1 Welke informatie is er te vinden over beeldschermwerkplekken in de Arbowet?

Transcriptie

1 Wetgeving Vraag en antwoord In de Arbowet, de Arboregeling en het Arbobesluit staan bepalingen over beeldschermwerk. Vanuit deze wetgeving wordt verwezen naar NEN-normen, uitgegeven door het Nederlands Normalisatie-instituut. Deze normen zijn geen wettelijke verplichtingen maar richtlijnen. De wetgeving zelf is in beweging en wordt minder normatief. Het voldoen aan een norm is van minder belang dan het behalen van het doel. 1 Welke informatie is er te vinden over beeldschermwerkplekken in de Arbowet? In artikel 3 van de Arbowet staat dat de arbeidsplaats en de arbeidsmiddelen (evenals de arbeidsinhoud) aangepast dienen te worden aan de persoonlijke eigenschappen van de medewerker voor zover dit redelijkerwijs kan worden gevergd. De werkplek moet dus zijn aangepast aan de afmetingen en bouw van de individuele medewerker. Ook moet er voldoende ruimte zijn om de werkzaamheden uit te voeren. In artikel 8 van de Arbowet staat dat iedere medewerker van zijn bedrijf voorlichting moet ontvangen over de risico s van beeldschermwerk. Dit geldt als iemand meer dan twee uur per dag achter de computer werkt of minimaal één uur achtereen. In de Arboregeling staat in artikel 5.2 waar de omgeving aan dient te voldoen bij beeldschermwerk. Daarnaast zijn er aandachtspunten geformuleerd voor een goede werkplek. In artikel 5.11 van het Arbobesluit staat nog een belangrijk onderwerp over bescherming van ogen/gezichtsvermogen bij beeldschermwerk. Er staat dat medewerkers een passend onderzoek naar het gezichtsvermogen aangeboden dienen te krijgen met aanvullend een beoordeling van de werkplek. Dit wordt in veel bedrijven vergeten. In het algemeen is te stellen dat de arbeidsplaats geen risico s mag opleveren voor de medewerker en geen nadelige invloed mag hebben op zijn gezondheid, voor zover dit redelijkerwijs mogelijk is. 13

2 wetgeving De meest gedetailleerde informatie over beeldschermwerkplekken is te vinden in de Arbo-Informatiebladen. Dit zijn uitwerkingen van de arbobeleidsregels. Deze bladen zijn een goed naslagwerk om details te beoordelen. Zo is er een Arbo-Informatieblad (nr. 2) over werken met beeldschermen. De beleidsregels zullen de komende tijd vervangen worden door Arbocatalogussen. Zolang deze in een bepaalde branche niet voorhanden zijn, blijven de beleidsregels gelden. 2 De wetgeving verandert. Wat betekent dit voor beeldschermwerkplekken? Tot nog toe werden werkplekken erg normatief benaderd. Zo waren er strenge eisen waaraan bijvoorbeeld bureaustoelen of bureaus moesten voldoen. Inmiddels kent de wetgeving een meer doelmatige benadering, mede bedoeld om het aantal regeltjes te verminderen. Dit betekent dat het mooi is als een bureaustoel veel instelmogelijkheden heeft (normatief) maar dat het gaat om het doel: om in een goede (lees: gezonde) houding de werkzaamheden te kunnen uitvoeren. Als dit doel behaald wordt op een stoel die niet voldoet aan een normering (bijv. NPR-1335), is dat geen probleem. Het doelmatigheidsprincipe is praktisch en houdt rekening met individuele voorkeuren en verschillen. 3 Waar staat een NPR- of NEN-normering voor? NPR betekent Nederlandse Praktijk Richtlijn. In deze richtlijn wordt aangegeven over welke eigenschappen bijvoorbeeld meubilair dient te beschikken om het overgrote deel van de Nederlandse bevolking op maat te kunnen bedienen. Andere normen die ook worden opgesteld door het Nederlands Normalisatie-instituut zijn de NEN-normen. NEN staat voor Nederlandse Norm. De wettelijke status van deze norm heeft ter discussie gestaan. Vanuit de wetgeving wordt verwezen naar NEN-normen, maar deze zijn alleen tegen betaling te verkrijgen. Dit klopt niet met de Nederlandse Grondwet. NEN-normen zijn dus geen wettelijke verplichtingen maar richtlijnen. De volgende NEN-normeringen hebben een relatie met beeldschermwerk: 14

