De KBO. TeraKnowledge. Onderzoeksrapport Koopkracht van senioren 2016 (versie 1.0) Opdrachtgever de KBO. Communicatie KBO. Bureau voor Onderzoek

Transcriptie

1 TeraKnowledge De KBO Onderzoeksrapport Koopkracht van senioren 2016 (versie 1.0) Opdrachtgever de KBO Ter attentie van: Dhr. R. Vos Communicatie KBO Auteur: P.A.M. van der Meer

2 Inhoudsopgave Inleiding 1. Managementsamenvatting p Beschrijving van de steekproef p De belangrijkste onderzoeksresultaten p Centrummaten (numerieke items) p De frequentieanalyse resultaten (gesloten vragen) p. 14 Bijlage De antwoorden op de open vragen p. 41 Versie 1.0, 25 juli 2016 Pagina 2 van 129

3 Inleiding Om een goed beeld te krijgen van de manier waarop senioren hun huidige financiële situatie ervaren, heeft de Unie KBO het koopkrachtonderzoek 2016 laten uitvoeren. De Unie KBO beoogt met de resultaten de belangen van haar leden beter te kunnen behartigen. Door het verkrijgen van inzicht in de beleving en ervaring van de huidige koopkracht, kunnen de gevolgen die de nieuwe plannen van de regering zullen hebben, beter worden begrepen. Het primaire doel van dit onderzoek is inzicht te krijgen in de manier waarop senioren op dit moment in 2016 hun koopkracht ervaren en wat hun verwachtingen hieromtrent zijn voor de toekomst. Verder dient dit onderzoek antwoord te geven op de vraag of er sprake is van een trend in de resultaten van de afgelopen drie jaar dat de KBO onderzoek naar de koopkracht van senioren heeft laten uitvoeren. Het secundaire doel van dit onderzoek is meer actiegericht. Met de verkregen informatie is de KBO voornemens activiteiten te ontplooien die erop gericht zijn eventuele problemen en ongewenstheden op het gebied van de koopkracht van senioren aan te pakken. Om een goed beeld te krijgen van het onderzoeksgebied worden de volgende onderwerpen behandeld: Hoe is de financiële situatie van de Nederlandse senior? Wat zijn de grootste verschillen met vijf en één jaar geleden? Wat zijn de gevolgen van onverwachte financiële tegenvallers? Hoeveel senioren hebben schulden? Wat is het bestedingspatroon van senioren? Hoe zien senioren hun financiële toekomst? Hoeveel senioren betalen eigen risico en welk bedrag? Dreigt er een generatiebreuk? Wat zijn de problemen voor de financieel kwetsbare senior? Wat is de ontwikkeling over de jaren? Na de managementsamenvatting hieronder wordt in deel 2 een beschrijving gegeven van de steekproef. In deel 3 worden vervolgens de belangrijkste onderzoeksresultaten per afzonderlijk onderzoeksonderwerp behandeld en dit deel wordt afgesloten met de onderzoeksverantwoording. Deel 4 bevat de centrummaten die zijn berekend over de numerieke items uit de enquête en in deel 5 worden de resultaten van de frequentieanalyse weergegeven per gesloten vraag (meerkeuze items). Aan het eind is de bijlage opgenomen met de reacties op de open vragen. Versie 1.0, 25 juli 2016 Pagina 3 van 129

4 1. Managementsamenvatting Het onderhavige onderzoek is het derde koopkrachtonderzoek op rij dat de KBO heeft laten uitvoeren. Een duidelijk patroon tekent zich af: De koopkracht van senioren wordt jaar na jaar minder. Een ander belangrijk gegeven is dat de financiële situatie van de senior niet bestaat. Er is sprake van grote verschillen. De financiële situatie van senioren die géén eigen vermogen hebben opgebouwd, verschilt significant van de senioren die wél een financiële buffer achter de hand hebben. Van de senioren met eigen vermogen verwachten zes van de tien dat ze hun eigen vermogen zullen moeten aanwenden voor andere zaken dan waarvoor ze het hebben opgebouwd. Het vermogen zal het meest opgaan aan de stijgende zorg- en verzorgingskosten, (huishoudelijke) hulp en als aanvulling op het inkomen. In vergelijking met een jaar geleden, krijgt de helft van de senioren minder geld op hun bankrekening, reden voor bijna zes van de tien om te bezuinigen gedurende het afgelopen jaar. Het meest is bezuinigd op vakantie, kleding en schoenen en abonnementen. En bij een financiële tegenslag van 400 euro die binnen twee weken betaald moet worden, komt een op de vijf senioren in de problemen. En een eigen risico in de zorg van 500 euro zou de helft van de senioren in de problemen brengen. Het merendeel van de gedupeerden zou in beide financiële tegenslagen niet weten hoe dit op te lossen. De consequentie van de financiële problemen die senioren ervaren, is dat een op de drie hier weleens wakker van ligt, de zorgen zijn voor de meesten toegenomen sinds vorig jaar. En de toekomst wordt er al niet beter op. Zes van de tien senioren verwachten dat hun pensioen er volgend jaar weer op achteruit zal gaan. Dit koopkracht onderzoek van de KBO toont verder aan dat ruim vier van de tien senioren van mening zijn dat de werkende generatie steeds onverdraagzamer aan het worden is naar senioren, in het bijzonder de groep 25- tot 44 jarigen. En het vertrouwen in de overheid mt verder af. Bijna acht van de tien senioren zijn van mening dat de overheid de groep senioren heeft ontdekt als melkkoe. Versie 1.0, 25 juli 2016 Pagina 4 van 129

