WERKEN AAN INZETBAARHEID

Transcriptie

1 ARBEIDSMARKTPLATFORM PO. Van en voor werkgevers en werknemers WERKEN AAN INZETBAARHEID Onderzoek naar professionalisering en inzetbaarheid van personeel in het primair onderwijs april Arbeidsmarktplatform Primair Onderwijs

2 Onderzoek naar professionalisering en inzetbaarheid van personeel in het primair onderwijs Deborah van den Berg Jo Scheeren April 2016 Het CAOP is hét kennis- en dienstencentrum op het gebied van arbeidszaken en arbeidsmarktvraagstukken in het publieke domein. CAOP Kennis en Internationale Zaken is het onderzoeks- en adviesteam van het CAOP op het gebied van arbeidsmarktvraagstukken in de publieke sector in Nederland en op Europees gebied. CAOP Kennis en Internationale Zaken, in opdracht van het Arbeidsmarktplatform PO Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, CD, internet of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur. 2

3 3

4 Inhoudsopgave Samenvatting 5 1. Inleiding 7 2. Deelname aan training of opleiding 9 3. Beroepsexpertise en vakmanschap Inzetbaarheid Conclusie Bijlage 23 4

5 Samenvatting Goed onderwijs valt of staat met de kwaliteit van het onderwijspersoneel. Hun kennis en vaardigheden bepalen bijvoorbeeld in grote mate hoe leerlingen het op school doen. Hierdoor is het van belang dat het onderwijspersoneel zich blijft professionaliseren en inzetbaar blijft. De afgelopen jaren is er daarom in toenemende mate aandacht besteed aan deze thema s. Ook voor het Arbeidsmarktplatform PO zijn deze thema s van belang. Het Arbeidsmarktplatform PO heeft daarom een verdiepende analyse laten uitvoeren op het Personeels- en Mobiliteitsonderzoek (POMO) 2014 op het thema professionalisering en inzetbaarheid. Meerderheid volgt training of opleiding Uit deze analyse blijkt dat het merendeel van het personeel, ruim 67 procent, in 2013 een opleiding of training heeft gevolgd. Dit zijn met name vakinhoudelijke trainingen of opleidingen, of opleidingen gericht op vaardigheden. Zij worden met name gevolgd om taken en werkzaamheden beter uit te kunnen voeren, of vanuit persoonlijke interesse. In vergelijking met andere onderwijssectoren wordt in het primair onderwijs relatief vaak een opleiding of training gevolgd. Van het personeel dat geen opleiding of training heeft gevolgd, geeft een meerderheid aan hier ook geen behoefte aan te hebben. Het niet volgen van een opleiding of training komt vaker voor onder het onderwijsondersteunend personeel dan onder het management of onderwijzend personeel. Ook in tijdelijk personeel wordt minder geïnvesteerd op het gebied van opleidingen en trainingen. Vertrouwen in effectief uitvoeren taken Een ruime meerderheid van het personeel, ruim 90 procent, heeft er vertrouwen in dat zij veel verschillende taken effectief kunnen uitvoeren. Minder vaak heeft het personeel het idee dat zij moeilijke klussen toebedeeld krijgen, of dat zij hoog gewaardeerd worden in vergelijking met mensen die vergelijkbaar werk doen. Van alle leeftijdsgroepen hebben 55-plussers er het minst vertrouwen in dat zij veel verschillende taken effectief kunnen uitvoeren. Ook hebben zij minder vaak het idee hoog gewaardeerd te worden en krijgen zij minder vaak moeilijke klussen toebedeeld. Ruim driekwart van het personeel geeft aan verantwoordelijkheid te nemen voor het behoud van hun waarde op de arbeidsmarkt. In mindere mate oriënteren zij zich op de arbeidsmarkt, of onderhandelen zij om dingen voor elkaar te krijgen in de loopbaan. Van alle leeftijdscategorieën kaarten 35-minners hun loopbaaninteresses het meest vaak aan bij personen die belangrijk zijn voor hun loopbaan. Het personeel dat aangeeft vervolgstappen te plannen in de loopbaan, doet dit met name door een portfolio aan te leggen waarin kennis en vaardigheden zijn vastgelegd, door loopbaangesprekken te voeren met personen die zij vertrouwen of door een LinkedIn-profiel aan te maken. Positief oordeel vakmanschap Het personeel in het primair onderwijs staat overwegend positief tegenover het eigen vakmanschap. Zo geeft 92 procent van het personeel bijvoorbeeld aan dat zij zich continu proberen 5

6 te ontwikkelen in het beroep. Het actief volgen van ontwikkelingen in het vakgebied wordt het minst gedaan door het personeel, maar nog altijd geeft een ruime meerderheid aan dit wel actief te doen. Het management staat het meest positief tegenover het eigen vakmanschap, het onderwijsondersteunend personeel het minst. Enige twijfel over baanbehoud Bijna zes op de tien werkenden in het primair onderwijs geeft aan ervan overtuigd te zijn dat zij nog lang bij de huidige werkgever blijven werken. Dit geldt met name voor het management en het onderwijzend personeel; het onderwijsondersteunend personeel denkt minder vaak nog lang bij de werkgever te blijven werken. Ter vergelijking, in POMO 2012 lag dit percentage op 51 procent, in POMO 2010 op 77 procent. Iets meer dan vier op de tien werkenden is ervan overtuigd dat zij, indien nodig, werk kunnen vinden bij een andere werkgever. Ook geeft bijna de helft van het personeel aan dat zij moeilijk een andere baan zouden kunnen vinden, als zij nu werkeloos zouden worden. In POMO 2012 kwam dit percentage uit op 46 procent, in POMO 2010 op 31 procent. Vooral 55-plussers zijn minder positief over hun kansen op de arbeidsmarkt, terwijl het personeel met een tijdelijk dienstverband er vooral aan twijfelt of zij hun huidige baan kunnen behouden. Het personeel dat aangeeft dat het moeilijk is een nieuwe baan te bemachtigen, geeft voornamelijk aan dat dit komt doordat er onvoldoende vacatures in de regio zijn of dat potentiële werkgevers hun leeftijd te hoog vinden. Er wordt dus niet zozeer getwijfeld aan het eigen kunnen. 6

