Onderzoek Maatstaf hulp bij het huishouden Gemeente Amsterdam

Transcriptie

1 Evelien Rijken, MSc Nienke van Vliet, MSc Martijn van der Steen, MSc Suzanne Elbertse, MScBA Onderzoek Maatstaf hulp bij het huishouden Gemeente Amsterdam

2 Onderzoek Maatstaf hulp bij het huishouden Gemeente Amsterdam

3 Colofon Titel Onderzoek: maatstaf hulp bij het huishouden Gemeente Amsterdam Auteur(s) Evelien Rijken MSc, Nienke van Vliet MSc, Martijn van der Steen, MSc (KPMG Plexus) en Suzanne Elbertse, MScBA (KPMG Plexus) Opdrachtgever Gemeente Amsterdam Kenmerk ND/17/0497/amhh Publicatiedatum 28 februari 2017 Bureau HHM

4 Inhoudsopgave 1. Inleiding Aanleiding Onderzoeksvragen Scope opdracht Huidige beleid gemeente Amsterdam hulp bij het huishouden Leeswijzer Aanpak onderzoek Onderdeel 1: Uitgangspunten van het Amsterdamse beleidskader Onderdeel 2: Uitkomsten van onderzoek Utrecht, Twente en Hoorn Onderdeel 3: Expertvisie Onderdeel 4: Cliëntinterviews Onderdeel 5: Observaties Onderdeel 6: Analyse van gegevens & conceptrapportage Onderdeel 7: Visie van de klankbordgroep Onderdeel 8: Definitieve rapportage Schoon en leefbaar huis Reacties op de bestaande beleidsregels Activiteiten Frequentie per activiteit Weegfactor per activiteit Tijdbesteding per activiteit Benodigde inzet Beïnvloedende factoren Beschikken over schone was Reacties op de bestaande beleidsregels Activiteiten Frequentie per activiteit Weegfactor per activiteit Tijdbesteding per activiteit Benodigde inzet Beïnvloedende factoren Beschikken over boodschappen Reacties op de bestaande beleidsregels Activiteiten Frequentie per activiteit Weegfactor per activiteit Tijdbesteding per activiteit Benodigde inzet Beïnvloedende factoren ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 4 van 73

5 6. Beschikken over maaltijden Reacties op de bestaande beleidsregels Activiteiten Frequentie per activiteit Weegfactor per activiteit Tijdbesteding per activiteit Benodigde inzet Beïnvloedende factoren Advies en instructie Reacties op bestaande beleidsregels Activiteiten Frequentie per activiteit Weegfactor per activiteit Tijdbesteding per activiteit Benodigde inzet Beïnvloedende factoren Beelden van cliënten Kenmerken (geïnterviewde) cliënten Uitkomsten gesprekken Reflectie expertgroep Belang van uitkomsten voor andere gemeenten Bijlage 1. Deelnemers expertgroep Bijlage 2. Format cliëntinterviews Bijlage 3. Deelnemers klankbordgroep Bijlage 4. Analyse dataset Amsterdam Bijlage 5. Verschillen gemeten tijdbesteding per activiteit voor het resultaat schoon en leefbaar huis in onderzoek Amsterdam en Utrecht Bijlage 6. Verdeling inzet ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 5 van 73

6 Voorwoord Voor u ligt de eindrapportage van het onderzoek naar een maatstaf voor hulp bij het huishouden in de gemeente Amsterdam. Het onderzoek sluit aan bij de landelijke discussie over de huishoudelijke hulp en de wijze waarop de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 (Wmo 2015) door gemeenten wordt vertaald naar lokaal beleid. De recente uitspraak van de Centrale Raad van Beroep in drie zaken over huishoudelijke hulp en de aandacht in de media over hoe gemeenten omgaan met deze uitspraak, illustreren de actualiteit en relevantie van het onderzoek. Dit rapport is geschreven voor de gemeente Amsterdam en gericht op het beleid van deze gemeente. In het onderzoek zijn de inspanningen van verschillende betrokken partijen en personen essentieel geweest. Leden van de expertgroep hebben cruciale input geleverd voor de expertnorm. De klankbordgroep heeft een brede groep van belanghebbenden uit het veld vertegenwoordigd. Het praktijkonderzoek met tijdsmetingen had niet plaats kunnen vinden zonder medewerking en hulp van de betrokken aanbieders van hulp bij het huishouden: Amstelring, Cordaan, Emile, Leven & Zorg, Madeliefje Thuiszorg en Tzorg. Wij willen alle betrokkenen bedanken voor de geleverde inspanningen en hun constructieve bijdragen aan het onderzoek. Bureau HHM en KPMG Plexus februari 2017 ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 6 van 73

7 1. Inleiding 1.1 Aanleiding Wmo 2015 De Wmo 2015 geeft gemeenten de opdracht de zelfredzaamheid en maatschappelijke participatie van inwoners te bevorderen en te behouden. Wanneer de zelfredzaamheid afneemt, kunnen verschillende voorzieningen worden ingezet waaronder huishoudelijke ondersteuning. Gemeenten hebben beleidsruimte bij het kiezen van de voorzieningen en de wijze waarop die worden toegekend, ingezet en bekostigd. Doel van de Wmo 2015 is kwetsbare mensen zo lang mogelijk zelfredzaam en zelfstandig thuis te laten wonen en leven. CIZ-richtlijn Sinds 2007 maakt de aanspraak hulp bij het huishouden (Hbh) onderdeel uit van de Wmo. Daarvoor werd huishoudelijke hulp onder de noemer Huishoudelijke Verzorging verstrekt vanuit de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ). Ten tijde van de overgang van Hbh naar de Wmo heeft het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) een richtlijn ontwikkeld door de ervaringen van professionals in het veld te bundelen. Er is toen geen objectief en onafhankelijk onderzoek uitgevoerd om de uitkomsten daarvan in de praktijk te toetsen en valideren. De CIZ-richtlijn bevat een overzicht van benodigde activiteiten en bijbehorende tijdbestedingen voor huishoudelijke werkzaamheden. Daarbij geeft het CIZ ook aan welke factoren van invloed zijn op de benodigde tijd, zoals de samenstelling van het gezin en eventuele aanvullende beperkingen van de cliënt. Uitspraken Centrale Raad van Beroep De Centrale Raad van Beroep heeft op 18 mei 2016 een aantal leidende uitspraken gedaan over huishoudelijke hulp onder de nieuwe Wet maatschappelijke ondersteuning Een belangrijk punt dat voor de gemeente Amsterdam uit de gewezen uitspraken voortvloeit is dat de toekenning van huishoudelijke verzorging, overeenkomstig artikel 4 van de (oude) Wmo 2007, in resultaatsgebieden een schoon en leefbaar huis een duidelijke maatstaf vereist. Op basis van een objectief vastgestelde maatstaf kan worden aangeven welk niveau van schoon voor een huishouden verantwoord is en welke concrete ondersteuning wordt geboden om het resultaat te bereiken. Ook heeft de Rechtbank in Amsterdam uitspraken gedaan. Hierin constateert de rechtbank dat het college van de gemeente Amsterdam de wijze waarop dit resultaat kan worden bereikt, eenzijdig heeft overgelaten aan de zorgverlener. De rechtbank achtte deze gang van zaken in strijd met de Wmo. Dit komt omdat het tot de kerntaak van het bestuursorgaan behoort om de rechten (en plichten) van de cliënt vast te stellen. Wat er voor nodig is om het resultaat te bereiken is afhankelijk van de feiten en omstandigheden van het individuele geval. Waar een cliënt recht op heeft kan per geval verschillen. Het is aan het bestuursorgaan om vast te stellen wat het recht inhoudt. Ook hiervoor is een maatstaf vereist, om daarmee de positie van de inwoner in het gesprek met de aanbieder te kunnen borgen. Naar aanleiding van deze uitspraken heeft de gemeente Amsterdam een objectieve en onafhankelijke maatstaf voor de huishoudelijke hulp laten ontwikkelen door bureau HHM. Vanwege de specifieke expertise en op basis van de concrete ervaring opgedaan in Utrecht, heeft bureau HHM in dit onderzoek samengewerkt met KPMG ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 7 van 73

8 Plexus. In deze rapportage is het onderliggende onderzoek voor de maatstaf beschreven. De maatstaf biedt de gemeente Amsterdam de ingrediënten om in het gesprek met de Amsterdammer diens positie voldoende te borgen. Daarnaast levert het onderzoek een onderbouwing op voor het kader waarbinnen de gecontracteerde aanbieders het resultaat daadwerkelijk moeten realiseren. De twee rode onderwerpen hieronder visualiseren waar het om gaat: Figuur 1. Onderwerpen onderzoek 1.2 Onderzoeksvragen Om te komen tot een objectieve en onafhankelijke maatstaf voor de hulp bij het huishouden in Amsterdam, worden de volgende onderzoeksvragen per resultaat beantwoord: 1. Welk niveau van schoon voor een huishouden is verantwoord? 2. Welke ruimtes van de woning moeten hierin worden meegenomen? 3. Welke concrete activiteiten moeten worden verricht? 4. Hoeveel tijd is daarvoor nodig? 5. Met welke frequentie moeten deze activiteiten worden verricht? 6. Speelt de grootte van de woning of van de genoemde ruimtes een rol in de activiteiten, tijd of frequentie? 7. Is het mogelijk een maatstaf te maken door schoon te maken ruimtes en activiteiten te benoemen, zonder de daarvoor benodigde tijd, waardoor het resultaatgericht werken overeind kan blijven? Wat is die maatstaf? 8. Hoe kan rekening worden gehouden met de eigen mogelijkheden van de cliënt en diens netwerk? 9. Kan de maatstaf naast ZIN ook bruikbaar zijn voor Pgb? 10. Op welke manier is er voldoende ruimte voor cliënt en aanbieder om te wisselen in frequentie en (incidentele) werkzaamheden? N.B. de vragen 1, 2 en 6 zijn alleen van toepassing op het resultaat schoon en leefbaar huis. Tijdens het onderzoek is reeds gebleken dat het resultaatgericht werken overeind kan blijven (vraag 7) en dat de maatstaf ook bruikbaar is voor Pgb (vraag 9). De uitwerking van de antwoorden op vraag 7 en 9 maken geen onderdeel uit van deze rapportage. ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 8 van 73

9 1.3 Scope opdracht Dit onderzoek richt zich alleen op de resultaten schoon en leefbaar huis, beschikken over boodschappen en beschikken over maaltijden. Het resultaat thuis zorgen voor kinderen valt buiten de scope van dit onderzoek. Het aantal cliënten met dit resultaat (± 10 in Amsterdam) is dusdanig laag dat onderzoek naar een maatstaf geen meerwaarde heeft. Ook de producten OGGZ en bijzondere schoonmaak vallen buiten de scope van dit onderzoek. De (kortdurende) activiteiten die vallen onder advies en instructie worden wel meegenomen. Het is op het moment van schrijven nog niet bekend welke vorm dit krijgt in het beleid. De vier resultaten in het Amsterdamse beleid die binnen de scope van het onderzoek vallen, zijn: Resultaat 1: Schoon en leefbaar huis Resultaat 2: Beschikken over schone was Resultaat 3: Beschikken over boodschappen Resultaat 4: Beschikken over maaltijden De eerste reden voor de opdeling is dat het aantal inwoners per resultaat verschilt. Het resultaat schoon en leefbaar huis is bij (vrijwel) alle cliënten in Amsterdam die huishoudelijke hulp ontvangen (circa cliënten) aan de orde. Niet alle Amsterdammers met huishoudelijke hulp ontvangen ook hulp bij de was (beschikken over schone was). Het beschikken over boodschappen komt naar schatting vijfhonderd keer voor op de totale cliëntpopulatie, en het beschikken over maaltijden (door middel van het klaarzetten en bereiden van maaltijden) maar enkele keren. Door de resultaten in deze rapportage op te delen kan beter onderscheid gemaakt worden in het onderzoek tussen de benodigde activiteiten, de frequentie waarmee deze worden uitgevoerd en de beïnvloedende factoren. In voorliggende rapportage beschrijven wij een onafhankelijk en objectief onderzoek naar een maatstaf voor hulp bij het huishouden. Deze rapportage beschrijft de uitkomsten van het onderzoek en bevat aanbevelingen voor beleid. Het wel of niet opvolgen van deze aanbevelingen is aan de gemeente Amsterdam. De maatstaf is ontwikkeld in lijn met de uitspraken van de CRvB. Of de CRvB de maatstaf en/of het nieuwe beleid goedkeurt, blijkt als de gemeente Amsterdam haar beleid op de maatstaf heeft aangepast en de CRvB een nieuwe uitspraak doet (bijvoorbeeld naar aanleiding van een bezwaar van een Amsterdammer op een beslissing van de gemeente vanuit dat nieuwe kader). Bureau HHM stelt geen zekerheid dat de nu ontwikkelde maatstaf CRvB-proof is en kan hiervoor niet aansprakelijk worden gesteld. 1.4 Huidige beleid gemeente Amsterdam hulp bij het huishouden In de opdrachtformulering voor het onderzoek is aangeven dat de huidige verordening, het inkoopdocument en de nadere regels van gemeente Amsterdam uitgangspunten zijn voor dit onderzoek. Onderdeel van het onderzoek was om dit beleid waar het nog onvoldoende duidelijkheid bood om een maatstaf te kunnen maken te verduidelijken (zie paragraaf 2.1). Gemeente Amsterdam hanteert het volgende inhoudelijke kader: Hulp bij het huishouden (Hbh) is het geheel of gedeeltelijk overnemen van huishoudelijke activiteiten. Er is een indicatie nodig om in aanmerking te komen voor ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 9 van 73

