties moeten afgebouwd worden in samenwerking met de zorg buiten het onderwijs. 7. Voor zowel de huidige middelen voor zorgleerlingen als de middelen die beschikbaar komen voor de uitwerking van Passend onderwijs geldt dat deze zoveel mogelijk in het primaire onderwijsproces moeten worden ingezet: handen in de klas! De inzet van middelen moet flexibel zijn om maatwerk in het onderwijs mogelijk te maken. De inzet moet ook doelmatig en transparant zijn: voor scholen, voor ouders, voor andere instellingen en voor de overheid. 8. De uitgaven voor extra zorg (op de Rijksbegroting) moeten beheersbaar zijn. Voor de veranderingen die noodzakelijk zijn om Passend onderwijs te realiseren worden extra middelen beschikbaar gesteld.' Om de totstandkoming van regionale netwerken en het onderwijskundig beleid van het netwerk te bevorderen is voor een drietal stimuleringsmaatregelen 2 gekozen. Uit de criteria die bij deze 3 stimuleringsmaatregelen horen is zichtbaar dat de voorgestelde definitie past op de criteria. 2 5 april 2008 is de beleidsregel (CFI PO/ZO-2008/8544) voor het aanvragen van startsubsidies en veldinitiatieven verschenen. 19

6 Startsubsidie De vorming van regionale netwerken vraagt om een forse inspanning van samenwerkingsverbanden, rec s en besturen en management van scholen. Bij een regionaal netwerk zijn veel partijen betrokken. Om de vorming en inrichting van een netwerk te stimuleren kan met ingang van dit schooljaar 2007/ 2008 een startsubsidie aangevraagd worden. Deze startsubsidie wordt toegekend aan een regionaal netwerk in oprichting. Dit betekent dat (de besturen van) de samenwerkingsverbanden po en vo en de rec s een intentieverklaring hebben getekend om tot de vorming van een netwerk te komen. De deelname van scholen voor havo/vwo is voor de aanvraag van de startsubsidie nog niet verplicht. De omvang van de startsubsidie bedraagt Elk regionaal netwerk kan éénmaal in de periode tussen 2008 en 2010 een startsubsidie verkrijgen. Jaarlijks is er op de begroting een budget gereserveerd voor deze subsidies. Met de subsidie kunnen partijen hun netwerk inrichten. Vervolgens kunnen zij verder gaan als een zogenaamd veldinitiatief of als een experiment op basis van de experimentenwet. Een aantal regio s die op korte termijn willen starten met een experiment heeft (vooruitlopend op de publicatie van een beleidsregel zie voetnoot 2) al een aanvraag ingediend voor een startsubsidie. Regio s die een aanjaagsubsidie hebben aangevraagd: Zuid Limburg, Midden Limburg (Weert eo), Noord Limburg, Zeeland, Midden Brabant (Tilburg eo), Twente, Almere, Eemland, Duin- en Bollenstreek, Deventer, het landelijk reformatorisch verband en Vijfheerenland/Alblasserwaard. Veldinitiatief Binnen het huidige wettelijke kader kan door samenwerking al een aantal ambities van Passend onderwijs worden gerealiseerd. Partijen die een startsubsidie hebben gekregen en met die middelen de regionale samenwerking hebben uitgewerkt kunnen als veldinitiatief in aanmerking komen voor aanvullende subsidiëring als tegemoetkoming in de kosten van de extra werkzaamheden. De omvang van de subsidie bedraagt jaarlijks 15 per leerling. Om in aanmerking te komen voor een veldinitiatief dienen ook de scholen voor havo/vwo deel uit te maken van het regionale netwerk. Voorwaarde voor toekenning van de subsidie is verder dat er een uitgewerkt plan van inzet is, waarin is aangegeven hoe de extra middelen worden ingezet. Voor de toekenning van een veldi- 20