7 1. Inleiding Goed onderwijs valt of staat met de kwaliteit van het onderwijspersoneel. Hun kennis en vaardigheden bepalen bijvoorbeeld in grote mate hoe leerlingen het op school doen. Hierdoor is het van belang dat zij zich blijven professionaliseren en inzetbaar blijven. De afgelopen jaren is er daarom in toenemende mate aandacht besteed aan deze thema s. Zo wordt in onder meer de Lerarenagenda gewezen op het belang van professionalisering. Ook voor het Arbeidsmarktplatform PO is het thema professionalisering een belangrijk thema. Zo heeft het platform de afgelopen jaren verschillende initiatieven ontplooid om onderwijspersoneel mogelijkheden te bieden om te professionaliseren. Als expertisecentrum op het gebied van de arbeidsmarkt is het bovendien van belang feiten en cijfers over dit thema met het onderwijsveld te delen. Het Arbeidsmarktplatform PO heeft daarom een verdiepende analyse laten uitvoeren op het Personeels- en Mobiliteitsonderzoek (POMO) 2014 op het thema professionalisering en inzetbaarheid. Het POMO wordt vanaf periodiek uitgezet door het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. In POMO worden aan personeel in de publieke sector verschillende vragen gesteld over een aantal belangrijke thema s op het gebied van arbeidszaken, zoals werkbeleving, professionalisering en duurzame inzetbaarheid. Het personeel in het primair onderwijs is ruim vertegenwoordigd in de steekproef van POMO. Dit biedt de mogelijkheid om het thema met behulp van POMO vanuit verschillende perspectieven te belichten. 1.1 Onderzoeksvragen en opzet In deze rapportage wordt met behulp van POMO antwoord gegeven op de volgende vragen: In hoeverre neemt personeel in het primair onderwijs deel aan opleidingen en/of trainingen? Hoe beoordeelt het personeel in het primair onderwijs hun beroepsexpertise? Hoe beoordeelt het personeel in het primair onderwijs hun vakmanschap? Hoe beoordeelt het personeel in het primair onderwijs hun interne en externe inzetbaarheid? Om deze vragen te beantwoorden, zijn verschillende analyses uitgevoerd. Voor deze analyses is gebruik gemaakt van de resultaten van het onderzoek onder het zittend personeel in het primair onderwijs en is onderscheid gemaakt naar verschillende relevante achtergrondvariabelen, zoals functie, leeftijd, type contract en functieduur. Definitie zittend personeel POMO 2014 Zittend personeel is het personeel dat gedurende het gehele jaar 2013 bij dezelfde overheidswerkgever in dienst is geweest. Dit personeel kan in 2013 wel bij de werkgever van functie zijn veranderd. Bijvoorbeeld vanwege een reorganisatie, of omdat zij op vrijwillige basis voor een andere functie hebben gekozen. 7

8 Om uitspraken te kunnen doen over de gehele populatie, zijn de gegevens in deze rapportage gewogen. Daarbij is er voor alle groepen apart gewogen op randtotalen naar sector, leeftijd, geslacht en etniciteit. Het aantal respondenten uit het primair onderwijs bedraagt hierdoor personen. Waar mogelijk worden de antwoorden van het personeel in het primair onderwijs vergeleken met de antwoorden van personeel uit andere onderwijssectoren en met de resultaten van eerdere POMO-metingen Leeswijzer Hoofdstuk 2 biedt antwoord op de vraag in hoeverre personeel in het primair onderwijs deelneemt aan opleidingen of trainingen, wat de inhoud is van deze opleidingen en trainingen en welke beweegredenen het personeel heeft om hieraan deel te nemen. In hoofdstuk drie wordt ingegaan op de beroepsexpertise en het vakmanschap van het personeel: heeft het personeel er bijvoorbeeld vertrouwen in dat zij verschillende taken effectief kunnen uitvoeren? In hoofdstuk vier wordt ingegaan op de vraag in hoeverre het personeel denkt de baan te kunnen behouden en in hoeverre zij, indien nodig, een andere baan kunnen bemachtigen (interne en externe inzetbaarheid). De rapportage wordt in hoofdstuk 5 afgesloten met een conclusie. 1 De vragenlijst van POMO 2014 is deels gewijzigd ten opzichte van eerdere vragenlijsten. Daarom is het niet mogelijk om deze onderzoeken op elk thema met elkaar te vergelijken. 8

