Innoveren met subsidie

Transcriptie

1 Innoveren met subsidie Handleiding voor het optimaal benutten van subsidiemogelijkheden Rolf Grouve en Laura van Zutphen

2 Voorwoord Innoveren is vooruitzien. Een visie op de toekomst, creativiteit bij de concretisering hiervan en daadkracht in de uitvoering zijn drie competenties die ondernemerschap kenmerken. Ondernemers die deze competenties goed kunnen verbinden met lef, adaptief vermogen en samenwerking met andere partijen zijn bewezen succesvol. Innovatie bewijst in de huidige wereldwijde economische crisis meer dan ooit de meerwaarde in overlevings- en groeikansen van ondernemingen. Juist in perioden van economische neergang is blijvend investeren in innovatie, gecombineerd met een lean & mean organisatiemodel, de sleutel tot duurzaam succes tot ver na de crisis. Afnemers zijn immers bereid om (meer) te blijven betalen voor innovatieve producten en diensten. Daarbij hoeft de innovatie uiteraard niet uitsluitend beperkt te blijven tot technische oplossingen. Ook maatschappelijke innovaties waarbij het milieu wordt ontzien of energiezuinige alternatieven worden aangeboden of waarmee sociaal wenselijke ontwikkelingen worden gestimuleerd, worden door consumenten en afnemers graag gekocht. Misschien zelfs wel nadrukkelijker in economisch minder florissante tijden. Dat ondernemers niet alleen voor het vraagstuk van wel of niet (intensiever) innoveren staan, blijkt uit de toenemende aandacht vanuit de overheid. Zowel op regionaal, nationaal als Europees niveau zijn beleidskaders vernieuwd en hier en daar verruimd om ondernemingen te stimuleren te investeren in innovatie. De overheid onderkent daarmee het grote belang van innovatie voor de slagkracht van de Nederlandse respectievelijk Europese economie. De beleidskaders die innovatie stimuleren zijn onder te verdelen in subsidies en fiscale instrumenten. Een derde (niet-financiële) categorie betreft de vermindering van administratieve lasten, zoals de vereenvoudiging van regelgeving over kennismigranten en intellectueel eigendom. Dit flankerend beleid van de overheid in de vorm van subsidieprogramma s en fiscale instrumenten heeft de vorm van een oerwoud, waarin de weg voor de ondernemer zonder gids moeilijk te vinden is. De individuele programma s vinden is een klus op zich, om maar te zwijgen over de onderlinge samenhang tussen de diverse mogelijkheden. Innoveren met subsidie biedt een helder inzicht in de optimale verbinding tussen enerzijds innovatieve plannen en projecten binnen de onderneming en anderzijds het oerwoud aan innovatiesubsidies. Subsidies kunnen een financiële ondersteuning bieden aan de onderneming en deze daarnaast ook faciliteren in v

3 Inhoud Inleiding 1 1 innovatie, wat levert het u op? Wat is innovatie? Soorten innovatie Kies uw soort innovatie Geschikt om te innoveren? Is uw organisatie gereed om te innoveren? Externe factoren die uw innovatieve vermogen beïnvloeden Interne factoren die uw organisatiegereedheid beïnvloeden Het management van uw innovatie Wat levert innovatie u op? Innoveren met subsidie: het innovatiesubsidiemodel 21 Checklist 23 2 kans op subsidie? even checken! Wat is subsidie? Soorten subsidies Hoe onderzoekt u uw subsidiemogelijkheden? Beschrijving subsidiabele activiteiten Onderzoek subsidiemogelijkheden met behulp van een Checklist Hoe werkt een uitgebreide subsidiescreening? Lijst met veel aangevraagde subsidies Waar kunt u subsidieregelingen vinden? 42 Checklist 44 3 hoe organiseert u een subsidieproces? Het subsidieproces in tien stappen 47 vii

4 innoveren met subsidie 3.2 Implementeer het subsidieproces in uw organisatie Stel een subsidiecoördinator aan De perfecte match De subsidieaanvraag Bezwaar en beroep 58 Checklist 60 4 help, een beschikking! Een goed begin Hoe zet u een subsidieadministratie op? Urenverantwoording Kostenoverzicht, de financiële paragraaf Marktconformiteit aantonen Het projectdossier Het technisch dossier Tussenrapportages Einddeclaratie Eindcontrole 72 Checklist 73 5 over en uit? 77 Checklist 78 bronnenlijst 79 index 83 viii

5 Inleiding Wegwijs in de subsidiejungle Ondernemers hebben vaak weinig met subsidies. Ze hebben er geen tijd voor, vinden het te ingewikkeld of denken dat ze niet voor overheidsgeld in aanmerking komen. Toch heeft iedere ondernemer die bezig is met innovatie kans op een overheidsbijdrage. Innoveren met subsidie maakt u dan ook wegwijs in de subsidiejungle en neemt de angst voor subsidies weg. Eenvoudige vragen als Wat is innovatie?, Waarom moet u als ondernemer innoveren? en Wanneer kunt u subsidie aanvragen? geven u inzicht in de financiële kansen die subsidies bieden. Door niet alleen handvatten te bieden bij de zoektocht naar mogelijkheden, maar óók aandacht te hebben voor de fase nádat de subsidie is binnengehaald, is Innoveren met subsidie een handboek geworden dat iedere ondernemer in zijn boekenkast zou moeten hebben staan. Innoveren met subsidie is informatief en praktisch en neemt alle vooroordelen rond subsidies weg. Dit boek is geschreven voor ondernemers en alle andere geïnteresseerden in subsidies. Eigenlijk voor iedereen die denkt het ei van Columbus te hebben uitgevonden en hiervoor subsidie wil aanvragen. Innoveren met subsidie is geschreven door Rolf Grouve en Laura van Zutphen. Subsidiedeskundige Grouve werkt sinds 1999 voor Currency Connect, een van de grotere onafhankelijke subsidieadviesbureaus van Nederland. Grouve heeft veel kennis van het aanvragen van subsidies en het begeleiden van administratieve trajecten op regionaal, landelijk en Europees niveau. Registerinformaticus Grouve is informatieanalist en afgestudeerd in het management van bedrijfsprocessen. Grouve heeft het boek geschreven met Laura van Zutphen. Van Zutphen heeft een achtergrond in de journalistiek en heeft in het verleden voor diverse media gewerkt. Sinds 2006 werkt zij als communicatieadviseur bij Currency Connect. Grouve en Van Zutphen vonden het opmerkelijk dat er tot nu nog niet één boek is dat als handleiding kan dienen voor het aanvragen van subsidies en zij voelden zich geroepen daar verandering in te brengen. Innoveren met subsidie biedt u de handvatten om uw subsidiemogelijkheden te verkennen, een aanvraag te schrijven en zonder kleerscheuren de administratieve fase te overleven. U kunt alles zelf doen, maar u kunt natuurlijk ook een extern adviseur inhuren; die betaalt zichzelf terug. U hoeft na het lezen van dit boek in elk geval geen euro s meer mis te lopen. 1