5 2. Beschrijving van de steekproef In totaal hebben Nederlandse senioren meegedaan aan dit onderzoek. Er is gebruikgemaakt van het representatieve online KBO panel, waarvan KBO panelleden zijn benaderd via de standaard procedure. De enquête kon worden geopend door het aanklikken van de URL in het bericht. Respondenten zijn verder via het ledenblad Nestor opgeroepen mee te doen. Er werd hierbij in het ledenmagazine verwezen naar de website van de KBO, waar de link naar de enquête was opgenomen. De gemiddelde leeftijd van de gehele groep respondenten is 73 jaar, verder is 51% vrouw (49% man), 35% heeft géén relatie en woont alleen. En 29% heeft een laag opleidingsniveau, 42% een midden niveau en 39% een hoog opleidingsniveau. En tot slot heeft 59% een geloofs- of levensovertuiging Versie 1.0, 25 juli 2016 Pagina 5 van 129

6 3. De belangrijkste onderzoeksresultaten De belangrijkste resultaten van het onderzoek worden hieronder per onderzoeksonderwerp gerapporteerd, in volgorde: Hoe is de financiële situatie van de Nederlandse senior? Wat zijn de grootste verschillen met vijf en één jaar geleden? Wat zijn de gevolgen van onverwachte financiële tegenvallers? Hoeveel senioren hebben schulden? Wat is het bestedingspatroon van senioren? Hoe zien senioren hun financiële toekomst? Hoeveel senioren betalen eigen risico en welk bedrag? Dreigt er een generatiebreuk? Wat zijn de problemen voor de financieel kwetsbare senior? Wat is de ontwikkeling over de jaren? Voor alle details wordt verwezen naar deel 4 (centrummaten) en deel 5 (frequentieanalyses) en de bijlagen met de antwoorden op de open vragen. Hoe is de financiële situatie van de Nederlandse senior? 40% woont in hun eigen huis en heeft daarop nog een hypotheek lopen en 19% woont in hun eigen huis en heeft de hypotheek inmiddels afgelost. De rest (37%) woont in een huurhuis, 2% woont anders, zoals bij hun kinderen en 1% woont in een zorginstelling. 91% heeft een aanvullend pensioen van gemiddeld euro per maand. 12% maakt gebruik van WMO voorzieningen, zoals hulp in het huishouden. 61% geeft aan eigen vermogen te bezitten. De grootste groep (25%) heeft een vermogen tussen de 20- en 50 duizend euro. En 38% heeft een eigen vermogen van minder dan euro. 5% geeft aan een tweede huis te bezitten. Versie 1.0, 25 juli 2016 Pagina 6 van 129

7 Wat zijn de grootste verschillen met vijf en één jaar geleden? In vergelijking met vijf jaar geleden heeft 58% minder netto inkomen, 33% heeft evenveel en 9% heeft een hoger netto inkomen. De redenen die het meest worden genoemd zijn de gestegen kosten voor boodschappen en spullen, gevolgd door de kosten voor medicijnen, verminderd (aanvullend) pensioen, de kosten voor vervoer, de kosten voor de vaste lasten en de kosten van de zorg. En de post waarbij het verschil met vijf jaar geleden het grootst is, is de zorg gevolgd door het pensioen. In vergelijking met een jaar geleden merkt 55% dat ze minder geld op hun bankrekening krijgen. Gemiddeld 176 euro per maand. De modus is 100 euro. Wat zijn de gevolgen van onverwachte financiële tegenvallers? 20% zou in de problemen komen wanr ze een onverwachte belastingaanslag van 400 dient te voldoen binnen twee weken. De meeste senioren geven aan niet te weten hoe ze dit kunnen oplossen of ze gaan proberen om tóch uitstel van betaling te krijgen of een gespreide betaling 49% geeft aan in de problemen te komen wanr het eigen risico zou stijgen naar 500. De meeste senioren die in de problemen zouden komen, geven aan niet te weten hoe dit op te lossen. Genoemde oplossingen zijn: nog zuiniger proberen te leven of de spaarrekening aanspreken. Hoeveel senioren hebben schulden? 30% heeft het afgelopen jaar rood gestaan op hun lopende rekening. 10% een keer en 20% meerdere keren. Gemiddeld stond men 31dagen rood op hun rekening. Het grootste bedrag waarvoor men het afgelopen jaar heeft rood gestaan is voor de meesten zo rond de 270 euro (mediaan), het gemiddelde is 535 euro. 9% heeft op dít moment een lening lopen of uitstaande schulden bij derden, los van een eventuele hypotheekschuld. De schuld loopt het meest bij een bank, of ergens anders zoals bij vrienden of familie. Het gemiddelde schuldbedrag is euro. In de periode van een jaar geleden tot nu had 12% een lening of schuld. Deze schuld was voor 45% ongeveer gelijk aan de huidige schuld, voor 37% was deze schuld vorig jaar hoger dan de huidige schuld en voor 18% was de schuld vorig jaar lager. Versie 1.0, 25 juli 2016 Pagina 7 van 129