9 2. Deelname aan training of opleiding Dit hoofdstuk geeft weer in hoeverre personeel in het primair onderwijs in 2013 een training of opleiding heeft gevolgd. Eerst wordt ingegaan op de stand van zaken rondom dit thema (2.1). Vervolgens wordt ingegaan op personen die een opleiding of training hebben gevolgd: waarom hebben zij hieraan deelgenomen? (2.2). In paragraaf 2.3 wordt tot slot ingegaan op de professionaliseringsbehoefte van personeel dat geen training of opleiding heeft gevolgd, maar hier wel interesse in had. 2.1 Deelname Uit grafiek 2.1 blijkt dat het merendeel van het personeel in 2013 een opleiding of training heeft gevolgd. Dit geldt voor ruim 67 procent van het personeel. 2 Ook in de voorgaande POMO-metingen geeft een meerderheid van het personeel aan een opleiding of training te hebben gevolgd. Wel schommelt het aandeel iets door de jaren heen: van bijna 63 procent in POMO 2008 tot ruim 60 procent in POMO Grafiek 2.1 Deelname aan opleiding of training in een specifiek jaar (in %, totaal personeel) 3 100% 80% 60% 40% 20% 0% Nee Ja Hoge deelname in primair onderwijs In vergelijking met personeel in andere onderwijssectoren volgt het personeel in het primair onderwijs relatief vaak een training of opleiding. In alle andere sectoren ligt het aandeel dat 2 Een deel van dit personeel heeft meer dan een training of opleiding gevolgd. 3 Jaartallen hebben betrekking op het jaar waarin POMO is verschenen staat bijvoorbeeld voor POMO 2014, maar heeft betrekking op gegevens over POMO 2008 N = 6.765, POMO 2010 N =5.084, POMO 2012 N = en POMO 2014 N =

10 aangeeft geen opleiding of training te hebben gevolgd hoger dan in het primair onderwijs. Het middelbaar beroepsonderwijs komt het dichtst in de buurt bij het primair onderwijs: in deze sector geeft 32,6 procent aan geen opleiding of training te hebben gevolgd. Personeel in het wetenschappelijk onderwijs volgt in 2013 het minst vaak een opleiding of training: ruim 48 procent van het personeel heeft er geen gevolgd. Ondersteunend personeel volgt minder vaak training Van het personeel dat geen opleiding of training heeft gevolgd, geeft een meerderheid aan hier ook geen behoefte aan te hebben. Zo geeft bijna 10 procent van het personeel in het primair onderwijs aan in 2013 geen opleiding of training te hebben gevolgd, maar hier wel behoefte aan te hebben. Ter vergelijking: ruim 22 procent van het personeel geeft aan geen opleiding of training te hebben gevolgd en hier ook geen behoefte aan te hebben. Het niet volgen van een opleiding of training komt in 2013 meer voor onder het onderwijsondersteunend personeel dan onder het management of onderwijzend personeel. Zo geeft ruim 46 procent van het ondersteunend personeel aan geen training of opleiding te hebben gevolgd, ten opzichte van ruim 24 procent van het management en 30 procent van het onderwijzend personeel. Het onderwijsondersteunend personeel geeft bovendien vaker aan geen opleiding of training te hebben gevolgd, maar hier wel behoefte aan te hebben. Tijdelijk personeel volgt minder vaak training 44 procent van het personeel met een tijdelijk dienstverband geeft aan geen opleiding of training te hebben gevolgd. Dit aandeel ligt hoger dan het aandeel personeel met een vast dienstverband dat geen opleiding of training heeft gevolgd (31,7 procent). Wanneer we kijken naar de leeftijd van het personeel, volgen 35-minners het meest vaak geen opleiding of training. Vooral vakinhoudelijke training gevolgd Het personeel dat in 2013 een opleiding of training heeft gevolgd, heeft met name een vakinhoudelijke training gevolgd (zie grafiek 2.2). In totaal geeft ruim 57 procent van het personeel aan een dergelijke training te hebben gevolgd. Na de vakinhoudelijke training is de opleiding gericht op vaardigheden het meest populair onder personeel in het primair onderwijs: bijna 23 procent van het personeel heeft dit type opleiding gevolgd. De generieke opleiding en bedrijfsspecifieke opleiding zijn minder populair en zijn door respectievelijk bijna 4 procent en ruim 4 procent van het personeel gevolgd. 10

11 Grafiek 2.2 Welk type opleiding of training is gevolgd? (in %, meerdere antwoorden mogelijk, N = 4.728) Totaal Onderwijsondersteunend personeel Management Onderwijzend personeel 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% Geen training of opleiding Bedrijfsspecifieke opleiding Vakinhoudelijke training Generieke opleiding Opleiding gericht op vaardigheden 2.2 Beweegredenen Aan het personeel dat een opleiding of training heeft gevolgd, is gevraagd welke reden zij hebben gehad om de opleiding of training te volgen (zie grafiek 2.3). Hieruit blijkt dat een meerderheid van het personeel, zo n 83 procent, de opleiding of training heeft gevolgd om de taken en werkzaamheden die binnen de functie vallen beter uit te kunnen voeren. Ook wordt de opleiding of training relatief vaak gevolgd uit persoonlijke interesse (zo n 57 procent). De opleiding wordt nauwelijks gevolgd omdat deze verplicht is gesteld of omdat de opleiding al gestart was voordat men in deze functie ging werken. Nauwelijks verschillen naar functie Uit grafiek 2.3 blijkt dat er tussen het management, onderwijzend personeel en onderwijsondersteunend personeel geen grote verschillen zitten in de belangrijkste beweegredenen om een opleiding of training te volgen. Het ondersteunend personeel kiest wel iets vaker voor het volgen van een training of opleiding om de mobiliteit te verhogen (ruim 15 procent) of om registratie te behouden (zo n 17 procent), terwijl het onderwijzend personeel en management iets vaker voor een opleiding of training kiezen uit persoonlijke interesse of om de taken en werkzaamheden goed uit te kunnen voeren (zie grafiek 2.3). 11

