EVALUATIE VIERSLAGLEREN

Transcriptie

1 EVALUATIE VIERSLAGLEREN ARBEIDSMARKTPLATFORM PO. Van en voor werkgevers en werknemers

2 CAOP in opdracht van het Arbeidsmarktplatform PO November 2016 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, CD, internet of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur. 2

3 3

4 Inhoudsopgave Samenvatting 6 1. Inleiding Opzet Leeswijzer Voorafgaand aan VierSlagLeren Bekendheid VierSlagLeren Reden deelname Verwachtingen vooraf Deelname aan VierSlagLeren Opleiding Studieverlof Samenwerking leerkrachten Begeleiding startende leerkracht Aanstelling na VierSlagLeren Oordeel over VierSlagLeren Tevredenheid Succesfactoren Knelpunten Opbrengsten VierSlagLeren Realisatie verwachtingen Opbrengsten VierSlagLeren Schoolontwikkeling en ontwikkeling lerarenteam Overige opbrengsten Informatievoorziening Informatievoorziening Contact Conclusie 35 4

5 5

6 Samenvatting De subsidieregeling VierSlagLeren slaat vier vliegen in één klap. Een startende en een zittende leerkracht vormen samen een lerarenduo. De startende leerkracht behaalt met behulp van de regeling niet alleen een master, maar doet tegelijkertijd werkervaring op, wordt breder inzetbaar en heeft uitzicht op een vaste aanstelling. Tegelijkertijd behaalt ook de zittende leerkracht een master. Aan het eind van het schooljaar is de eerste tranche van VierSlagLeren ten einde gekomen. In deze samenvatting leest u de belangrijkste bevindingen uit de evaluatie van de eerste tranche VierSlagLeren: VierSlagLeren Hiervoor zijn deelnemende startende en zittende leerkrachten en contactpersonen van de betreffende schoolbesturen met behulp van een online enquête bevraagd over hun verwachtingen voorafgaand aan VierSlagLeren, hun ervaringen tijdens de looptijd van de regeling en de leerpunten die zij meegeven. In totaal heeft 75 procent van de leerkrachten deelgenomen aan de enquête, ten opzichte van 85 procent van de schoolbesturen. Voorafgaand aan VierSlagLeren Schoolbestuur belangrijke informatiebron Leerkrachten zijn met name via het schoolbestuur op de hoogte gebracht van het bestaan van VierSlagLeren. Ongeveer 48 procent van de zittende leerkrachten geeft aan door het bestuur geattendeerd te zijn op de subsidieregeling, ten opzichte van ruim 54 procent van de startende leerkrachten. Zittende leerkrachten zijn ook vaak door de schoolleider geattendeerd (ruim 57 procent), terwijl startende leerkrachten relatief vaak door de pabo geattendeerd zijn (ruim 24 procent). Voor schoolbesturen zijn nieuwsbrieven een belangrijke informatiebron gebleken. Zo geeft ruim 42 procent van de schoolbesturen aan via de nieuwsbrief van het Arbeidsmarktplatform PO geattendeerd te zijn op de subsidieregeling, terwijl ruim een kwart van de schoolbesturen aangeeft via de nieuwsbrief van de PO-Raad geattendeerd te zijn. Meer masters voor de klas Schoolbesturen geven met name aan deel te nemen aan VierSlagLeren om het aandeel masters voor de klas te verhogen en hiermee een kwaliteitsimpuls te geven aan het onderwijs (ruim 74 procent). Ook de baankans voor startende leerkrachten speelt een belangrijke rol, evenals de ontwikkeling van het lerarenteam. Bij leerkrachten zien we dat zittende leerkrachten voornamelijk deelnemen om een master te kunnen volgen (ruim 76 procent) en om gebruik te kunnen maken van het extra studieverlof (ruim 42 procent). Startende leerkrachten vinden daarentegen met name het uitzicht op een vaste baan van belang (89 procent), gevolgd door de combinatie van werken en leren (ruim 65 procent). Deze beweegredenen komen grotendeels overeen met de verwachtingen die leerkrachten voor de start van VierSlagLeren hebben. Zo geeft een groot deel van de leerkrachten aan meerwaarde te verwachten als het gaat om de combinatie werken en leren. Dit levert volgens hen meer verdieping op. Ook kan het geleerde daardoor beter in de praktijk worden toegepast. Daarnaast worden de gunstige voorwaarden, bijvoorbeeld als het gaat om het studieverlof, in dit kader vaak genoemd. 6

7 Deelname aan VierSlagLeren Master SEN populair Leerkrachten hebben gedurende VierSlagLeren met name de master Special Educational Needs gevolgd (53 procent), gevolgd door de master Leren & Innoveren (ruim 38 procent). Startende leerkrachten kiezen vaker voor de master Special Educational Needs, terwijl zittende leerkrachten vaker kiezen voor de master Leren & Innoveren. Deze masteropleidingen zijn met name gevolgd als verdieping of specialisatie (ruim 84 procent). Daarnaast wordt door leerkrachten ook regelmatig aangegeven dat de opleiding goed staat op hun cv en dat de opleiding zorgt voor een bredere inzetbaarheid. Ruim 43 en ruim 41 procent van de leerkrachten benoemt deze argumenten. Ten tijde van de enquête geeft bijna 79 procent van de leerkrachten aan geslaagd te zijn. Vijf procent is voortijdig gestopt met de opleiding, terwijl ruim 16 procent aangeeft vertraging op te lopen. Een grote meerderheid van de startende leerkrachten, ruim 93 procent, heeft na afloop van VierSlagLeren een vaste aanstelling aangeboden gekregen. Zonder deelname VierSlagLeren geen master? Een ruime groep leerkrachten geeft aan dat zij zonder deelname aan VierSlagLeren niet gestart zouden zijn met hun masteropleiding. Zittende leerkrachten geven dit iets vaker aan dan startende leerkrachten. Zo geeft ruim 45 procent van de zittende leerkrachten aan niet gestart te zijn, ten opzichte van 30 procent van de startende leerkrachten. Ongeveer een kwart van de leerkrachten geeft aan niet te weten of zij zonder deelname gestart zouden zijn met een masteropleiding. Tevreden over samenwerking Een meerderheid van de leerkrachten is tevreden over de samenwerking met de andere leerkracht. Wel zijn startende leerkrachten iets minder tevreden dan zittende leerkrachten (ruim 53 procent versus bijna 66 procent (zeer) tevreden). Leerkrachten die ontevreden zijn, geven met name aan dat de samenwerking niet altijd goed van de grond is gekomen. Bijvoorbeeld omdat verschillende opleidingen zijn gevolgd, of omdat leerkrachten in een andere klas of op een andere school werken. Er is ook een groep startende leerkrachten die kritisch oordeelt over de begeleiding die zij hebben ontvangen. Begeleiding van de startende leerkrachten is een van de voorwaarden van VierSlagLeren, maar deze begeleiding kwam in de praktijk niet altijd voor of slechts in beperkte mate. Leerkrachten die wél tevreden zijn over de begeleiding, zo n 61 procent, geven veelal aan dat het prettig is om een aanspreekpunt te hebben. Startende leerkrachten zijn met name begeleid door de zittende leerkracht, een andere leerkracht of de schoolleider. De zittende leerkrachten die begeleiding hebben gegeven, noemen dit over het algemeen zwaar, maar waardevol, omdat zij hier zelf ook van geleerd hebben. Oordeel over VierSlagLeren Ruime meerderheid tevreden Een ruime meerderheid van de leerkrachten, 76 procent, is in het algemeen - (zeer) tevreden met VierSlagLeren. Daarbij zien we dat zittende leerkrachten meer tevreden zijn dan startende leerkrachten. In vergelijking met de schoolbesturen zijn schoolbesturen echter meer tevreden: bijna 83 procent van de schoolbesturen geeft aan (zeer) tevreden te zijn. Deze leerkrachten en schoolbesturen noemen VierSlagLeren veelal een goed initiatief, met een goede uitwerking en voorwaarden, zowel in tijd als financieel. Ook wordt de combinatie werken en leren regelmatig als positief aspect genoemd, evenals het kunnen leren van elkaar als startende en zittende leerkracht. De leerkrachten en besturen die iets minder tevreden zijn, noemen met name de zwaarte van het traject als knelpunt. Niet iedere leerkracht kan de combinatie werken en leren aan. Ook het uitvallen van een van de twee leerkrachten wordt door sommigen als knelpunt omschreven, evenals de administratieve last en het niet goed van de grond komen van de begeleiding en samenwerking. 7