8 Wat is het bestedingspatroon van senioren? 57% heeft het afgelopen jaar ergens op bezuinigd, het meest op vakantie, kleding en schoenen, abonnementen en uit eten. 30% van de senioren met eigen vermogen heeft dat opgebouwd voor zichzelf om leuke dingen mee te doen en te reizen, 22% heeft het opgebouwd voor hun begrafenis of crematie, en 22% voor hun (klein)kinderen. 64% van de senioren met eigen vermogen denkt dat ze hun vermogen voor andere zaken zullen moeten gaan gebruiken, dan waarvoor ze het hebben opgebouwd. Het zal het meest opgaan aan de stijgende zorg- en verzorgingskosten, (huishoudelijke) hulp en als aanvulling op het inkomen. 65% moet meer op hun uitgaven letten dan een jaar geleden. Men merkt het doordat ze sneller rood staan, ze niet meer kunnen sparen, ze minder te besteden hebben, het spaargeld aan het opraken is en het geld eerder op is. 43% geeft aan ondertussen creatiever te zijn geworden in hun bestedingen. Voorbeelden zijn: Het gebruik van een volkstuintje, het installeren van zonnepanelen, zegels sparen, één keer koken voor meerdere dagen, aankopen uitstellen, tweedehands kleding kopen, samen boodschappen doen met buren, abonnementen delen, minder de auto gebruiken, spullen verkopen, kasboekje bijhouden, zelf eten en drinken meenemen bij uitjes, afgeprijsde producten kopen, de kringloopwinkel gebruiken, zelf kleren maken en het gebruik van aanbiedingensites. Hoeveel senioren betalen eigen risico en welk bedrag? 89% van de senioren heeft in het afgelopen kalenderjaar (2015) moeten betalen voor hun eigen risico in de gezondheidszorg, gemiddeld 380 euro over dat jaar. Versie 1.0, 25 juli 2016 Pagina 8 van 129

9 Hoe zien senioren hun financiële toekomst? 32% ligt weleens wakker van hun huidige of toekomstige financiële toekomst. Dit is voor 56% meer geworden in vergelijking met het afgelopen jaar, voor 40% is dit het zelfde en voor 4% is het minder geworden in vergelijking met afgelopen jaar. 59% van de senioren verwacht dat hun pensioen volgend jaar (2017) erop achteruit zal gaan. 40% verwacht dat hetzelfde zal blijven als dit jaar en de rest (1%) verwacht erop vooruit te gaan. 79% heeft er geen vertrouwen in dat het kabinet er van alles zal doen om de koopkracht van senioren te handhaven. 16% m teen middenpositie en de rest verwacht dit wel (5%) 76% is van mening dat de overheid de belofte dat senioren een onbezorgde oude dag kunnen genieten niet is nagekomen. En 75% zegt dat de overheid de groep senioren heeft ontdekt als melkkoe om het financieringstekort te dichten. 17% is het eens met de stelling dat de meeste senioren het financieel eigenlijk wel goed hebben. Dreigt er een generatiebreuk? Volgens 44% wordt de werkende generatie steeds onverdraagzamer naar senioren. Volgens 50% van hen is het voornamelijk de groep 25 tot 44 jarigen die het meest onverdraagzaam is. Volgens 22% is er geen verschil hierbij op te tekenen tussen leeftijdsgroepen. Volgens 72% van de senioren zijn het vooral de senioren die het meest inleveren en niet de werkende generatie. 16% denkt dat er evenveel wordt ingeleverd en 5% denkt dat de werkende generatie meer inlevert dan de gepensiorden. Versie 1.0, 25 juli 2016 Pagina 9 van 129