10 hulp bij het huishouden. Iedereen moet gebruik kunnen maken van een schone huiskamer, slaapkamer, keuken en sanitaire ruimten (1 badkamer, maximaal 2 toiletten) en een schone gang. Leefbaar staat voor opgeruimd en functioneel, bijvoorbeeld om vallen te voorkomen. Overige en niet in gebruik zijnde ruimtes worden incidenteel of niet schoongemaakt. Hbh kent vijf resultaatgebieden: Een schoon en leefbaar huis Beschikken over schone was Beschikken over boodschappen Beschikken over maaltijden (voorheen gecombineerd met beschikken over boodschappen ) Thuis zorgen voor kinderen Meer informatie over het beleid is te vinden in de genoemde documenten. 1.5 Leeswijzer In hoofdstuk 2 lichten we de aanpak van het onderzoek en het analysekader toe. In dit hoofdstuk leest u ook hoe we gebruik maken van eerder onderzoek van de gemeente Utrecht. In hoofdstuk 3 tot en met 7 beschrijven we per resultaat (schoon en leefbaar huis, beschikken over schone was, beschikken over boodschappen, beschikken over maaltijden en advies en instructie) de uitkomsten voor de maatstaf. In hoofdstuk 8 geven we de beelden weer van de cliënten die we hebben gesproken in de interviews. In hoofdstuk 9 wordt de reflectie van de experts op de uitkomsten weergegeven. Tenslotte bespreken we in hoofdstuk 10 het belang van dit onderzoek voor andere gemeenten. ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 10 van 73

11 2. Aanpak onderzoek De kern van onze aanpak is het komen tot een objectieve maatstaf voor hulp bij het huishouden in Amsterdam. Deze maatstaf komt tot stand op basis van acht onderdelen: 1. Uitgangspunten uit het Amsterdamse beleid. 2. Uitkomsten van vergelijkbare onderzoeken in Utrecht, Twente en Hoorn. 3. Expertvisie op nummer 1 en Aanvullende dataverzameling bij cliënten (interviews). 5. Aanvullende dataverzameling in de praktijk bij huishoudelijke hulpen (tijdmetingen). 6. Analyse van alle gegevens, verwerking in conceptrapportage. 7. Visie van klankbordgroep. 8. Definitieve rapportage. Deze onderdelen lichten we in de volgende paragrafen toe. De uitkomsten van het onderzoek zijn geclusterd per resultaat. Die van de verschillende onderdelen zijn hierin verwerkt. 2.1 Onderdeel 1: Uitgangspunten van het Amsterdamse beleidskader Voor de uitgangspunten van het onderzoek hanteren we het Amsterdamse beleid. Het inkoopdocument, de huidige verordening en de nadere regels zijn leidend (zie paragraaf 1.4). Bij enkele punten was het beleid onvoldoende expliciet om ze te kunnen omzetten in een maatstaf. In een sessie met de betrokken beleidsambtenaren hebben we daarom het beleid van de betreffende punten verder ingevuld ten behoeve van dit onderzoek: Definitie van schoon: gebruik definitie Amsterdam, waar nodig aangevuld met definitie CIZ. Schoonmaken van slaapkamers: alleen slaapkamers die als slaapkamer in gebruik zijn. Als een trap binnenshuis aanwezig is hoort deze bij de hal. Buitenruimten vallen niet onder de Hbh. Hand- en spandiensten zoals het vervangen van een lamp of ophangen van een plank vallen niet onder Hbh. Wasverzorging valt binnen de maatstaf. Met overig textiel wordt bedoeld: bedden- en linnengoed. Alle vormen van bedtexiel, keukentextiel, badtextiel en onderkleding (ondergoed en sokken) worden niet gestreken. Verzamelingen zijn eigen keuzes van de inwoner, de gemeente stelt geen extra tijd beschikbaar als het schoonmaken daardoor langer duurt. Huisdieren zijn eigen keuzes van de inwoner, eventueel extra vaak komen schoonmaken ten behoeve van de huisdieren, wordt niet door de gemeente beschikbaar gesteld. Het verzorgen of uitlaten van huisdieren valt niet onder Hbh. Definitie van leefeenheid: gebruik definitie CIZ. Het is aan de gemeente Amsterdam om het beleid ook daadwerkelijk aan te passen op deze punten. ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 11 van 73

12 2.2 Onderdeel 2: Uitkomsten van onderzoek Utrecht, Twente en Hoorn Aan de basis van de maatstaf in Amsterdam lag een reeds uitgevoerd onderzoek in Utrecht (waarbij observaties hebben plaatsgevonden in Utrecht, Emmen en Haarlem), Twente en Hoorn. Hiervoor is gekozen omdat m.n. vanuit het onderzoek in Utrecht Normering van de basisvoorziening Schoon Huis d.d. 12 augustus 2016 een kwalitatief stevige database beschikbaar was, waarbij 121 observaties uitgevoerd zijn en activiteiten gemeten zijn. Het onderzoek voor de gemeente Utrecht is uitgevoerd bij een aselecte steekproef van huishoudens in de gemeenten Utrecht, Haarlem en Emmen. De gemeenten Utrecht, Emmen en Haarlem kennen verschillende uitvoeringsvarianten voor hulp bij het huishouden: variërend van beschikken op uren tot beschikken op het te behalen resultaat. Dit zorgt voor een solide, brede basis. In het huidige onderzoek is zoveel mogelijk gebruik gemaakt van beschikbare empirische onderzoeksresultaten. Daarnaast had de expertgroep in het Utrechtse onderzoek een brede basis. Deze expertgroep was als volgt samengesteld. Tzorg Groep B.V. (Tzorg) aanbieder huishoudelijke hulp o.a. in gemeenten Utrecht en Haarlem. Stichting AxionContinu groep Aanbieder huishoudelijke hulp o.a. in gemeente Utrecht. Faveo Zorg B.V. (Thalia Thuiszorg) Aanbieder huishoudelijke hulp o.a. in gemeente Emmen. Atir Schoonmaakstrategen B.V. Onafhankelijke expert op het gebied van schoonmaak voor aanbestedingen, contractbeheer en kwaliteitsmetingen. Apart aandachtsgebied binnen Atir is de schoonmaak van ziekenhuizen en zorg- of verpleeghuizen. Tot de opdrachtgevers behoren dan ook instellingen in de zorg en overheidsinstanties als gemeenten. Atir werkt onafhankelijk en voert zelf geen schoonmaakdiensten uit. ISS Nederland B.B. (ISS Facility Services) Aanbieder van facilitaire diensten, waaronder schoonmaak. GGD regio Utrecht Deskundige infectiepreventie met kennis van basishygiëne voor een schoon huis. Wageningen University & Research centre Expertise op drie samenhangende kerngebieden: voeding en voedselproductie, leefomgeving, gezondheid, leefstijl en levensomstandigheden. Het doel was een gebalanceerde groep experts bijeen te brengen die objectief kon oordelen over de invulling van het beleid huishoudelijke hulp. In het onderzoek in Amsterdam is, met behulp van een expertgroep, voortgebouwd op de eerdere ervaringen uit het Utrechtse onderzoek. De volgende gegevens waren op grond van eerdere onderzoeken beschikbaar. Resultaat Ruimte Activiteiten Frequentie Tijd Schoon en leefbaar huis Utrecht Utrecht Utrecht Utrecht Beschikken over schone was n.v.t. Twente, Hoorn Twente, Hoorn Twente Beschikken over boodschappen n.v.t. Twente, Hoorn Twente, Hoorn - Beschikken over maaltijden n.v.t. Twente, Hoorn Twente, Hoorn Twente Tabel 1. Beschikbare gegevens uit Utrecht, Twente en Hoorn per resultaat ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 12 van 73

13 2.3 Onderdeel 3: Expertvisie Een expertgroep legde de basis voor de maatstaf Hbh in Amsterdam. De expertgroep heeft, op basis van het Amsterdamse beleidskader, drie onderdelen van de maatstaf ingevuld, namelijk per resultaat: de activiteiten; de frequentie; de beïnvloedende factoren. De expertgroep kon daarvoor gebruik maken van de uitkomsten van de onderzoeken in Utrecht, Twente en Hoorn. De vraag was steeds of de uitkomsten uit deze eerdere onderzoeken bruikbaar waren voor Amsterdam en welke wijzigingen of aanvullingen nodig waren. De expertgroep bestond uit: Experts van afvaardiging van aanbieders in Amsterdam Experts van afvaardiging van aanbieders buiten Amsterdam Expert op gebied van hygiëne van GGD Amsterdam De deelnemerslijst is te vinden in bijlage 1. Na het praktijkonderzoek (onderdeel 4 en 5) hebben we de experts in een bijeenkomst gevraagd om te reageren en te reflecteren op de uitkomsten. De expertgroep heeft aangegeven hoe zij de uitkomsten en samenhang daartussen ziet. Tot slot heeft de expertgroep voor de onderdelen beschikken over maaltijden en advies en instructie niet alleen gereflecteerd op de activiteiten, frequentie en beïnvloedende factoren, maar ook op de tijdbesteding. De expertgroep kon daarvoor gebruik maken van de uitkomsten van het onderzoek in Twente en de gegevens in het CIZ-protocol. Voor deze onderdelen bleken namelijk niet voldoende praktijkgegevens beschikbaar. 2.4 Onderdeel 4: Cliëntinterviews Het doel van de cliëntinterviews was tweeledig: 1. Nieuwe gegevens verzamelen over de frequenties van activiteiten binnen de resultaten beschikken over schone was, beschikken over boodschappen en beschikken over maaltijden. 2. De frequenties van activiteiten binnen het resultaat schoon en leefbaar huis uit het Utrechtse onderzoek (uitgevoerd in Utrecht, Emmen en Haarlem) toetsen. De Amsterdamse expertmaatstaf is getoetst in de praktijk bij cliënten. Dit betreft een toets op de frequenties uit de maatstaf. Daarvoor zijn 49 cliënten met huishoudelijke hulp in Amsterdam geïnterviewd. Met de uitkomsten van de interviews zien we hoe de praktijk zich verhoudt tot de maatstaf van de expertgroep. Selectie van cliënten De cliënten zijn geselecteerd voor de interviews uit een bestand van de gemeente Amsterdam. Dit bestand is samengesteld met de data van het Centraal Administratie Kantoor (CAK), maar volledig ontdaan van persoonsgegevens, vóór het naar de onderzoekers is verstuurd. Het CAK is verantwoordelijk voor het innen van de eigen bijdrage voor de Wmo. In de data van het CAK is het daadwerkelijk aantal uren ondersteuning opgenomen, dat voor elke cliënt is ingezet en de dagen waarop dit gebeurde. ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 13 van 73