6 innoveren met subsidie Innoveren met subsidie bevat vijf hoofdstukken. Het eerste hoofdstuk laat zien dat iedere innoverende ondernemer een goede kans op subsidie heeft. Maar wat is innovatie en wanneer bent u innoverend bezig? Het begrip innovatie wordt onder de loep genomen. Verschillende definities van het begrip innoveren worden toegelicht. Ook wordt duidelijk hoe belangrijk innoveren is voor uw organisatie, leest u hoe u uw innovatieve proces kunt managen en rekent Innoveren met subsidie u voor wat innoveren u financieel kan opleveren. In het tweede hoofdstuk komen de doelstellingen van de overheid en het bijbehorende stimuleringsbeleid aan de orde. Kort gezegd: de subsidies. Nederland kent zo n dertienhonderd verschillende subsidieregelingen. Dat is een heleboel, maar welke regelingen zijn nu daadwerkelijk interessant voor uw type onderneming of organisatie? En hoe weet u of u hiervoor in aanmerking komt? Een eenvoudige checklist of een wat uitgebreidere screening helpt u op weg. Hoofdstuk drie richt zich op het subsidieproces binnen uw organisatie. Een snelle kansberekening heeft uitgewezen dat uw bedrijf voor subsidie in aanmerking kan komen. Om uw subsidiemogelijkheden maximaal te kunnen benutten, is het zaak eerst al uw projecten in kaart te brengen. Hoe kunt u deze klus het beste klaren? En hoe koppelt u uw projecten vervolgens aan de juiste subsidieregelingen? Dit hoofdstuk vertelt u hoe u het subsidieproces in uw organisatie kunt implementeren en gaat samen met u op zoek naar de perfecte match. Als de perfecte match is gemaakt, kan het echte werk beginnen: het schrijven van een subsidie aanvraag. Het vierde hoofdstuk gaat in op het meest risicovolle deel van een subsidietraject: de administratieve fase. Zodra u de positieve beschikking binnen hebt en de overheid u dus zwart op wit een bijdrage heeft toegezegd, is het tijd uw onderneming op scherp te zetten en de administratieve fase van een subsidietraject te overleven. Hoe houdt u al uw projecten overzichtelijk en zorgt u ervoor dat er niet één grote administratieve chaos ontstaat? Dankzij Innoveren met subsidie loopt u niet het risico dat uw projecten in een vroeg stadium mislukken en dat u zelfs nog subsidiegeld moet terugbetalen. En dan komt het moment dat het project is gerealiseerd. Hoe weet u of u echt helemaal klaar bent? De doelstellingen zijn gehaald, het geld is ontvangen, maar is de subsidieverstrekker ook klaar? In hoofdstuk vijf leest u waar u nog rekening mee dient te houden als het einde van het subsidieproject in zicht komt. Hoe zit het met eventuele eindcontroles? Welke gegevens moet u paraat hebben tijdens deze controles en hoe lang moet u de projectadministratie en informatie bewaren? 2

7 inleiding Innoveren met subsidie is niet alleen gebaseerd op de kennis van de auteurs maar ook op bestaande theorieën en modellen. Alle informatie uit het boek is tevens verwerkt in een speciale website: Wij hebben getracht helder en bondig weer te geven wat een subsidietraject allemaal omvat. Wollige wetteksten en onbegrijpelijke handleidingen van bestaande aanvragen zijn daarbij buiten beschouwing gelaten. Innoveren met subsidie gidst u door subsidieland op weg naar, hopelijk, een mooie aanvraag en een welverdiende subsidie. September 2009 bc. R.G. (Rolf) Grouve mba ri L. (Laura) van Zutphen 3

8 1 Innovatie, wat levert het u op? Innovatie is misschien wel een van de meest gebruikte termen in het ondernemerschap. Immers, elke ondernemer wil vernieuwend zijn. Hoewel innoveren voor organisaties belangrijk is om bij te blijven en de concurrentie vóór te blijven, is het natuurlijk geen toverwoord. Innoveren moet rendabel zijn en passen binnen de bedrijfsstructuur. Innoveren en het managen van het innovatieve proces zijn essentieel voor het succesvol aanvragen van subsidies. Wie innoveert, neemt risico s. De overheid heeft diverse middelen, subsidies, om dit risico af te dekken. Om te kunnen oordelen of u voor een dergelijke subsidie in aanmerking komt, is het van belang zeker te weten of u innoveert. Dat brengt de eerste vraag met zich mee: wat is innovatie? 1.1 Wat is innovatie? Innovatie is een ruim begrip. Natuurlijk staat het voor vernieuwen en ontwikkelen, maar niet ieder nieuw creatief idee, plan of experiment kan als innovatief project worden aangemerkt. Daarvoor is het noodzakelijk dat u als ondernemer ook daadwerkelijk met uw idee aan de slag gaat. Er iets van maakt. De fase van het idee of ontwerp tot het uiteindelijke product of aanpassingen in het bedrijfsof productieproces kan worden benoemd als het innovatieve proces. Vooral voor dit innovatieve proces zijn er veel subsidiemogelijkheden. Er zijn subsidies die vooral zijn bedoeld voor de experimentele en onderzoeksfase, maar ook de kosten van de ontwikkeling en het proces naar vermarkting zijn dikwijls subsidiabel. Maar wanneer innoveert u eigenlijk? Een van de meest beperkte maar ook heldere definities is die van het Centraal Bureau voor de Statistiek (cbs). Het cbs schaart onder innoveren alle activiteiten die zijn gericht op vernieuwing in een bedrijf. Daar is niets onwaar aan, maar u kunt zich voorstellen dat iets wat vernieuwend is voor uw bedrijf volgens de letter van de subsidiewetgeving niet altijd innovatief is. Want een aanpassing in een bedrijfsproces kan voor uw onderneming een heel ingrijpende vernieuwing zijn, maar binnen uw branche gesneden koek zijn. Of u verandert wel iets, maar bereikt er niets mee. Er is niemand die er beter van wordt. Uw bedrijf niet, de klanten niet. Wellicht is het innovatieve product waar u mee bezig bent helemaal niet zo vernieuwend. 5