10 De financieel kwetsbaren De financiële koopkracht van senioren verschilt beduidend. De groep senioren mét eigen vermogen is in dit onderzoek vergeleken met de groep die geen financiële buffer heeft. De verschillen zijn significant. Zo komt de senior zónder eigen vermogen veel meer in de problemen bij een financiële tegenslag, heeft hij vaker schulden, moet meer op zijn uitgaven letten, heeft minder vaak een eigen huis, ligt vaker wakker over de financiële situatie, heeft minder vaak een aanvullend pensioen dat daarenboven lager is én staat vaker en meer dagen rood op zijn lopende bankrekening dan de senior mét eigen vermogen. Onderwerp Eigen vermogen Geen eigen vermogen Belastingaanslag van 400 binnen twee weken betalen 8% in problemen 40% in problemen Eigen risico naar % in problemen 74% in problemen Uitstaande schulden op dit moment, buiten hypotheek 4% 18% Meer op uitgaven letten dan een jaar geleden 53% 83% Woont in huurhuis 18% 56% Gebruikt WMO voorzieningen 9% 18% Ligt wakker over financiële situatie 22% 47% Gemiddeld maandbedrag aanvullend pensioen Heeft rood gestaan afgelopen jaar 8% Ja 13% Ja Gemiddeld aantal dagen rood staan afgelopen jaar Versie 1.0, 25 juli 2016 Pagina 10 van 129

11 Wat is de ontwikkeling over de jaren? Dit is het derde koopkrachtonderzoek dat de KBO heeft gehouden in de afgelopen jaren. Wanr we de resultaten over de afgelopen drie jaar achter elkaar leggen, lijkt zich een patroon af te tekenen. Sinds 2014 krijgt de helft van de senioren minder geld op hun bankrekening. En het bedrag mt met de jaren toe. Het idee dat de overheid de groep senioren heeft ontdekt als een melkkoe om het financieringstekort te slechten, mt allengs toe. En het vertrouwen in het kabinet om de koopkracht van de senioren te handhaven, mt af. Onderwerp De overheid heeft de groep senioren ontdekt als melkkoe om het financieringstekort te slechten. Mee eens 64% Mee eens 71% Mee eens 75% Merkt u dat u in vergelijking met één jaar geleden minder geld op uw bankrekening krijgt? Ja 52% Ja 48% Ja 55% Welk bedrag in euro s krijgt u in vergelijking met een jaar geleden per maand minder op uw rekening? Gemiddeld 56 Gemiddeld 97 Gemiddeld 176 Moet u meer op uw uitgaven letten dan een jaar geleden? Ja 72% Ja 59% Ja 65% Ik heb volledig vertrouwen in het huidige kabinet dat er van alles aan wordt gedaan om de koopkracht van senioren te handhaven. Ja 8% Ja 5% De meeste senioren hebben het financieel eigenlijk wel goed Ja 28% Ja 17% Versie 1.0, 25 juli 2016 Pagina 11 van 129

12 Onderzoeksverantwoording Dit onderzoek is uitgevoerd door bureau TeraKnowledge in de maanden mei en juni van dit jaar onder Nederlandse senioren. Dataverzameling heeft plaats gevonden door een oproep aan het KBO panel via . Door middel van het aanklikken van de link kon men meedoen aan het online interview. Dataverzameling heeft tevens plaatsgevonden door een oproep in het ledenmagazine Nestor, waarbij lezers werden uitgenodigd de online enquête op de KBO website in te vullen ofwel gebruik te maken van de servicetelefoon van de KBO, waarbij de enquête telefonisch werd afgenomen. In dit onderzoek is gebruik gemaakt van incentives, 10 cadeaubonnen ter waarde van 20. Voor de verwerking en statistische analyse van de onderzoeksdata is gebruik gemaakt van het statistische pakket SPSS. De netto gerealiseerde steekproef is statistisch gewogen (propensity weighting) op de variabelen geslacht, leeftijdscategorie, stedelijkheid, hoogste opleidingsniveau en geloof. Het onderzoeksrapport is geschreven door Drs. P.A.M. van der Meer bc. (Hons). Versie 1.0, 25 juli 2016 Pagina 12 van 129

13 4. Centrummaten (numerieke items) In welk jaar hebt u de AOW leeftijd bereikt. Jaartal in vier cijfers. Hoe hoog was dit totale bedrag dat u hebt moeten betalen voor eigen risico in euro s over het afgelopen kalenderjaar? Wanr u het niet precies weet, geeft u dan een benadering. Een heel getal. Welk bedrag in euro s krijgt u in vergelijking met een jaar geleden (mei 2015) per maand minder op uw rekening? Wanr u het niet precies weet, geeft u dan een schatting. Een heel getal, zonder punten of komma's. Hoe hoog was dit totale bedrag dat u hebt moeten betalen voor eigen risico in euro s over het afgelopen kalenderjaar? Wanr u het niet precies weet, geeft u dan een benadering. Een heel getal. Hoeveel dagen stond u rood? Eventueel een benadering. Een heel getal. Wat is het grootste bedrag in euro dat u rood stond in het afgelopen jaar? Een heel getal. Descriptive Statistics N Minimum Maximum Mean Std. Deviation Versie 1.0, 25 juli 2016 Pagina 13 van 129