14 Uit het geanonimiseerde databestand hebben we bepaald waaraan de steekproef van cliënten moest voldoen voor de interviews in dit onderzoek, namelijk een mix van cliënten die varieert in aantal uren huishoudelijke hulp per week, Pgb/ZIN, frequentie komst hulp en geïndiceerde resultaten. De gemeente Amsterdam is cliënten gaan bellen totdat zij 60 cliënten hadden bereikt, die voldeden aan de kenmerken van de benodigde steekproef en toestemming gaven voor deelname aan het onderzoek en mochten worden benaderd door bureau HHM. Zij zijn door bureau HHM benaderd voor een huisbezoek of een telefonisch interview. Bureau HHM heeft dus alleen cliënten benaderd die reeds toestemming hadden gegeven en geen gegevens in kunnen zien van cliënten die geen toestemming gaven. 49 cliënten wilden daadwerkelijk aan een interview deelnemen. Elf cliënten wilden vanwege drukte, ziekte of andere persoonlijke omstandigheden niet deelnemen. Aan alle cliënten is voorafgaand aan het interview uitgelegd dat hun gegevens vertrouwelijk worden behandeld en dat het interview geen invloed heeft op hun huidige indicatie of de inzet van hun huishoudelijke hulp. Interviews Tijdens de interviews hebben we de cliënten op drie onderdelen bevraagd: 1. Algemene vragen over het huis en huishouden (aantal leden in het huishouden, kenmerken van het huis, beïnvloedende factoren) en de indicatie (hoeveel uur, welke resultaten, hoeveel uren diensten thuis ingekocht). 2. Per geïndiceerd resultaat en per activiteit: wie voert dit uit en met welke frequentie? 3. Kwalitatieve component: wat is per geïndiceerd resultaat het ervaren resultaat van de huishoudelijke hulp en welke knelpunten ontstaan in de ondersteuning? De vragenlijst is te vinden in bijlage 2. Een deel van de interviews vond tijdens een huisbezoek plaats, het andere deel is telefonisch afgenomen. Onze ervaring van het onderzoek in Utrecht is dat het afnemen van interviews tijdens huisbezoeken en telefonische interviews geen andere informatie oplevert. 2.5 Onderdeel 5: Observaties Het doel van de observaties was tweeledig: 1. nieuwe gegevens verzamelen over de tijdbesteding aan de resultaten beschikken over schone was, beschikken over boodschappen en beschikken over maaltijden, 2. de gegevens over de tijdbesteding voor het resultaat schoon en leefbaar huis uit het Utrechtse onderzoek (uitgevoerd in Utrecht, Emmen en Haarlem) toetsen. Binnen het onderzoek zijn bij 55 cliënten die huishoudelijke hulp ontvangen observaties uitgevoerd. Dit betreft enerzijds een tijdmeting en anderzijds observaties van factoren die de benodigde tijd beïnvloeden. Met de uitkomsten van de tijdmetingen zien we hoe de praktijk zich verhoudt tot de maatstaf van de expertgroep. Selectie van cliënten De tijdmetingen zijn uitgevoerd bij zes aanbieders van hulp bij het huishouden in de gemeente Amsterdam: Amstelring, Cordaan, Emile, Leven & Zorg, Madeliefje Thuiszorg en Tzorg. ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 14 van 73

15 Bij het selecteren van cliënten hebben zorgaanbieders een selectie gemaakt van 50% cliënten die het resultaat 'schoon en leefbaar huis ontvangen en 50% cliënten die aanvullend ook de resultaten 'beschikken over boodschappen en/of beschikken over maaltijden ontvangen. Vanuit deze voorselectie hebben aanbieders zelf cliënten benaderd, rekening houdend met spreiding in complexiteit binnen de populatie cliënten die zij bedienen. Door uitval en herplannen van observaties hebben 55 (van in totaal 76 geplande) observaties daadwerkelijk plaatsgevonden en heeft uiteindelijk 72% van de observaties plaatsgevonden bij cliënten met schoon en leefbaar huis en 28% bij cliënten met beschikken over boodschappen en/of beschikken over maaltijden. Redenen voor uitval waren: de cliënt heeft zich afgemeld of was niet goed geïnformeerd of niet akkoord (13 keer), de cliënt en / of huishoudelijke hulp waren niet aanwezig op het afgesproken tijdstip (4 keer), de huishoudelijke hulp ging niet akkoord met een observatie (1 keer), een stroomstoring (2 keer), uitval van de observator kort voor de observatie (1 keer). Door deze selectie van cliënten ontstond een gemêleerde onderzoekpopulatie, waarbij variatie bestond in bijvoorbeeld de frequentie waarmee de hulp bij de cliënt schoonmaakt en de duur van het bezoek van de huishoudelijke hulp (variërend van 51 minuten tot 4 uur). Observaties Bij het afleggen van de bezoeken zijn de observatoren meegelopen met de huishoudelijke hulpen. De observatoren waren door kleding en naambadge herkenbaar voor cliënten. Observatoren zijn alleen bij cliënten thuis geweest wanneer ook een huishoudelijke hulp aanwezig was. Aan het begin van het bezoek hebben observatoren nogmaals het onderzoek toegelicht en toestemming gevraagd om te observeren. In enkele gevallen heeft de cliënt of hulp dit alsnog geweigerd en is de observator weggegaan. Tijdens de observaties en tijdmetingen hebben de observatoren de volgende aspecten vastgelegd: Algemene gegevens: o.a. schoonmaakfrequentie, totale geobserveerde tijd en kenmerken van het huis (type vloerbedekking, type raambekleding, aanwezigheid van ramen, aanwezigheid van een losse vriezer, vaatwasser, trap en eventuele huisdieren). Gemeten tijd besteed aan activiteiten binnen de resultaten schoon en leefbaar huis, beschikken over schone was, beschikken over boodschappen en beschikken over maaltijden. Alle activiteiten zijn vastgelegd op activiteitenniveau en binnen schoon en leefbaar huis tevens per woonruimte: bijvoorbeeld het stofzuigen van de woonkamer. De tijdmetingen zijn gestructureerd uitgevoerd met een timer of stopwatch en de onderzoeksresultaten zijn per observatie vastgelegd in een observatietemplate in Excel. Overige observaties: de factoren die van invloed bleken op de frequentie waarmee activiteiten uitgevoerd worden of op de schoonmaaktijd, zijn vastgelegd. Dit zijn bijvoorbeeld de grootte van de woning, de inrichting van het huis en meubilair, de aanwezigheid van schoonmaakmaterialen en de intensiteit ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 15 van 73

16 van het gebruik van ruimten. Ook overige opmerkingen met betrekking tot de observatie zijn vastgelegd. 2.6 Onderdeel 6: Analyse van gegevens & conceptrapportage De bevindingen van de expertgroep, de data uit het onderzoek in Utrecht en de uitkomsten van de observaties en interviews in de gemeente Amsterdam, zijn samengebracht en verwerkt in een conceptrapportage. De maatstaf is opgebouwd uit verschillende componenten (zie figuur 2). Daarbij is het uitgangspunt voor het resultaat schoon en leefbaar huis steeds het onderzoek in Utrecht geweest. Voor de overige uitkomsten zijn de onderzoeken in Hoorn en Twente uitgangspunt geweest. Activiteiten per resultaat en voor schoon en leefbaar huis per ruimte in huis. Aangevuld op basis van: expertgroep Amsterdam Frequenties van alle uit te voeren activiteiten. Aangevuld op basis van: expertgroep Amsterdam en cliëntinterviews in Amsterdam Tijdbesteding per uit te voeren activiteit plus indirecte tijdbesteding voor bijvoorbeeld aankomst en vertrek, sociaal contact en administratie ten behoeve van de cliënt. Aangevuld op basis van: observaties in Amsterdam Weegfactoren om te corrigeren voor activiteiten die niet in elk huishouden voorkomen, zoals de aanwezigheid van vloerbedekking die niet gedweild wordt. Aangevuld op basis van: cliëntinterviews, observaties en expertgroep Amsterdam Benodigde inzet per activiteit om te corrigeren voor activiteiten die cliënten (met behulp van hun sociale netwerk) zelf kunnen doen. Bepaald op basis van: cliëntinterviews (nog geen gegevens uit eerder onderzoek beschikbaar) Beïnvloedende factoren op de frequentie en/of benodigde tijdbesteding per activiteit. Aangevuld op basis van: cliëntinterviews, observaties en expertgroep Amsterdam. Figuur 2. Model vaststellen benodigde inzet 2.7 Onderdeel 7: Visie van de klankbordgroep Een klankbordgroep heeft advies gegeven over de onderzoeksopzet (bijeenkomst bij aanvang van het onderzoek) en over de conceptresultaten van het onderzoek (bijeenkomst aan het einde van het onderzoek). Voor een transparant proces hebben de gemeente Amsterdam en de klankbordgroep tegelijkertijd inzage gekregen in de conceptresultaten van het onderzoek. ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 16 van 73

17 De klankbordgroep bestond uit een afvaardiging van: cliënten met Hbh in Amsterdam de Wmo-Adviesraad Cliëntenbelang aanbieders in Amsterdam de Hogeschool van Amsterdam (onderzoek en juridische zaken) De deelnemerslijst is te vinden in bijlage Onderdeel 8: Definitieve rapportage Met de input van de klankbordgroep en de gemeente Amsterdam is de definitieve rapportage opgesteld. De gemeente Amsterdam heeft de gelegenheid gehad om alleen te reageren op de vorm van de conceptrapportage, niet op de inhoud. Daarmee heeft de gemeente geen invulling gegeven aan de maatstaf. ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 17 van 73

18 3. Schoon en leefbaar huis In dit hoofdstuk beschrijven we de Amsterdamse maatstaf voor het resultaat schoon en leefbaar huis. Het beleid in Amsterdam is uitgangspunt. De maatstaf bestaat uit activiteiten, frequenties, weegfactoren, tijdbesteding (directe en indirecte tijd), beïnvloedende factoren en is gecorrigeerd voor wat cliënten (met behulp van hun netwerk) gemiddeld genomen zelf kunnen. 3.1 Reacties op de bestaande beleidsregels De experts hebben geadviseerd de bestaande beleidsregels aan te scherpen op de volgende punten: Valt een gezamenlijke galerij of trap (waarvoor de bewoner mede verantwoordelijk is om deze schoon te houden) onder de binnen- of buitenruimte? Suggestie: de buitenruimten vallen buiten de maatstaf. Wat is een in gebruik zijnde slaapkamer? Suggestie: permanent in gebruik voor slapen. Hobbykamer is uitgesloten, terwijl de gemeente juist wil stimuleren dat mensen een hobby hebben en houden. Suggestie: neem de hobbykamer op in de maatstaf. Verkeersruimten zijn niet benoemd. Denk aan de trap naar de eerste verdieping en de overloop. Suggestie: verkeersruimten grenzend aan kamers die onder de norm vallen, worden schoongemaakt. 3.2 Activiteiten De uitkomsten van uit te voeren activiteiten uit het onderzoek in Utrecht zijn tijdens de bijeenkomsten in Amsterdam onderschreven en er is geconstateerd dat deze in Amsterdam eveneens aan de orde zijn. De volgende activiteit is aangevuld: matras draaien. Een aantal activiteiten benoemd in het beleid van Utrecht, moeten duidelijker worden beschreven. Deze activiteiten zijn al onderdeel van de maatstaf, maar waren nog niet voldoende herkenbaar benoemd. Stof afnemen hoog is inclusief luchtroosters/-filters. Stof afnemen midden is inclusief tastvlakken. Deuren / deurposten nat afdoen is inclusief bovenlichten. Badkamer en toilet schoonmaken is inclusief stofzuigen en dweilen. Oven en magnetron schoonmaken wordt gesplitst in afdoen na knoeien (gebeurt als het aan de orde is of met het schoonmaken van de keuken, basisactiviteit) en grondig schoonmaken (incidentele activiteit). Om te komen tot het resultaat schoon en leefbaar huis moeten daarom de activiteiten worden uitgevoerd uit tabel 2. Daarin zijn bovenstaande verduidelijkingen opgenomen. ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 18 van 73

19 Resultaat: Schoon en leefbaar huis Woonruimten Woonkamer Slaapkamer Keuken Badkamer en toilet Hal Afnemen nat en droog Stof afnemen laag/midden/hoog incl. tastvlakken en luchtfilters Deuren/deurposten nat afdoen incl. deurlichtenen Zitmeubels afnemen (droog/nat) Radiatoren reinigen Stof afnemen laag/midden/hoog incl. tastvlakken en luchtfilters Deuren/deurposten nat afdoen incl. deurlichten Radiatoren reinigen Deuren/deurposten nat afdoen incl. deurlichten Radiatoren reinigen Deuren/deurposten nat afdoen Radiatoren reinigen Stof afnemen laag/midden/hoog incl. tastvlakken en luchtfilters Deuren/deurposten nat afdoen Radiatoren reinigen Categorie schoonmaakactiviteiten Stofzuigen en dweilen Ramen en gordijnen Bed verschonen Keuken schoonmaken Stofzuigen Dweilen Gordijnen wassen Lamellen/luxaflex reinigen Ramen binnenzijde wassen Stofzuigen Dweilen Gordijnen wassen Lamellen/luxaflex reinigen Ramen binnenzijde wassen Bed verschonen Matras draaien Stofzuigen Dweilen Gordijnen wassen Lamellen/luxaflex reinigen Ramen binnenzijde wassen Keukenblok en - apparatuur (buitenzijde) Afval opruimen Keukenkastjes (binnenzijde) Koelkast (binnenzijde) Gordijnen wassen Lamellen/luxaflex reinigen Ramen binnenzijde wassen Stofzuigen Dweilen Trap stofzuigen (binnenshuis) ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 19 van 73