3 vraag en antwoord NEN-norm Onderwerp bureaustoelen documenthouders oppervlakten werkplekken werktafels functieontwerp bij beeldschermwerk eisen voor het beeldscherm platte beeldschermen 4 Wanneer is er sprake van beeldschermwerk? De vraag is of iedere plek waar een beeldscherm staat ook daadwerkelijk een beeldschermwerkplek is. Er is pas sprake van beeldschermwerk als er een bepaalde tijd per dag werkzaamheden op de computer worden uitgevoerd. Deze tijd is vastgesteld op minimaal twee uur per dag of één uur achtereen. Pas als er aan deze criteria is voldaan, is er sprake van beeldschermwerk in de zin van de wet. Wordt er per dag dus maar een kwartiertje aan de pc gewerkt, dan gelden de regels van de beeldschermwerkplek niet. Wel moeten we dan ook zorgen voor een werkplek waar geen risico s voor gezondheidsschade ontstaan. 5 Waar moet een werkplek aan voldoen? We kunnen deze vraag normatief of doelmatig benaderen. In deze tijd past een doelmatige benadering. De arbeidsinspectie (die zorgt voor toezicht op de naleving van de Arbowet) had hiervoor tot voor kort duidelijke criteria: 1. Werkzaamheden kunnen worden uitgevoerd in een goede werkhouding. 2. De bureaubladhoogte zorgt voor een goede werkhoogte. Dit is niet met opgetrokken schouders of sterk gebogen rug of kin op de borst. 3. Er is voldoende voet- en beenruimte: de benen zitten niet klem tegen het bureaublad en iemand kan z n benen vrij naar voren strekken. 4. Voor het uitvoeren van de werkzaamheden is het niet nodig om frequent ver te reiken of sterk te buigen. Sinds kort gebruikt de inspectie deze criteria niet meer. Er zullen nieuwe richtlijnen komen (Risico Beoordelings Kaders en Basis Inspectie Modules). De oude richtlijnen geven wel aan waar het in essentie om gaat bij de werkplekken. 15

4 wetgeving 6 Waar kan ik de beoordelingscriteria van de Arbeidsinspectie terugvinden? Deze criteria zullen te vinden zijn op de website van de arbeidsinspectie ( Ga in het navigatiegedeelte naar kopje wetgeving en handhaving en selecteer daarna de interne handhavingsinstructies. De inspectie ontwikkelt instrumenten om werkplekken te toetsen. Men gaat werken met zogenaamde risicobeoordelingskaders en basisinspectiemodules. Omdat de inspectie transparant wil zijn in de manier van werken, zijn deze (straks) toegankelijk via internet. U kunt deze criteria natuurlijk prima gebruiken binnen uw eigen organisatie. 7 Hoe beoordeel je of een werkplek doelmatig is? Doelmatig betekent dat de werkplek praktisch goed geschikt is om de werkzaamheden uit te voeren. Het gaat hierbij niet alleen om houding, maar ook om oppervlakte, geluid en andere omgevingsfactoren, zoals het binnenmilieu. Omdat mensen verschillend zijn, kan wat doelmatig is per persoon verschillen. Daarom hanteren we bij voorkeur het redelijkerwijsprincipe. Want hoe ver moet je gaan? Het redelijkerwijsprincipe vraagt in voorkomende gevallen om wederzijds begrip tussen medewerkers en organisatie. Een sterk normatieve benadering lost problemen niet op. Voorbeeld Iemand heeft voor zijn werk erg veel aflegruimte nodig op zijn bureau, maar de norm binnen het bedrijf is dat iedereen een bureau heeft van cm. Een doelmatige benadering brengt dan de oppervlakte in beeld die nodig is om de werkzaamheden normaal gesproken praktisch te kunnen uitvoeren. Voorbeelden van het ontbreken van doelmatigheid: Bureaustoelen met kapotte onderdelen, waardoor ze niet zijn in te stellen voor de individuele medewerker (bijv. gasveren die vanzelf inzakken). In een ruimte waar het erg rumoerig is concentratiewerkzaamheden uitvoeren. 16

