Evidence-based interventies op het gebied van 'leren denken' en bètavaardigheden

Transcriptie

1 Evidence-based interventies op het gebied van 'leren denken' en bètavaardigheden Leren, Quick-result project Innovatieve leermiddelen en lesmethoden Projectnummer: Evidence-based interventies op het gebied van 'leren denken' en bètavaardigheden Hoofdaanvrager: prof. dr. J. Jolles, Vrije Universiteit Amsterdam Samenvatting Neuropsychologische functies die te maken hebben met de verwerking van ruimtelijke informatie zijn van belang voor rekenen en bèta-vaardigheden. Ook stapelt het bewijs zich op dat de zogenaamde 'hogere taalfuncties' van belang zijn voor de cognitieve vaardigheden, en voor de verwerking van getallen in complexe rekenkundige functies. Ontwikkelingen in het domein van de cognitieve neurowetenschappen wijzen ook op de betrokkenheid van bepaalde mechanismen in het brein. Dit project beoogt het 'laag-hangend-fruit' van de neuropsychologie en de fundamentele neurowetenschappen samen te brengen die van meerwaarde zijn voor gebruik in de toegepaste praktijk, zoals scholen. Evidence-based interventies zullen worden uitgevoerd op zowel basisscholen als middelbare scholen. De individuele variabiliteit in de informatieverwerkingsstrategieën is een factor die onderzocht zal worden, evenals de invloed van het opleidingsniveau van ouders en zowel de intellectuele als sociaal-emotionele stimulering vanuit de omgeving. Dit project heeft als doel kennis uit de neuropsychologie en fundamentele neurowetenschappen te vertalen naar de toepassingsgerichte setting (scholen, ouders) middels disseminatie/implementatie.

2 Gebruik van nieuwe media in het onderwijs Leren, Quick-result project Innovatieve leermiddelen en lesmethoden Projectnummer: Gebruik van nieuwe media in het onderwijs Hoofdaanvrager: dr. G.W.C.M. van Hest en dr. J.A. van der Schee, Vrije Universiteit Amsterdam Samenvatting Het project 'Gebruik van nieuwe media in het onderwijs' onderzoekt de effecten van nieuwe leermiddelen op de leerprestaties, de leermotivatie en het leren denken van leerlingen in het voortgezet onderwijs. Eén deelproject richt zich op de ontwikkeling en evaluatie van evidence-based interventies in de onderwijspraktijk. Een tweede deelproject zal worden uitgevoerd aan de hand van de onderwijsinnovatie EduGIS. EduGIS bestaat uit een voor iedereen toegankelijk GIS portaal op internet waar leerlingen en docenten met behulp van kant-en-klaar aangeboden lesmateriaal, maar vooral op basis van eigen vraagstellingen, onderzoek doen naar maatschappelijke verschijnselen waarin de factor locatie een rol speelt. Beide deelprojecten worden samen met docenten vormgegeven. De resultaten van het onderzoek zullen gebruikt worden bij de ontwikkeling van educatieve software. Voorts zal de in het project ontwikkelde expertise worden ingezet voor toepassing in wetenschappelijk gefundeerde implementatie- en disseminatie projecten.

3 Individuele verschillen in schools presteren en neurocognitief functioneren in relatie tot genotype en omgevingsfactoren Leren, Quick-result project Slapen, eten en bewegen: voorwaarden voor leren Projectnummer: Individuele verschillen in schools presteren en neurocognitief functioneren in relatie tot genotype en omgevingsfactoren Hoofdaanvrager: prof. dr. D.I. Boomsma en prof. dr. E.J.C. de Geus, Vrije Universiteit Amsterdam Samenvatting De primaire vraag die in dit onderzoek centraal staat is: Wat zijn de oorzaken van individuele verschillen tussen kinderen in cognitief functioneren en schoolse prestaties? In welke mate worden deze verschillen verklaard door genotype ('aanleg') gedeelde omgevingsfactoren ('ouderlijk milieu') en individu-specifieke invloeden ('unieke omgeving')? Worden verschillen ook verklaard of uitvergroot door gen-omgeving interactie (GEI) en gen-omgeving correlatie (GEC)? Deze vraag wordt beantwoord in een onderzoek onder een grote groep Nederlandse tweelingen en hun broers/zusjes die staan ingeschreven bij het Nederlands Tweelingen Register (NTR) van de VU Universiteit, Amsterdam. Een tweede vraag waarnaar onderzoek wordt gedaan is die naar tweelingen als risicogroep: In hoeverre vormen twee- en meerlingen een kwetsbare groep op school? Tweelingen hebben gemiddeld een lager geboortegewicht, worden vroeger geboren dan eenlingen, vertonen inhaalgroei en worden vaker geboren na IVF. Tenslotte wordt onderzoek gedaan naar vragen van ouders van meerlingen, met name naar de vraag of er sprake is een afwijkende ontwikkeling van tweelingen en of ze wel of niet samen naar school moeten. Deze vraag wordt beantwoord door tweelingen te vergelijken met hun eenling broers en zusjes.