20 Woonruimten Oven/magnetron (afnemen na knoeien) Oven/magnetron (grondig schoonmaken) Vriezer los reinigen binnenzijde (ontdooid) Afzuigkap reinigen (binnenzijde) Bovenkant keukenkastjes Tegelwand (los van keukenblok) Afwassen/vaatwasser inen uitruimen Sanitair schoonmaken Opruimen Opruimen Opruimen Badkamer schoonmaken (inclusief stofzuigen en dweilen) Toilet schoonmaken Tegelwand badkamer afnemen Tabel 2: Schoonmaakactiviteiten per woonruimte en categorie voor het resultaat schoon en leefbaar huis ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 20 van 73

21 3.3 Frequentie per activiteit Voor elk van de benodigde activiteiten benoemde de expertgroep met welke frequentie deze moet worden uitgevoerd om het resultaat te bereiken zoals beschreven in het beleid van de gemeente Amsterdam. De expertgroep maakte onderscheid tussen basisactiviteiten die regelmatig uitgevoerd moeten worden en incidentele activiteiten die slechts één of enkele malen per jaar nodig zijn. Het vetrekpunt was de frequentie zoals benoemd in het onderzoek in de gemeente Utrecht. Uit de interviews met de cliënten hebben we ook de frequentie in de praktijk in Amsterdam opgehaald (in hoofdstuk 8 gaan we hierop in). De experts in Amsterdam hebben over verschillende frequenties discussie gevoerd en concludeerden aan de hand daarvan met elkaar dat de frequenties uit het onderzoek in Utrecht ook in Amsterdam van toepassing zijn. De volgende frequentie is aangevuld: matras draaien (2x per jaar) Ruimte Basisactiviteit Expertnorm Woonkamer Stof afnemen hoog incl. luchtfilters 1 x per 2 weken Stof afnemen midden incl. tastvlakken Stof afnemen laag Opruimen Stofzuigen Dweilen 1 x per week 1 x per week 1 x per week 1 x per week 1 x per 2 weken Slaapkamer Stof afnemen hoog incl. luchtfilters 1 x per 6 weken Stof afnemen midden incl. tastvlakken Stof afnemen laag Opruimen Stofzuigen Dweilen Bed verschonen of opmaken 1 x per week 1 x per week 1 x per week 1 x per week 1 x per 4 weken 1 x per 2 weken Keuken Stofzuigen 1 x per week Sanitair Dweilen Keukenblok (buitenzijde) inclusief tegelwand, kookplaat, spoelbak, koelkast, eventuele tafel Keukenapparatuur (buitenzijde) Afval opruimen Afwassen Vaatwasser in- en uitruimen Badkamer schoonmaken (inclusief stofzuigen en dweilen) Toilet schoonmaken 1 x per week 1 x per week 1 x per week 1 x per week 1x per week 1x per week 1 x per week 1 x per week ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 21 van 73

22 Ruimte Basisactiviteit Expertnorm Hal Stof afnemen hoog incl. luchtfilters 1 x per week Stof afnemen midden incl. tastvlakken Stof afnemen laag Stofzuigen 1 x per week 1 x per week 1 x per week Dweilen 1 x per 2 weken Tabel 3: Frequentie per basisactiviteit binnen het resultaat schoon en leefbaar huis Ruimte Incidentele activiteit Expertnorm Woonkamer Gordijnen wassen 1 x per jaar Reinigen lamellen / luxaflex Ramen binnenzijde wassen Deuren/deurposten nat afdoen incl. deurlichten Zitmeubels afnemen (droog/nat) Radiatoren reinigen 2 x per jaar 4 x per jaar 1 x per 8 weken 1 x per 8 weken 2 x per jaar Slaapkamer Gordijnen wassen 1 x per jaar Reinigen lamellen / luxaflex Ramen binnenzijde wassen Deuren/deurposten nat afdoen incl. deurlichten Radiatoren reinigen Matras draaien 2 x per jaar 4 x per jaar 2 x per jaar 2 x per jaar 2 x per jaar Keuken Gordijnen wassen 2 x per jaar Reinigen lamellen / luxaflex Ramen binnenzijde wassen Deuren/deurposten nat afdoen incl. deurlichten Radiatoren reinigen Keukenkastjes (binnenzijde) Koelkast (binnenzijde) Oven/magnetron (afnemen na knoeien en grondig schoonmaken) Vriezer los reinigen binnenzijde (ontdooid) Afzuigkap reinigen (binnenzijde) - vaatwasserbestendig Afzuigkap reinigen (binnenzijde) - niet vaatwasserbestendig Bovenkant keukenkastjes Tegelwand (los van keukenblok) 3 x per jaar 4 x per jaar 1 x per 8 weken 3 x per jaar 2 x per jaar 3 x per jaar 4 x per jaar 1 x per jaar 2 x per jaar 2 x per jaar 1 x per 6 weken 2 x per jaar ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 22 van 73

23 Ruimte Incidentele activiteit Expertnorm Sanitair Deuren/deurposten nat afdoen incl. deurlichten Radiatoren reinigen Tegelwand badkamer afnemen Gordijnen wassen Ramen binnenzijde wassen Reinigen lamellen / luxaflex 1 x per 8 weken 2 x per jaar 4 x per jaar 1 x per jaar 4 x per jaar 3 x per jaar Hal Trap stofzuigen (binnenshuis) 1 x per 4 weken Radiatoren reinigen Deuren/deurposten nat afdoen incl. deurlichten 2 x per jaar 2 x per jaar Tabel 4: Frequentie per incidentele activiteit binnen het resultaat schoon en leefbaar huis 3.4 Weegfactor per activiteit De weegfactoren (bijvoorbeeld wel of geen dweilbare vloer) voor het resultaat schoon en leefbaar huis, zijn gebaseerd op het onderzoek van de gemeente Utrecht, vanwege het groot aantal observaties in dat onderzoek in drie verschillende gemeenten. De weegfactoren die in de Amsterdamse observaties afweken van de Utrechtse observaties, zijn getoetst. De experts hadden geen redenen om aan te nemen dat de weegfactoren in Amsterdam anders zouden zijn dan in het Utrechts onderzoek, wanneer in Amsterdam een aselect onderzoek was gedaan. Daarom zijn de weegfactoren uit het onderzoek in Utrecht overgenomen voor Amsterdam. In de tabel hieronder geven we per relevante activiteit aan met welke weegfactor we rekenen. Ook de activiteit opruimen is hier opgenomen. Deze activiteit is alleen noodzakelijk bij een klein aandeel van de huishoudens, waarbij de hulp niet direct kan starten met schoonmaken en eerst wat opruimactiviteiten moet uitvoeren. Activiteiten die in onderstaande tabel niet worden genoemd, zijn in 100% van de huishoudens van toepassing. Ruimte Activiteit Weegfactor Woonkamer Gordijnen wassen 83% Reinigen lamellen / luxaflex 17% Opruimen 7% Dweilen 66% Slaapkamer Gordijnen wassen 86% Reinigen lamellen / luxaflex 14% Opruimen 7% Dweilen 56% Keuken Gordijnen wassen 43% ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 23 van 73

24 Ruimte Activiteit Weegfactor Reinigen lamellen / luxaflex 30% Ramen binnenzijde wassen 73% Vriezer los reinigen binnenzijde (ontdooid) 39% Afzuigkap reinigen (binnenzijde) - Vaatwasserbestendig en vaatwasser aanwezig Afzuigkap reinigen (binnenzijde) - niet vaatwasserbestendig of geen vaatwasser aanwezig 9% 91% Tegelwand (los van keukenblok) 39% Vaatwasser aanwezig 25% Sanitair Gordijnen wassen 4% Reinigen lamellen / luxaflex 16% Ramen binnenzijde wassen 19% Hal Trap stofzuigen (binnenshuis) 40% Dweilen 70% Tabel 5: Weegfactor per activiteit voor het resultaat schoon en leefbaar huis 3.5 Tijdbesteding per activiteit Voor het resultaat 'schoon en leefbaar huis' was voor de tijdbesteding het Utrechtse onderzoek uitgangspunt. Dit vanwege het grote aantal metingen in een aselecte steekproef in drie verschillende gemeenten. In Amsterdam was het doel van de tijdmetingen enerzijds het bepalen van de totaal benodigde tijd voor de resultaten beschikken over schone was, beschikken over boodschappen en beschikken over maaltijden. De steekproef bestond daarom uit relatief veel mensen die geïndiceerd zijn voor ondersteuning bij boodschappen en maaltijden (beschikken over schone was wordt niet apart geïndiceerd). De steekproef is daarom niet meer aselect en bevat mogelijk cliënten met gemiddeld zwaardere problematiek dan bij het onderzoek in Utrecht. Anderzijds was het doel om de benodigde tijd voor het resultaat schoon en leefbaar huis zoals gemeten in Utrecht te toetsen. De activiteiten binnen het resultaat schoon en leefbaar huis zijn daarom ook in de gemeente Amsterdam gemeten. De uitkomsten van deze tijdmetingen zijn vergeleken met de tijdmetingen uit het onderzoek van Utrecht (met metingen in Utrecht, Haarlem en Emmen). De verschillen worden toegelicht in paragraaf 3.7. In bijlage 4 staat meer informatie over de dataset van Amsterdam. Onderstaande tabellen bevatten de gemiddelde gemeten tijdbesteding in minuten voor alle activiteiten in de maatstaf. Tabel 6 bevat de basisactiviteiten en tabel 7 de incidentele activiteiten. Enkele incidentele activiteiten kwamen tijdens geen enkele observatie voor en zijn ook in Amsterdam niet gemeten. Voor deze activiteiten gebruiken we daarom een inschatting van de benodigde tijd door de brede Utrechtse ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 24 van 73

25 expertgroep, die hier uitvoerig bij stil heeft gestaan. De betreffende regels zijn grijs gearceerd. De gemeten tijdbesteding voor schoon en leefbaar huis betreft de gemiddelden over het totaal van de 121 observaties uitgevoerd in Utrecht, Emmen en Haarlem. De spreiding in de gemeten tijd per activiteit is groot. Het zogenaamde Hawthorne-effect speelt mogelijk een rol in de metingen. Het Hawthorne-effect is de uitwerking van een interventie op een onderzocht persoon, dat uitsluitend te wijten is aan het feit dat deze aan een onderzoek meedoet. Dit effect is meestal positief. De aanwezigheid van een observator heeft dus, ondanks zorgvuldige instructie en communicatie vooraf, effect op hoe de hulp zijn of haar werk uitvoert. Dit kan zowel een effect hebben op de directe tijdbesteding aan huishoudelijke activiteiten als op de indirecte tijdbesteding. Ruimte Basisactiviteit Tijdbesteding (min) Woonkamer Stof afnemen hoog incl. luchtfilters 3,7 Stof afnemen midden incl. tastvlakken 8,2 Stof afnemen laag 4,3 Opruimen 4,1 Stofzuigen 8,5 Dweilen 6,3 Slaapkamer Stof afnemen hoog incl. luchtfilters 2,2 Stof afnemen midden incl. tastvlakken 3,9 Stof afnemen laag 2,4 Opruimen 2,1 Stofzuigen 4,6 Dweilen 3,6 Bed verschonen of opmaken 8,3 Keuken Stofzuigen 3,1 Dweilen 3,1 Keukenblok (buitenzijde) inclusief tegelwand, kookplaat, spoelbak, koelkast, eventuele tafel 9,7 Keukenapparatuur (buitenzijde) 3,0 Afval opruimen 4,7 Afwassen 8,8 Vaatwasser in- en uitruimen 8,6 Sanitair Badkamer schoonmaken (inclusief stofzuigen en dweilen) 11,7 Toilet schoonmaken 6,2 Hal Stof afnemen hoog incl. luchtfilters 2,0 ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 25 van 73