12 Grafiek 2.3 Reden om training/opleiding te volgen (in %, meerdere antwoorden mogelijk, N = 3.201) Om werkzaamheden beter uit te kunnen voeren Uit persoonlijke interesse Verhogen kansen op een hogere functie Verhogen mobiliteit Herhalingscursus om registratie te behouden Om mijn eigen functie te kunnen behouden Verplicht Gestart voordat ik in deze functie ging werken Anders 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% Totaal Onderwijsondersteunend personeel Management Onderwijzend personeel 2.3 Behoefte aan training/opleiding Een deel van het personeel dat geen opleiding of training heeft gevolgd, geeft aan hier wel behoefte aan te hebben (zie paragraaf 2.1). Aan dit personeel is gevraagd aan wat voor soort opleiding of training zij behoefte hebben (zie grafiek 2.4). Hieruit blijkt dat dit personeel over het algemeen behoefte heeft aan een vakinhoudelijke opleiding (ruim 68 procent), gevolgd door de opleiding gericht op vaardigheden (ruim 44 procent). De generieke opleiding en bedrijfsspecifieke opleiding zijn minder populair. Dit komt overeen met het type opleiding en training dat gevolgd is door personeel dat wel een opleiding of training heeft gevolgd. Ook hier waren de vakinhoudelijke training en training gericht op vaardigheden het meest populair, terwijl de generieke opleiding en bedrijfsspecifieke opleiding minder frequent gevolgd werden. Grafiek 2.4 Indien geen training/opleiding gevolgd maar wel behoefte hieraan, aan welk soort training/opleiding is er behoefte? (in %, meerdere antwoorden mogelijk, totaal personeel, N = 462) Generieke opleiding die opleidt tot een formeel schooldiploma Bedrijfsspecifieke opleiding Opleiding die gericht is op vaardigheden Vakinhoudelijke opleiding 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 12

13 3. Beroepsexpertise en vakmanschap In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de beroepsexpertise en het vakmanschap van het personeel in het primair onderwijs. Hiervoor zijn eerst enkele stellingen voorgelegd aan het personeel, waarin gevraagd wordt naar hun eigen oordeel over hun beroepsexpertise (3.1). Vervolgens wordt uiteengezet in hoeverre het personeel anticipeert op hun persoonlijke ontwikkeling (3.2). In paragraaf 3.3 wordt tot slot ingegaan op het oordeel van het personeel over hun vakmanschap. 3.1 Oordeel over beroepsexpertise Een ruime meerderheid van het personeel in het primair onderwijs, 92 procent, heeft er vertrouwen in dat zij veel verschillende taken effectief kunnen uitvoeren (zie grafiek 3.1). Dit percentage ligt het hoogst onder het management: bijna 98 procent geeft aan het (helemaal) eens te zijn met deze stelling. Ook in POMO 2012 gaf het personeel aan de eigen expertise niet in twijfel te trekken: toen had eveneens ruim 9 op de 10 personen er vertrouwen in taken effectief uit te kunnen voeren. 4 Een ruime meerderheid van het personeel geeft ook aan dat collega s hen om raad vragen als het ingewikkeld wordt (ruim 71 procent). Dit aandeel ligt iets hoger dan in POMO 2012, toen 67 procent aangaf het (helemaal) eens te zijn met deze stelling. Ook bij deze stelling geeft het management vaker dan het onderwijzend en onderwijsondersteunend personeel aan het (helemaal) eens te zijn met deze stelling. Minderheid geeft aan dat zij moeilijke klussen krijgen Een kleine minderheid van het personeel, bijna 49 procent, heeft het idee dat zij moeilijke klussen toebedeeld krijgen. Dit aandeel ligt wel hoger dan in POMO Toen gaf 39 procent aan dat zij moeilijke klussen toebedeeld kregen. 5 Ook heeft het personeel niet altijd het idee dat zij hoog gewaardeerd worden, in vergelijking met mensen die hetzelfde werk doen. Ruim 56 procent van het personeel is het (helemaal) eens met deze stelling. Het management oordeelt bij beide stellingen het meest positief over hun beroepsexpertise. Zo is bijna 78 het (helemaal) eens met de stelling dat zij moeilijke klussen krijgen en geeft ruim 65 procent aan het idee te hebben hoog gewaardeerd te worden. 55-plussers minst positief over effectief uitvoeren taken Van alle leeftijdsgroepen hebben 55-plussers er het minst vertrouwen in dat zij veel verschillende taken effectief kunnen uitvoeren. Ook hebben zij minder vaak het idee hoog gewaardeerd te worden en krijgen zij minder vaak moeilijke klussen toebedeeld. Wanneer we fulltimers en parttimers met elkaar vergelijken, blijken fulltimers meer het idee te hebben dat zij om raad worden gevraagd wanneer het ingewikkeld wordt. 4 Arbeidsmarktplatform PO (2013). Duurzaam, inzetbaar en mobiel. Arbeidsmarktplatform PO: Den Haag. 5 Ibid. 13

