fluchskrift

Transcriptie

1 Eilandkarakter van invloed op leefbaarheid Sociaal economische kenmerken Schiermonnikoog inwoners daalt geleidelijk Op 1 januari 2013 telt Schiermonnikoog 960 inwoners. Dit is minder dan in 2000, toen er ongeveer inwoners waren. Het aantal inwoners ligt nu echter weer hoger dan eind jaren tachtig, toen het aantal inwoners schommelde rond de 900. In 2002 bereikte het inwoneraantal met het hoogste punt in de afgelopen decennia. Daarna is er weer een lichte afname van het aantal inwoners. De verschillen tussen de opeenvolgende jaren zijn doorgaans niet heel groot. Door het relatief geringe aantal inwoners, leidt vertrek of vestiging van enkele gezinnen al tot fluctuaties. Sinds 2012 is het aantal inwoners op Schiermonnikoog weer licht gestegen (+28). fluchskrift 01/2014 Bevolkingsontwikkeling Schiermonnikoog, Schiermonnikoog is de kleinste gemeente van Nederland qua inwoneraantal. Schiermonnikoog is 16 km lang en gemiddeld 4 km breed en heeft een oppervlakte van 64 km². Op het eiland ligt één dorp, Schiermonnikoog. Schiermonnikoog is het meest oostelijk gelegen Nederlandse Waddeneiland. Met de veerboot is de vaartijd tussen Lauwersoog en het eiland 45 minuten. Het is ook mogelijk per watertaxi naar en van het eiland te gaan. De reistijd is dan korter. Schiermonnikoog is sinds 1989 een Nationaal Park. Het grootste deel van Schiermonnikoog is beschermd natuurgebied. Op het eiland is maar beperkt autoverkeer toegestaan. Het eilandkarakter heeft specifieke consequenties voor het wonen en werken op Schiermonnikoog. In dit fluchskrift staan enkele sociaal economische kenmerken van Schiermonnikoog op een rij: bevolking, werkgelegenheid, wonen, onderwijs en zorg. De informatie is van belang voor een ieder die betrokken is bij de ontwikkelingen en de toekomst van Schiermonnikoog. Bron: CBS

2 BEVOLKING Ontgroening en vergrijzing Schiermonnikoog heeft te maken met ontgroening en vergrijzing. Het aandeel jongeren neemt af en het aantal senioren neemt toe gedurende de laatste twintig jaar. Vooral het aantal jarigen is de afgelopen jaren aanzienlijk gedaald. In 1993 woonden er nog jarigen op het eiland, in 2013 was dit afgenomen tot 79: een afname van 43%. Het aantal inwoners in de leeftijd tussen jaar is vooral sinds 2003 teruggelopen (-54). Het aandeel 0-14-jarigen is echter in 2013 met 15,5% vergelijkbaar met het aandeel 0-14-jarigen in 1993 en Het aantal senioren is de laatste jaren daarentegen aanzienlijk toegenomen. In vergelijking met 1993, wonen er in meer 65-plussers. Dit is een toename van ruim een derde. Het aandeel 65-plussers van de totale bevolking is gestegen van 18,4% in 1993 tot 24,7% in Ontwikkeling bevolkingsopbouw Schiermonnikoog, Bevolkingsopbouw Schiermonnikoog, 1993, 2003 en jaar jaar jaar % % % 0-14 jaar , , , jaar ,7 98 9,8 79 8, jaar , , , jaar , , , , , ,7 Totaal , , ,0 Bron: CBS, Monitor Fryslân jaar 65+ jaar Bron: CBS, Monitor Fryslân