7 nitiatief wordt advies gevraagd aan de regiegroep Passend onderwijs 3, die op basis van de volgende criteria tot advies komt: De indicatieprocedures van de samenwerkingsverbanden po/vo en de rec s worden aaneengeschakeld zodat er als het ware één loket ontstaat voor de indicatiestelling. Besluitvorming over indicaties vindt (tot 2011) plaats door de wettelijk voorgeschreven organen (PCL, RVC en CVI). Binnen het regionale netwerk zijn afspraken gemaakt over de voorbereiding van de indicatiestelling en vooral ook over de plaatsing. Daardoor hoeven ouders niet meer zelf op zoek naar passende hulp in de veelheid van voorzieningen. Voor de indicatiestelling van leerlingen die ook (jeugd)zorg nodig hebben, wordt gewerkt volgens het kader integraal indiceren ( onderwijs/ (jeugd)zorg. Het regionale netwerk heeft een onderwijscontinuüm ingericht binnen de wettelijke kaders zodat een gevarieerd aanbod ontstaat. Voor elke leerling is er een plek op een school: er komen geen leerlingen meer thuis te zitten zonder onderwijsaanbod. Als leerlingen op een wachtlijst komen te staan voorzien de samenwerkende partijen in een goede tussentijdse begeleiding. Het regionale netwerk zorgt voor versterking van de kwaliteit van het bestaande onderwijsaanbod. In het hoofdstuk over kwaliteit is ingegaan op wat daar onder valt: een integraal scholings-/ opleidingsprogramma, afspraken over ondersteuning van individuele leerkrachten, etc. Voorts wordt voor alle zorgleerlingen een (meerjarig) ontwikkelingsperspectief, of voor oudere leerlingen een uitstroomperspectief geformuleerd. Ouders zijn als collectief, bijvoorbeeld via een themaraad of platform, betrokken bij de organisatie en inrichting van het onderwijs. Daarnaast wordt voorzien in (onafhankelijke) ondersteuning van individuele ouders. De resultaten van de samenwerking dienen te worden verantwoord in een jaarlijkse monitor Passend onderwijs. Vanaf 2008 is er jaarlijks een oplopend budget beschikbaar voor de facilitering van veldinitiatieven (zie de beleidsregel zoals gememoreerd in voetnoot 2). Er kan al veel binnen de huidige wetgeving: Er zijn verschillende varianten om tot één loket voor de indicatiestelling te komen, bijvoorbeeld via het principe frontoffice/ backoffice of door bundeling van de verschillende commissie 3 De regiegroep bestaat uit de raden in het PO, WEC, VO, AOC en MBO. Daarnaast hebben zitting de vakorganisaties, de ouderorganisaties en OCW. 21

8 waar volgens verschillende wetgevingsvoorschriften wordt geïndiceerd. Speciale klassen kunnen worden ingericht binnen het reguliere onderwijs, leerlingen kunnen een deel van de tijd onderwijs volgen in het speciaal- en een deel in het regulier onderwijs, etc. Zie voor een uitgebreide uiteenzetting bijlage 1. Experiment De Experimentenwet biedt de mogelijkheid om onderwijs te geven in afwijking van de bestaande weten regelgeving. Regionale netwerken die verder willen gaan met de ontwikkeling van een passend onderwijszorgaanbod voor alle leerlingen en daarbij willen afwijken van de huidige wettelijke bepalingen kunnen een beroep doen op deze wet. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan onderwijs dat de bestaande indeling van clusters en onderwijssoorten binnen het (v)so doorbreekt, eventueel in combinatie met reguliere leerlingen. Binnen een experiment kunnen specifieke afspraken gemaakt worden over een andere wijze van indicatiestelling en financiering van het speciale onderwijsaanbod. Regionale netwerken die binnen een experiment uitwerking gaan geven aan Passend onderwijs krijgen daarvoor jaarlijks subsidie van 20 per leerling. Bij de beoordeling van een aanvraag worden de volgende criteria gehanteerd: Er is een continuüm aan onderwijsvoorzieningen beschikbaar. Dit is flexibel en op maat. Om dit te realiseren is afwijken van huidige wettelijke kaders noodzakelijk. Net als voor de veldinitiatieven geldt dat er voor elke leerling een plek is op een school: er komen geen leerlingen meer thuis te zitten zonder onderwijsaanbod. Als leerlingen op een wachtlijst komen te staan voorzien de samenwerkende partijen in een goede tussentijdse begeleiding. Er is een integraal plan voor scholing/ opleiding en ondersteuning van leerkrachten, er zijn mogelijkheden om leerlingen voor kortere of langere tijd uit de klas/ reguliere setting te plaatsen, etc. De indicatiestelling binnen het onderwijs is geïntegreerd en vindt handelingsgericht plaats. Dit betekent dat een indicatie leidt tot een onderwijszorgaanbod in plaats van slechts een besluit over wel/ geen plaatsing in (v)so/ lgf. Voor de indicatiestelling van leerlingen die ook (jeugd)zorg nodig hebben, wordt gewerkt volgens het kader integraal indiceren onderwijs/ (jeugd)zorg. Bij het ontwikkelen van een passend onderwijszorgaanbod wordt rekening gehouden met de wensen van ouders. 22