14 Grafiek 3.1 Stellingen beroepsexpertise (% (helemaal) mee eens, N = 4.728) Totaal In mijn werk geeft men moeilijke klussen aan mij Onderwijsondersteunend Management Onderwijzend personeel In mijn werk vragen mijn collega's mij om raad als het ingewikkeld wordt Vergeleken met mensen die hetzelfde werk doen als ik, word ik hoog gewaardeerd Ik heb er vertrouwen in dat ik veel verschillende taken effectief kan uitvoeren 0% 20% 40% 60% 80% 100% Personeel in primair onderwijs minst vaak om raad gevraagd In vergelijking met het personeel in andere onderwijssectoren, geeft het personeel in het primair onderwijs het minst vaak aan dat collega s om raad vragen als het moeilijk wordt. Ook geven zij het minst vaak aan dat zij moeilijke klussen toebedeeld krijgen. Voor beide stellingen geldt dat het personeel in het hoger beroepsonderwijs het het meest vaak (helemaal) eens is met deze stellingen. Wat betreft de overige twee stellingen, geeft alleen het personeel in het hoger beroepsonderwijs meer aan dat zij hoog gewaardeerd worden. Het personeel in het hoger beroepsonderwijs heeft, evenals het personeel in het wetenschappelijk onderwijs, er ook meer vertrouwen in dat zij verschillende taken effectief kunnen uitvoeren. 3.2 Anticipatie en optimalisatie Uit grafiek 3.2 blijkt dat het personeel vooral vervolgstappen in de loopbaan neemt door verantwoordelijkheid te nemen voor het behoud van hun waarde op de arbeidsmarkt. In totaal is ruim 77 procent van het personeel het (helemaal) eens met deze voorgelegde stelling. Ook in POMO 2012 wordt deze stelling het meest positief beoordeeld: 71 procent gaf toen aan het (helemaal) eens te zijn met deze stelling. Minder vaak verandert het personeel bewust van werkzaamheden om de loopbaan positief te beïnvloeden (ruim 41 procent). Ook loopbaaninteresses worden slechts door een beperkt deel van het personeel aangekaart bij personen die belangrijk zijn voor de loopbaan (ruim 33 procent). Het minst vaak geeft het personeel aan zich te oriënteren op de arbeidsmarkt: zo n 31 procent van het personeel is het (helemaal) eens met deze stelling. Voor alle in grafiek 3.2 weergegeven stellingen geldt dat het management het meest bewust bezig is met het plannen van vervolgstappen voor de loopbaan. Het onderwijsondersteunend personeel is hier over het algemeen minder mee bezig: zij zijn het het minst vaak (helemaal) eens met vier van de zes voorgelegde stellingen. 14

15 Grafiek 3.2 Stellingen anticipatie op beroepsexpertise (% (helemaal) mee eens, N = 4.728) Totaal Onderwijsondersteunend Ik onderhandel om dingen voor elkaar te krijgen in mijn loopbaan Ik verander mijn werkzaamheden bewust zodat ik mijn loopbaan positief beïnvloed Ik plan vervolgstappen in mijn loopbaan Management Onderwijzend personeel 0% 20% 40% 60% 80% 100% Ik oriënteer me op de arbeidsmarkt Ik neem verantwoordelijkheid voor het behouden van mijn waarde op de arbeidsmarkt Ik kaart loopbaaninteresses regelmatig aan bij personen die belangrijk zijn voor mijn loopbaan Jongeren kaarten loopbaaninteresses aan Van alle leeftijdscategorieën kaarten 35-minners hun loopbaaninteresses het meest vaak aan bij personen die belangrijk zijn voor de loopbaan. Samen met jarigen oriënteren zij zich ook het meest frequent op de arbeidsmarkt, terwijl 55-plussers dit slechts in beperkte mate doen. Ook het personeel met een tijdelijk dienstverband geeft vaker aan zich te oriënteren op de arbeidsmarkt en vervolgstappen te plannen in de loopbaan. Vooral gebruik gemaakt van portfolio en voeren van loopbaangesprekken Aan het personeel dat aangeeft vervolgstappen te plannen in de loopbaan, is gevraagd welke activiteiten zij hiervoor ondernemen (zie grafiek 3.3). Hieruit blijkt dat ruim 53 procent van het personeel aangeeft een portfolio te hebben aangelegd waarin hun kennis en vaardigheden zijn vastgelegd. Dit is de activiteit die het meest frequent genoemd wordt, gevolgd door het voeren van loopbaangesprekken met personen die vertrouwd worden (ruim 32 procent) en het aanmaken van een Linkedin-profiel (ruim 30 procent). Slechts in beperkte mate wordt (bij)scholing als concrete activiteit genoemd (0,6 procent). Dit geldt ook voor de deelname aan internetdiscussiegroepen om de zichtbaarheid te vergroten en het in de arm nemen van een loopbaanadviseur (zo n 3 procent en 4 procent). 15

16 Grafiek 3.3 Welke loopbaanactiviteiten worden ondernomen? (N = 1.593, meerdere antwoorden mogelijk) Portfolio aangeleggen met kennis en vaardigheden Loopbaangesprekken voeren Aanmaken van Linkedin-profiel Schrijven van sollicitatiebrieven Op verschillende websites een profiel aanmaken Gebruik maken van vakbond bij baanoriëntatie Oriënteren op starten eigen bedrijf In arm nemen van loopbaanadviseur Deelname aan internetdiscussiegroepen 3.3 Oordeel vakmanschap (Bij)scholing Anders 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Het personeel in het primair onderwijs staat overwegend positief tegenover hun vakmanschap. Zo blijkt uit grafiek 3.4 dat ruim 96 procent van het personeel het (helemaal) eens is met de stelling dat het leuk is om vakkennis in te kunnen zetten voor een goed resultaat. Ook op de andere voorgelegde stellingen wordt overwegend positief gereageerd. Zo geeft 92 procent van het personeel aan het (helemaal) eens te zijn met de stelling dat zij zich continu proberen te verbeteren in hun beroep. Het actief volgen van ontwikkelingen in het vakgebied wordt het minst gedaan door het personeel, maar nog altijd geeft een ruime meerderheid aan dit wel actief te doen. Management meest positief over vakmanschap Uit grafiek 3.4 blijkt dat het management het meest positief is over hun eigen vakmanschap. Zo geeft bijvoorbeeld ruim 93 procent van het management aan ontwikkelingen in het vakgebied actief te volgen, ten opzichte van 70 procent van het onderwijsondersteunend personeel en ruim 84 procent van het onderwijzend personeel. Het onderwijsondersteunend personeel is het minst positief over het eigen vakmanschap. Zij geven op elke voorgelegde stelling het minst vaak aan het hier (helemaal) mee eens te zijn. Personeel in primair onderwijs volgt actief ontwikkelingen Het personeel in de verschillende onderwijssectoren oordeelt nagenoeg hetzelfde over hun vakmanschap. Wel geeft het personeel in het primair onderwijs iets vaker dan personeel in de andere sectoren aan zich continu te ontwikkelen en ontwikkelingen in het vakgebied actief te volgen. Het personeel in andere sectoren geeft, met uitzondering van het wetenschappelijk onderwijs, daarentegen wel iets vaker aan dat zij een helder beeld hebben van hoe het werk het beste gedaan kan worden. 16