3 Bevolkingskrimp op termijn verwacht, aantal huishoudens neemt nog wel toe Het is altijd lastig te voorspellen hoe de bevolking zich in de toekomst ontwikkelt. Hierbij is sprake van een mate van onzekerheid. Deze onzekerheid wordt groter naarmate er verder in de toekomst wordt gekeken. Maar ook naarmate het schaalniveau lager wordt: hoe kleiner het inwonertal, hoe groter de onzekerheidsmarges rondom de prognose. Volgens de prognoses van de provincie Fryslân neemt op Schiermonnikoog de bevolking de komende jaren verder af. Schiermonnikoog had in inwoners, volgens de prognose zal dit aantal sterk afnemen tot 680 in Net als elders, zal naar verwachting het aandeel senioren nog verder toenemen en het aandeel jongeren teruglopen. Het aantal huishoudens zal naar verwachting, door gezinsverdunning en toename van het aantal alleenstaanden, tot 2030 nog toenemen. Vanaf 2030 zet een daling in van het aantal huishoudens. Prognose bevolking Schiermonnikoog, Jaar inwoners Verschil Bron: Prognose provincie Fryslân, 2013 huishoudens Verschil

4 ECONOMIE banen in horeca en logiesverstrekking teruggelopen Het totaal aantal banen (van 15 uur en meer per week) is op Schiermonnikoog sinds 2002 gedaald van 427 banen in 2002 tot 406 banen in Het toerisme is van groot belang voor Schiermonnikoog. Bijna alle banen zijn direct of indirect gerelateerd aan de toeristische sector. Tussen 2002 en 2012 is de sterkste afname van het aantal banen in de horeca en logiesverstrekking; er verdwenen 29 banen. Horeca en logiesverstrekking blijft echter de belangrijkste pijler voor de werkgelegenheid. Ook in het openbaar bestuur en overheid (-5) en de industrie/delfstoffenwinning (-4) is er een afname van de werkgelegenheid in de periode In de periode is de grootste toename van de werkgelegenheid in de gezondheids- en welzijnszorg (+11). Dit heeft te maken met een toename van het aantal werkenden in de thuiszorg en de kinderopvang. Daarnaast is er een toename van het aantal banen in de zakelijke dienstverlening (+7) en de bouwnijverheid (+5). Enkele bewoners van het eiland forenzen. Dit zijn veelal hogeropgeleide werknemers die in Dokkum, Leeuwarden of Groningen werken. Zij vertrekken s ochtends met de boot van uur en keren s avonds terug. Door toegenomen flexibilisering, wordt het voor deze mensen mogelijk om ook een dag thuis te werken. Naar schatting gaan er in totaal rond de tien tot vijftien werknemers per dag naar de vaste wal toe om er te werken. Ook is het omgekeerde te zien: vanaf de wal komen werknemers naar het eiland. Dit zijn doorgaans werknemers voor schoonmaak-, bouw- en horecawerkzaamheden. De werkloosheid is laag op Schiermonnikoog. banen per sector op Schiermonnikoog, 2002, 2008 en 2012 Bron: provincie Fryslân

5 Toerisme van levensbelang Het toerisme speelt een grote rol op Schiermonnikoog. Het eiland trekt een brede doelgroep. Veel bezoekers komen uit NoordNederland. Schiermonnikoog trekt veel dagjesmensen. Elk jaar heeft het eiland rond de personen die met de veerboot aankomen. Er is een grote verscheidenheid aan accommodaties. Er zijn ongeveer 500 recreatiewoningen en appartementen. Verder zijn er hotels, pensions, groepsaccommodaties en een camping. Op papier zijn op Schiermonnikoog bedden beschikbaar voor toeristen. Het daadwerkelijke aantal en de bezetting ervan liggen echter lager. Steeds minder recreatiewoningen worden verhuurd. Eigenaren gebruiken een recreatiewoning vaker als tweede woning zonder die aan derden te verhuren. Gevolg is dat er minder verhuurbare bedden zijn en dat woningen vaker lange tijd niet bewoond worden. Bij enkele accommodaties zijn groepsruimten verbouwd tot appartementen of kamers. Ook hierdoor daalt het aantal bedden. Kamperen kan op camping Seedune en er zijn kampeerplekken bij boeren op het erf (maximaal tien per boerderij). De jachthaven van Schiermonnikoog heeft een capaciteit van 140 passantenplaatsen en 25 vaste ligplaatsen voor de eilander watersportvereniging.