26 Ruimte Basisactiviteit Tijdbesteding (min) Stof afnemen midden incl. tastvlakken 2,3 Stof afnemen laag 1,3 Stofzuigen 3,0 Dweilen 2,4 Tabel 6: Benodigde tijd per basisactiviteit o.b.v. observaties onderzoek gemeente Utrecht en getoetst in Amsterdam Ruimte Incidentele activiteit Tijdbesteding (min) Woonkamer Gordijnen wassen Reinigen lamellen / luxaflex 1,1 Ramen binnenzijde wassen 12,0 Deuren/deurposten nat afdoen incl. deurlichten 1,4 Zitmeubels afnemen (droog/nat) 5,8 Radiatoren reinigen 2,4 Slaapkamer Gordijnen wassen 16,8 Reinigen lamellen / luxaflex 44,6 Ramen binnenzijde wassen 8,9 Deuren/deurposten nat afdoen incl. deurlichten 1,6 Radiatoren reinigen 0,6 Matras draaien Keuken Gordijnen wassen Reinigen lamellen / luxaflex Ramen binnenzijde wassen 5,4 Deuren/deurposten nat afdoen incl. deurlichten 1,9 Radiatoren reinigen 1,1 Keukenkastjes (binnenzijde) 5,7 Koelkast (binnenzijde) 5,4 Oven/magnetron (afnemen na knoeien en grondig schoonmaken) Vriezer los reinigen binnenzijde (ontdooid) Afzuigkap reinigen (binnenzijde) - vaatwasserbestendig Afzuigkap reinigen (binnenzijde) - niet vaatwasserbestendig 3,4 5,7 2,0 0,6 Bovenkant keukenkastjes 3,3 ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 26 van 73

27 Ruimte Incidentele activiteit Tijdbesteding (min) Tegelwand (los van keukenblok) 2,2 Sanitair Deuren/deurposten nat afdoen incl. deurlichten 2,2 Radiatoren reinigen 1,3 Tegelwand badkamer afnemen 4,1 Gordijnen wassen Ramen binnenzijde wassen 0,8 Reinigen lamellen / luxaflex Hal Trap stofzuigen (binnenshuis) 3,2 Radiatoren reinigen 0,6 Deuren/deurposten nat afdoen incl. deurlichten 3,0 Tabel 7: Benodigde tijd per incidentele activiteit o.b.v. observaties onderzoek gemeente Utrecht en getoetst in Amsterdam. Deze activiteiten zijn door hun incidentele aard minder vaak gemeten dan basisactiviteiten. De variatie in gemeten tijd is daarom hoger. Echter, door hun incidentele aard hebben deze activiteiten maar een klein aandeel is de totaal benodigde tijd. Tijdbesteding aan indirecte tijd Naast de schoonmaakactiviteiten zoals opgenomen in de expertmaatstaf voor het resultaat 'schoon en leefbaar huis', is tijdens de observaties in het onderzoek voor de gemeente Utrecht ook de indirecte tijd gemeten. De tijd die huishoudelijke hulpen besteden aan ondersteuning van de cliënt is korter dan de totale tijd die hulpen in de woning van de cliënt aanwezig zijn. Het verschil is indirecte tijd, die hulpen besteden aan aankomst en vertrek, administratie ten behoeve van de huishoudelijke hulp en sociaal contact met de cliënt. Hoewel dit geen directe schoonmaaktijd betreft, is het wel onderdeel van de totale benodigde tijd, omdat huishoudelijke hulpen deze tijd nodig hebben om hun werk te kunnen doen en cliënten de opstart, afstemming met de hulp en sociaal contact ook belangrijk vinden. Bij het onderzoek in Utrecht is naast de tijd voor schoonmaakactiviteiten ook indirecte tijd gemeten. Dit is de tijd die de hulpen per bezoek besteden aan aankomst en vertrek, administratie en sociale interactie met de cliënt. Hierbij gaat het om de tijd dat de hulp in de woning van de cliënt aanwezig is (geen reistijd). Deze tijd maakt integraal onderdeel uit van de tijdbesteding bij het onderdeel een schoon en leefbaar huis. De gevraagde signaleringsfunctie van de huishoudelijke hulpen wordt met name geboden en geborgd bij de indirecte tijd van het resultaat schoon en leefbaar huis, waarin ook het contact met de cliënt een plek heeft. Juist in dat contact kan de huishoudelijke hulp zijn of haar signalerende taak goed uitvoeren. ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 27 van 73

28 Gemiddeld genomen wordt per huishouden per jaar 19 uur besteed aan deze indirecte activiteiten (zie de volgende tabel). Een vergelijking met de indirecte tijd gemeten bij de observaties in de gemeente Amsterdam wordt toegelicht in par Totaal per bezoek (min) Totaal per jaar (uren) Gemiddeld per jaar (uren) Wekelijks 28,0 24,3 Tweewekelijks 31,9 13,8 Gemiddeld per jaar (uren) 19,0 Tabel 8: absolute indirecte tijd per huishouden zoals gemeten in het onderzoek voor de gemeente Utrecht en getoetst in Amsterdam De indirecte tijd per bezoek is hoger wanneer de hulp tweewekelijks langskomt dan wanneer de hulp wekelijks langskomt. Echter, als gekeken wordt naar de totale indirecte tijd per jaar, waarbij dus rekening gehouden wordt met de frequentie waarmee de hulp komt, is de indirect tijd hoger als de hulp wekelijks komt. Dit is in lijn met de verwachting: een deel van de indirecte tijd is gebonden aan het schoonmaakbezoek zelf, zoals de aankomst in de woning en het vertrek, overleg met de cliënt over uit te voeren werkzaamheden en administratieve handelingen. Wanneer hulpen wekelijks langskomen, voeren zij deze taken vaker uit dan wanneer zij één keer per twee weken langskomen. De keuze van de cliënt voor de frequentie waarmee de hulp langskomt, bepaalt daarom mede de beschikbare directe schoonmaaktijd. Tijdbesteding aan overige activiteiten Naast indirecte tijd zijn tijdens de observatiebezoeken, zowel in het onderzoek voor de gemeente Utrecht als in Amsterdam, ook overige activiteiten waargenomen. Dit zijn activiteiten die volgens de experts niet behoren tot de noodzakelijke activiteiten om het resultaat 'schoon en leefbaar huis' te realiseren en daarom niet in de expertmaatstaf voorkomen. Voorbeelden hiervan zijn het balkon of portiek schoonmaken, post halen, planten water geven en de ramen aan de buitenzijde wassen. Hoewel deze activiteiten niet in de expertmaatstaf voorkomen, kunnen cliënten de hulpen wel vragen deze te doen. Binnen het geïndiceerde resultaat zijn cliënten immers vrij de ondersteuning naar eigen inzicht in te richten. Dat gaat dan ten koste van een andere activiteit. Een optie is dat de huishoudelijk hulp bepaalde activiteiten met een lagere frequentie uitvoert zodat er tijd vrijkomt voor activiteiten die niet in de maatstaf voorkomen. 3.6 Benodigde inzet Benodigde inzet bij volledige professionele ondersteuning Met onderstaand model en de gegevens uit voorgaande paragrafen (activiteiten, frequenties, tijdbesteding) hebben we de jaarlijks benodigde inzet berekend voor het resultaat schoon en leefbaar huis. ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 28 van 73

29 Figuur 3. Model vaststellen benodigde inzet resultaat schoon en leefbaar huis De jaarlijks benodigde tijd voor het resultaat schoon en leefbaar huis is weergegeven in onderstaande tabel. Deze getallen geven weer hoeveel professionele ondersteuning er nodig is. Deze getallen zijn nog niet gecorrigeerd op basis van wat de cliënt of zijn/haar netwerk zelf kan doen. De indirecte tijd is los weergegeven, maar toegerekend aan het resultaat 'schoon en leefbaar huis. In de praktijk vormt dit resultaat namelijk de basis voor een indicatie. De overige resultaten zijn aanvullend. Resultaat Benodigde inzet per week (minuten) Indirecte tijd per week (minuten) Totaal benodigde inzet per week (minuten / uur) Totaal benodigde inzet per jaar (uren) Schoon en leefbaar huis 108 minuten 22 minuten 130 minuten / 2u 10m 112,5 uur Tabel 9: Benodigde tijd voor het resultaat schoon en leefbaar huis (inclusief afwassen) bij volledige professionele ondersteuning De tabel op de volgende pagina geeft de benodigde inzet voor het resultaat 'schoon en leefbaar huis per categorie per woonruimte (in uren) op basis van het Utrechts onderzoek. ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 29 van 73

30 Woonruimten Tijd in uren per jaar Woonkamer Slaapkamer Keuken Badkamer en toilet Hal Indirecte tijd bij de cliënt Totaal (uren) Categorie schoonmaakactiviteiten Afnemen nat en droog 13,3 5,8 0,3 4,9 24,3 Stofzuigen en dweilen 9,2 4,4 5,4 3,6 22,6 Ramen en gordijnen 1,1 1,0 0,6 0,1 2,8 Bed verschonen 3,6 3,6 Keuken schoonmaken 16,3 16,3 Sanitair schoonmaken Opruimen 15,9 15,9 0,2 0,1 0,3 Afwassen Indirecte tijd bij de cliënt 7,6 7,6 19,0 Totaal 1 23,8 15,0 30,2 16,0 8,6 19,0 112,5 Tabel 10: Jaarlijks benodigde inzet voor het resultaat 'schoon en leefbaar huis per categorie per woonruimte (in uren) o.b.v. observaties onderzoek gemeente Utrecht en getoetst in Amsterdam bij volledige professionele ondersteuning inclusief afwassen, afgerond op 1 decimaal ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 30 van 73

31 Benodigde inzet gecorrigeerd voor wat mensen en hun netwerk zelf kunnen De maatstaf omvat alle activiteiten die nodig zijn om het resultaat te bereiken, inclusief de (gemiddelde) frequentie waarmee deze moeten worden uitgevoerd. In het onderzoek is ook geïnventariseerd welke activiteiten cliënten of mensen uit het sociale netwerk van de cliënt (zelf) uit kunnen voeren en wanneer de hulp de activiteit (ook) uitvoert (zie bijlage 4). Uit de observaties is gebleken dat in sommige huishoudens cliënten en mensen uit het sociale netwerk activiteiten zelf uitvoeren, terwijl in andere huishoudens hier geen mogelijkheden voor zijn. Dit is afhankelijk van de individuele situatie van de cliënt. Het is aan de wijkzorgprofessional om bij het vraagverhelderingsgesprek te inventariseren welke activiteiten een Amsterdammer zelf uit kan voeren en in hoeverre het sociale netwerk van de Amsterdammer kan bijdragen. Op deze manier kan de gemeente maatwerk leveren, afgestemd op de individuele situatie van de Amsterdammer. De jaarlijks benodigde tijd voor het resultaat schoon en leefbaar huis is weergegeven in onderstaande tabel. Deze tijden zijn gecorrigeerd voor de tijdbesteding van activiteiten die de cliënt of zijn/haar netwerk zelf kunnen doen en geven weer hoeveel professionele ondersteuning gemiddeld nodig is. De mindering in tijd is dus niet de tijd die de cliënt zelf aan activiteiten besteed, maar de tijd die de hulp minder kan besteden omdat zij deze activiteiten niet hoeft te doen. Resultaat Benodigde inzet per week (minuten) Indirecte tijd per week (minuten) Totaal benodigde inzet per week (minuten / uur) Totaal benodigde inzet per jaar (uren) Schoon en leefbaar huis 98 minuten 22 minuten 120 minuten / 2u 00m 103,7 uur Tabel 11: Benodigde tijd voor het resultaat schoon en leefbaar huis (inclusief afwassen) rekening houdend met activiteiten die de cliënt of zijn/haar netwerk doorgaans zelf kunnen doen. Dit is afhankelijk van de individuele situatie van de cliënt. De tabel op de volgende pagina geeft de benodigde inzet voor het resultaat 'schoon en leefbaar huis per categorie per woonruimte (in uren) o.b.v. observaties onderzoek gemeente Utrecht, gecorrigeerd op basis van wat de cliënt of zijn/haar netwerk zelf kan doen. ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 31 van 73

32 Woonruimten Tijd in uren per jaar Woonkamer Slaapkamer Keuken Badkamer en toilet Hal Indirecte tijd bij de cliënt Totaal (uren) Afnemen nat en droog Stofzuigen en dweilen 8,5 3,6 0,3 3,9 16,3 7,6 4,0 2,7 3,6 17,9 Ramen en gordijnen 1,9 2,6 4,3 0,3 9,1 Bed verschonen 0,4 0,4 Categorie schoonmaakactiviteiten Keuken schoonmaken 13,3 13,3 Sanitair schoonmaken 14,6 14,6 Opruimen 3,2 1,9 5,1 Afwassen 7,6 7,6 Indirecte tijd bij de cliënt 19,0 Totaal 1 21,3 12,5 28,3 14,9 7,6 19,0 103,7 Tabel 12: Jaarlijks benodigde inzet voor het resultaat 'schoon en leefbaar huis (inclusief afwassen) per categorie per woonruimte (in uren) o.b.v. observaties onderzoek gemeente Utrecht en getoetst in Amsterdam rekening houdend met wat de cliënt of zijn/haar netwerk zelf kan doen, afgerond op 1 decimaal. ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 32 van 73