17 Grafiek 3.4 Stellingen vakmanschap (% (helemaal) mee eens, N = 4.728) Totaal Onderwijsondersteunend Management Ik vind het leuk om mijn vakkennis in te kunnen zetten voor een goed resultaat Ik heb een helder beeld van hoe het werk het beste gedaan kan worden Ik ben altijd op zoek naar nieuwe manieren om mijn werk nog beter te doen Ik volg de ontwikkelingen in mijn vakgebied actief Onderwijzend personeel Ik probeer mijzelf continu te verbeteren in mijn beroep 0% 20% 40% 60% 80% 100% 17

18 4. Inzetbaarheid Dit hoofdstuk brengt in beeld in hoeverre het personeel in het primair onderwijs denkt de baan te kunnen behouden of een andere baan te kunnen bemachtigen, indien dit nodig zou zijn (4.1). Deze vragen hebben betrekking op de ervaren interne en externe inzetbaarheid van het personeel. In paragraaf 4.2 wordt uiteengezet wat personeel dat niet zonder meer verwacht een baan te kunnen bemachtigen hiervoor als reden ziet. 4.1 Oordeel inzetbaarheid In POMO wordt gevraagd naar de ervaren inzetbaarheid van het personeel. Daarbij wordt ingegaan op zowel de interne als externe inzetbaarheid. Interne inzetbaarheid heeft betrekking op de mate waarin men denkt het huidige werk te kunnen behouden. Bijna zes op de tien werkenden in het primair onderwijs geven aan ervan overtuigd te zijn dat zij nog lang bij de huidige werkgever blijven werken (zie grafiek 4.1). Dit geldt met name voor het management en het onderwijzend personeel. Ter vergelijking, in POMO 2012 lag dit percentage op 51 procent, in POMO 2010 op 77 procent. 6 Het onderwijsondersteunend personeel denkt ook eerder dat zij de baan in de nabije toekomst kwijtraken. Ook twijfelen zij er meer dan het management en onderwijzend personeel aan of zij hun baan kunnen behouden. Grafiek 4.1 Oordeel baanbehoud en baan bemachtigen (% (helemaal) mee eens, N = 4.657) 7 Als ik nu werkloos zou zijn, zou ik moeilijk een baan kunnen vinden Ik ben ervan overtuigd dat ik, indien nodig, werk bij een andere werkgever kan vinden Als dat zou moeten, zou ik zeker een nieuwe baan vinden Ik denk dat ik in de nabije toekomst mijn huidige baan kwijtraak Ik twijfel of ik mijn huidige baan kan behouden Ik ben ervan overtuigd dat ik nog lang bij mijn werkgever blijf 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% Totaal Onderwijsondersteunend Management Onderwijzend personeel 6 Arbeidsmarktplatform PO (2013). Duurzaam, inzetbaar en mobiel. Arbeidsmarktplatform PO: Den Haag. 7 Deze vraag is niet voorgelegd aan personeel dat niet op zoek is naar een andere baan vanwege pensionering of vanwege start eigen bedrijf of aan personen die hierop geen antwoord/weet niet hebben geantwoord. Dit geldt ook voor de andere vragen in dit hoofdstuk. 18