6 WONEN woningen op Schiermonnikoog naar huur en koop, Nieuwe huurwoningen gerealiseerd Op Schiermonnikoog staan in woningen voor permanente bewoning. Het totale woningbestand bestaat uit 370 koopwoningen en 191 huurwoningen. Woningcorporatie WoonFriesland heeft 154 huurwoningen in bezit, de overige huurwoningen zijn in particulier bezit. Met WoonFriesland is de afspraak gemaakt dat er een minimale kernvoorraad van 120 huurwoningen moet blijven op het eiland. Een woningtoewijzingscommissie beslist over de toewijzing van woningen. Om voor een sociale huurwoning in aanmerking te komen, dienen mensen een economische of maatschappelijke binding te hebben met het eiland. In de periode zijn op Schiermonnikoog slechts twee nieuwe koopwoningen gebouwd. In 2010 zijn er 30 nieuwe huurwoningen op het eiland gerealiseerd. Op Schiermonnikoog staan in totaal 445 recreatiewoningen. Slechts 30 van deze woningen staan momenteel nog op erfpachtgrond (7%). In 2012/2013 vond een herziening van de erfpacht plaats. De recreatiewoningen liggen overwegend buiten het dorp, verspreid over het eiland. Er staan ook enkele recreatiewoningen in het dorp. Bron: Monitor Fryslân, Systeem Woningvoorraad ABF Gemiddelde WOZ-waarde op Schiermonnikoog, Hoge WOZ-waarde In 2012 was de gemiddelde WOZ-waarde op Schiermonnikoog Dit is, na Terschelling, de hoogste gemiddelde WOZ-waarde van Fryslân. In 2002 lag deze nog op In 2009 bereikte de gemiddelde WOZ-waarde het hoogste punt: Vanaf 2009 is de WOZ-waarde iets afgenomen. Schiermonnikoog is, op basis van de huizenprijzen, in 2012 één van de duurste woongemeenten van Fryslân. Door de hoge huizenprijzen is het voor inwoners lastig een huis op het eiland te kopen. Bron: CBS, Monitor Fryslân

7 ONDERWIJS onderwijsvolgenden schommelt licht Op het eiland staan een basisschool en een school voor voortgezet onderwijs. Tot en met het schooljaar 2008/2009, waren er twee basisscholen op Schiermonnikoog. Na een samenwerkings- proces van ongeveer een half jaar, hebben partijen besloten om verder te gaan als één basis- school: samenwerkingsschool Yn de Mande. De school heeft ongeveer 80 leerlingen, verdeeld over vier groepen. In het gebouw zijn ook de peuterspeelzaal en kinderopvang gesitueerd en naast het gebouw staat op hetzelfde terrein de sportzaal. De school voor voortgezet onderwijs de Inspecteur Boelensschool - biedt een heterogene onderbouw tot en met de derde klas op alle niveaus en een vierde leerjaar vmbo theoretische leerweg. Leerlingen die de beroeps- gerichte opleiding in het vmbo volgen en leerlingen die havo-/vwo-niveau hebben, (ver)volgen een deel van hun opleiding op een school aan de wal. Deze leerlingen reizen dagelijks heen en weer. De school heeft een samenwerkingsverband met het Dockinga College in Dokkum. De leerlingen worden per taxibus van en naar school gebracht. onderwijsvolgenden per onderwijstype (4-25 jaar) Schiermonnikoog, Onderwijssoort basisonderwijs vmbo g/t vmbo b/k praktijkonderwijs havo vwo mbo hbo wo Bron: DUO ZORG Voor extra zorg naar de wal Op Schiermonnikoog zijn twee huisartsen actief. Deze huisartsen zijn apotheekhoudend. Sinds enkele jaren is het, als gevolg van landelijke richtlijnen, niet meer mogelijk om op het eiland te bevallen. De begeleiding tijdens de zwangerschap wordt wel door de huisarts gedaan. Naast de huisartsenpraktijk, zijn in het Zorg- en Medisch Centrum ook een tandartspraktijk en een praktijk voor fysiotherapie gevestigd. Voorts vinden spreekuren plaats van het maatschappelijk werk en het consultatiebureau en is er een pedicure. Op het eiland wordt thuiszorg aangeboden door Thuiszorg Het Friese Land. Schiermonnikoog heeft geen verzorgingshuis of verpleeghuis. Toch kunnen senioren vrij lang op het eiland blijven wonen. Alleen senioren die zeer zorgbehoevend zijn, zullen naar de vaste wal moeten vertrekken. Ook voor ziekenhuiszorg is men op de vaste wal aangewezen. Op Schiermonnikoog is een ambulancestandplaats. Acuut ziekenvervoer gebeurt via de SAR-helikopter of de reddingboot van de KNRM.

