ITEM Grenseffectenrapportage Sociale Zekerheid

Transcriptie

1 ITEM Grenseffectenrapportage Sociale Zekerheid Prof. dr. Herwig Verschueren Hoogleraar Universiteit Antwerpen ITEM Jaarconferentie 28 oktober 2016

2 Sociale zekerheid en grensoverschrijdende arbeid A never ending story Sociale zekerheid is nationale bevoegdheid De Europese Unie kent geen eigen stelsels Maar regelt wel de coördinatie van de nationale stelsels Sinds 1958 Thans Verordening 883/2004 en Verordening 987/2009

3 Werklandbeginsel Werknemers zijn onderworpen aan de sociale zekerheid van het werkland Met bijzondere regels indien iemand in meer dan één lidstaat werkt Kan woonstaat zijn, of vestiging van de werkgever Steeds de wetgeving van één lidstaat in zijn geheel van toepassing (eenheid van toepasselijke wetgeving) Ook van toepassing op uitkeringen bij ziekte en arbeidsongeschiktheid

4 EU coördinatieregels voor ziekte- en invaliditeitsuitkeringen Ziekte-uitkeringen (kortdurende arbeidsongeschiktheid) Enkel recht in het bevoegde land Uitkeringen bij invaliditeit (langdurige arbeidsongeschiktheid) Pro-rata uitkeringen van de verschillende bevoegde lidstaten Verschil in het tijdstip van overgang van ziekte-uitkering naar invaliditeitsuitkering Verschil bij de beoordelingen van de (graad van) arbeidsongeschiktheid

5 EU coördinatieregels voor ziekte- en invaliditeitsuitkeringen Bijzondere coördinatieregels, zoals: samentelling van tijdvakken pro rata-berekeningen export van uitkeringen procedures in grensoverschrijdende situaties erkenning van elkaars beslissingen en vaststellingen controlemaatregelen Weinig specifiek voor wat de toepassing van reintegratiemaatregelen betreft

6 Grenseffectenrapportage over de toepassing van de Nederlandse wetgeving Rapport van dr. Saskia Montebovi Op basis van haar recent verdedigd proefschrift Gevolgen van de integratie in de Nederlandse wetgeving van concepten als privatisering, activering en re-integratie Ex post: knelpunten en lacunes bij de toepassing van de Nederlandse wetgeving Ex ante: aanbevelingen voor Nederlandse en Europese initiatieven Bijzonder toegespitst op NL-B en NL-D

7 Nederlandse wetgeving De Nederlandse regeling is sterk verschillende van die van de andere lidstaten, onder meer de buurlanden Loondoorbetalingsverplichting voor de werkgever gedurende 104 weken (2 jaar) private arbeidsrechtelijke verantwoordelijkheid is wel een ziekte-uitkering in de zin van de verordeningen

8 Nederlandse wetgeving Prikkelfilosofie : werknemer en werkgever prikkelen om de zieke werknemer in het arbeidsproces te behouden of zo snel mogelijk te laten terugkeren Vb. wet verbetering poortwachter (2002) Vb. rol van private re-integratiebedrijven bij de uitvoering van de wet-wia

9 Algemene conclusies van het onderzoek Nederlandse regels zijn niet altijd gekend en niet altijd toepasbaar in grensoverschrijdende situaties Het ontbreekt aan een transparant buitenlandbeleid Onaantrekkelijk om in zulke situaties de Nederlandse regelingen toe te passen Wetslacunes Onduidelijke regelingen Sterk nationaal georiënteerd Nederlands beleid Belemmering op het vrij verkeer van werknemers en impact op de sociale cohesie in grensgebieden

10 Algemene conclusies van onderzoek Toch positieve ervaring met de buurlanden Vooral via het gebruik van bestaande netwerken tussen uitvoeringsorganen en artsen Telefonisch en digitaal contact Jaarlijkse bijeenkomsten

11 Knelpunten Bij relatie tussen NL-werkgever en de in het buitenland wonende werknemer Hoe re-integratie in het woonland bewerkstellingen? Mogelijk botsing met de daar geldende regels en het daar geldende re-integratiebeleid

12 Knelpunten Bij relatie tussen buitenlandse werkgever en de werknemer die naar Nederlands recht verzekerd is Buitenlandse werkgever is niet vertrouwd met de NL verplichting m.b.t. loondoorbetaling, re-integratie,. Nochtans ernstig te nemen verplichtingen: risico op sancties Tijdens loondoorbetaling (privaatrechtelijke opdracht) geen ondersteuning van de werkgever/werknemer door een overheidsinstantie Werknemer riskeert tussen wal en schip terecht te komen

13 Knelpunten Toepassing van Nederlandse regels in het buitenland blijkt niet altijd mogelijk en gebeurt niet steeds coherent Zie verschil in beoordeling van gedeeltelijke of volledige arbeidsongeschiktheid tussen NL en B (gedeeltelijke reintegratie vs. volledige rust) Waar moet de re-integratie worden opgestart: in NL of in het buitenland?