19 Vier op de tien denkt baan te kunnen vinden bij andere werkgever Externe inzetbaarheid gaat over hoe kansen op de arbeidsmarkt worden ingeschat. Iets meer dan vier op de tien werkenden in het primair onderwijs is ervan overtuigd dat zij, indien nodig, werk kunnen vinden bij een andere werkgever. Dit percentage is vergelijkbaar met het personeel dat dit in POMO 2012 aangeeft (41 procent). Eenzelfde percentage geeft aan het (helemaal) eens te zijn met de stelling dat zij zeker een nieuwe baan kunnen vinden, als dat zou moeten. Het management schat hun kansen op de arbeidsmarkt het meest positief in, gevolgd door het onderwijzend personeel. Desondanks geeft zo n 48 procent van het personeel aan dat zij moeilijk een andere baan zouden kunnen vinden, als zij nu werkeloos zouden worden. In POMO 2012 lag dit percentage iets lager, op 46 procent. 8 Ter vergelijking, in POMO 2010 gaf slechts 31 procent aan het (helemaal) eens te zijn met deze stelling. Ouderen minst positief over externe inzetbaarheid 55-plussers zijn het minst positief over hun kansen op de arbeidsmarkt. Zo geeft slechts 21 procent van de 55-plussers aan het (helemaal) eens te zijn met de stelling Als dat zou moeten, zou ik zeker een nieuwe baan vinden jarigen schatten hun kansen op de arbeidsmarkt het meest positief in. Personeel met een tijdelijk dienstverband twijfelt juist voornamelijk over hun interne inzetbaarheid, oftewel de mate waarin zij denken hun huidige baan te kunnen behouden. Dit heeft mogelijk te maken met de eindigheid van hun contract. Zo geeft zo n 28 procent van het personeel met een tijdelijk dienstverband aan dat zij denken nog lang bij de huidige werkgever te blijven, ten opzichte van zo n 61 procent van het personeel met een vast dienstverband. Ook denken zij vaker in de toekomst hun baan kwijt te raken en twijfelen zij meer of zij hun huidige baan kunnen behouden. Wetenschappelijk personeel minst positief over baanbehoud In vergelijking met andere onderwijssectoren is enkel het personeel in het wetenschappelijk onderwijs er minder vaak van overtuigd dat zij nog lang bij de werkgever blijven. Zij denken ook het meest vaak dat zij hun huidige baan in de nabije toekomst kwijtraken, gevolgd door personeel in het primair onderwijs (zo n 24 procent in het wetenschappelijk onderwijs versus ruim 13 procent in het primair onderwijs). Personeel in het wetenschappelijk onderwijs is wel positiever over hun baankansen bij een andere werkgever, in tegenstelling tot het personeel in het primair onderwijs. Van alle onderwijssectoren denkt het personeel in het primair onderwijs namelijk het minst vaak dat zij een andere baan kunnen vinden, als dat zou moeten. 4.2 Oorzaken Aan het personeel dat niet zonder meer verwacht dat zij, wanneer dat nodig zou zijn, een baan bij een andere werkgever kunnen bemachtigen, is gevraagd wat hier volgens hen de oorzaak van is. Zo n 62 procent van dit personeel geeft aan dat het vinden van een nieuwe baan bij een andere werkgever moeilijk is voor hen. Bijna 21 procent geeft aan dat zij wel een nieuwe baan kunnen vinden bij een andere werkgever, maar dat dit niet zonder gevolgen is. Het overige personeel geeft aan geen oorzaak aan te kunnen wijzen. Onvoldoende vacatures en hoge leeftijd oorzaken Het personeel dat aangeeft dat het voor hen moeilijk is om een nieuwe baan te bemachtigen, geeft voornamelijk aan dat dit komt doordat er onvoldoende vacatures in de regio zijn (66 procent) of dat potentiele werkgevers hun leeftijd te hoog vinden (ruim 61 procent). Het opleidingsniveau of de opleidingsrichting wordt nauwelijks als oorzaak genoemd, evenals het beeld dat de specialisatie slechts voor een beperkt aantal werkgevers interessant is. Het moeilijk kunnen vinden van een 8 Ibid. 19

20 nieuwe baan heeft volgens het personeel dus niet zozeer te maken met een gebrekkige inzetbaarheid, maar eerder met factoren waar zij zelf minder eenvoudig invloed op kunnen uitoefenen. Ook in POMO 2012 wordt de afwezigheid van vacatures als belangrijke reden genoemd (55 procent), gevolgd door de leeftijd (30 procent). 9 Deze percentages liggen beiden lager dan in POMO Grafiek 4.2 Waarom is het vinden van een andere baan moeilijk? (totaal personeel, N = 1.543) Er zijn onvoldoende vacatures (in mijn regio) Potentiële werkgevers vinden mijn leeftijd te hoog Mijn specialisatie is maar voor een beperkt aantal werkgevers interessant Door gezondheidsproblemen ben ik minder aantrekkelijk voor potentiële werkgevers Mijn opleidingsniveau/richting komt niet overeen met de functie-eisen voor vergelijkbare functies Anders Weet niet/geen antwoord 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% Minder goede werkafspraken als gevolg Bijna een kwart personeel dat aangeeft dat het vinden van een nieuwe baan mogelijk is, maar niet zonder gevolgen, geeft aan dat zij in dit geval minder goede individuele werkafspraken zullen hebben dan in de huidige baan. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om werkafspraken over werktijden en invulling van deeltijdwerk. Ruim 22 procent van het personeel geeft aan dan in te moeten leveren op arbeidsvoorwaarden gericht op de combinatie van privé en werk (zoals ouderschapsverlof, zorgverlof etc.) en ruim 21 procent van het personeel geeft aan in dit geval in te moeten leveren op het salaris. 9 Ibid. 20

21 5. Conclusie Goed onderwijs valt of staat met de kwaliteit van het onderwijspersoneel. Hun kennis en vaardigheden bepalen bijvoorbeeld in grote mate hoe leerlingen het op school doen. Hierdoor is het van belang dat zij zich blijven professionaliseren en inzetbaar blijven. Ook voor het Arbeidsmarktplatform PO zijn deze thema s van belang. Het Arbeidsmarktplatform PO heeft daarom een verdiepende analyse laten uitvoeren op het Personeels- en Mobiliteitsonderzoek (POMO) 2014 op het thema professionalisering en inzetbaarheid. In deze analyse wordt antwoord gegeven op de volgende vragen: In hoeverre neemt personeel in het primair onderwijs deel aan opleidingen en/of trainingen? Hoe beoordeelt het personeel in het primair onderwijs hun beroepsexpertise? Hoe beoordeelt het personeel in het primair onderwijs hun vakmanschap? In hoeverre denkt het personeel hun baan te kunnen behouden of een andere baan te kunnen bemachtigen? Deelname aan opleiding of training In 2013 heeft ruim 67 procent van het personeel een opleiding of training gevolgd. Ook de voorgaande jaren gaf een ruime meerderheid van het personeel aan een opleiding of training te hebben gevolgd. Van het personeel dat geen opleiding of training heeft gevolgd, geeft een meerderheid aan hier ook geen behoefte aan te hebben. In vergelijking met andere onderwijssectoren volgt het personeel in het primair onderwijs relatief vaak een training of opleiding. In alle andere sectoren ligt het aandeel dat aangeeft geen opleiding of training te hebben gevolgd dan ook hoger dan in het primair onderwijs. Het personeel dat in 2013 een opleiding of training heeft gevolgd, heeft met name een vakinhoudelijke training gevolgd. Na de vakinhoudelijke training is de opleiding gericht op vaardigheden het meest populair onder personeel in het primair onderwijs. Deze opleidingen en trainingen worden met name gevolgd om taken en werkzaamheden beter uit te kunnen voeren. Ook wordt de opleiding of training relatief vaak gevolgd uit persoonlijke interesse. Deze opleidingen en trainingen zijn ook populair onder het personeel dat geen opleiding of training heeft gevolgd, maar hier wel behoefte aan had. Beroepsexpertise Een ruime meerderheid van het personeel is positief over de mate waarin zij verschillende taken effectief kunnen uitvoeren. Een eveneens ruime meerderheid van het personeel geeft ook aan dat collega s hen om raad vragen als het ingewikkeld wordt. Vooral het management is positief over hun eigen expertise. Minder vaak heeft het personeel het idee dat zij moeilijke klussen toebedeeld krijgen. Ook heeft het personeel niet altijd het idee dat zij hoog gewaardeerd worden, in vergelijking met mensen die hetzelfde werk doen. 21