9 innoveren met subsidie Het is daarom altijd goed om om u heen te kijken wanneer u innoveert. Hoe vernieuwend bent u eigenlijk bezig? In de meeste subsidieregelingen worden criteria genoemd voor de mate van innovatie. Het werkwoord innoveren slaat zoals eerder gesteld op het proces naar nieuwe producten, diensten en processen. Of zoals bedrijfsdeskundige Eelko Huizingh het beschrijft: u moet uw idee toepassen, gebruiken. Het idee moet leiden tot een verandering en, nog specifieker geformuleerd, tot een verbetering. Wat is anders het nut van uw innovatieve proces? Innovatiedeskundigen zoals de gebroeders Van Kralingen in De groeimotor vinden het ontwikkelen van een innovatie een creatief proces dat goed moet worden gemanaged. Oftewel, wanneer een goed idee of ingenieuze kladschets niet goed wordt gemanaged, leidt het niet tot een verbetering, maar waarschijnlijk tot helemaal niets. Later in dit hoofdstuk leest u aan de hand van een paar bekende theorieën over het managen van creatieve processen hoe u uw proces in goede banen kunt leiden. Hieronder valt ook het model van de Brit A. Jolly, die creativiteit ook als uitgangspunt neemt voor innoveren. Niet alleen producten zijn innovaties Veel ondernemers denken dat alleen producten kunnen worden ontwikkeld en vernieuwd. Dit is onjuist. Het aanpassen of efficiënter maken van productieprocessen en bedrijfsprocessen valt eveneens onder innoveren en verbeteren. Wie zoekt naar nieuwe markten, in binnen- of buitenland, is volgens veel subsidieregelingen óók vernieuwend bezig. Verderop in dit hoofdstuk leest u over de verschillende soorten innovatie en wat daar precies onder wordt verstaan. Samenwerking Innoveren doet u niet alleen. U hebt de andere spelers op de markt nodig om te beoordelen of u daadwerkelijk vernieuwend bezig bent en ook in uw innovatieproces bent u vaak afhankelijk van anderen. Wellicht omdat u bepaalde kennis niet zelf in huis hebt, omdat u voor uw innovatie gebruik moet maken van een of meerdere leveranciers of omdat u een experiment niet in uw eentje kunt managen of bekostigen, waardoor u de handen ineenslaat met een of meerdere collega-bedrijven. Samenwerking is sinds een aantal jaren een actueel thema in subsidieland. Steeds meer regelingen en subsidieprogramma s richten zich namelijk op samenwerking. Soms op die van ondernemers onderling, maar ook op gezamenlijk uitgevoerde projecten van bedrijven en kennisinstellingen of lokale overheden. Kortom, innovatie en innoveren zijn ruime begrippen. Wanneer innoveert u? Eigenlijk zodra u actief met een vernieuwend idee aan de slag gaat. Zodra u uw creatieve proces managet en uw idee onderzoekt, toetst en ontwikkelt, zodat er een concreet product, dienst of proces ontstaat. 6

10 1 - innovatie, wat levert het u op? Zoals eerder genoemd, bestaat er een model dat het innovatieve proces in een notendop vertelt, het zogenoemde model: het verbinden van kennis, innovatie en creativiteit van Jolly. Know-how Afnemers Overheid Netwerken r&d Concurrenten Handelspartners Media Deelnemers Ideeën Design Informatie Kennis Waarde toevoegende producten en diensten Hogere productiviteit/vergroten concurrentiepositie Afbeelding 1.1 Model: het verbinden van kennis, innovatie en creativiteit (A. Jolly) Het bovenstaande model van Jolly vat het innovatieve proces als volgt samen. Een innovatief proces heeft: als input creativiteit die zich laat vertalen in visies, ideeën en ontwerpen, en als throughput een of ander proces waarin samen met de geleverde input informatie via kennis wordt omgezet in een innovatie, en als output een bruikbaar nieuw (technisch) product of productieproces dat wel een sterk verbeterd (technisch) product of productieproces oplevert. Samengevat zegt het model van Jolly dat uit uw creativiteit een idee of ontwerp ontstaat. Het idee of ontwerp moet uiteindelijk leiden tot een daadwerkelijke innovatie. Daartussen ligt een proces waarin informatie en kennis worden verwerkt tot nieuwe of verbeterde producten en diensten, een hogere productiviteit en een sterkere concurrentiepositie. De creativiteit die als input geldt, kan afkomstig zijn uit uw eigen onderneming maar ook vanuit klanten die door vragen en opmerkingen uw creativiteit stimuleren, bijvoorbeeld omdat u naar een creatieve aanpassing of oplossing moet zoeken. Subsidie? Het volbrengen van het complete proces valt onder de noemer innoveren. Voor met name het deel Kennis/Onderzoek/Experiment is subsidie beschikbaar. Ook 7

11 innoveren met subsidie voor het benaderen van een nieuwe markt om innovatie te introduceren bestaan diverse subsidiemogelijkheden. Wil een innovatief idee tot een succes leiden, dan moet de creativiteit goed worden gemanaged. Daarover leest u meer in paragraaf Soorten innovatie In de vorige paragraaf is reeds uitgelegd dat innovatie niet alleen betrekking hoeft te hebben op een concreet product, maar dat innoveren van een proces óók mogelijk is. In deze paragraaf gaan wij in op de verschillende innovatiesoorten en strategische innovatieplatforms. U kunt uw plannen indelen in een van de onderstaande groepen. Zo hebt u zelf een beter beeld van de aard en de doelstellingen van uw projecten en kunt u uw innovatieproject ook beter matchen met een subsidieregeling. Technische innovatie Technische innovatie is het type innovatie waarbij het écht draait om technische vernieuwing: de ontwikkeling van een technisch nieuw onderdeel van een product- of productieproces. Bij andere soorten innovaties gaat het vaak om het aanpassen van of voortborduren op een bestaand model. Een voorbeeld van technische innovatie van een product is een aanpassing waardoor het product sneller of gemakkelijker werkt of meer handelingen zelfstandig kan doen. Denk aan de huis-, tuin- en keukenapparatuur die steeds geavanceerder wordt of aan land- en tuinbouwmachines die steeds minder afhankelijk zijn van bediening door mensenhanden en soms helemaal manloos handelingen kunnen uitvoeren (robotisering). Maar ook een technische aanpassing in een productieproces, die bijvoorbeeld leidt tot energiebesparing, een milieuvriendelijkere, arbeids vriendelijkere of efficiëntere manier van werken, een verbeterde logistiek of een vermindering van het aantal (ongeschoolde) werknemers, telt voor de subsidiewetgeving. Een van de trends van de afgelopen jaren is het verminderen van restafval in productiefabrieken en het hergebruiken van materialen. Voorbeelden van technische innovaties: een snoeimachine die manloos werkt; het verminderen van snijafval in een tapijtfabriek; het arbeidsvriendelijker maken van laad- en losmachines in koelhuizen; het gebruikersvriendelijker maken van digitale dienstverlening. 8