33 3.7 Beïnvloedende factoren Voor het onderzoek is uitgegaan van een gemiddelde situatie, maar bepaalde factoren met betrekking tot het huis of het huishouden kunnen ervoor zorgen dat in individuele gevallen, een hogere of juiste lagere frequentie van schoonmaakactiviteiten nodig is. Deze factoren kunnen ook de benodigde tijd beïnvloeden. Ten aanzien van de beïnvloedende factoren is het niet mogelijk om op basis van dit onderzoek de impact van iedere (afzonderlijke) invloedsfactor op de benodigde tijd te berekenen. Bovendien kunnen invloedsfactoren in combinatie voorkomen, waardoor het effect van een individuele factor niet goed te isoleren is. De invloedsfactoren kunnen aan bod komen in het gesprek tussen de wijkzorgprofessional en de Amsterdammer. Op basis van de activiteiten en frequentie in de maatstaf kan de wijkzorgprofessional, eventueel na consultatie van een (medisch) experts, vaststellen of een invloedsfactor maakt dat bepaalde activiteiten vragen om een andere frequentie of om een hogere tijdsbesteding. De invloedsfactoren bieden de wijkzorgprofessionals in de toegang houvast om maatwerk te leveren. Bovenstaande toelichting geldt eveneens voor de andere resultaatgebieden die in de volgende hoofdstukken aan de orde komen. Deze factoren zijn vooraf benoemd door de expertgroep en onderzocht tijdens de observaties. De beïnvloedende factoren zijn weergegeven in onderstaande tabel. Categorie Factoren die de schoonmaakfrequentie beïnvloeden Toelichting Algemeen Het aantal bewoners, hun aanwezigheid in de woning en hun mobiliteit door de woning De mate waarin cliënten zelf activiteiten kunnen uitvoeren Meer bewoners die veel thuis zijn, betekent eerder vervuiling van het huis. Meer activiteiten door de cliënt betekent minder frequent uitvoeren door de hulp Afnemen nat en droog Verkeersdruk rondom de woning i.v.m. uitstoot en stof Bij ziekte (bijvoorbeeld griep) moeten oppervlakten die vaak aangeraakt worden vaker afgenomen worden Meer stof in de woning, vaker stoffen/stofzuigen Vaker tastvlakken afdoen Stofzuigen en dweilen Gezondheid cliënt: bij aandoeningen als astma of longemfyseem moet het huis zoveel mogelijk stofvrij zijn Aanwezigheid van aandoeningen waardoor vaker geknoeid wordt Vaker stoffen en stofzuigen Bed Bedlegerigheid Incontinentie of andere aandoeningen waardoor het bed sneller kan vervuilen Bed moet vaker verschoond Keuken schoon- Maken Frequentie en intensiteit van het gebruik door de cliënt Een keuken die niet gebruikt wordt voor koken hoeft minder vaak volledig schoongemaakt ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 33 van 73

34 Badkamer en toilet schoonmaken Griep, incontinentie, ziekte of slechtziendheid Intensiteit van het gebruik van de badkamer Het toilet moet vaker schoongemaakt worden Opruimen Ernst van de problematiek bij cliënten c.q.. de mate waarin zij niet in staat zijn om zelf op te ruimen Tabel 13: Beïnvloedende factoren schoonmaakfrequentie De hulp moet vaker langs komen om ook op te ruimen en andere minimale activiteiten uit te voeren. De kenmerken van de woning die bepalen of bepaalde activiteiten überhaupt uitgevoerd kunnen worden, noemen we weegfactoren. Deze beschrijven we apart in paragraaf 3.4. Dit is bijvoorbeeld de aanwezigheid van een harde vloer (dweilbaar) of vloerbedekking (niet dweilbaar). Naast factoren die de frequentie van activiteiten voor het resultaat 'schoon en leefbaar huis beïnvloeden zijn er ook factoren die de benodigde tijd beïnvloeden. Deze factoren zijn per categorie van schoonmaakactiviteiten in de tabel op de volgende pagina weergegeven. Ze zijn door de experts benoemd én in de praktijk geobserveerd. Categorie Factoren die de schoonmaaktijd beïnvloeden Toelichting Algemeen Het aantal bewoners, hun aanwezigheid in de woning en hun mobiliteit door de woning De mate waarin cliënten zelf activiteiten kunnen uitvoeren Omvang van de woning Aan- of afwezigheid van goed schoonmaakmateriaal Meer bewoners die veel thuis zijn, betekent meer vervuiling van het huis. Voorwerk door de cliënt betekent minder werk voor de hulp Grote ruimtes kosten meer tijd Goed schoonmaakmateriaal bezorgt hulp minder werk Afnemen nat en droog Verkeersdruk rondom de woning i.v.m. uitstoot en stof Meer stof in de woning: langer bezig. Stofzuigen en dweilen Type vloer, waarbij tapijt en vloerkleden extra tijd kosten Het aantal en de omvang van meubels op de vloer De aanwezigheid van huisdieren De cliënt gebruikt een rolstoel, rollator of scootmobiel binnenshuis Tapijt en vloerkleden kosten meer tijd dan harde vloeren Meubels verplaatsen kost meer tijd meer stof en haren op de vloer Er verspreidt zich meer vuil door de woning Raamwerk Type raambekleding, zoals vitrage, gordijnen of lamellen Lamellen kunnen niet machinaal schoon worden gemaakt. ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 34 van 73

35 Beschikbaarheid van hulpmiddelen voor reinigen van luxaflex Hulpmiddelen besparen tijd Bed Het soort beddengoed en/of gebruik van losse dekens Meerpersoonshuishouden Losse dekens kosten meer tijd Meer bedden verschonen kost meer tijd Keuken schoonmaken Frequentie en intensiteit van het gebruik door de cliënt Soort afzuigkap; met/zonder uitneembare roosters Beschikbaarheid van een vaatwasmachine Een intensief gebruikte keuken kost meer tijd Uitneembare roosters die in de vaatwasser kunnen kosten minder tijd Badkamer en toilet schoonmaken Omvang en intensiteit van gebruik Aanwezigheid en gebruik van ligbad Aanwezigheid van witgoed in de badkamer Wijze van gebruik van toilet Meer tijd bij intensief gebruik Zonder bad kost schoonmaken minder tijd, met bad meer tijd Zorgt voor meer lastige hoekjes om schoon te maken Eventueel meer vervuiling Opruimen Ernst van de problematiek bij cliënten c.q.. de mate waarin zij niet in staat zijn om zelf op te ruimen Tabel 14: Beïnvloedende factoren schoonmaaktijd De hulp moet langer langs komen om ook op te ruimen en andere minimale activiteiten uit te voeren. Zoals eerder aangegeven worden eerst eigen mogelijkheden onderzocht, voordat huishoudelijke hulp vanuit de gemeente wordt ingezet. Ten aanzien van het resultaat schoon en leefbaar huis kan worden gedacht aan het aanschaffen van algemeen gebruikelijke voorzieningen zoals een uitschuifbare ramenlapper of een wringmechanisme voor een dweil. ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 35 van 73

36 4. Beschikken over schone was In dit hoofdstuk beschrijven we de Amsterdamse maatstaf voor het resultaat beschikken over schone was. Het beleid in Amsterdam is uitgangspunt. De maatstaf bestaat uit activiteiten, frequenties, weegfactoren, tijdbesteding, beïnvloedende factoren en is gecorrigeerd voor wat cliënten (met behulp van hun netwerk) gemiddeld genomen zelf kunnen. 4.1 Reacties op de bestaande beleidsregels De experts hebben geadviseerd de bestaande beleidsregels aan te scherpen op de volgende punten: Gebruik als titel niet de was, maar beschikken over schone was, want de was is geen beoogd resultaat in het beleid van Amsterdam. In dit rapport hebben wij dit advies al overgenomen. De tekst in het beleid met betrekking tot wasverzorging is nu nog te algemeen geformuleerd. Het is voor de experts niet duidelijk wat wordt verstaan onder normale kleding, overig textiel en bepaalde situaties. De expertgroep adviseert terug te grijpen op de formulering uit de expertmeeting tussen gemeente en aanbieders die plaatsvond ter voorbereiding op de inkoop Overigens biedt de gewijzigde productbeschrijving, die begin 2017 beschikbaar is gekomen, deze duidelijkheid wel. Het is onduidelijk of de inhoud van de brief die cliënten van de gemeente hebben ontvangen (juli 2015) nog steeds geldt. Daarin stond dat maximaal één pantalon en twee overhemden per week worden gestreken. Rekening houden met de doorlooptijd en reis- en indirecte tijd van meerdere bezoeken, ziet de expertgroep graag dat voor de was een aparte normtijd komt. Door de uitkomsten voor het resultaat beschikken over schone was in deze rapportage apart te presenteren, maken we dit mogelijk. 4.2 Activiteiten De expertgroep heeft de activiteiten en frequenties uit eerder onderzoek in Hoorn en Twente onderschreven en geconstateerd dat deze in Amsterdam eveneens aan de orde zijn. De activiteiten staan in tabel 15. Resultaat Activiteiten Beschikken over schone was Wasgoed sorteren Behandelen van vlekken Was in machine stoppen (incl. wasmachine aanzetten) Wasmachine leeghalen Sorteren naar droger of waslijn Was in de droger stoppen Droger leeghalen Was ophangen Was afhalen Was opvouwen Was strijken Was opbergen/opruimen Tabel 15: Activiteiten voor het resultaat beschikken over schone was ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 36 van 73

37 4.3 Frequentie per activiteit Voor elk van de benodigde activiteiten heeft de expertgroep benoemd met welke frequentie deze moet worden uitgevoerd, om het resultaat te bereiken dat de gemeente Amsterdam heeft omschreven in haar beleid hulp bij het huishouden. Resultaat Activiteit Expertnorm Beschikken over schone was Wasgoed sorteren Behandelen van vlekken Was in de machine stoppen (incl. wasmachine aanzetten) Wasmachine leeghalen Sorteren naar droger of waslijn Was in de droger stoppen Droger leeghalen Was ophangen Was afhalen Was opvouwen Was strijken 1 x per week 5 x per 2 weken (indien nodig) 5 x per 2 weken 5 x per 2 weken 5 x per 2 weken 5 x per 2 weken 5 x per 2 weken 5 x per 2 weken 5 x per 2 weken 5 x per 2 weken 1 x per week Was opbergen/opruimen 5 x per 2 weken Tabel 16: Frequentie per activiteit binnen het resultaat beschikken over schone was 4.4 Weegfactor per activiteit Omdat niet elke activiteit in elk huishouden uitgevoerd kan worden is een weegfactor gehanteerd voor bepaalde activiteiten. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het machinaal kunnen drogen van (delen van) de was. De weegfactor geeft aan in welke mate de tijdbesteding en frequentie van een bepaalde activiteit meewegen in het bepalen van de totaal benodigde inzet. De weegfactoren voor het resultaat beschikken over schone was zijn gebaseerd op de observaties in het onderzoek voor de gemeente Amsterdam. In de tabel hieronder geven we per activiteit de relevante weegfactoren weer. Ruimte Activiteit Weegfactor Beschikken over schone was Machinaal wassen 100% Machinaal drogen 45% Tabel 17: Weegfactor per activiteit voor het resultaat beschikken over schone was 4.5 Tijdbesteding per activiteit Voor het resultaat beschikken over schone was is van activiteiten zoals aangegeven door de expertgroep de tijdbesteding in de praktijk gemeten in Amsterdam. Onderstaande tabel bevat de gemiddelde gemeten tijdbesteding in minuten voor alle activiteiten. We hebben enkele activiteiten in de praktijk niet gemeten omdat deze niet voorkwamen tijdens de observaties. In de berekening van de totale benodigde ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 37 van 73

38 tijd gaan we voor deze activiteiten daarom uit van een inschatting van de benodigde tijd door de expertgroep. De betreffende regels zijn grijs gearceerd. Resultaat Activiteit Tijdbesteding (min) Beschikken over schone was Wasgoed sorteren 1,8 Behandelen van vlekken Was in de machine stoppen (incl. wasmachine aanzetten) 1,5 Wasmachine leeghalen 1,5 Sorteren naar droger of waslijn 2,7 Was in de droger stoppen 1,3 Droger leeghalen 0,9 Was ophangen 5,8 Was afhalen 0,9 Was opvouwen 5,5 Was strijken 19,8 Was opbergen/opruimen 2,0 Tabel 18: Benodigde tijd per activiteit voor het resultaat beschikken over schone was 4.6 Benodigde inzet Benodigde inzet bij volledige professionele ondersteuning Met onderstaand model en de gegevens uit voorgaande paragrafen (activiteiten, frequenties, tijdbesteding), hebben we de jaarlijks benodigde inzet berekend voor het resultaat beschikken over schone was. Figuur 4. Model vaststellen benodigde inzet resultaat beschikken over schone was De jaarlijks benodigde tijd voor het resultaat beschikken over schone was is weergegeven in tabel 19. Deze getallen geven weer hoeveel professionele ondersteuning er nodig is. Ze zijn nog niet gecorrigeerd op basis van wat de cliënt of zijn/haar netwerk zelf kan doen. In deze tabel is geen indirecte tijd opgenomen omdat alle indirecte tijd tijdens een bezoek is toegewezen aan het resultaat schoon en leefbaar huis. ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 38 van 73