22 Anticiperen op beroepsexpertise Het personeel in het primair onderwijs organiseert vooral vervolgstappen in de loopbaan door verantwoordelijkheid te nemen voor het behoud van hun waarde op de arbeidsmarkt. Een beperkter deel van het personeel oriënteert zich op de arbeidsmarkt of kaart loopbaaninteresses aan bij personen die belangrijk zijn voor de loopbaan: dit wordt door ongeveer een derde van het personeel genoemd. Aan personeel dat aangeeft vervolgstappen te plannen in de loopbaan, is gevraagd welke activiteiten zij hiervoor ondernemen. Hieruit blijkt dat een kleine meerderheid van dit personeel een portfolio heeft aangelegd waarin hun kennis en vaardigheden zijn vastgelegd. Hierna volgen het voeren van loopbaangesprekken met personen die vertrouwd worden en het aanmaken van een LinkedIn-profiel als activiteiten: ongeveer een derde van het personeel geeft aan deze activiteiten ondernomen te hebben. Vakmanschap Het personeel in het primair onderwijs staat overwegend positief tegenover hun eigen vakmanschap. Zo is ruim 96 procent van het personeel het (helemaal) eens met de stelling dat het leuk is om vakkennis in te kunnen zetten voor een goed resultaat. Ook op de andere voorgelegde stellingen wordt overwegend positief gereageerd. Zo geeft ruim 9 op de 10 aan het (helemaal) eens te zijn met de stelling dat zij zich continu proberen te verbeteren in hun beroep. Het actief volgen van ontwikkelingen in het vakgebied wordt door het personeel het minst gedaan, maar nog altijd geeft een ruime meerderheid aan dit wel actief te doen. Externe en interne inzetbaarheid Interne inzetbaarheid gaat over de mate waarin personeel denkt het huidige werk te kunnen behouden. Bijna zes op de tien medewerkers geeft aan ervan overtuigd te zijn dat zij nog lang bij de huidige werkgever blijven werken. Dit geldt met name voor het management en het onderwijzend personeel. Ter vergelijking, in POMO 2012 lag dit percentage op 51 procent, in POMO 2010 op 77 procent. Externe inzetbaarheid gaat over de vraag hoe het personeel de kansen op de arbeidsmarkt inschat. Iets meer dan vier op de tien medewerkers is ervan overtuigd dat zij, indien nodig, werk kunnen vinden bij een andere werkgever. Dit percentage is vergelijkbaar met het personeel dat dit in POMO 2012 aangeeft. Aan de andere kant geeft zo n 48 procent van het personeel aan dat zij moeilijk een andere baan kunnen vinden, als zij nu werkeloos zouden worden. Het personeel dat aangeeft dat het moeilijk is om een nieuwe baan te bemachtigen, geeft voornamelijk aan dat dit komt doordat er onvoldoende vacatures in de regio zijn of dat potentiele werkgevers hun leeftijd te hoog vinden. 22

23 6. Bijlage Tabel B1 Verdeling respons zittend personeel naar functie Functie Aantal Percentage Onderwijzend personeel ,4% Onderwijsondersteunend personeel ,3% Management ,3% Totaal ,0% Tabel B2 Verdeling respons zittend personeel naar leeftijd Functie Aantal Percentage Jonger dan 35 jaar ,5% jaar ,5% jaar ,6% 55 jaar en ouder ,4% Totaal ,0% Tabel B3 Verdeling respons zittend personeel naar functieduur Functie Aantal Percentage 0 2 jaar ,7% 3 5 jaar ,6% 6 10 jaar ,0% jaar ,5% Meer dan 20 jaar ,2% Totaal ,0% 23

24 Tabel B4 Verdeling respons zittend personeel naar type dienstverband Functie Aantal Percentage Vast dienstverband ,4% Tijdelijk dienstverband 190 4,0% Overig dienstverband 26 0,6% Totaal ,0% 24

25 ARBEIDSMARKTPLATFORM PRIMAIR ONDERWIJS Postadres Postbus CN Den Haag Bezoekadres Lange Voorhout EA Den Haag T info@ arbeidsmarktplatformpo.nl ARBEIDSMARKTPLATFORM PRIMAIR ONDERWIJS is het kennis-en expertisecentrum van de arbeidsmarkt in het primair onderwijs. Samen met de sector bevordert het een gezonde arbeidsmarkt. 2 Arbeidsmarktplatform Primair Onderwijs