14 5. De frequentieanalyse resultaten (gesloten vragen) Vult u zélf deze enquête in of wordt u geholpen door iemand anders? Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid zelf geholpen Total Wie helpt u met het invullen? Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid zoon of dochter partner TS medewerker KBO Total Missing System Total Hoe is uw thuissituatie? Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid alleenwonend samen met partner woongroep of complex anders Total Missing System Total Hebt u al de AOW leeftijd bereikt? Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid ja Total Versie 1.0, 25 juli 2016 Pagina 14 van 129

15 In welk jaar hebt u de AOW leeftijd bereikt. Jaartal in vier cijfers. Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid Total Missing System Total Versie 1.0, 25 juli 2016 Pagina 15 van 129

16 Wat zijn uw woonlasten? Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid eigen huis met hypotheek eigen huis afgelost huurhuis particulier huurhuis sociale woningbouw zorginstelling anders Total Missing System 5.4 Total Hebt u een aanvullend pensioen? Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid ja Total Missing System Total Maakt u gebruik van WMO voorzieningen zoals hulp in het huishouden, aanvullend openbaar vervoer, vervoersvoorzieningen (scootmobiel, rolstoel) en dergelijke Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid ja Total Onder het eigen vermogen wordt alle bezittingen in Nederland en het buitenland gerekend zoals spaargeld, beleggingen (aandelen, opties), contant geld, koopsompolissen, lijfrentepolissen en geld dat is uitgeleend aan anderen. Hebt u eigen vermogen Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid ja Total Missing System 3.2 Total Versie 1.0, 25 juli 2016 Pagina 16 van 129

17 Kunt u een schatting maken van het totale eigen vermogen binnen uw huishouden? Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid minder dan 2K K K K K K K mio mio Total Missing weetniet System Total Total Waar hebt u uw eigen vermogen voor opgebouwd? Meer antwoorden mogelijk. Result Responses Percentage 1.Voor mijn (klein)kinderen om weg te geven % 2.Voor mezelf om te reizen en leuke dingen te doen % 3.Voor mijn begrafenis % 4.Voor mijn (klein)kinderen, als erfenis % 5.Voor iets anders % 1266 responses in 724 results Denkt u dat u uw eigen vermogen misschien voor andere zaken zult moeten gaan gebruiken in de toekomst dan waarvoor u het hebt opgebouwd? Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid ja Total Missing System Total Hebt u een tweede huis? Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid ja Total Missing System Total Versie 1.0, 25 juli 2016 Pagina 17 van 129

18 U gaf aan dat u een aanvullend pensioen geniet. Hoeveel aanvullend pensioen ontvangt u in totaal bruto per maand in euro? Een heel getal, zonder punten of komma's. Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid Versie 1.0, 25 juli 2016 Pagina 18 van 129

19 Versie 1.0, 25 juli 2016 Pagina 19 van 129

20 Versie 1.0, 25 juli 2016 Pagina 20 van 129

21 Versie 1.0, 25 juli 2016 Pagina 21 van 129

22 Versie 1.0, 25 juli 2016 Pagina 22 van 129

23 Total Missing System Total We vragen u even terug te gaan naar de situatie van vijf jaar geleden, het jaar Hebt u in vergelijking met vijf jaar geleden meer of minder netto inkomen? Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid nu veel meer dan in nu meer evenveel nu minder dan in nu veel minder Total Missing System Total Versie 1.0, 25 juli 2016 Pagina 23 van 129

24 Geeft u aan of u in vergelijking met vijf jaar geleden een of meer van de onderstaande situaties op u van toepassing zijn. Meer antwoorden mogelijk. Result Responses Percentage 1.Ik heb nu minder (aanvullend) pensioen % 2.Ik heb nu minder toeslagen (huur/zorg) % 3.Ik heb nu hogere woonlasten (huur/hypotheek) % 4.Ik heb nu hogere vaste lasten (energie, water, televisie, internet, verzekeringen) % 5.De kosten van boodschappen en spullen zijn nu hoger % 6.De kosten van medicijnen zijn nu hoger % 7.De kosten voor de zorg zijn nu hoger % 8.De kosten voor het vervoer (eigen auto, openbaar vervoer) zijn nu hoger % 9.Andere kosten zijn hoger % 2902 responses in 651 results En bij welke van deze posten is het verschil met vijf jaar geleden het grootst? Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid pensioen toelsagen woonlasten vaste lasten boodschappen medicijnen zorg vervoer genoemde post Total Missing System Total Stel, u krijgt een onverwachte belastingaanslag van 400 die u binnen twee weken in één keer moet betalen. Zou u daardoor in de problemen komen? Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid ja Total Missing System 10.9 Total Versie 1.0, 25 juli 2016 Pagina 24 van 129