4 Slaap, voeding en bewegen in relatie tot schools functioneren: een groot crossselectioneel/longitudinaal onderzoek Leren, Quick-result project Slapen, eten en bewegen: voorwaarden voor leren Projectnummer: Slaap, voeding en bewegen in relatie tot schools functioneren: een groot cross-selectioneel/longitudinaal onderzoek Hoofdaanvrager: dr. C. Ouwehand en prof. dr. J. Jolles, Vrije Universiteit Amsterdam Samenvatting Het doel van dit grootschalige onderzoek is het in kaart brengen van de biopsychologische en sociaaldemografische factoren die individuele verschillen in neurocognitieve ontwikkeling en het schools functioneren kunnen verklaren. Het idee is dat gezonde voeding, voldoende slaap en beweging essentieel zijn voor het adequaat functioneren van het brein en dus het succesvol presteren in het (voortgezet en hoger) onderwijs. Een aantal duizenden Nederlandse schoolkinderen en adolescenten tussen de 10 en 25 jaar zullen longitudinaal gevolgd worden. Gerichte deelstudies worden uitgevoerd op deelpopulaties, zoals op groepen leerlingen met en zonder risicofactor (bijvoorbeeld goede versus matige slaap). Uiteindelijk beoogt dit project de gevonden inzichten te vertalen in concrete leefstijladviezen voor adolescenten en het ontwikkelen van interventies gericht op het stimuleren van het neurocognitief functioneren en welbevinden.

5 Leren lezen met verbeeldingskracht Leren, Innovatief programma Het Lerende kind Projectnummer: Leren lezen met verbeeldingskracht Hoofdaanvrager: dr. M. van der Schooten dr. M.H. de Vries, Vrije Universiteit Amsterdam Samenvatting Uit recent peilingonderzoek blijkt dat er een toename is van het aantal zwakke begrijpend lezers in het basisonderwijs. Dit onderzoek heeft daarom tot doel een nieuwe, effectieve methode voor begrijpend lezen te ontwikkelen. Door middel van instructie en visuele ondersteuning leert deze methode kinderen een mentale representatie (innerlijke voorstelling) van een tekst te maken. Hierbij wordt een sterk beroep gedaan op de verbeeldingskracht van kinderen. De verwachting is dat door het aanpassen van de standaard leesinstructies en het bieden van visuele ondersteuning (vooral zwak lezende) kinderen niet langer een representatie zullen opbouwen van de tekst zélf, maar, in plaats daarvan, een representatie van waar de tekst over gaat. Als gevolg daarvan zullen zij tot een dieper tekstbegrip komen.

6 Zelf-evaluatie, social monitoring en kiezen bij adolescenten: de rol van biopsychologische en psychosociale variabelen Leren, Innovatief programma De Lerende adolescent Projectnummer: Zelf-evaluatie, social monitoring en kiezen bij adolescenten: de rol van biopsychologische en psychosociale variabelen Hoofdaanvrager: prof. dr. J. Jolles, Vrije Universiteit Amsterdam Samenvatting De adolescentie wordt gekenmerkt door grote veranderingen in (neuro)psychologisch en psychosociaal functioneren. De rijping van het brein speelt een belangrijke rol ten aanzien van deze veranderingen, en is daarnaast bepalend voor de ontwikkeling van diverse neurocognitieve functies. Vooral de verschillende aspecten van het executief functioneren rijpen tijdens de lange periode van de adolescentie. Pas in het derde levensdecennium is het brein uitgerijpt. Dit project onderzoekt zelf-evaluatie, social monitoring, en keuzegedrag; variabelen die vaak worden beschouwd als belangrijk onderdeel van de executieve functies. Grootschalige studies zullen worden opgezet en uitgevoerd onder adolescenten (jong-, midden- en laat-adolescentie) binnen een cross-sectioneel en longitudinaal onderzoeksdesign. Schoolprestaties (binnen primair, voortgezet, beroepsonderwijs en voorbereidend middelbaar onderwijs) en biopsychologische factoren gerelateerd aan slaap, sekse/gender, voeding en beweging worden in kaart gebracht, evenals het opleidingsniveau van de ouders en de cultuur. Geneste studies zullen zich onder meer verdiepen in schoolprestatie, schoolmotivatie, en de invloed van leeftijdsgenoten en de schoolse context in relatie tot executieve functies.