8 Opbrengsten VierSlagLeren Leerkracht heeft meer vaardigheden Wanneer gevraagd wordt naar de opbrengsten, noemen leerkrachten hun uitgebreide kennis en vaardigheden en bredere inzetbaarheid als grootste opbrengsten van VierSlagLeren. Zo geeft 96 procent van de leerkrachten aan naar aanleiding van VierSlagLeren over meer vaardigheden te beschikken. Zittende leerkrachten geven vaker dan startende leerkrachten aan naar aanleiding van VierSlagLeren zicht te hebben op een andere functie of andere invulling van het takenpakket. Ook een ruime meerderheid van de schoolbesturen geeft aan dat leerkrachten beschikken over meer kennis en vaardigheden en dat zij breder inzetbaar zijn geworden. VierSlagLeren heeft in veel gevallen ook bijgedragen aan schoolontwikkeling en de ontwikkeling van het lerarenteam. De schoolontwikkeling heeft met name een impuls gekregen door de nieuwe kennis die dankzij de opleiding de school in is gebracht, doordat leerkrachten meer kennis zijn gaan delen en door de bredere inzetbaarheid van leerkrachten. Het lerarenteam is over het algemeen verder ontwikkeld doordat er meer samenwerking is tussen leerkrachten, er sprake is van betere afstemming en doordat alle leerkrachten in het proces worden meegezogen. Echter, er zijn ook enkele leerkrachten en schoolbesturen die niet of onvoldoende het idee hebben dat VierSlagLeren heeft bijgedragen aan de schoolontwikkeling of de ontwikkeling van het lerarenteam. Informatievoorziening Tevreden over informatie Het Arbeidsmarktplatform PO publiceert op haar website informatie over VierSlagLeren. Een ruime meerderheid van de schoolbesturen geeft aan deze informatie gelezen te hebben. Leerkrachten doen dit aanzienlijk minder vaak: ongeveer 39 procent heeft de informatie gelezen. De informatie wordt in grote mate omschreven als informatief, goed vindbaar en bruikbaar. Schoolbesturen hebben ook vaker dan leerkrachten per of telefonisch contact gehad met het Arbeidsmarktplatform PO: respectievelijk zo n 63 procent van de schoolbesturen geeft dit aan, ten opzichte van 11 procent van de leerkrachten. Beiden zijn echter overwegend tevreden over het contact. Zo geeft een ruime meerderheid van de schoolbesturen en leerkrachten aan netjes te woord te zijn gestaan en dat het antwoord hen vooruit heeft geholpen. 8

9 1. Inleiding De subsidieregeling VierSlagLeren 1 slaat vier vliegen in één klap. Een startende en een zittende leerkracht vormen samen een lerarenduo. De startende leerkracht behaalt met behulp van de regeling niet alleen een master, maar doet tegelijkertijd werkervaring op, wordt breder inzetbaar en heeft uitzicht op een vaste aanstelling. Tegelijkertijd behaalt ook de zittende leerkracht een master. De zittende leerkracht is hierdoor breder inzetbaar en hoger opgeleid. VierSlagLeren stelt scholen in staat startende leerkrachten aan zich te binden, een bijdrage te leveren aan de kwaliteit van het leraarsberoep en de masterambitie en schoolontwikkeling te bevorderen. VierSlagLeren in het kort: Een startende leerkracht (zonder vaste baan in het onderwijs) en een zittende leerkracht volgen beiden een masteropleiding met de Lerarenbeurs en werken samen aan een (onderzoeks)project rond onderwijsontwikkeling; De zittende leerkracht krijgt 12 uur extra studieverlof, naast het studieverlof vanuit de Lerarenbeurs; De starter krijgt een dienstverband voor twee jaar en vervangt de zittende leerkracht gedurende twee dagen per week. Zij vormen een duo; Per lerarenduo ontvangt het bestuur een tegemoetkoming in de verletkosten van de zittende leerkracht bovenop de vergoedingen vanuit de Lerarenbeurs. Aan het eind van het schooljaar is de eerste tranche van VierSlagLeren, VierSlagLeren , ten einde gekomen. Het Arbeidsmarktplatform PO heeft het CAOP gevraagd deze eerste tranche te evalueren. Dit rapport bevat de uitkomsten van deze evaluatie. 1.1 Opzet De centrale doelstelling van de evaluatie bestaat uit het beantwoorden van de volgende vraag: Hoe is de uitvoering van de subsidieregeling VierSlagLeren verlopen, wat zijn de ervaringen van deelnemers en wat zijn belangrijke leerervaringen naar de toekomst? Onderzoeksopzet De evaluatie focust op de ervaringen van de deelnemers aan de subsidieregeling VierSlagLeren De ervaringen van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en/of het Arbeidsmarktplatform PO maken daarmee geen deel uit van deze evaluatie. Dit geldt ook voor de ervaringen met andere, nog lopende, tranches van VierSlagLeren. De evaluatie is uitgevoerd met behulp van twee online enquêtes: een voor (zittende en startende) leerkrachten en een voor contactpersonen namens het schoolbestuur. Aan de deelnemers zijn verschillende vragen voorgelegd over hun ervaringen met VierSlagLeren, de opleiding die zij hebben gevolgd en de informatievoorziening over VierSlagLeren. Daarbij is, waar relevant, onderscheid gemaakt in de vragen die zijn voorgelegd aan schoolbesturen, aan startende 1 De subsidieregeling wordt bekostigd door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en wordt uitgevoerd door het Arbeidsmarktplatform PO. 9