25 Merkt u dat u in vergelijking met één jaar geleden (dus sinds mei 2015) minder geld op uw bankrekening krijgt? Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid ja Total Missing System 10.9 Total Welk bedrag in euro s krijgt u in vergelijking met een jaar geleden (mei 2015) per maand minder op uw rekening? Wanr u het niet precies weet, geeft u dan een schatting. Een heel getal, zonder punten of komma's. Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid Versie 1.0, 25 juli 2016 Pagina 25 van 129

26 Total Missing System Total Hebt u het afgelopen jaar (dus sinds mei 2015) ergens op bezuinigd? Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid ja Total Missing System Total Versie 1.0, 25 juli 2016 Pagina 26 van 129

27 Hebt u het afgelopen kalenderjaar (2015) geld moeten betalen voor uw eigen risico in de gezondheidszorg? Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid ja Total Missing System Total Waar hebt u het afgelopen jaar op bezuinigd? Meer antwoorden mogelijk. Result Responses Percentage 1.Uit eten % 2.Grote aankopen (auto, elektronische apparaten, meubels) % 3.Onderhoud aan het huis of tuin % 4.Vakantie % 5.Dagelijkse boodschappen % 6.Donaties aan goede doelen % 7.Kapper, pedicure, schoonheidssalon % 8.Abonnementen ( tijdschriften, de krant sportschool, muziekles) % 9.Elektriciteit/gas % 10.Uitjes (pretparken, muziek- en dansvoorstellingen, bioscoop) % 11.Kleding en schoenen % 12.Tandarts/mondhygiënist % 13.Medische zorg % 14.Cadeautjes (klein)kinderen % 15.Iets anders % 3630 responses in 660 results Versie 1.0, 25 juli 2016 Pagina 27 van 129

28 Hoe hoog was dit totale bedrag dat u hebt moeten betalen voor eigen risico in euro s over het afgelopen kalenderjaar? Wanr u het niet precies weet, geeft u dan een benadering. Een heel getal. Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid Versie 1.0, 25 juli 2016 Pagina 28 van 129

29 Total Versie 1.0, 25 juli 2016 Pagina 29 van 129

30 Missing System Total Zou u in de problemen komen als het eigen risico van uw zorgverzekering zou stijgen naar 500? Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid ja Total Missing System Total Hebt u het afgelopen jaar (dus sinds mei 2015) weleens rood gestaan op uw bankrekening? Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid ja een keer ja meerdere keren Total Missing System Total Versie 1.0, 25 juli 2016 Pagina 30 van 129

31 Hoeveel dagen stond u rood? Eventueel een benadering. Een heel getal. Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid Total Missing System Total Versie 1.0, 25 juli 2016 Pagina 31 van 129

32 Wat is het grootste bedrag in euro dat u rood stond in het afgelopen jaar? Een heel getal. Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid Versie 1.0, 25 juli 2016 Pagina 32 van 129

33 Total Missing System Total Hebt u op dit moment leningen lopen of uitstaande schulden- los van uw eventuele hypotheek? Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid ja Total Missing System Total Waar hebt u deze leningen of schulden? Meer antwoorden mogelijk Result Responses Percentage 1.Bij een bank % 2.Bij de zorgverzekeraar 6 5.5% 3.Bij een postorderbedrijf/commerciële dienstverlener % 4.Ergens anders % 108 responses in 94 results Versie 1.0, 25 juli 2016 Pagina 33 van 129

34 Hoe groot is het bedrag in euro s dat u hebt geleend en/of wat u schuldig bent. Een heel getal, zonder punten of komma's. Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid Total Versie 1.0, 25 juli 2016 Pagina 34 van 129

35 Missing System Total Had u in de periode van een jaar geleden (dus van mei 2015 tot nu) een lening of schuld? Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid ja Total Missing System Total Was deze schuld vorig jaar hoger of lager? Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid vorig jaar veel hoger vorig jaar hoger gelijk vorig jaar lager vorig jaar veel lager Total Missing System Total Ligt u wel eens wakker van uw huidige en/of toekomstige financiële situatie? Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid ja Total Missing System Total Is dit meer of minder geworden in vergelijking met het afgelopen jaar? Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid minder gelijk meer geworden veel meer geworden Total Missing System Total Versie 1.0, 25 juli 2016 Pagina 35 van 129

36 Moet u meer op uw uitgaven letten dan een jaar geleden? Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid ja Total Missing System Total Bent u ondertussen creatiever geworden in uw bestedingen? Hebt u bepaalde trucs of ideeën om méér met hetzelfde geld te kunnen doen? Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid ja Total Missing System Total Wat is uw verwachting over uw pensioen van volgend jaar (2017)? Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid 2017 hoger gelijk lager veel lager Total Missing geen idee System Total Total De werkende generatie wordt steeds onverdraagzamer naar senioren Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid zeer mee eens mee eens niet eens, niet ons mee ons zeer mee ons Total Missing System Total Versie 1.0, 25 juli 2016 Pagina 36 van 129