12 1 - innovatie, wat levert het u op? Productinnovatie Bij productinnovatie gaat het niet alleen om het technisch vernieuwen van een bestaand product of een onderdeel daarvan, maar ontstaat er na het innoveren een geheel nieuw product. Ook kan het gaan om een nieuw design van een reeds ontwikkeld product. Voorbeelden van productinnovaties: een producent van elektronische apparatuur ontwikkelt samen met een zorgorganisatie een telefoon die in de zorg als waaksysteem kan worden gebruikt; de ontwikkeling van een intelligent verlichtingssysteem; de ontwikkeling van nieuw verpakkingsmateriaal voor de food-industrie. Diensteninnovatie Diensteninnovatie lijkt grotendeels op productinnovatie. Het gaat bij dit type innovatie om een nieuwe toepassing van een dienst. Hierbij kunt u bijvoorbeeld denken aan het bieden van een online service of een bezorgdienst. Voorbeelden van diensteninnovaties: een boekhandel biedt een online dienstverlening waarbij boeken digitaal kunnen worden besteld; een bedrijf in de zakelijke dienstverlening ontwikkelt een model om ook online dienstverlening aan te bieden; een bedrijf ontwikkelt in eigen beheer applicaties, zoals een systeem om online bestellingen te kunnen plaatsen, om efficiënter te kunnen werken en op deze wijze klanten beter te kunnen bedienen. Procesinnovatie Met procesinnovatie bedoelen wij vernieuwingen die betrekking hebben op een bedrijfs- of productieproces. Zo kunnen veranderingen in het bedrijfsproces of aanpassingen en verbeteringen in een productieproces leiden tot een betere logistiek en een efficiëntere en snellere werkwijze, waardoor uw werknemers beter kunnen werken en uw klanten beter en sneller worden geholpen. Voorbeelden van procesinnovatie: een producent uit de food-industrie richt zijn machinepark dusdanig in dat hij zijn producten sneller en in een betere staat kan leveren aan zijn klanten; een vervaardiger van bedrijfskleding gaat meer computergestuurd werken, waardoor de kleding sneller kan worden geleverd; een transportbedrijf verandert zijn logistieke proces zodanig dat er efficiënter en dus ook sneller kan worden geleverd. De verbeterde logistiek levert ook energiebesparing op; het werkproces wordt dusdanig aangepast en vernieuwd dat het tot werkverlichting leidt; 9

13 innoveren met subsidie een nieuw productieproces levert een betere kwaliteit van producten op; door een aanpassing in het productieproces wordt het (rest)afval teruggedrongen. Marktinnovatie Marktinnovatie heeft betrekking op onderzoek naar en verkenning van nieuwe markten en marktsegmenten. De nieuwe markten of marktsegmenten kunnen zich in Nederland bevinden. Dan zal het gaan om een nieuwe doelgroep of branche. Deze kunnen zich echter ook in het buitenland bevinden. Voorbeelden van marktinnovaties: het op de markt brengen van een bestaand product in het buitenland; het aanpassen van een product of dienst, zodat er een geheel nieuwe markt (doelgroep) wordt bereikt. Sociale innovatie Sociale innovatie is de vernieuwing van de arbeidsorganisatie binnen een onderneming. Uitgangspunt hierbij is het maximaal benutten van competenties gericht op het verbeteren van de prestaties van uw medewerkers en de ontplooiing van het talent. Bij sociale innovatie is er vaak sprake van procesinnovaties waarbij de medewerker centraal staat. Voorbeelden van sociale innovaties: een intern opleidingsprogramma om de persoonlijke ontwikkeling en ontplooiing van werknemers te stimuleren; samenwerkingsprojecten van bedrijven, sociale dienstverleners en bijvoorbeeld de overheid om de positie van speciale groepen op de arbeidsmarkt te verbeteren (herintreders, gedeeltelijk arbeidsgeschikten en schoolverlaters); medewerkers breed inzetbaar maken. Subsidie? Voor alle bovenstaande activiteiten bestaan subsidieregelingen. De hoogte van de subsidie is mede afhankelijk van de subsidiabele kosten die volgens de wet- en regelgeving voor subsidie in aanmerking komen. 1.3 Kies uw soort innovatie Door uw plannen, ideeën of ontwerpen in te delen bij een innovatiesoort kunt u beter vaststellen wat het uiteindelijke doel van uw innovatie is en hoe u dit wilt bereiken. Het doel en de weg ernaartoe bepalen vervolgens uw innovatieve proces. 10