8 Wonen, werk en toerisme cruciaal voor leefbaarheid Schiermonnikoog heeft te maken met ontgroening en vergrijzing. Het aandeel jongeren neemt af en het aantal senioren neemt toe. Naar verwachting zal deze trend zich de komende tijd nog verder voortzetten. De veranderende samenstelling van de bevolking heeft consequenties voor de samenleving op het eiland. Te verwachten is bijvoorbeeld dat er een toenemende vraag naar zorg en woningen voor senioren zal zijn, terwijl het aantal jongeren op het eiland afneemt. Er zullen voldoende bewoners in de productieve leeftijdsgroepen moeten zijn om de leefbaarheid in stand te kunnen houden. Het eiland zal aantrekkelijk moeten blijven voor jonge gezinnen om er te wonen of zich er te vestigen. Belangrijk hierbij is dat er voldoende werk en woonruimte beschikbaar zijn. Werk in de toeristische sector is bijna altijd wel te vinden, maar het betreft eenzijdige werkgelegenheid. Voor werk in andere sectoren zijn de mogelijkheden op het eiland beperkt. Door flexibilisering van de arbeid en de mogelijkheden van Internet, is het in de afgelopen jaren voor steeds meer mensen mogelijk geworden om op het eiland te (blijven) wonen en op de vaste wal te werken. Dit is de afgelopen jaren ook toegenomen. Het wonen vormt een probleem. De prijzen voor koopwoningen zijn hoog. Er is een tekort aan betaalbare woningen. Ook zijn er maar weinig sociale huurwoningen. Hierdoor vertrekken mensen in sommige gevallen van het eiland en blijven mensen die een baan hebben op het eiland in veel gevallen heen en weer reizen vanaf de wal. Zonder uitzicht op een geschikte woning, zullen mensen minder snel een baan aannemen op Schiermonnikoog. Het toerisme is van essentieel belang voor het eiland. Als het toerisme aantrekt, heeft dit zijn uitwerking op andere sectoren. Het aantrekkelijk blijven als toeristische bestemming, is daarom van cruciaal belang voor de inwoners van het eiland. Colofon Fluchskrift Sociaal economische kenmerken van Schiermonnikoog is een uitgave van Partoer, januari 2014 Deze publicatie is tot stand gekomen in samenwerking met de gemeente Schiermonnikoog en financieel mogelijk gemaakt door de provincie Fryslân. Bronnen CBS Statline Gemeente Schiermonnikoog Grontmij (2012) Onderzoek erfpacht en verhuur vakantiewoningen Waddeneilanden Provincie Fryslân (2012) Werkgelegenheidsenquête Provincie Fryslân (2013) Trendprognose Bevolking en Huishoudens Auteurs Sanne Wiegersma, Partoer Wilma de Vries, Partoer Eindredactie Sonja Toonstra, Partoer Opmaak Jongens van de Jong Westersingel CK leeuwarden T (058)