14 Knelpunten Niet toepassen van werkgelegenheidssubsidies of reintegratiemaatregelen indien de werknemer in het buitenland woont Maatwerk UWV leidt tot rechtsonzekerheid- en onduidelijkheid hoe past UWV de redelijkheidstoets toe? het UWV eist geen re-integratieverslag bij een WIAaanvraag indien werknemer in het buitenland woont

15 Knelpunten Ongelijke duur in de verschillende lidstaten van de kortdurende arbeidsongeschiktheid (ziekte-uitkering; loondoorbetaling) en dus van de aanvang van de langdurige arbeidsongeschiktheid (invaliditeitsuitkering) NL: 104 weken D: 78 weken B: 1 maand/1 jaar Toepassen van Nederlandse re-integratie verplichting bij beperkte WIA-uitkering (indien grotere pro-rata buitenlandse invaliditeitsuitkering)

16 Buitenlandse medische rapporten Europese regels: wederzijdse erkenning van buitenlandse medische rapporten en controles Het debiteurorgaan kan ook specifiek aangeven welke informatie het nodig heeft (bijv. over belastbaarheid en beschikbaarheid) (art. 87 Vo 987/2009) Het bevoegde orgaan heeft het recht om een medisch onderzoek door een eigen arts te laten uitvoeren (art. 27 Vo 987/2009) Gebeurt vaak door Nederlandse organen Verschillen in medische beoordelingen

17 Buitenlandse medische rapporten Medische rapporten uit het buitenland zijn niet zonder meer bruikbaar voor toepassing van de Nederlandse wetgeving Hoe moet de NL werkgever daar mee omgaan bij de beoordeling van de belastbaarheid en beschikbaarheid? Wat indien de medische beoordelingen over eventuele re-integratie niet overeenkomen met wat in NL gebruikelijk is?

18 Buitenlandse medische rapporten Duitse medische rapporten sluiten beter dan de Belgische aan op de Nederlandse vereisten Zijn uitvoeriger en houden meer rekening met reintegratiemogelijkheden Belgische medische rapporten bieden vaak onvoldoende houvast voor het UWV of de werkgever

19 Oplossingen en voorstellen: op nationaal niveau Verkorting van de maximale loondoorbetalingsperiode van 104 weken Of flexibel toepassing van deze periode in grensoverschrijdende situaties Betere ondersteuning door de Nederlandse bevoegde instellingen aan werkgevers Bureaus Belgische/Duitse zaken Betere informatievoorziening over de Nederlandse wetgeving en de toepassing ervan Invoeren van grenseffectentoets

20 Oplossingen en voorstellen: op regionaal niveau Uitbreiden van netwerkmogelijkheden Grensoverschrijdende samenwerking tussen instellingen betrokken bij re-integratievraagstukken Om betrouwbare informatie te verstrekken aan werknemers en werkgevers Meer bilaterale of multilaterale afspraken om zo de hiaten in de Europese wetgeving op te vullen

21 Oplossingen en voorstellen: op EU niveau Incorporatie van re-integratiemaatregelen in de Europese verordeningen Nu slechts twee bepalingen (art. 27 en 87 Vo 987/2009) Geen onderscheid tussen uitkeringen en vertrekkingen (bijv. een re-integratiemaatregel) Woonland exclusief bevoegd maken?

22 Oplossingen en voorstellen: op EU niveau Oplossing voor de hiaten die ontstaan indien de invaliditeitsuitkeringen in de verschillende bevoegde lidstaten niet gelijktijdig aanvangen (WIA-gat) Verplichting tot het gelijktijdig ingaan van alle invaliditeitsuitkeringen? Oplossing voor het verschil in beoordelingen van de (graad van) arbeidsongeschiktheid Geïntegreerde aanpak re-integratiebeleid?

23 Hartelijk dank voor uw aandacht