14 Bepaal het soort innovatie waarop uw project betrekking heeft door uzelf de volgende vragen te stellen: 1. Op welk deel of welke delen van uw onderneming (productengroep, productieproces, bedrijfsvoering, marketing) heeft het idee of ontwerp betrekking? 2. Wat is het doel van de innovatie ten opzichte van de bestaande markt? Wilt u bijvoorbeeld een compleet nieuw product lanceren of bent u slechts van plan een kleine verandering door te voeren? 3. Heeft uw innovatie invloed op de consument (markt), op uzelf en andere aanbieders of op allebei? Aan de hand van drie voorbeeldcases ziet u hoe u uw innovatiesoort kunt bepalen. 1. Uw onderneming produceert radiatoren. U ontwikkelt een nieuwe techniek waarmee een uniek soort radiator kan worden gemaakt. U doet aan productinnovatie (nieuwe radiator), procesinnovatie (nieuw systeem) en eventueel ook nog aan marktinnovatie indien uw radiator een complete nieuwe groep consumenten op de markt aanspreekt. Om uw innovatie goed te structureren, moet u dus drie verschillende innovatietrajecten beschrijven en plannen. U kunt voor alle drie de innovatiesoorten kijken naar de subsidiemogelijkheden. 2. U ontwikkelt een nieuwe productlijn waarvoor u een aantal medewerkers moet omscholen om efficiënt te kunnen werken. U doet aan productinnovatie en waarschijnlijk ook aan procesinnovatie, want u moet aanpassingen maken in uw productieproces om de nieuwe productlijn mogelijk te maken. Daarnaast bent u bezig met bedrijfsprocesinnovatie, want de werknemers moeten op een andere manier gaan werken om efficiënt te functioneren. 3. Uw bedrijf is in een aantal jaren sterk gegroeid. Uw logistieke systeem, machinepark of wagenpark is niet meer in staat de klanten op een efficiënte en snelle manier te bedienen. U past uw bedrijfsproces dusdanig aan dat u weer aan de vraag vanuit uw (potentiële) klanten kunt voldoen. 1.4 Geschikt om te innoveren? Niet elke ondernemer met een goed idee die wil investeren is daar per definitie geschikt voor. Het is zinvol uzelf een spiegel voor te houden en te beredeneren waarom u wilt innoveren. Wat zijn uw drijfveren? 11

15 innoveren met subsidie Allereerst kunt u bepalen hoe uw gedrag als ondernemer is door uit de onderstaande gedragstypen de omschrijving te kiezen die het beste bij u past. U hebt dan al inzicht in uw mogelijke motieven voor innovatief gedrag. Ondernemers die het model van de levenscyclus aanhangen; zij zullen een logisch, opeenvolgend proces van te nemen stappen uitvoeren binnen de context van rationeel gedrag. Kort gesteld: zij zullen innoveren volgens een stramien van projectmatig werken. Ondernemers die handelen vanuit de evolutiegedachte innoveren vanuit een competitiegedachte en de wetenschap van een schaarste aan middelen. Ondernemers die werken vanuit het dialectische model; zij zien innovatie als iets wat voortkomt uit verscheidenheid, confrontaties en conflicten. Ondernemers die innoveren via het teleologische model (doelmodel); zij handelen conform de bekende Deming-circle van Plan, Do, Check en Act (pdcacyclus), met als startpunt een helder doel. De ervaring leert dat ondernemers die volgens de pdca-cyclus werken het best in staat zijn te innoveren. Zij zijn in staat heldere doelen te stellen en daar ook planmatig naartoe te werken en verspillen geen tijd aan randzaken. De pdcacyclus houdt innovatief gedrag op een natuurlijke wijze in stand omdat, zodra de innovatieresultaten klaar zijn voor de markt, er vanuit de checkfase weer nieuwe aanpassingen, verbeteringen en ideeën blijken te ontstaan. Als u van plan bent te gaan innoveren en nog niet met een pdca-cyclus werkt, is het dus zinvol dat wel te gaan doen. Veel bedrijven werken al dan niet bewust met de pdca-cyclus, vaak in de vorm van trial-and-error, waarbij zij continu toetsen of het resultaat voldoet aan de gewenste uitkomst. Deze werkwijze is een facet van de pdca-cyclus. Innoveren vanuit negatief gedrag, zoals bij de evolutiegedachte (competitiegedachte) en het dialectisch model (gedragingen voortkomend uit conflictsituaties en confrontaties), blijkt minder doelmatig en daardoor ook minder succesvol te zijn. Ondernemers die de levenscyclus volgen, zijn vaak te rationeel bezig. Een projectmatige aanpak is weliswaar goed, maar moet niet ten koste gaan van andere belangrijke elementen van het innovatieve proces zoals creativiteit. U kunt als ondernemer ook doorslaan in projectmatig werken, waardoor u het hele proces dichttimmert en de creativiteit verloren gaat. U bent dan te veel bezig met de stappen die u moet nemen, de volgorde van handelen en de wijze van controleren en managen, waardoor er geen ruimte meer is voor spontaniteit en flexibiliteit. 12

16 1 - innovatie, wat levert het u op? Juist deze elementen zijn van essentieel belang voor een succesvolle afloop van een innovatief proces. 1.5 Is uw organisatie gereed om te innoveren? Ook al bent u geschikt om te innoveren, uw organisatie moet ook gereed zijn om te veranderen en te vernieuwen. Om efficiënt te kunnen innoveren, moeten alle neuzen binnen een onderneming dezelfde kant op staan. In elk geval die van de medewerkers die bij het innovatieproject zijn betrokken. Een innovatief proces begint met het vermogen om te innoveren. Dit vermogen kan worden beïnvloed door een aantal externe factoren Externe factoren die uw innovatieve vermogen beïnvloeden Het vermogen om te veranderen hangt samen met een aantal externe factoren waarmee uw bedrijf te maken heeft. De Amerikaanse hoogleraar M. Porter benoemde deze factoren en ontwikkelde tevens het vijfkrachtenmodel. Uit dit model kunt u onder meer afleiden wat de invloed van de anderen in de markt is op uw innovatieve vermogen. De externe factoren die uw vermogen om te veranderen, en dus te innoveren, beïnvloeden: 1. Product-/marktcombinatie : de keuze van de producten die worden aangeboden en van de markten waarvoor zij bestemd zijn, heeft invloed op uw innovatieve vermogen. Het kan zijn dat u een product moet aanpassen om het voor een bepaalde markt geschikt te maken. 2. Marketingmix: de samenstelling van marketinginstrumenten die u gebruikt om de markt te bewerken. Een goede marketing genereert meer naamsbekendheid voor uw organisatie, meer afzet en levert uw organisatie dus meer geld op om te kunnen innoveren. Hierdoor neemt uw innovatieve vermogen toe. Daarnaast krijgt uw bedrijf door de nieuwe positie een verbeterde uitstraling, waardoor ook de kans op het aannemen van experts toeneemt. Experts kunnen het innovatieve vermogen van een onderneming eveneens vergroten. 3. Vestigingsplaats: de plaats waar het werk wordt uitgevoerd kan de mogelijkheden tot innovatie vergroten door logistieke voordelen of een goed aanbod van vakmensen op de plaatselijke arbeidsmarkt. 4. Netwerkgedrag: de formele en informele contacten met mogelijk belangrijke instanties en personen helpen u te innoveren. U blijft op de hoogte van uw concurrentie en relevante ontwikkelingen in de markt. Ook kunnen relaties u van dienst zijn als u een introductie op een nieuwe markt overweegt. 5. Samenwerkingsrelaties : de verschillende vormen waarin een organisatie met andere organisaties kan samenwerken. Net als netwerkrelaties houden samen- 13