37 Welk deel van de werkende generatie is het meest onverdraagzaam? Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid tot en met 25 jaar jaar jaar en ouder geen verschil Total Missing System Total Ik heb volledig vertrouwen in het huidige kabinet dat er van alles aan wordt gedaan om de koopkracht van senioren te handhaven. Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid zeer mee eens mee eens niet eens, niet ons mee ons zeer mee ons Total Missing System Total De meeste senioren hebben het financieel eigenlijk wel goed Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid zeer mee eens mee eens niet eens, niet ons mee ons zeer mee ons Total Missing System Total De overheid heeft de groep senioren ontdekt als melkkoe om het financieringstekort te slechten. Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid zeer mee eens mee eens niet eens, niet ons mee ons zeer mee ons Total Missing System Total Versie 1.0, 25 juli 2016 Pagina 37 van 129

38 De overheid is de belofte dat onze generatie een onbezorgde oude dag zou krijgen niet nagekomen. Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid zeer mee eens mee eens niet eens, niet ons mee ons zeer mee ons Total Missing System Total Met welke van de onderstaande stellingen bent u het eens? Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid werkende generatie levert veel meer in dan senioren werkende generatie levert meer in dan senioren evenveel senioren meer senioren veel meer andere mening Total Missing System Total Welk deel van de werkende generatie moet het meest inleveren volgens u? Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid tot en met 25 jaar jaar jaar en ouder geen verschil weet ik niet Total Missing System Total Versie 1.0, 25 juli 2016 Pagina 38 van 129

39 Journalisten zijn vaak geïnteresseerd in voorbeelden. Mag de afdeling Communicatie van de KBO u bellen of mailen voor een vraag van de pers naar aanleiding van deze enquête? We gaan vanzelfsprekend vertrouwelijk om met uw gegevens en delen deze nooit zonder uw toestemming. Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid ja Total Missing System Total Wat is uw geslacht? Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid vrouw man Total In wat voor een gebied woont u? Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid zss ss ms ws ns Total Wat voor een relatie hebt u op dit moment? Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid getrouwd samenwonend lat relatie geen relatie Total Missing System 7.6 Total Wat is uw hoogste opleidingsniveau? Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid laag midden hoog Total Versie 1.0, 25 juli 2016 Pagina 39 van 129

40 Hebt u een geloof- of levensovertuiging? Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid ja Total Geeft u dan op als online panellid. U kunt zich hieronder inschrijven. Na inschrijving ontvangt u zo nu en dan een verzoek via om uw mening te geven. U bent uiteraard niet verplicht om mee te doen aan elk onderzoek waarvoor u wordt uitgenodigd en u kunt u te allen tijden gemakkelijk uitschrijven.helpt u bij onze belangenbehartiging en schrijft u zich in bij het KBO-panel? Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid ja Total Missing System Total leeftijdscategorie Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid tot en met 69 jaar jaar jaar jaar en ouder Total Versie 1.0, 25 juli 2016 Pagina 40 van 129

41 Bijlagen De antwoorden op de open vragen Hoe is uw thuissituatie? Anders Namelijk woon met zus samen partner en pleegkind Partner en kind Mijn volwassen zoon woont bij mij in met zoon met mijn zoon Inwonende Zoon Ik woon samen met mijn vrouw Bij mijn dochter alleenstaand met inwonend kind 1 inwonend volwassen kind Wat zijn uw woonlasten? Anders Namelijk Woongroep van Ouderen woon samen Woningcorporatie vrije sector woning woning van dochter wil ik niet zeggen Weinig tot nu toe Vrije sector via gemeente Seniorenwoning, geen huursubsidie Koop appartement met hypotheek en onderhoudskosten Ik huur kamers Ik heb een opeethypotheek van± 5000,- euro Ik heb een eigen huis met nog een kleine hypotheek ik heb een eigen huis met een z.g. opeet hypotheek huur app. in woon-zorgcomplex flat met bijkomende kosten eigen huis zonder hypotheek. Eigen huis maar op pachtgrond Bedrijfswoning appartementje huur Appartement met kosten 150 per maand appartement en betaal servicekosten appartement eigendom van mijn kinderen, ik heb het vruchtgebruik appartement Aanleun appartement Waar hebt u uw eigen vermogen voor opgebouwd? Meer antwoorden mogelijk. Voor iets anders zorg voor mijn vrouw en mij zorg inkopen, wat komt!!!! zorg inkopen als dat nodig is zorg inkoop Zorg en begrafenis Zorg Versie 1.0, 25 juli 2016 Pagina 41 van 129