10 leerkrachten en aan zittende leerkrachten. De enquêtes zijn uitgezet in de periode van 20 september tot 18 oktober Tabel 1 geeft weer in hoeverre deelnemers aan VierSlagLeren de enquête hebben ingevuld. Van de 246 uitgenodigde leerkrachten hebben 184 leerkrachten de enquête volledig ingevuld. Dit komt neer op een responspercentage van 75 procent. Het responspercentage onder contactpersonen van schoolbesturen ligt met 85 procent iets hoger. In totaal hebben 35 van de 41 contactpersonen de enquête volledig ingevuld. Zij zijn met name werkzaam als schoolleider (34,3 procent), hoofd P&O (20 procent) of als P&O medewerker (14,3 procent). Tabel 1.1 Respons enquêtes Leerkrachten Schoolbesturen Uitgenodigd Deelgenomen Responspercentage 75% 85% 1.2 Leeswijzer Hoofdstuk 2 gaat in op de verwachtingen van deelnemers vóór hun deelname aan VierSlagLeren. Waarom hebben zij zich aangemeld voor VierSlagLeren en welke verwachtingen hadden zij vooraf? Hoofdstuk 3 gaat vervolgens in op de ervaringen van deelnemers gedurende de opleiding. Eerst wordt in kaart gebracht welke opleiding zij gevolgd hebben en met welke reden. Vervolgens wordt ingegaan op de samenwerking tussen de zittende en startende leerkracht, de begeleiding die startende leerkrachten hebben ontvangen en de aanstelling die zij aangeboden hebben gekregen na afloop van VierSlagLeren. In hoofdstuk 4 wordt ingegaan op het algemene oordeel van de deelnemers over VierSlagLeren: in hoeverre zijn zij tevreden over de subsidieregeling en welke succes- en knelpunten hebben zij ervaren? Hoofdstuk 5 gaat dieper in op de opbrengsten van VierSlagLeren: in hoeverre heeft de subsidieregeling bijvoorbeeld bijgedragen aan schoolontwikkeling en de ontwikkeling van het lerarenteam? Tot slot worden in de conclusie de belangrijkste leerpunten uit deze evaluatie uiteengezet. 10

11 2. Voorafgaand aan VierSlagLeren Dit hoofdstuk brengt in kaart hoe deelnemers aan VierSlagLeren bekend zijn geraakt met de subsidieregeling. Vervolgens wordt ingegaan op redenen om deel te nemen aan VierSlagLeren en de verwachtingen vooraf. 2.1 Bekendheid VierSlagLeren Leerkrachten op de hoogte via eigen school of bestuur Leerkrachten zijn met name via het eigen schoolbestuur bekend geraakt met VierSlagLeren. Ook de eigen schoolleider speelt hierin een belangrijke rol, evenals de pabo-instelling. Wel zijn er zichtbare verschillen tussen de wijze waarop startende leerkrachten en zittende leerkrachten bekend zijn geraakt met VierSlagLeren (zie grafiek 2.1). Zo geven zittende leerkrachten met name aan via de eigen schoolleider (57,4 procent) bekend te zijn geraakt met de subsidieregeling, gevolgd door het eigen schoolbestuur (47,9 procent) en een andere leerkracht (9,6 procent). Slechts in beperkte mate zijn zij via de website van werknemersorganisatie(s), de website van de PO-Raad of via social media bekend geraakt met VierSlagLeren. Dat geldt ook voor startende leerkrachten. Zij zijn met name via het eigen schoolbestuur (54,4 procent), de eigen pabo (24,4 procent) en de stageschool (12,2 procent) bekend geraakt met de subsidieregeling. Grafiek 2.1 Hoe is de leerkracht bekend geraakt met VierSlagLeren? (N = 94 (zittende leerkracht) en N = 90 (startende leerkracht), meerdere antwoorden mogelijk) 2 Mijn schoolleider Mijn schoolbestuur Mijn pabo-instelling Mijn stageschool Een andere leerkracht Mijn duo-leerkracht Website Arbeidsmarktplatform PO Nieuwsbrief werknemersorganisatie(s) Mijn masteropleiding Social media Website PO-Raad Website werknemersorganisatie(s) Presentatie Arbeidsmarktplatform PO Anders, namelijk 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% Zittende leerkracht Startende leerkracht 2 Niet alle antwoordopties zijn zowel aan startende als aan zittende leerkrachten voorgelegd. Dit geldt voor via mijn schoolleider, die enkel is voorgelegd aan zittende leerkrachten. De antwoordopties via mijn stageschool en via mijn Pabo-instelling zijn alleen voorgelegd aan startende leerkrachten. 11

12 Schoolbesturen op de hoogte dankzij nieuwsbrief Voor leerkrachten is de eigen school of het eigen bestuur een belangrijke bron van informatie als het gaat om de bekendheid met VierSlagLeren. Schoolbesturen geven voornamelijk aan bekend te zijn geraakt met VierSlagLeren dankzij de nieuwsbrief van het Arbeidsmarktplatform PO (42,9 procent). Ook de nieuwsbrief van de PO-Raad is een belangrijke bron (25,7 procent), gevolgd door de website van het Arbeidsmarktplatform PO (22,9 procent). De website en nieuwsbrief van de werknemersorganisatie(s) is niet gebruikt als bron, terwijl social media slechts in beperkte mate voor bekendheid heeft gezorgd. Uit de open antwoorden blijkt aanvullend dat een deel van contactpersonen via het eigen schoolbestuur op de hoogte is gebracht over VierSlagLeren. Grafiek 2.2 Hoe is het schoolbestuur bekend geraakt met VierSlagLeren? (N = 35, meerdere antwoorden mogelijk) Nieuwsbrief Arbeidsmarktplatform PO Nieuwsbrief PO-Raad Website Arbeidsmarktplatform PO 2.2 Reden deelname Pabo Presentatie Arbeidsmarktplatform PO Zittende leerkracht Website PO-Raad Startende leerkracht Ander schoolbestuur Social media Nieuwsbrief werknemersorganisatie(s) Website werknemersorganisatie(s) Anders, namelijk 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50% Volgen van opleiding belangrijke reden Voor zowel zittende als startende leerkrachten is het kunnen volgen van een opleiding een belangrijk argument om deel te nemen aan VierSlagLeren (zie grafiek 2.3 en 2.4). Zo geeft ruim 76 procent van de zittende leerkrachten aan deel te nemen omdat zij graag een master willen volgen. Ruim 65 procent van de startende leerkrachten geeft aan deel te nemen, omdat zij graag willen doorstuderen voor een master en tegelijkertijd willen werken. Voor startende leerkrachten is dit echter niet de belangrijkste reden. Zo geeft bijna 89 procent van de startende leerkrachten aan deel te nemen vanwege het uitzicht op een vaste baan. Een enkeling geeft daarnaast aan als zittende leerkracht deel te nemen omdat zij startende leerkrachten graag een baan willen bieden. Het voelde goed om een startende leerkracht werk te bieden. (zittende leerkracht) Voor zowel zittende leerkrachten als voor startende leerkrachten is samenwerken aan schoolontwikkeling een minder belangrijke reden om deel te nemen aan VierSlagLeren. Dit geldt ook voor de begeleiding van de startende leerkracht door een zittende leerkracht. Zo geeft ruim 21 procent van de zittende leerkrachten aan deel te nemen aan VierSlagLeren omdat zij het leuk vinden om een startende leerkracht te begeleiden. 12