17 innoveren met subsidie werkingspartners uw blik scherp voor de concurrentie en de marktontwikkeling. Zodra uw samenwerkingsrelatie een kennisinstelling of een deskundige organisatie op het gebied van uw innovatie is, neemt de kans op innoveren toe. Niet alleen vanwege de kennis die u in huis haalt, maar ook vanwege de subsidieregelingen waarvan u gebruik kunt maken bij dergelijke samenwerkingsrelaties. De invloed van concurrentie bij het innoveren: het vijfkrachtenmodel van Porter De concurrentie voorblijven is een van de belangrijkste argumenten om te innoveren. Immers, wanneer u zich onderscheidt op de markt door nieuwe of verbeterde producten aan te bieden, bent u een aantrekkelijke partij voor potentiële klanten. U zult door te innoveren uiteindelijk meer omzet behalen en uw bedrijf zien groeien. Het vijfkrachtenmodel van Porter laat zien hoe andere partijen op de markt uw concurrentiepositie, en dus indirect uw innovatieve vermogen, beinvloeden. In het model worden de volgende invloeden (krachten) benoemd. Bij iedere kracht wordt kort toegelicht hoe deze uw innovatieve vermogen kan beïnvloeden: De invloed van onderlinge concurrentie: wanneer concurrenten nieuwe producten, diensten of technieken ontwikkelen, kan dit een dusdanige invloed hebben op de markt dat u mee moet gaan en een (beter) product moet ontwikkelen met dezelfde of meer functionaliteit of betere prestaties. Immers: u wilt niet achterop raken en net zoveel kwaliteit bieden als uw collega-aanbieders. Hoe meer en betere concurrenten, hoe steviger u wordt gedwongen om te innoveren. Uw innovatieve vermogen krijgt hierdoor een impuls. De invloed van nieuwe concurrentie: nieuwe concurrenten kunnen op een andere wijze penetreren in een markt. Het is van belang dat u, na zorgvuldig afwegen, al dan niet meegaat. Dit is in ieder geval een belangrijk moment om uw eigen producten en diensten te evalueren en waar nodig nieuwe productinnovaties in te zetten. De invloed van de substituten: er is een alternatief (vervanging) voor uw product dat zuiniger of goedkoper is. Hierdoor moet u gaan nadenken over uw eigen product en dit ook innoveren om te kunnen concurreren met de substituten. Gaat u, naast uw bestaande productlijn, een nieuw product ontwikkelen of gaat u een productonderdeel verbeteren? Door het nadenken over innovaties en het zoeken naar oplossingen neemt uw innovatieve vermogen toe. Zeker als u het nadenken over innovaties organisatiebreed aanpakt. Zo wordt innoveren binnen uw onderneming een doel op zich. 14

18 1 - innovatie, wat levert het u op? De macht van leveranciers: tegen welke prijzen kunt u welke producten aanschaffen? Welke nieuwe technologie heeft uw leverancier ontwikkeld die een doorbraak kan forceren in uw product of productieproces? De leverancier heeft doorgaans veel kennis van zijn product en kan u dus helpen om met zijn product uw product of productieproces te verbeteren. Uw vermogen om te innoveren breidt zich hiermee uit. Wanneer prijzen van de leverancier stijgen, kan dit ook een aanleiding vormen om zelf een alternatief te ontwikkelen. Immers, misschien moet u komen tot een innovatie om niet meer afhankelijk te zijn van de leverancier of zelf een goedkopere oplossing aandragen. Dit dwingt u ook weer innovatief bezig te zijn. De macht van de afnemer: dit is van essentieel belang. Wanneer de vraag van de afnemer verandert, moet u mee, want de klant zorgt voor uw omzet. De afnemer is de sleutelfiguur voor ontwikkelingen. Wanneer u nieuwe technieken ontwikkelt, maar deze niet weet om te zetten naar een behoeftebevrediging van de afnemer, kan de ontwikkeling waardeloos zijn. U wordt dus ook door de markt uitgedaagd uw product voortdurend te verbeteren en te vernieuwen om interessant te blijven voor de afnemer. Verbeteringen kunnen worden gezocht in het opvoeren van de functionaliteit, het gebruiksgemak, het uiterlijk en de efficiëntie van het product. Ook kan de markt bepalen of u moet innoveren in uw bedrijfs- of productieproces. Het kan zijn dat de afnemers verwachten dat u sneller levert of dat zij sneller en gemakkelijker hun bestelling kunnen doorgeven. Bedreigingen nieuwe toetreders Kracht van leveranciers Concurrentieintensiteit Kracht van afnemers Bedreigingen door substituten Afbeelding 1.2 Het vijfkrachtenmodel van Porter 15

19 innoveren met subsidie Macht van de innoverende aanbieder De macht die u als aanbieder heeft, is dat u ook vraag kunt creëren. Door de afnemers een stap voor te zijn en een innovatie op de markt te brengen, kunt u een verlangen bij de consument aanwakkeren waaraan alleen u op dat moment kunt voldoen. Een actueel voorbeeld van deze omgekeerde en dus niet-afwachtende strategie is de ipod. Waar voorheen discmans populair waren, zwaait nu de ipod de scepter op de markt. De afnemer kan niet alleen muziek beluisteren die vooraf door een platenmaatschappij is samengesteld en op een cd is gezet, maar kan eigen muziek kiezen, downloaden en vervolgens mobiel afspelen via de ipod. De discman is daarmee bijna uit het straatbeeld verdwenen. U hebt een nieuw verlangen, een nieuwe vraag gecreëerd. U beïnvloedt overigens zo niet alleen het gedrag van de afnemer maar ook dat van uw concurrentie. In plaats van dat u aanhaakt bij ontwikkelingen van de concurrentie, dwingt u de concurrentie met u mee te gaan. Op deze wijze kunt u de vijf krachten van Porter dus op twee manieren benaderen. U kunt u aanpassen of u kunt als innoverende aanbieder de macht grijpen Interne factoren die uw organisatiegereedheid beïnvloeden Naast externe factoren die uw innovatieve vermogen beïnvloeden zijn ook interne factoren van belang voor de mate van gereedheid binnen uw onderneming om te innoveren. Uw innoverend vermogen kan sterk zijn, maar de interne organisatie is wel van belang. Het managen van een innovatief proces begint bij een heldere taakverdeling onder uw medewerkers. Omdat in dit boek wordt uitgegaan van een innovatief proces dat is verpakt in een subsidietraject we gaan er immers vanuit dat er voor het innoveren subsidie wordt aangevraagd hebben we in het derde hoofdstuk de nadruk gelegd op het organiseren van uw subsidieproces. Hoe u uw creatieve innovatieve proces kunt managen, leest u in de volgende paragrafen. Wij lichten verschillende methoden toe. Het is daarna een kwestie van de juiste taakverdeling binnen uw bedrijf en de correcte vastlegging van uw proces. Zorg dat alle kennis, onderzoeksresultaten, ontwikkelingsstappen, proefmodellen en overige informatie worden vastgelegd in een dossier. Zo voorkomt u dat u gaandeweg tijd verliest doordat u stappen kwijtraakt en u aan het einde van de rit fatsoenlijk kunt evalueren. Het innovatieve vermogen van een familiebedrijf De mogelijkheid om te veranderen is echter ook afhankelijk van de wijze waarop de organisatie is ingericht. Uit onderzoek van Keijzers en Bos-Brouwers is gebleken dat het merendeel van de mkb-bedrijven, zo n 56%, familiebedrijven zijn. Deze bedrijven kennen over het algemeen geen aparte stafafdeling voor strategie of planning. Het zijn veelal platte en informele organisaties met relatief weinig 16