39 Resultaat Benodigde inzet per week (minuten) Indirecte tijd per week (minuten) Totaal benodigde inzet per week (minuten / uur) Totaal benodigde inzet per jaar (uren) Beschikken over schone was 62 minuten 62 minuten / 1u 02m 54,1 uur Tabel 19: Benodigde tijd voor het resultaat beschikken over schone was bij volledige professionele ondersteuning Benodigde inzet gecorrigeerd voor wat mensen en hun netwerk zelf kunnen De maatstaf omvat alle activiteiten die nodig zijn om het resultaat te bereiken, inclusief de (gemiddelde) frequentie waarmee deze moeten worden uitgevoerd. In het onderzoek is ook geïnventariseerd welke activiteiten cliënten of mensen uit het sociale netwerk van de cliënt (zelf) uit kunnen voeren en wanneer de hulp de activiteit (ook) uitvoert (zie bijlage 4).Uit de observaties is gebleken dat in sommige huishoudens cliënten en mensen uit het sociale netwerk activiteiten zelf uitvoeren, terwijl in andere huishoudens hier geen mogelijkheden voor zijn. Dit is afhankelijk van de individuele situatie van de cliënt. Het is aan de wijkzorgprofessional om bij het vraagverhelderingsgesprek te inventariseren welke activiteiten een Amsterdammer zelf uit kan voeren en in hoeverre het sociale netwerk van de Amsterdammer kan bijdragen. Op deze manier kan de gemeente maatwerk leveren, afgestemd op de individuele situatie van de Amsterdammer. De jaarlijks benodigde tijd voor het resultaat beschikken over schone was is weergegeven in tabel 20. Deze getallen zijn gecorrigeerd op basis van wat de cliënt of zijn/haar netwerk zelf kan doen en geven weer hoeveel professionele ondersteuning er nodig is. Resultaat Benodigde inzet per week (minuten) Indirecte tijd per week (minuten) Totaal benodigde inzet per week (minuten / uur) Totaal benodigde inzet per jaar (uren) Beschikken over schone was 38 minuten 38 minuten / 0u 38m 33,0 uur Tabel 20: Benodigde tijd voor het resultaat beschikken over schone was rekening houdend met activiteiten die de cliënt of zijn/haar netwerk doorgaans zelf kunnen doen. Dit is afhankelijk van de individuele situatie van de cliënt. 4.7 Beïnvloedende factoren Voor het onderzoek is uitgegaan van een gemiddelde situatie. Maar bepaalde factoren met betrekking tot het huis of het huishouden kunnen ervoor zorgen dat in individuele gevallen een hogere of juiste lagere frequentie van schoonmaakactiviteiten nodig is. Deze zijn niet gebruikt in de maatstaf, maar bieden de wijkzorgprofessionals in de toegang wel houvast om maatwerk te leveren. Deze factoren zijn benoemd door de expertgroep en onderzocht tijdens de observaties. De beïnvloedende factoren zijn weergegeven in tabel 21. ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 39 van 73

40 Resultaat Factoren die de frequentie beïnvloeden Beschikken over schone was Tabel 21: Beïnvloedende factoren frequentie Fysieke beperkingen zoals incontinentie, nachtzweten en veel knoeien met eten en drinken Andere medische aandoeningen waardoor vaker moet worden gewassen Omvang en samenstelling van het huishouden Experts geven aan dat dit factoren zijn die kunnen leiden tot een hogere frequentie van wassen omdat ze leiden tot meer was. Als er vaker geknoeid wordt en mensen vaker schone was aantrekken is er meer was. Een huishouden met meer personen genereert meer was. Naast factoren die de frequentie van activiteiten voor het resultaat 'schoon en leefbaar huis beïnvloeden zijn er ook factoren die de benodigde tijd beïnvloeden. Deze factoren zijn in tabel 22 weergegeven. Deze factoren zijn door de experts benoemd. Resultaat Factoren die de tijd beïnvloeden Beschikken over schone was Besmet wasgoed (bijvoorbeeld bij chemokuur of Norovirus) Mate waarin de cliënt strijkvrije bovenkleding draagt Tabel 22: Beïnvloedende factoren tijdbesteding Bij besmet wasgoed kost wassen meer tijd omdat een specifiek protocol gevolgd moet worden. Wanneer de cliënt geen strijkvrije bovenkleding draagt kan het strijken van de bovenkleding deel uitmaken van het resultaat. Overigens worden cliënten in het Amsterdamse beleid wel zoveel mogelijk geacht strijkvrije kleding te dragen in het geval dat zij professionele ondersteuning nodig hebben bij strijken. Zoals eerder aangegeven worden eerst eigen mogelijkheden onderzocht, voordat huishoudelijke hulp vanuit de gemeente wordt ingezet. Ten aanzien van het resultaat beschikken over schone was kan gedacht worden aan het aanschaffen van strijkvrije kleding. De aanschaf van een droger of afwasmachine is niet altijd voorliggend op het inzetten van hulp, het gebruik ervan wel. In situaties waarin men al langere tijd op eigen kosten iemand inhuurt voor huishoudelijke taken of gebruik maakte van een wasserij of wasservice en er geen aantoonbare meerkosten zijn in relatie tot de beperking, is het probleem al opgelost en wordt geen hulp bij het huishouden ingezet. Dit is anders wanneer aangetoond kan worden dat er een wijziging in het inkomen heeft plaatsgevonden. ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 40 van 73

41 5. Beschikken over boodschappen In dit hoofdstuk beschrijven we de Amsterdamse maatstaf voor het resultaat beschikken over boodschappen. Het beleid in Amsterdam is uitgangspunt. De maatstaf bestaat uit activiteiten, frequenties, weegfactoren, tijdbesteding, beïnvloedende factoren en is gecorrigeerd voor wat cliënten (met behulp van hun netwerk) gemiddeld genomen zelf kunnen. 5.1 Reacties op de bestaande beleidsregels De expertgroep bevestigde dat dit resultaat het beste zoveel mogelijk als algemene voorziening kan worden aangeboden. 5.2 Activiteiten De expertgroep heeft de activiteiten en frequenties uit eerder onderzoek in Hoorn en Twente onderschreven en geconstateerd dat deze in Amsterdam eveneens aan de orde zijn. De activiteiten staan in tabel 23. Resultaat Beschikken over boodschappen Activiteiten Het opstellen van boodschappenlijst Het doen van de boodschappen Het opruimen van de boodschappen Tabel 23: Activiteiten voor het resultaat beschikken over boodschappen 5.3 Frequentie per activiteit Voor elk van de benodigde activiteiten heeft de expertgroep in Amsterdam benoemd met welke frequentie deze moet worden uitgevoerd om het resultaat te bereiken dat de gemeente Amsterdam heeft omschreven in haar beleid hulp bij het huishouden. Resultaat Activiteit Expertnorm Beschikken over boodschappen Het opstellen van boodschappenlijst Het doen van de boodschappen 1 x per week 1 x per week Het opruimen van de boodschappen 1 x per week Tabel 24: Frequentie per activiteit binnen het resultaat beschikken over boodschappen 5.4 Weegfactor per activiteit Voor het resultaat beschikken over boodschappen is geen weegfactor van toepassing. Dit omdat iedere activiteit in elk huishouden uitgevoerd kan worden. 5.5 Tijdbesteding per activiteit Voor het resultaat beschikken over boodschappen is van activiteiten zoals aangegeven door de expertgroep de tijdbesteding in de praktijk in Amsterdam gemeten. ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 41 van 73

42 Resultaat Activiteit Tijdbesteding (min) Beschikken over boodschappen Het opstellen van boodschappenlijst 6,5 Het doen van de boodschappen 39,5 Het opruimen van de boodschappen 4,9 Tabel 25: Benodigde tijd per activiteit voor het resultaat beschikken over boodschappen 5.6 Benodigde inzet Benodigde inzet bij volledige professionele ondersteuning Met onderstaand model en de gegevens uit voorgaande paragrafen (activiteiten, frequenties, tijdbesteding) hebben we de jaarlijks benodigde inzet berekend voor het resultaat beschikken over boodschappen. Figuur 5. Model vaststellen benodigde inzet resultaat beschikken over boodschappen De jaarlijks benodigde tijd voor het resultaat beschikken over boodschappen is weergegeven in tabel 26. Deze getallen geven weer hoeveel professionele ondersteuning er nodig is. Ze zijn nog niet gecorrigeerd voor wat de cliënt of zijn/haar netwerk zelf kan doen. Resultaat Benodigde inzet per week (minuten) Indirecte tijd per week (minuten) Totaal benodigde inzet per week (minuten / uur) Totaal benodigde inzet per jaar (uren) Beschikken over boodschappen 51 minuten 51 minuten / 0u 51m 44,1 uur Tabel 26: Benodigde tijd voor het resultaat beschikken over boodschappen bij volledige professionele ondersteuning Benodigde inzet gecorrigeerd voor wat mensen en hun netwerk zelf kunnen De maatstaf omvat alle activiteiten die nodig zijn om het resultaat te bereiken, inclusief de (gemiddelde) frequentie waarmee deze moeten worden uitgevoerd. In het onderzoek is ook geïnventariseerd welke activiteiten cliënten of mensen uit het sociale netwerk van de cliënt (zelf) uit kunnen voeren en wanneer de hulp de activiteit (ook) uitvoert (zie bijlage 4). Uit de observaties is gebleken dat in sommige huishoudens cliënten en mensen uit het sociale netwerk activiteiten zelf uitvoeren, terwijl in andere huishoudens hier geen mogelijkheden voor zijn. Dit is afhankelijk van de individuele situatie van de cliënt. Het is aan de wijkzorgprofessional om bij het vraagverhelderingsgesprek te inventariseren welke activiteiten een Amsterdammer zelf uit kan voeren en in hoeverre het sociale netwerk van de ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 42 van 73

43 Amsterdammer kan bijdragen. Op deze manier kan de gemeente maatwerk leveren, afgestemd op de individuele situatie van de Amsterdammer. De jaarlijks benodigde tijd voor het resultaat beschikken over boodschappen is weergegeven in tabel 27. Deze getallen zijn gecorrigeerd voor wat de cliënt of zijn/haar netwerk zelf kan doen en geven weer hoeveel professionele ondersteuning er nodig is. Resultaat Benodigde inzet per week (minuten) Indirecte tijd per week (minuten) Totaal benodigde inzet per week (minuten / uur) Totaal benodigde inzet per jaar (uren) Beschikken over boodschappen 41 minuten 41 minuten / 0u 41m 35,3 uur Tabel 27: Benodigde tijd voor het resultaat beschikken over boodschappen rekening houdend met activiteiten die de cliënt of zijn/haar netwerk doorgaans zelf kunnen doen. Dit is afhankelijk van de individuele situatie van de cliënt. 5.7 Beïnvloedende factoren De beïnvloedende factoren voor het resultaat beschikken over boodschappen zijn: De omvang van het huishouden bepaalt de hoeveelheid benodigde boodschappen en daarmee de benodigde tijd. In een meerpersoonshuishouden is de benodigde tijdbesteding daardoor hoger. Zoals eerder aangegeven worden eerst eigen mogelijkheden onderzocht, voordat huishoudelijke hulp vanuit de gemeente wordt ingezet. Ten aanzien van het resultaat beschikken over boodschappen kan gedacht worden aan het anders organiseren van de boodschappen door gebruik te maken van een boodschappenservice. Ook wordt gezocht naar aanvullende ondersteuning, op basis van vrijwilligheid of wederkerigheid, in het persoonlijke netwerk van de cliënt, zoals buren die boodschappen meenemen of een boodschappenservice door vrijwilligers. Deze factoren verminderen de benodigde tijd van professionele ondersteuning of maken professionele ondersteuning bij boodschappen helemaal overbodig. ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 43 van 73