13 Grafiek 2.3 Reden(en) voor zittende leerkrachten om deel te nemen aan VierSlagLeren (N = 94, meerdere antwoorden mogelijk) Ik wilde graag een master gaan volgen Extra studieverlof voor zittende leerkracht Ik werk graag samen aan schoolontwikkeling Ik vind het leuk om een startende leerkracht te begeleiden Anders, namelijk 0% 20% 40% 60% 80% 100% Grafiek 2.4 Reden(en) voor startende leerkrachten om deel te nemen aan VierSlagLeren (N = 90, meerdere antwoorden mogelijk) Zicht op een vaste baan Ik wilde graag doorstuderen voor een master en tegelijkertijd werken Goed vooruitzicht om door een zittende leerkracht begeleid te worden Ik werk graag samen aan schoolontwikkeling Anders, namelijk 0% 20% 40% 60% 80% 100% Meer masters voor de klas van belang De kwaliteit van het onderwijs is voor de schoolbesturen het belangrijkste argument om deel te nemen aan VierSlagLeren. Ruim 74 procent van de schoolbesturen geeft aan deel te nemen omdat het hebben van meer masters voor de klas goed is voor de kwaliteit van het onderwijs (zie grafiek 2.5). Ook de baankansen voor jonge leerkrachten spelen een belangrijke rol, evenals de impuls die met VierSlagLeren gegeven wordt aan de professionele ontwikkeling van het lerarenteam. Slechts een beperkt aantal schoolbesturen, ruim 14 procent, neemt deel aan VierSlagLeren om in te spelen op de vergrijzing van het personeelsbestand. 13

14 Grafiek 2.5 Reden(en) voor schoolbesturen om deel te nemen aan VierSlagLeren (N = 35, meerdere antwoorden mogelijk) Goed voor kwaliteit van het onderwijs: masters voor de klas 2.3 Verwachtingen vooraf Baankans voor jonge leerkracht Goed voor professionele ontwikkeling lerarenteam Extra studieverlof zittende leerkracht Bredere inzetbaarheid van leerkracht Inspelen op vergrijzing personeelsbestand Anders, namelijk 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% Wanneer leerkrachten wordt gevraagd naar hun verwachtingen voorafgaand aan VierSlagLeren, blijkt dat hun verwachtingen vooraf in een vijftal verwachtingen samen te vatten zijn: meerwaarde werken en leren: een groot deel van de startende en zittende leerkrachten verwacht dat de combinatie van leren en werken van meerwaarde is. Zij kunnen zich zo verder ontwikkelen en verdiepen, maar kunnen het geleerde ook direct in de praktijk brengen; gunstige voorwaarden: een groot deel van zittende leerkrachten wijst op de gunstige voorwaarden van VierSlagLeren, zoals het studieverlof. Hierdoor hopen zij op een betere balans tussen werk en privé en voldoende rust en tijd om de studie met succes af te kunnen ronden; samenwerking: een deel van de startende en zittende leerkrachten geeft aan dat zij hopen op een betere samenwerking en kennisdeling tussen leerkrachten dankzij VierSlagLeren; begeleiding: een deel van de startende leerkrachten verwacht dankzij VierSlagLeren goede begeleiding te krijgen en vaste aanstelling: een deel van de startende leerkrachten geeft aan een vaste aanstelling te krijgen dankzij deelname aan VierSlagLeren. De rust en tijd om mij volledig te kunnen inzetten voor mijn studie. Verder plezier in het begeleiden van een startende leerkracht, om die houvast en zelfvertrouwen te geven om de eigen klas te runnen. (zittende leerkracht) Dat er kansen kwamen. Enerzijds kennis opdoen en samen leren, anderzijds dat ik me kon ontwikkelen en dat de (kleine) school er een collega bij kreeg en er (eindelijk) tijd vrij kwam voor onderwijsontwikkeling. Door VierSlagLeren zou ik tijd krijgen om de master te volgen om het behapbaar te maken. Zo kon ik alles uit de master halen. (zittende leerkracht) Ook de schoolbesturen zijn gevraagd naar hun verwachtingen vooraf. Hun verwachtingen zijn eveneens samen te vatten: professionalisering: een groot deel van de schoolbesturen geeft aan met name een impuls te willen geven aan de professionalisering van leerkrachten. Hieraan gerelateerd geven zij aan leerkrachten uit te willen dagen om zich te ontwikkelen; 14

15 meer masters: een deel van de schoolbesturen geeft aan dankzij VierSlagLeren meer masters voor de klas te willen krijgen. Dit geeft volgens deze schoolbesturen een kwaliteitsimpuls aan het onderwijs en werkgelegenheid: een deel van de schoolbesturen geeft aan te verwachten dat zij werkgelegenheid kunnen bieden aan startende leerkrachten. Daadwerkelijk vier slagen kunnen maken. Een impuls aan professionalisering en schoolontwikkeling, kansen benutten voor werkgelegenheid talenten en samenwerking. (schoolbestuur) Een kans om een jonge medewerker een betaalde plek te bieden en zich tevens te professionaliseren. Samenwerking met een specifieke collega en een team. Een olievlekwerking" t.a.v. scholing voor zittende leerkrachten. (schoolbestuur) 15

16 3. Deelname aan VierSlagLeren Hoofdstuk 3 brengt in kaart hoe deelname aan VierSlagLeren is verlopen. Welke master hebben leerkrachten bijvoorbeeld gevolgd en met welke reden? En in hoeverre hebben zij hun master afgerond aan het einde van VierSlagLeren? Aansluitend wordt in hoofdstuk 3 ingegaan op verschillende aspecten van VierSlagLeren, zoals de begeleiding van de startende leerkracht, de samenwerking tussen de zittende en startende leerkracht en het type aanstelling dat startende leerkrachten na afloop van VierSlagLeren aangeboden hebben gekregen. 3.1 Opleiding Master SEN meest populair Meer dan de helft van de leerkrachten heeft tijdens de deelname aan VierSlagLeren de master Special Educational Needs gevolgd (53 procent). Ook de master Leren en Innoveren is relatief vaak gevolgd: ruim 38 procent van de leerkrachten heeft aangegeven deze opleiding te hebben gevolgd (zie grafiek 3.1). Leerkrachten die hebben aangegeven een andere opleiding te hebben gevolgd, geven onder andere aan dat dit gaat om de master Urban Education of de master Management & Innovation. Als we kijken naar de verschillen tussen startende en zittende leerkrachten, zien we dat startende leerkrachten vaker kiezen voor de master Special Educational Needs, terwijl zij minder vaak kiezen voor de master Leren en Innoveren. Deze master is met name populair onder zittende leerkrachten: bijna 48 procent van de zittende leerkrachten geeft aan deze opleiding te hebben gevolgd. Grafiek 3.1 Welke masteropleiding is gevolgd/wordt gevolgd door leerkrachten in het kader van VierSlagLeren? (N = 184) 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Master SEN Master Leren en Innoveren Hbo master Pedagogiek WO master Onderwijskunde Anders, namelijk Pedagogische Wetenschappen Totaal Zittende leerkracht Startende leerkracht 16