20 1 - innovatie, wat levert het u op? administratieve procedures die bureaucratie in de hand kunnen werken. Een fijne manier van werken, maar die leidt helaas ook vaak tot een gebrek aan controle en tot het verslappen van aandacht bij het in de gaten houden van technologische ontwikkelingen. Ook is er vaak geen juridische expertise om patenten aan te vragen of in stand te houden. Een lage organisatiegraad heeft wel het voordeel dat het organisatorische vertrouwen groot is. De communicatie en samenwerking binnen mkb-bedrijven verlopen vaak goed. Is uw organisatie gereed om te innoveren? U kunt zelf het beste beoordelen of uw organisatie gereed is om te innoveren. Uw innovatieve vermogen wordt zowel door externe als interne factoren beïnvloed. Er moet in elk geval sprake zijn van een strategie en u moet heldere doelen vaststellen waar systematisch naartoe kan worden gewerkt. Het aanbrengen van structuur in dat proces maakt het innovatieve proces controleerbaar. Iets wat noodzakelijk is om het doel te bereiken en succes te hebben. Het is belangrijk dat (project)medewerkers op de hoogte zijn van de omgevingsfactoren en in staat zijn om goed te communiceren en om veranderingen door te voeren. Over het managen van uw innovatie en het aanbrengen van structuur in het bijbehorende innovatieve proces leest u meer in de volgende paragraaf. 1.6 Het management van uw innovatie In de voorgaande paragrafen hebt u reeds kunnen lezen dat het noodzakelijk is uw idee te verpakken in een helder doel. De grootste kans om uw doel te verwezenlijken, hebt u als u werkt volgens de in paragraaf 1.4. genoemde pdca-cyclus. Om er nu ook voor te zorgen dat het creatieve innoverende proces in goede banen wordt geleid en het gewenste resultaat brengt, is het noodzakelijk om het proces te managen. Voor het managen van het innovatieproces vanaf het eerste idee tot de uiteindelijke innovatie en introductie van het nieuwe product of proces of de nieuwe dienst bestaan verschillende modellen, waaronder de productontwikkelingstrechter van Kaplan en Norton, het Stage-Gate-model van R.G. Cooper en het model: het verbinden van kennis, innovatie en creativiteit van Jolly. De bovengenoemde modellen blijken in de praktijk te werken. Om uw innovatieproces te laten slagen, kunt u uit de onderstaande modellen de werkwijze kiezen die het beste bij u of uw onderneming past. 17

21 innoveren met subsidie Productontwikkelingstrechter Kaplan en Norton beschrijven een brede opening aan het begin van het innovatieen/of productieproces waar ruimte is voor allerlei concepten van ideeën, productontwerpen of procesvernieuwingen. Naarmate het project zich verder ontwikkelt, worden deze eerste concepten steeds beter gedefinieerd en ontstaat er uiteindelijk een focus op één ontwerp, product, onderdeel of proces. De productontwikkelingstrechter is erg handig bij een overload aan goede ideeën, bijvoorbeeld ontstaan uit een brainstormsessie. U loopt met allerlei wilde plannen in uw hoofd rond. Allereerst maakt u van de beste ideeën concepten. Hierbij formuleert u ook steeds doelstellingen. Daarna gaat u een aantal van de concepten doorontwikkelen, een ander aantal valt dus af. Kies om door te gaan steeds de plannen waarmee u het verste komt. Uiteindelijk blijven er vanzelf één of twee creatieve ideeën over die sterk genoeg zijn om de eindstreep van het proces te halen en die leiden tot een daadwerkelijke vernieuwing in uw bedrijf, bedrijfsproces of tot een nieuw product. Ongemerkt hebt u er nu al een stuk van het ontwikkelingsproces op zitten. Behoeften klant Ontwikkeling en selectie concept Fabricage en testen prototype Productontwerp Testproductie Opstap naar productie en introductie op de markt Technologische mogelijkheden Afbeelding 1.3 De productontwikkelingstrechter Stage-Gate-model Het Stage-Gate-model van Cooper kunt u gebruiken voor het verfijnen van de productontwikkelingstrechter. Het is een aantrekkelijke manier van werken wanneer u het type ondernemer bent dat zijn proces graag onder controle heeft. In het Stage-Gate-model wordt namelijk bij iedere stap (gate) in het innovatieproces een wel/niet-beslissing ingebouwd, waarbij technici en managers het project vergelijken met andere concurrerende projecten in de trechter met nieuwe producten. 18