42 zorg Ziektekosten zelf te gebruiken om te leven. Zekerheid voor later zekerheid als pensioen onvoldoende wordt om van te leven met hulpverlening zeg ik niet woning leeftijd bestendig maken Wonen weet ik niet Wat ruimer leven Wat op me afkomt Wasmachine of iet wat kapot kan Voorzieningen als traplift en rollator/scootmobiel voor zorgkosten bij hogere leeftijd en bij chronisch ziektebeeld Voor voorzieningen bij lichamelijke gebreken. Voor verzorging later en om in te teren voor die tijd Voor slechte tijden voor onvoorziene uitgaven voor onvoorziene omstandigheden voor onverwachte kosten Voor nieuwe aanschaffingen voor mogelijke verzorging. Eventueel verhuizing. voor moeilijke tijd als ik geld tekort heb voor mijn onderhoud voor het kopen van wasmachine en dergelijke voor evt verhuizing en div belastingen Voor een tekort in de pensioenregelingen voor de extra's die nodig zijn, andere auto, wasmachine e.d. voor de aanvulling op mijn kleine pensioen voor dagelijkse levensbehoeften Voor calamiteiten, gezondheid, verzorging, bijzondere situatie kinderen voor bijbetalingen als ik ziek ben en hulp nodig heb voor benodigdheden, zoals TV e.d. Voor als ik zorg nodig heb,dit zelf kan betalen voor aanvulling pensioen indien nodig vluchtelingen; derde wereld vervanging van witgoed e.d. Vervanging van oude zaken Vervanging van huishoudelijke apparaten Vervanging van apparatuur thuis Vervanging spullen Vervanging huish. App. En leuke dingen doen vervanging auto, leefgeld vervanging auto, reparaties huis, steun dochter met bijstandsinkomen verhuizen Verbouwing/onderhoud huis verbetering en onderhoud woning. vaste lasten vakantietrips,al bijna 10 jaar niet meer op vakantie geweest vakantiehuisje vakantie reizen Uitruimen huis na overlijden Uitgaven verhuizing naar appartement,tot nieuwe auto U vergeet te noemen een reserve ivm woningreparaties en aflossing van de restanthypotheek. Voor heel zaken heb je een echte reserve nodig. Nu heet dat vermogen, maar in feite is het reservegeld dat je absoluut a hater de hand moet hebben als oudere. Nog een factor is een reserve voor het geval dat de inkomsten inzakken of stabiel blijven,dan wel dat je een te dure maand niet zien te compenseren. Vermogen, laat me niet lachen. tweede hands auto Versie 1.0, 25 juli 2016 Pagina 42 van 129

43 toekomstige verzorging te kort aan te vullen, die ontstaan door te weinig inkomsten, AOW + zeer klein pensioentje 225 stroppenpot Reservering voor verhuizing en zorgbetaling, want straks moet je overal voor betalen en ik ben maar alleen, dus dan laten ze je snel aan je lot over, merk ik bij mijn vele bezoekwerk. reservering kosten huis Reservering erfbelasting reservepot voor kosten i.v.m. vorderende leeftijd en evt. ziekte/ handicap Reservekapitaal voor bijv. Een nieuwe auto, Electra. Fiets oid Reserve, vervanging, tandarts Reserve voor onverwachte uitgaven Reserve voor huishoudapparatuur RESERVE Reserve reparaties aan huis reizen en giften redelijk verder te kunnen leven daar pensioenen niet stijgen Pensioen aanvulling Pensioen pensioen partner ouderzorg wat nu onzeker is oudendag verzorging Oude dag. oude dag opdat de langstlevende niet afhankelijk zal zijn van anderen onvoorziene uitgaven; zorg in de toekomst Onvoorziene uitgaven Onvoorziene medische kosten die voor eigen rekening komen. onvoorziene dingen onvoorzien uitgaven, vakantie, begrafenis van mijn man en mij onverwachte uitgaven/verhuizing onverwachte uitgaven bv onkosten huis onverwachte uitgaven onverwachte uitgaven onverwachte kosten ontruimen van de woning Ongerief onderhoud woning, in stand houden mobiliteit Onderhoud woning zowel intern als extern Onderhoud woning onderhoud huis,.vakanties,etc onderhoud huis, extra aflossing, vervanging auto Onderhoud huis Onderhoud huis Onderhoud huis onderhoud eigen huis. huishoudelijke hulp en tuinhulp onderhoud eigen huis, om de woning aan te passen zodat we er kunnen blijven wonen onbekend Omdat je het van huis uit hebt mee gekregen om wat achter de hand te hebben om van te leven om van te leven Om traplift e.a. hulpmiddelen te kunnen betalen om straks de zorg te kunnen betalen Om ongeziene kosten te dekken. om onverwachte tegenvallers op te vangen Om na mijn sterven alles te regelen door mijn zuster Versie 1.0, 25 juli 2016 Pagina 43 van 129