17 Opleiding gevolgd voor verdere verdieping/specialisatie Leerkrachten zijn met name een masteropleiding gaan volgen om zich verder te kunnen verdiepen/specialiseren (zie grafiek 3.2). Ruim 84 procent van de leerkrachten geeft dit als reden aan. Ruim vier op de tien leerkrachten geeft daarnaast aan de opleiding te volgen omdat het goed is voor hun cv of omdat zij hierdoor breder inzetbaar worden. Een hogere inschaling speelt minder vaak een rol: slechts zo n 14 procent van de leerkrachten geeft aan hiervoor de opleiding te hebben gevolgd. Leerkrachten die een andere reden benoemen, geven vooral aan dat zij de opleiding zijn gaan volgen vanwege het uitzicht op een vaste baan (startende leerkrachten), voor hun eigen ontwikkeling of omdat zij in het speciaal onderwijs willen gaan werken. Er zijn grote verschillen in de toelichting van zittende en startende leerkrachten. Zo volgen startende leerkrachten vaker een masteropleiding omdat dit goed is voor hun cv (ruim 57 procent versus ruim 29 procent van de zittende leerkrachten). Zittende leerkrachten volgen daarentegen vaker een opleiding zodat zij een andere invulling kunnen geven aan hun takenpakket (ruim 23 procent versus 10 procent van de startende leerkrachten). Grafiek 3.2 Waarom is een masteropleiding gevolgd door leerkrachten? (N = 184, meerdere antwoorden mogelijk) Verdere verdieping/specialisatie Goed voor mijn cv Breder inzetbaar Meer verantwoordelijkheid Uitbreiding takenpakket Andere invulling takenpakket Hogere inschaling Anders, namelijk 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% Merendeel van de lerarenduo s heeft VierSlagLeren in dezelfde samenstelling doorlopen Een ruime meerderheid van de leerkrachten, ruim 97 procent, geeft aan vanaf de start van VierSlagLeren deel te nemen aan de subsidieregeling. Dit betekent dat het merendeel van de duo s in stand is gebleven. Bij 3 procent van de leerkrachten is sprake van een wisseling, doordat een zittende of startende leerkracht voortijdig is uitgevallen (door stoppen studie of beëindigen baan). Meerderheid leerkrachten is geslaagd Uit grafiek 3.3 blijkt dat een grote meerderheid van de leerkrachten, ruim 78 procent, de opleiding met succes heeft afgerond. Van alle leerkrachten geeft 16 procent aan vertraging op te lopen, terwijl vijf procent aangeeft voortijdig gestopt te zijn. 3 Startende leerkrachten lopen iets vaker vertraging op dan zittende leerkrachten, terwijl zittende leerkrachten iets vaker stoppen met de opleiding. Wel zijn de verschillen tussen beide groepen minimaal. 3 Het met succes afronden van de studie is geen vereiste voor VierSlagLeren. 17

18 Grafiek 3.3 Hoe ver is de leerkracht gevorderd met de masteropleiding? (N = 179) 4 Totaal Zittende leerkracht Startende leerkracht 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Ik ben geslaagd Ik loop vertraging op Ik ben voortijdig gestopt Starters hebben geen behoefte aan meer werkervaring Aan startende leerkrachten is aanvullend gevraagd of zij, achteraf gezien, niet liever meer werkervaring wilden hebben alvorens een master te volgen. Het aandeel leerkrachten dat het hier mee eens is, is beperkt. Bijna 29 procent van de startende leerkrachten geeft aan achteraf graag meer werkervaring te hebben gehad, terwijl zo n 71 procent aangeeft hier geen behoefte aan te hebben. Leerkrachten die pleiten voor meer werkervaring, geven met name aan dat de combinatie werken en leren zwaar is voor een startende leerkracht. Ook heb je soms meer werkervaring nodig om te kunnen verdiepen tijdens de opleiding: er wordt bijvoorbeeld vaak naar praktijkvoorbeelden gevraagd, terwijl je deze als startende leerkracht nog onvoldoende kunt inbrengen. Leerkrachten die geen behoefte hebben aan meer werkervaring, geven aan dat het vooral prettig is om na een studie direct door te leren, zodat je in de studie-flow blijft en jezelf kunt blijven ontwikkelen. Bij deze master was werkervaring af en toe wel gewenst, maar ik heb er geen spijt van gehad om dit direct te doen na mijn studie. (startende leerkracht) Het is veel om meteen te gaan werken en ook weer met een nieuwe studie te beginnen. Je krijgt veel indrukken. Ik heb wel eens gezegd dat het beter zou zijn om eerst een jaar te werken en daarna de masteropleiding er bij te doen. (startende leerkracht) Deel leerkrachten zou zonder VierSlagLeren geen master volgen 38 procent van de leerkrachten zou zonder deelname aan VierSlagLeren geen masteropleiding zijn begonnen (zie grafiek 3.4). Een iets lager percentage, ruim 37 procent, geeft aan ook zonder VierSlagLeren een masteropleiding te zijn begonnen. Uit figuur 3.4 blijkt dat er een klein verschil is in de mening van startende en zittende leerkrachten. Zo geven startende leerkrachten vaker dan zittende leerkrachten aan een masteropleiding te zijn begonnen zonder VierSlagLeren (zo n 41 procent versus 34 procent). Zittende leerkrachten geven vaker aan niet met een masteropleiding te zijn begonnen zonder VierSlagLeren (ruim 45 procent versus 30 procent). 4 Deze vraag is enkel gesteld aan leerkrachten die vanaf de start deelnemen aan VierSlagLeren Aan leerkrachten die later zijn aangehaakt, is een separate vraag gesteld. Zij geven elk aan dat de studie volgens planning verloopt. Drie van de vijf leerkrachten zijn al geslaagd, twee leerkrachten geven aan dat zij verwachten eind dit schooljaar hun diploma te behalen. 18