44 6. Beschikken over maaltijden In dit hoofdstuk beschrijven we de Amsterdamse maatstaf voor het resultaat beschikken over maaltijden. Het beleid in Amsterdam is uitgangspunt. De maatstaf bestaat uit activiteiten, frequenties, weegfactoren, tijdbesteding en beïnvloedende factoren. 6.1 Reacties op de bestaande beleidsregels De gemeente Amsterdam geeft aan dat het bereiden van maaltijden, in de zin van koken, alleen bij hoge uitzondering gebeurt, want Amsterdammers dienen gebruik te maken van voorliggende voorzieningen (inclusief waar de cliënt zelf voor betaalt) en het aanbod in Amsterdam is zeer uitgebreid. De expertgroep noemde als uitzondering een heel ingewikkeld dieet, maar bevestigde dat ook daarvoor vaak voorzieningen beschikbaar zijn. Het koken van maaltijden door de hulp is zó uitzonderlijk dat het volgens de expertgroep niet in de maatstaf moet komen. Het bereiden van maaltijden zou eventueel via een hardheidsclausule kunnen worden overgenomen. De expertgroep benadrukte dat bij dit resultaat niet alleen de tijdbesteding een rol speelt, maar ook de organisatie en zogenaamde doorlooptijd. De organisatie van huishoudelijke hulp is er namelijk niet op ingericht om cliënten meerdere keren per dag en s avonds tijdens etenstijd te bezoeken. In de praktijk worden de activiteiten binnen dit resultaat daarom uitgevoerd binnen de wijkverpleging, hoewel de activiteiten binnen dat financieel kader niet worden vergoed. Bij dit resultaat moet de grens met de persoonlijke verzorging in beeld worden gehouden. Deze valt namelijk onder een ander financieel kader: de Zorgverzekeringswet. Als de cliënt ondersteund moet worden bij het feitelijke eten of drinken, dan valt dit onder de Zorgverzekeringswet. Als de cliënt aangespoord moet worden om te eten en drinken valt dit onder de Wmo. Vanuit het oogpunt van organisatie en efficiëntie kan samenwerking voordelen bieden. In de praktijk is dat door de verschillende financiële kaders echter lastig. 6.2 Activiteiten De expertgroep heeft de activiteiten en frequenties uit eerder onderzoek in Hoorn en Twente onderschreven en geconstateerd dat deze in Amsterdam eveneens aan de orde zijn. De activiteiten staan in tabel 28. Afwassen (of de vaatwasser in- en uitruimen) valt in Amsterdam onder het resultaat schoon en leefbaar huis. Over het algemeen krijgen inwoners bij dat resultaat maximaal twee keer per week huishoudelijke hulp. Bij het overnemen van activiteiten binnen het resultaat beschikken over maaltijden is afwassen echter elke dag (na elke maaltijd) aan de orde. Daarom komt het afwassen hier opnieuw terug. ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 44 van 73

45 Resultaat Activiteiten Klaarzetten en Bereiden maaltijden Tafel dekken/maaltijd klaarzetten (eten en drinken klaarzetten) Afruimen Opwarmen maaltijd Bereiden maaltijd Afwassen Inruimen vaatwasser Uitruimen vaatwasser Tabel 28: Activiteiten voor het resultaat beschikken over maaltijden 6.3 Frequentie per activiteit Voor elk van de benodigde activiteiten heeft de expertgroep in Amsterdam benoemd met welke frequentie deze moet worden uitgevoerd om het resultaat te bereiken dat de gemeente Amsterdam heeft omschreven in haar beleid hulp bij het huishouden. In tabel 29 is een verschil in frequentie aangegeven tussen wanneer de hulp moet komen en wanneer de cliënt het zelf nog kan. Als de hulp moet komen, worden activiteiten zoveel mogelijk geclusterd. Er wordt vanuit gegaan dat als de cliënt bij alle drie de maaltijden op een dag hulp nodig heeft, de hulp twee keer per dag langs moet komen: de eerste keer om twee broodmaaltijden klaar te zetten en de tweede keer om de warme maaltijd op te warmen. Resultaat Activiteit Frequentie hulp Frequentie cliënt Beschikken over maaltijden Tafel dekken/ maaltijd (eten en drinken) klaarzetten 2 x per dag 3 x per dag Afruimen 2 x per dag 3 x per dag Opwarmen maaltijd (per maaltijd) Bereiden maaltijd (per maaltijd) 1 x per dag 1 x per dag 1 x per dag 1 x per dag Afwassen 1 x per dag 3 x per dag Inruimen vaatwasser 2 x per dag 3 x per dag Uitruimen vaatwasser 1 x per dag (of minder als vaatwasser niet dagelijks vol is) 1 x per dag (of minder als vaatwasser niet dagelijks vol is) Tabel 29: Frequentie per activiteit binnen het resultaat beschikken over maaltijden 6.4 Weegfactor per activiteit Voor het resultaat beschikken over maaltijden is alleen de weegfactor aanwezigheid van een vaatwasser van toepassing. Dit bepaalt of in het huishouden de vaatwasser moet worden in- en uitgeruimd, of dat er moet worden afgewassen. ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 45 van 73

46 6.5 Tijdbesteding per activiteit De meeste activiteiten behorend bij het resultaat beschikken over maaltijden, zijn tijdens de observaties in de gemeente Amsterdam maar zeer beperkt waargenomen (zie bijlage 4). Uitzonderingen zijn de activiteit afwassen: dit is 18 keer geobserveerd en de activiteiten in- en uitruimen vaatwasser: dit is 5 keer geobserveerd. De tijdbesteding voor beschikken over maaltijden is daarom in de expertgroep bepaald. Zij hebben gereflecteerd op de expertinschatting uit het onderzoek in Twente en de tijdbesteding zoals in het CIZ-protocol staat. Gecombineerd met hun eigen ervaringen zijn zij gekomen tot de tijdbesteding in tabel 30. De expertgroep heeft ook een inschatting gemaakt van de indirecte tijd. Dit is volgens hen van belang omdat het klaarzetten en opwarmen van de maaltijd niet elke dag gecombineerd kan worden met andere activiteiten. Er is dus tijdverlies door binnenkomen en vertrek. Daarnaast is de indirecte tijd een waarborg dat de maaltijd niet als lopendebandwerk wordt klaargezet, maar dat er ruimte is om bijvoorbeeld te vragen welk broodbeleg de cliënt wenst. Resultaat Activiteit Tijdbesteding (min) Beschikken over maaltijden Broodmaaltijden: tafel dekken, eten en drinken klaarzetten (1 maaltijd op tafel, 1 maaltijd in de koelkast), afruimen, afwassen of vaatwasser inruimen/uitruimen Opwarmen maaltijd: maaltijd opwarmen, tafel dekken, eten en drinken klaarzetten, afruimen, afwassen of vaatwasser in/uitruimen 15 min 15 min Indirecte tijd per bezoek 5 min Tabel 30: Benodigde tijd per activiteit voor het resultaat beschikken over maaltijden 6.6 Benodigde inzet Benodigde inzet bij volledige professionele ondersteuning Met onderstaand model en de gegevens uit voorgaande paragrafen (activiteiten, frequenties, tijdbesteding) hebben we de jaarlijks benodigde inzet berekend voor het resultaat beschikken over maaltijden (uitgaande van zeven dagen per week alle maaltijden overnemen). Figuur 6. Model vaststellen benodigde inzet resultaat beschikken over maaltijden (alleen activiteit afwassen) De jaarlijks benodigde tijd voor beschikken over maaltijden is weergegeven in tabel 31. Deze getallen geven weer hoeveel professionele ondersteuning er nodig is. ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 46 van 73

47 Deze getallen zijn nog niet gecorrigeerd voor wat de cliënt of zijn/haar netwerk zelf kan doen. Resultaat Benodigde inzet per week (minuten) Indirecte tijd per week (minuten) Totaal benodigde inzet per week (minuten / uur) Beschikken over maaltijden 210 minuten 70 min 280 minuten / 4u 40m Tabel 31: Benodigde tijd voor beschikken over maaltijden bij volledige professionele ondersteuning bij alle maaltijden Benodigde inzet gecorrigeerd voor wat mensen en hun netwerk zelf kunnen In het onderzoek bleek dat voor de maaltijden cliënten of alles zelf doen, of de hulp alles overneemt. Er waren geen situaties waarin de cliënt en de hulp ieder een deel van de activiteiten uitvoerden. Er bleek wel variatie in het aantal maaltijden per week waar cliënten hulp bij krijgen. Als de cliënt niet bij alle maaltijden hulp krijgt, voeren mensen uit het sociale netwerk van de cliënt een deel uit. Het is aan de wijkzorgprofessional om bij het vraagverhelderingsgesprek te inventariseren bij hoeveel maaltijden per week een Amsterdammer zelf kan klaarzetten/opwarmen en in hoeverre het sociale netwerk van de Amsterdammer kan bijdragen. Op deze manier kan de gemeente maatwerk leveren, afgestemd op de individuele situatie van de Amsterdammer. De jaarlijks benodigde tijd voor beschikken over maaltijden is berekend per maaltijd (ofwel een warme maaltijd ofwel een dubbele broodmaaltijd). Deze bedraagt 17,3 uur per jaar. 6.7 Beïnvloedende factoren Beïnvloedende factoren voor het resultaat beschikken over maaltijden zijn: De aanwezigheid van een vaatwasser in de woning. Dit heeft specifiek gevolgen voor de activiteit afwassen. De tijdbesteding voor het in- en uitruimen van de vaatwasser is namelijk iets kleiner dan voor afwassen. Het verschil is echter minimaal. De aanwezigheid van een magnetron in de woning. Dit heeft gevolgen voor de activiteit opwarmen maaltijd. Zonder magnetron kost dit meer tijd. Een meerpersoonshuishouden (meerdere volwassenen of kinderen): twee maaltijden in de magnetron kosten ook twee keer zoveel tijd als één maaltijd. Ook het smeren van de broodmaaltijd kost meer tijd. Aandoeningen waardoor mensen gestimuleerd moeten worden hun eten daadwerkelijk op te eten, zoals mensen met dementie, niet-aangeboren hersenletsel (NAH) of psychiatrische aandoeningen. Dit stimuleren en toezien kost meer tijd. Zonder toezicht is er risico op ondervoeding. Het kan ook betekenen dat een extra bezoek nodig is om te stimuleren of toe te zien dat de tweede broodmaaltijd opgegeten wordt. ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 47 van 73

48 7. Advies en instructie In dit hoofdstuk beschrijven we de Amsterdamse maatstaf voor advies en instructie. Het beleid in Amsterdam is uitgangspunt. De maatstaf bestaat uit activiteiten, frequenties, weegfactoren, tijdbesteding, beïnvloedende factoren en is gecorrigeerd voor wat cliënten (met behulp van hun netwerk) gemiddeld genomen zelf kunnen. 7.1 Reacties op bestaande beleidsregels De experts gaven aan dat er twee categorieën van advies en instructie zijn: 1. Tijdelijk aanleren van activiteiten. Dit betreft cliënten die leerbaar zijn, bijvoorbeeld mensen met een (recente) lichamelijke beperking of mensen die de activiteiten nooit hebben aangeleerd maar deze moeten gaan uitvoeren door het wegvallen van een partner of gezinslid. 2. Structureel adviseren en instrueren. Dit betreft cliënten die beperkter leerbaar zijn, bijvoorbeeld vanwege psychiatrisch of cognitieve problemen als dementie, niet-aangeboren hersenletsel (NAH) of een licht verstandelijke beperking (LVB). Voor de eerste categorie zien de experts graag een apart product of een apart resultaat. Met name omdat de activiteiten tijdelijk zijn. Men wil voorkomen dat deze mensen structureel huishoudelijke hulp gaan ontvangen, want ze moeten het juist zelf leren. Daarom lijkt een apart product of resultaat het meest passend. Daarbij vinden de experts de term ondersteuning en activering beter passend. De tweede categorie vinden de experts, gezien de gevraagde inzet, sterk overlappen met de ambulante ondersteuning, uitgevoerd door een ander type professional dan de huishoudelijke hulp. In het licht van deze reactie hebben de experts een maatstaf opgesteld die alleen van toepassing is op de eerste categorie, omdat zij de tweede categorie niet passend vinden voor een maatstaf voor Hbh. 7.2 Activiteiten Er zijn geen activiteiten beschikbaar uit eerder onderzoek. Daarom hebben de experts gereflecteerd op de activiteiten die benoemd worden in het CIZ-protocol. Ze onderschrijven de activiteiten instructie geven en gezamenlijk uitvoeren. De activiteit weekschema opstellen vinden ze niet van toepassing. Resultaat Activiteiten Ondersteuning en activering Instructie geven bij en gezamenlijk uitvoeren van activiteiten gericht op schoon en leefbaar huis beschikken over schone was beschikken over boodschappen beschikken over maaltijden Tabel 32: Activiteiten voor ondersteuning en activering ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 bureau HHM Pagina 48 van 73