7 De ontwikkeling van sociale cognities in midden- en late adolescentie in relatie tot individuele variabiliteit en hersenontwikkeling Leren, Innovatief programma De Lerende adolescent Projectnummer: De ontwikkeling van sociale cognities in midden- en late adolescentie in relatie tot individuele variabiliteit en hersenontwikkeling Hoofdaanvrager: dr. A.C. Krabbendam, Vrije Universiteit Amsterdam Samenvatting De adolescentie is een belangrijke periode voor de ontwikkeling van hogere cognitieve functies, zoals zelf-regulatie, planning, en perspectiefname. Deze functies zijn essentieel voor het goed kunnen functioneren op school en in de maatschappij. Er zijn echter forse individuele verschillen tussen adolescenten onderling in de snelheid en efficiëntie van de cognitieve ontwikkeling en in samenhang daarmee van de rijping van specifieke hersenstructuren, in het bijzonder in de prefrontale cortex. Het huidige project onderzoekt (i) individuele verschillen in cognitieve ontwikkeling in relatie tot de onderliggende neurale mechanismen, en (ii) de biologische, psychologische en sociale determinanten van deze verschillen, mede in relatie tot schools presteren

8 Determinanten van studieprestaties: bevindingen uit grootschalig onderzoek Leren, Innovatief programma De lerende docent en de lerende ouder Projectnummer: Determinanten van studieprestaties: bevindingen uit grootschalig onderzoek Hoofdaanvrager: dr. W. van der Elst, Universiteit Maastricht Samenvatting Uit eerder onderzoek bleek dat de relatie tussen IQ en schoolprestatie niet erg robuust is. In dit project gaan we na in welke mate een meer fijnmazige meting van neurocognitieve functies (bvb. geheugen en snelheid van informatieverwerking) toelaat om schoolprestaties beter in te schatten. Naast neurocognitieve functies wordt ook de invloed van schoolmotivatie en diverse schoolen leraarkarakteristieken op schoolprestaties bepaald. Relevante onderzoeksvragen zijn: welke neurocognitieve functies voorspellen schoolprestatie het best? Hoe identificeren we zo snel mogelijk kinderen die het risico lopen om niet hun volledige leerpotentieel te ontplooien? En welke factoren bepalen dat een kind zich 'succesvol' cognitief zal ontwikkelen?

9 Ontwikkeling van de academische werkplaats in onderwijsorganisaties voor evidence-based interventies Leren, Innovatief programma De lerende docent en de lerende ouder Projectnummer: Ontwikkeling van de academische werkplaats in onderwijsorganisaties voor evidence-based interventies Hoofdaanvrager: dr. G.W.C.M. van Hest, Vrije Universiteit Amsterdam Samenvatting Het project 'Ontwikkeling van de 'academische werkplaats' in onderwijsorganisaties voor PO, VO, HO voor evidence-based interventies' stimuleert en ondersteunt onderwijsinstellingen bij het ontwikkelen en inrichten van een virtuele en/of fysieke omgeving, waarbinnen docent-onderzoekers/ -promovendi activiteiten kunnen uitvoeren op het gebied van onderwijsontwikkeling, onderwijsinnovatie en toegepast wetenschappelijk onderzoek. De activiteiten vinden plaats onder begeleiding van een kennisinstelling en in nauwe samenwerking met onderwijsinstellingen. De ontwikkeling van 'academische werkplaatsen' heeft tot doel a) om het academische werk- en denkklimaat, dat bijdraagt aan de kwaliteit van het onderwijs binnen de onderwijsinstelling, te faciliteren en te bevorderen en b) de brug te slaan tussen wetenschappelijk onderzoek en de onderwijspraktijk. Het gaat om toegepast wetenschappelijk onderzoek naar de meest effectieve wijze van samenwerking tussen wetenschappers en praktijkprofessionals. Wetenschappelijke publicaties zullen zich richten op evaluatie van veldstudies en evidence-based interventies in de onderwijspraktijk. Tevens gaat het om hypothese toetsend onderzoek naar voorwaarden voor leermotivatie en schools presteren in de onderwijssituatie.

10 Autonomie en milde psychopathologie in het primair en secundair onderwijs: interventies gericht op ouders en docenten Leren, Innovatief programma De lerende docent en de lerende ouder Projectnummer: Autonomie en milde psychopathologie in het primair en secundair onderwijs: interventies gericht op ouders en docenten Hoofdaanvrager: prof. dr. J.M. Koot, Vrije Universiteit Amsterdam Samenvatting Kinderen met milde psychopathologie of bijzondere psychosociale factoren lopen een risico op verlaagde schoolprestaties en motivatie. Deze factoren zorgen dat de leerling afzakt van hogere naar lagere niveaus van onderwijs (bijvoorbeeld van HAVO naar VMBO). Dit project bestaat uit twee deelprojecten. Deelproject 1 is gericht op het verbeteren van de identificatie van kinderen en jongeren met risico op persistente psychische problemen. Stabiele problemen zullen worden geïdentificeerd door follow-up evaluaties van oppositioneel gedrag, agressie, ADHD, angst en depressie en hun interacties. Het tweede deelproject richt zich op de ontwikkeling en evaluatie van een web-based interventie om ouders te helpen hun kind te ondersteunen op een wijze die rekening houdt met de leeftijd en persoonlijke kenmerken van het kind. De wetenschappelijke informatie van beide deelprojecten zal worden gebruikt voor de permanente educatie van leraren, leraren in opleiding en ouders.