19 Grafiek 3.4 Waren leerkrachten zonder deelname aan VierSlagLeren ook aan een masteropleiding begonnen? (N = 184) Totaal Zittende leerkracht Startende leerkracht 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Ja Nee Weet niet Leerkrachten die zonder VierSlagLeren niet gestart zouden zijn met een masteropleiding, geven met name aan dat zij het studieverlof zouden missen, waardoor de studie teveel tijd zou kosten. Ook geeft een deel van de startende leerkrachten aan dat de kosten dan te hoog zouden uitvallen. Tot slot geeft een deel van de leerkrachten aan dat zij vooral hebben deelgenomen vanwege de samenwerking met de duo-leerkracht en de combinatie van werken en leren. Zonder VierSlagLeren was dit waarschijnlijk niet mogelijk geweest. Ik werk 5 dagen en had zelf niet bedacht om te gaan studeren, dan wist ik niet hoe ik het zou moeten organiseren. Nu kreeg ik de duo-collega erbij op een presenteerblaadje en ik wist dat ik met haar goed zou kunnen samenwerken. Daarnaast vond ik de 2 dagen om te studeren erg aantrekkelijk. Ik heb dit als een kans voor mezelf gezien. (zittende leerkracht) 3.2 Studieverlof Bij deelname aan VierSlagLeren heeft de zittende leerkracht recht op maximaal 16 uur studieverlof per week. Dit studieverlof is opgebouwd uit maximaal 4 uur studieverlof vanuit de Lerarenbeurs (naar rato werktijdfactor), plus 12 uur extra studieverlof vanuit het Arbeidsmarktplatform PO (ongeacht de werktijdfactor). Aan de leerkrachten is gevraagd wat zij in deze studieverlofuren hebben gedaan. Hieruit blijkt dat zij de verlofuren aan een drietal taken hebben besteed. Het overgrote deel zijn taken gerelateerd aan de studie: het volgen van colleges, studeren, het maken van opdrachten en het uitvoeren van onderzoek. Andere taken zijn gerelateerd aan het werk in de klas: leerkrachten hebben bijvoorbeeld leerlingen extra begeleid, of lesobservaties uitgevoerd. Als derde zijn er taken gerelateerd aan de school. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om coaching en het geven van begeleiding aan de startende leerkracht. Een beperkt deel van de leerkrachten geeft aan geen gebruik gemaakt te hebben van het verlof. 3.3 Samenwerking leerkrachten Kleine meerderheid leerkrachten tevreden over samenwerking Tijdens VierSlagLeren vormen een startende en zittende leerkracht een lerarenduo. Aan zowel startende als aan zittende leerkrachten is gevraagd in hoeverre zij tevreden zijn met deze samenwerking (zie grafiek 3.5). Hieruit blijkt dat met name startende leerkrachten iets minder vaak tevreden zijn over deze samenwerking dan zittende leerkrachten. Zo geeft ruim 53 procent van de startende leerkrachten aan (zeer) tevreden te zijn, ten opzichte van bijna 66 procent van 19

20 de zittende leerkrachten. Startende leraren geven bovendien vaker aan (zeer) ontevreden te zijn over de samenwerking. Grafiek 3.5 Tevredenheid samenwerking met andere leerkracht (N = 184) Totaal Zittende leerkracht Startende leerkracht 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Zeer tevreden Tevreden Niet tevreden, niet ontevreden Ontevreden Zeer ontevreden Elkaar helpen is pluspunt Leerkrachten die tevreden zijn over de samenwerking met de andere leerkracht benoemen vooral de vlekkeloze samenwerking als pluspunt. Anderen geven aan het fijn te vinden om elkaar te kunnen helpen en van elkaar te kunnen leren. Zo werd in meerdere gevallen niet enkel de klas besproken, maar bijvoorbeeld ook de opleiding. Daarentegen zijn er ook meerdere leerkrachten die aangeven dat de samenwerking niet of nauwelijks van de grond is gekomen. Als reden hiervoor noemen zij het volgen van verschillende opleidingen, het werken in verschillende klassen, verschillende scholen of andere tijdstippen als belangrijkste argumenten. Hierdoor is het in de praktijk moeilijk gebleken om echt samen te werken. De samenwerking verliep erg vlot. We bespraken niet alleen zaken van onze klas, maar ook dingen waar we in de opleiding tegenaan liepen. Al deden we een verschillende opleiding, toch konden we elkaar op weg helpen. Erg prettig! (zittende leerkracht) Doordat we allebei op een andere dag onze studie volgden, was het zeer lastig om met elkaar te kunnen overleggen over het onderzoek. Wij hebben ook samen de klas gedaan, dat overleg ging wat makkelijker. (zittende leerkracht) 3.4 Begeleiding startende leerkracht Begeleiding door zittende leerkracht Een andere voorwaarde van VierSlagLeren is goede begeleiding van de startende leerkracht. Startende leerkrachten zijn in de praktijk met name begeleid door de zittende leerkracht met wie zij het VierSlagLeren-duo vormde (ruim 52 procent), gevolgd door begeleiding door een andere leerkracht (30 procent) en begeleiding door de schoolleider (ruim 26 procent). Opvallend is het relatief hoge aandeel startende leerkrachten, 30 procent, dat aangeeft door iemand anders begeleid te zijn. Wanneer we kijken naar de toelichting van deze leerkrachten, geeft een groot deel van hen aan begeleiding te hebben ontvangen van de ib er. Ook geeft een deel aan dat zij in de praktijk eigenlijk geen begeleiding hebben ontvangen. De begeleiding bestond volgens een groot deel van de startende leerkrachten met name uit praktische begeleiding, bijvoorbeeld over het reilen en zeilen op school, uit het beantwoorden van vragen van de startende leerkracht, het sparren over studieopdrachten en uit het voeren van gesprekken over de studievoortgang. Een aantal leerkrachten geeft aan meer intensieve 20

21 begeleiding gehad te hebben, bijvoorbeeld door lesobservaties, videocoaching, het geven van feedback op toetsen en intervisie. Echter, ook hier geeft een aantal leerkrachten aan dat de begeleiding in de praktijk niet of nauwelijks bestond. In het eerste jaar is mijn collega met wie ik VierSlagLeren deed een aantal keer bij mij in de klas geweest om mee te kijken en adviezen te geven. Hetzelfde geldt voor mijn leidinggevende. De leidinggevende gaf mij wel het gevoel dat ze achter me stond en dat ik vrijheid had. Dit was natuurlijk erg prettig. In het tweede jaar heeft de leidinggevende mij ook veel geholpen met het onderzoek. (startende leerkracht) Ik mocht altijd alles vragen aan collega s, maar verder was er weinig sprake van begeleiding en ik had geen inbreng in de manier van begeleiding. (startende leerkracht) Meerderheid starters tevreden met begeleiding Uit grafiek 3.6 blijkt dat een meerderheid van de startende leerkrachten tevreden is over de begeleiding die zij aangeboden hebben gekregen. Bijna 19 procent van de startende leerkrachten is zeer tevreden, terwijl ruim 42 procent tevreden is. Deze leerkrachten geven vooral aan dat het fijn is om bij iemand terecht te kunnen met vragen. Ook benoemen zij de feedback en ondersteuning die zij kregen van de begeleider als een positief aspect. Zo n 13 procent van de leerkrachten is echter ontevreden over de begeleiding, terwijl nog eens ruim 4 procent hier zeer ontevreden over is. De leerkrachten die ontevreden zijn over de begeleiding geven met name aan dat er te weinig of geen begeleiding heeft plaatsgevonden en dat er meer uitgehaald had kunnen worden. Grafiek 3.6 In hoeverre is de startende leerkracht tevreden met de begeleiding? (N = 94) 4,4% 13,3% 18,9% 21,1% 42,2% Zeer tevreden Tevreden Niet tevreden, niet ontevreden Ontevreden Zeer ontevreden Zittende leerkracht: begeleiding is leerzaam Aan de zittende leerkracht is gevraagd hoe zij het hebben ervaren om een startende leerkracht te begeleiden. Een groot deel van de zittende leerkrachten is positief over deze ervaring. Niet alleen hebben zij het idee de startende leerkracht geholpen te hebben, ook is het voor henzelf regelmatig leerzaam geweest. Zo geven enkele leerkrachten aan zelf ook feedback ontvangen te hebben van de startende leerkracht. Enkele zittende leerkrachten geven aan de begeleiding wel af en toe wel lastig gevonden te hebben. Met name als je niet voor dezelfde groep staat en elkaar amper ziet, is het moeilijk om de begeleiding goed vorm te geven. Daarnaast geven enkele leerkrachten aan zelf geen begeleiding gegeven te hebben. De redenen hiervoor verschillen. Zo zijn enkele startende leerkrachten gestopt, of heeft een andere leerkracht de begeleiding op zich genomen. De starter heeft mij bij mijn studie vaak voorzien van goede feedback. Alleen het eerste jaar waren wij aan elkaar gekoppeld en draaiden samen groep 5. Hier heb ik haar toen goed wegwijs in kunnen maken. Het tweede jaar draaide zij groep 1/2 en ik groep 5. Ik heb haar toen nauwelijks begeleid. (zittende leerkracht) 21