5 vraag en antwoord Alle bureaus op dezelfde hoogte instellen omdat dit zo mooi staat. Een andere bureaustoel bestellen omdat iemand rugklachten heeft, terwijl dit de zithouding niet verbetert. Kleine monitoren inzetten op plaatsen waar mensen veel overzicht nodig hebben op hun beeldscherm. De ramen dichthouden maar wel last ervaren van muffe lucht. Voorbeelden van normatief niet optimale maar mogelijk wel doelmatige situaties: Zitten op een vergaderstoel achter een beeldscherm in een redelijke houding en met voldoende comfort. Werken achter een ouderwets bureau dat niet in hoogte verstelbaar is; als de hoogte goed is, bestaat er geen probleem. Muziek aan tijdens het werk; als dit bij omstanders geen hinder veroorzaakt. De kijkafstand tot het beeldscherm is erg veraf (> 100 cm); als iemand het zonder extra inspanning maar goed kan lezen op dit scherm. 8 Hoeveel vierkante meter heb je minimaal nodig voor een werkplek? Als in een kantoor te veel mensen bij elkaar worden gezet, ontstaan er problemen. Geluidsoverlast, klimaatproblemen en ruimteproblemen zijn de meest voor de hand liggende. Daarom is er al in het Bouwbesluit gesteld dat een kantoorruimte over minimale afmetingen dient te beschikken. Voor nieuwbouw is dit 10 m 2 en voor bestaande situaties 8 m 2. Om de eerder genoemde problemen te voorkomen, is er een oppervlaktenorm opgesteld, de NEN Deze norm wordt momenteel opnieuw bekeken op efficiëntie. De norm geeft een vierkantemeterkader voor werkplekken. Aan de verschillende elementen in een kantoorruimte worden oppervlakten toegekend. Door deze componenten op te tellen, is te toetsen of er voldoende plek aanwezig is voor de werkplekken in een ruimte. De normering werkt als volgt: Voor ieder bureau met bureaustoel en daarop een plat beeldscherm (TFT) en een lees/schrijfvlak: 6 m 2. Toeslag voor een conventioneel beeldscherm (CRT): 1 m 2. Voor een in gebruik zijn de deur in een vertrek: 1 m 2. Overlegmogelijkheden tot en met maximaal vier personen: 1 m 2 per persoon. 17

6 wetgeving Overlegmogelijkheden met vijf of meer personen: 1,5 m 2 per persoon. 9 Hoeveel ruimte moet ik toekennen voor kasten in een kantoorruimte? Voor een standaard dossierkast wordt vaak 1 m 2 gerekend. Dit is globaal gezien een goede inschatting. Het duidelijkst is om de oppervlakte te berekenen aan de hand van de afmetingen van de kast. Daarnaast moet er natuurlijk ook nog ruimte zijn om de kasten te gebruiken. Dit wordt de zogenaamde gebruikersruimte genoemd. Het is gebruikelijk om hiervoor een strook van 0,5 m te rekenen voor de kast. Als er arbeidsmiddelen staan (printers, faxen of sorteerbakken), moet er een oppervlakte worden toegekend zodat de werkzaamheden op normale wijze zijn uit te voeren. 10 Hoe zit het met de andere zaken die ruimte innemen, zoals kolommen en schuine kanten? Bouwkundige constructies zoals kolommen komen in de meeste gebouwen voor. Tot een oppervlakte van 0,5 m 2 worden deze niet apart meegerekend. Het is gebruikelijk om alleen oppervlakten te meten die functioneel ook daadwerkelijk te gebruiken zijn. Zo kan bij een plafondhoogte van 150 cm misschien nog wel een bureau staan, maar is deze ruimte als loopruimte te laag. 11 Wat betekent het voor het aantal vierkante meters als werkplekken maar tijdelijk of zelfs niet gebruikt worden? Dit heeft geen directe invloed. In de praktijk gaat om het aantal werkplekken dat in een ruimte is gesitueerd. Bij de berekening wordt iedere plek en ieder element in de ruimte betrokken, ongeacht of deze nu daadwerkelijk benut wordt of niet. Kortom, het idee dat een werkplek niet meegerekend mag worden omdat deze niet of nauwelijks gebruikt wordt, gaat niet op. 18