22 Erg leuk om ideeën te delen. Ik was gekoppeld aan een erg goede starter, dus écht begeleiden was niet nodig. Heb vooral mijn ervaring gedeeld en we hebben veel samen gespard. (zittende leerkracht) 3.5 Aanstelling na VierSlagLeren Nagenoeg alle starters hebben vaste aanstelling aangeboden gekregen Een van de voorwaarden van VierSlagLeren is een vaste aanstelling voor de startende leerkracht na afloop van VierSlagLeren. 5 Ruim 93 procent van de startende leerkrachten heeft na afloop van de subsidieregeling inderdaad een vaste aanstelling aangeboden gekregen bij het schoolbestuur waar zij aan VierSlagLeren hebben deelgenomen. De overige zes leerkrachten geven aan geen vaste aanstelling aangeboden te hebben gekregen. De leerkrachten die geen aanstelling aangeboden hebben gekregen, geven aan dat er geen plek is voor een vaste aanstelling binnen het schoolbestuur, dat er enkel uitzicht op een vaste aanstelling is geboden indien dit mogelijk was, dat leerkrachten zelf moesten solliciteren bij diverse schoolbesturen en dat het bestuur hierover nog in onderhandeling is. 5 Het gaat er om of het bestuur een aanstelling heeft aangeboden, ook als de startende leerkracht vrijwillig ergens anders een baan heeft aanvaard. 22

23 4. Oordeel over VierSlagLeren In hoofdstuk 4 wordt ingegaan op de tevredenheid van schoolbesturen en leerkrachten met VierSlagLeren In hoeverre zijn zij tevreden of ontevreden met de subsidieregeling? Aansluitend wordt in hoofdstuk 4 ingegaan op de succesfactoren van VierSlagLeren en de knelpunten die schoolbesturen en leerkrachten hebben ervaren. 4.1 Tevredenheid Leerkrachten en schoolbesturen overwegend tevreden Zowel leerkrachten als schoolbesturen zijn overwegend tevreden over VierSlagLeren. Zo blijkt uit grafiek 4.1 dat in totaal 76 procent van de leerkrachten (zeer) tevreden is. Wel zijn er verschillen tussen zittende en startende leerkrachten. Zo zijn zittende leerkrachten gemiddeld iets vaker (zeer) tevreden dan hun startende collega s. Startende leerkrachten zijn daarentegen weer iets vaker (zeer) ontevreden over VierSlagLeren. Wanneer we leerkrachten vergelijken met schoolbesturen, zien we dat contactpersonen van schoolbesturen iets vaker aangeven (zeer) tevreden te zijn over VierSlagLeren: bijna 83 procent is (zeer) tevreden, ten opzichte van 76 procent van de leerkrachten. Een groot deel van de leerkrachten en schoolbesturen geeft aan VierSlagLeren een goed initiatief te vinden. Ze zijn tevreden met het idee en de uitwerking (voorwaarden). Verschillende leerkrachten geven aan dankbaar te zijn voor de mogelijkheden die zij gekregen hebben dankzij VierSlagLeren. Zij zijn vooral tevreden over de aanstelling (startende leerkrachten), de combinatie werken en leren en het studieverlof (zittende leerkrachten). Een groot deel heeft het idee dankzij de regeling hun kennis uit te kunnen breiden. Enkele leerkrachten geven aan niet geheel tevreden te zijn met (het niveau van) de opleiding. Dit valt in principe buiten de invloed van VierSlagLeren, maar dit heeft wel meegespeeld in hun oordeel over de regeling. Ook de combinatie van werken en leren en het uiteenvallen van het lerarenduo, waardoor de samenwerking niet of onvoldoende van de grond kwam, draagt bij sommige leerkrachten bij aan een gevoel van onvrede. Ook geven enkele leerkrachten aan dat de communicatie tussen de besturen en leerkrachten beter kon. Minder tevreden schoolbesturen wijzen met name op de administratieve last die zij ervaren hebben. Ook wijzen enkele schoolbesturen op de druk die studeren en werken kan opleveren voor leerkrachten. Het was af en toe zwaar (vooral de combinatie werk, masterstage en studeren), maar ik heb veel geleerd, alles met succes afgerond en nu een leuke baan. (startende leerkracht) 23

24 De tijd die ik vanuit het VierSlagLeren voor de studie kreeg was waardevol. Ik had voldoende tijd om literatuuronderzoek te doen ( ). De samenwerking heb ik ook als zeer prettig ervaren. Mijn VierSlagLeren-collega volgde dezelfde opleiding, waardoor we samen voor diepgang konden zorgen en ook draagvlak voor mogelijke verbeterpunten binnen de school. Ook was er een collega die een andere Master volgde. Door de beschikbare tijd, hebben we samen veel kunnen leren van en met elkaar. (zittende leerkracht) Grafiek 4.1 Hoe tevreden zijn leerkrachten en schoolbesturen met VierSlagLeren in het algemeen? (N = 35 (schoolbesturen), N = 90 (startende leerkracht) en N = 94 (zittende leerkracht) Totaal leerkrachten Zittende leerkracht Startende leerkracht Schoolbesturen 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Zeer tevreden Tevreden Niet tevreden, niet ontevreden Ontevreden Zeer ontevreden 4.2 Succesfactoren Aansluitend is aan zowel leerkrachten als aan schoolbesturen gevraagd wat zij zien als de succesfactoren van VierSlagLeren. De succesfactoren die leerkrachten benoemen, kunnen als volgt samengevat worden: leren van elkaar: door de samenwerking tussen zittende en startende leerkrachten kunnen zij van elkaar leren en hebben zij steun aan elkaar; tijd en geld voor de studie: niet voor alle leerkrachten was het volgen van de masteropleiding anders mogelijk geweest; combinatie praktijk en theorie: door te werken en te leren, kun je het geleerde vaak direct in de praktijk brengen; meer expertise binnen de school: doordat startende en zittende leerkrachten een masteropleiding volgen, kunnen zij zich meer specialiseren en brengen zij meer expertise de school in en baangarantie: de baangarantie biedt kansen voor startende leerkrachten. Als je samen met een collega werkt aan onderwijsvernieuwing kan dit heel interessant zijn en kan je in mijn ogen veel bereiken met een team. Het komt vanuit het team en niet van bovenaf en dat is wat veel collega s als prettig ervaren en dat motiveert ook (startende leerkracht) Schoolbesturen wijzen deels op dezelfde succesfactoren als leerkrachten. Samengevat benoemen zij de volgende succesfactoren: samen leren: door de samenwerking kunnen leerkrachten van elkaar leren en bijvoorbeeld samen onderzoek doen. Dit heeft een groter effect dan wanneer iedereen voor zich bezig is; 24

25 studiefaciliteiten: het studieverlof en de financiële middelen maken het voor leerkrachten en besturen eenvoudiger om leerkrachten een masteropleiding te laten volgen en baangarantie in combinatie met studeren: de baangarantie biedt ruimte voor nieuw talent, maar VierSlagLeren maakt het ook eenvoudiger om je als leerkracht te ontwikkelen. De combinatie van het kunnen aannemen van jonge leraren i.c.m. het opleiden van personeel. Win-win. (schoolbestuur) 4.3 Knelpunten Naast succesfactoren zijn er volgens leerkrachten ook enkele knelpunten in de subsidieregeling. Leerkrachten benoemen, samengevat, de volgende knelpunten: samenwerking komt niet van de grond: niet alle lerarenduo s blijken in de praktijk even goed bij elkaar te passen, waardoor de samenwerking niet van de grond komt. Ook kunnen startende en zittende leerkrachten verschillende opleidingen volgen, waardoor de samenwerking niet altijd optimaal is; begeleiding: ook de begeleiding van de startende leerkracht komt niet bij elk duo even goed van de grond. Daarnaast is er niet altijd voldoende tijd om te overleggen, met name als je voor dezelfde klas staat; beperkte studiekeuze: enkele leerkrachten geven aan het jammer te vinden dat de studiekeuzemogelijkheden beperkt zijn 6 ; werkdruk: met name voor de startende leerkrachten kan het traject erg zwaar zijn; doorgroeimogelijkheden: enkele leerkrachten geven aan dat de doorgroeimogelijkheden binnen het schoolbestuur beperkt zijn, terwijl zij hier na afronding van hun master wel behoefte aan hebben en tussentijds stoppen: enkele lerarenduo s hebben te maken gehad met uitval van een van de twee leerkrachten. Dit zorgde voor financiële knelpunten en onduidelijkheid over hoe het traject verder vormgegeven moet worden. Begeleiding van ervaren leerkracht meer inhoud geven. De startende leerkracht begeleidt de ervaren leerkracht juist ook veel op studievaardigenheden etc. En dan krijgt de ervaren leerkracht ook nog eens een extra dag studieverlof. Ik denk dat VierSlagLeren voornamelijk zeer veel voordelen heeft voor de ervaren leerkracht en de startende leerkracht behoorlijk hard moet werken om alles goed te doen. (startende leerkracht) De mogelijkheid is er om per duo een verschillende opleiding te volgen. Dit heeft geen raakvlakken en geen meerwaarde. Je mist dus een maatje. (zittende leerkracht) Ook schoolbesturen wijzen (deels) op dezelfde knelpunten. Samengevat benoemen zij de volgende knelpunten: andere masters: het is ingewikkeld als leerkrachten verschillende opleidingen volgen. Dat zorgt er bijvoorbeeld voor dat de samenwerking niet altijd goed van de grond komt. Ook moeten leerkrachten een klik hebben om de samenwerking goed vorm te kunnen geven; uitval: enkele schoolbesturen wijzen op knelpunten bij het niet functioneren van leerkrachten of bij het uitvallen van een van de twee leerkrachten; baangarantie: hoewel het ook als succesfactor genoemd wordt, wijst een deel van de schoolbesturen ook naar de baangarantie als knelpunt. Dit is in bepaalde gevallen, bijvoorbeeld in een krimpgebied, moeilijk te garanderen; 6 Vanuit VierSlagLeren zijn er geen beperkingen voor de studiekeuze, mogelijk komt dit voort uit de wensen van het bestuur 25

26 werkdruk: ook schoolbesturen geven met enige regelmaat aan dat het leren en werken zwaar valt, vooral voor startende leerkrachten. Een dergelijk traject is dan ook niet voor iedereen haalbaar en organisatie: het is organisatorisch volgens enkele besturen vrij veel werk om deel te nemen aan VierSlagLeren. De beperkte werktijdfactor van de jonge leerkrachten. Dit is te weinig om van te kunnen leven. Door het huidige lerarentekort kunnen alle goede Pabo-studenten een baan krijgen. De animo voor VierSlagLeren zal hierdoor (grotendeels) verdwijnen. (schoolbestuur) 26

27 5. Opbrengsten VierSlagLeren Hoofdstuk 5 zet uiteen wat volgens leerkrachten en schoolbesturen de opbrengsten zijn van VierSlagLeren. In hoeverre heeft VierSlagLeren bijvoorbeeld bijgedragen aan een bredere inzetbaarheid van leerkrachten of aan het vergroten van hun kennis en vaardigheden? Aansluitend wordt uiteengezet in hoeverre VierSlagLeren heeft bijgedragen aan schoolontwikkeling en de ontwikkeling van het lerarenteam. Het hoofdstuk wordt afgesloten met de vraag of er, naast eerder genoemde opbrengsten, nog andere opbrengsten zijn. 5.1 Realisatie verwachtingen Schoolbesturen positief over uitkomen verwachtingen Uit hoofdstuk 2 blijkt dat leerkrachten en schoolbesturen met VierSlagLeren hopen een impuls te geven aan de professionele ontwikkeling van zittende en startende leerkrachten. Hierdoor komen er niet alleen meer masters voor de klas. Schoolbesturen hopen dankzij VierSlagLeren bijvoorbeeld ook meer startende leerkrachten aan zich te kunnen binden, terwijl startende leerkrachten regelmatig aangeven een vaste aanstelling te verwachten. Ook goede begeleiding en goede samenwerking tussen startende en zittende leerkrachten worden genoemd als verwachtingen vooraf. In grafiek 5.1 en 5.2 staat weergegeven in hoeverre leerkrachten en schoolbesturen het idee hebben dat hun verwachtingen na afloop van VierSlagLeren zijn uitgekomen. Hieruit blijkt dat een meerderheid van de leerkrachten, bijna 61 procent, zeer sterk of volledig vindt dat de verwachtingen zijn uitgekomen. Ongeveer 17 procent van de leerkrachten geeft aan dat de verwachtingen geheel niet of nauwelijks zijn uitgekomen. Het zijn vooral de zittende leerkrachten die aangeven dat hun verwachtingen zijn uitgekomen. Zo geeft zo n 69 procent van de zittende leerkrachten aan dat hun verwachtingen grotendeels tot volledig zijn uitgekomen, ten opzichte van zo n 52 procent van de startende leerkrachten. Schoolbesturen geven daarentegen vaker dan leerkrachten aan dat hun verwachtingen zijn uitgekomen. Zo geeft 80 procent van de schoolbesturen aan dat hun verwachtingen bijna volledig tot volledig zijn uitgekomen (zie grafiek 5.2). Er zijn geen schoolbesturen die aangeven dat hun verwachtingen helemaal niet zijn uitgekomen. 27