22 1 - innovatie, wat levert het u op? Het Stage-Gate-model dwingt managers ertoe elk project in hun pijplijn periodiek te beoordelen en biedt de optie om op basis van nieuwe informatie de stekker te trekken uit projecten die niet meer veelbelovend zijn. Zo wordt het kaf van het koren gescheiden en blijven alleen de kansrijke projecten over. Op die manier wordt ook voorkomen dat er veel tijd en energie gaat zitten in projecten die uiteindelijk nergens toe leiden. Initial Screen Decision on Business Case Post Development Review Precommercialisation Business Analysis Post Implemet. Review Idea Gate 1 Stage 1 Gate 2 Stage 2 Gate 3 Stage 3 Gate 4 Stage 4 Gate 5 Stage 5 p.i.r. Preliminary Investigation Detailed Investigation (Build Business Case) Development Testing & Validation Full Production & Market Launch Afbeelding 1.4 Het Stage-Gate-model Het model van Jolly is al in paragraaf 1.1 behandeld. In dit model is het essentieel de vervolgstappen in het proces van een creatief idee naar een innovatie bewust te volgen. U hebt een idee, u onderzoekt en ontwikkelt het en zet het uiteindelijk op de markt of past het toe in uw eigen onderneming. Subsidie? Voor de onderzoeks- en ontwikkelingsfase bestaan diverse subsidiemogelijkheden. De bekendste is de Wet Bevordering Speur- en Ontwikkelingswerk (wbso). Het managen van een subsidieproces vindt u terug in hoofdstuk drie. 1.7 Wat levert innovatie u op? Elke gezonde ondernemer heeft een natuurlijke drang om bij te blijven, om zelfs vooruitstrevend te zijn. Ondernemen is initiatief nemen, en dan het liefst een vernieuwend initiatief. Op deze wijze onderscheidt u zich in de markt en bent u interessant voor uw afnemers. Ondernemers die afwachtend in een hoek gaan zitten, raken achterop en zullen uiteindelijk ook van de markt verdwijnen. Innoveren en initiatief nemen is dus noodzakelijk om te kunnen overleven. 19

23 innoveren met subsidie Wie zich wil blijven onderscheiden op het gebied van bijvoorbeeld techniek, ontwerp, energiebesparing, milieuvriendelijkheid of ontplooiingsmogelijkheden voor het personeel zal op de hoogte moeten blijven van de nieuwste technologieën en ook hieraan zijn steentje moeten bijdragen. Daarbij moet wel altijd het belang van de uiteindelijke gebruiker in de gaten worden gehouden, want innoveren om te innoveren is tijd verspillen. Innoveren moet een doel hebben. De uiteindelijke gebruiker kan zowel een externe partij als een interne afdeling zijn. Zo worden nieuwe producten met name ontwikkeld voor de markt, maar kan het verbeteren of ontwikkelen van een nieuw productie- of bedrijfsproces betrekking hebben op de eigen onderneming. Innovatie wordt door de overheid als noodzaak gezien om de economische groei in Nederland te waarborgen. Wil ons land, onze economie meedraaien op ten minste Europees niveau, dan moet er worden geïnnoveerd. Natuurlijk brengt innoveren allerlei risico s met zich mee. De overheid heeft daarom diverse stimuleringsmaatregelen in het leven geroepen om het bedrijfsleven te ondersteunen bij innovatieve processen. Zo wordt het financiële risico van ondernemers voor een (belangrijk) deel afgedicht. Innovatie en subsidie Dat innovatie synoniem is met subsidie is te kort door de bocht geformuleerd. Toch geeft innovatie, zoals in de voorgaande paragrafen is beschreven, dikwijls toegang tot aantrekkelijke geldpotjes. Stelregel daarbij is wel: verzin nooit een project óm de subsidie, maar gebruik de subsidie voor een project dat u toch al wilde uitvoeren, maar waarvoor u nog geld zoekt of voor een project dat (zeer) risicovol is. Pas dan is subsidie pure winst. Een simpele rekensom aan de hand van de meest bekende subsidieregeling voor innovatie, de Wet Bevordering Speur- en Ontwikkelingswerk (wbso), laat zien wat een ontwikkeltraject u cash kan opleveren: Voor inhoudingsplichtige ondernemingen biedt de wbso een vermindering op de totaal af te dragen loonheffing. Deze vermindering wordt als volgt berekend: u neemt het aantal uren besteed aan s&o-werkzaamheden; u vermenigvuldigt dit met het door SenterNovem voor u vastgestelde uurloon; het hieruit resulterende bedrag, de s&o-loonsom, vormt de basis voor de berekening; de s&o-afdrachtvermindering is een percentage van de s&o-loonsom; de s&o-afdrachtvermindering bedraagt voor 2009 en % over de eerste en 18% over de resterende s&o-loonsom; de s&o-afdrachtvermindering kan niet meer bedragen dan 14 miljoen euro per fiscale eenheid. 20

24 1 - innovatie, wat levert het u op? Een voorbeeldberekening: Het totaal aantal s&o-uren dat de medewerkers naar verwachting zullen realiseren is U berekent de afdrachtvermindering als volgt: stel dat uw uurloon is vastgesteld op 30,00. De s&o-loonsom bedraagt dan = De s&o-afdrachtvermindering bedraagt 50% van en 18% van de resterende = De bovenstaande berekening laat zien dat de overheid ondernemingen die s&owerkzaamheden uitvoeren financieel fors steunt. Voor de berekening is uitgegaan van de in 2009 geldende bedragen en percentages. Deze bedragen en percentages kunnen jaarlijks door de overheid worden bijgesteld. Let op! Voor starters gelden nog gunstiger percentages en ook zelfstandigen kunnen voor s&o-afdrachtvermindering in aanmerking komen. Nadere informatie vindt u op de site van SenterNovem: * 1.8 Innoveren met subsidie: het innovatiesubsidiemodel Het belang van innoveren met subsidie voor een onderneming is groot. Een van de auteurs van dit boek, Rolf Grouve, ontwikkelde het innovatiesubsidiemodel dat aantoont hoe geldstroom, subsidiestroom en de innovatiestroom elkaar beinvloeden. Uitgangspunt van dit model is de wil van ondernemers om verdiend geld te investeren in de continuïteit en ontwikkeling van de onderneming. 1: Geldstroom De geldstroom begint met het investeren in een (technische) innovatie. Door te investeren in innovaties en dus als ondernemer vernieuwend bezig te zijn, neemt uw subsidiekans toe. Wanneer u als ondernemer meer succes behaalt, neemt de economische waarde van de organisatie toe. Daardoor zullen er meer financiële middelen beschikbaar zijn om weer (technisch) te kunnen innoveren. * SenterNovem wordt per 1 januari 2010 samengevoegd met de evd (het agentschap voor internationaal ondernemen en samenwerken) en het Octrooicentrum Nederland. De drie partijen gaan samen onder een nieuwe naam. 21

25 innoveren met subsidie 2: Subsidiestroom Wanneer uw bedrijf gaat innoveren kunt u een beroep doen op subsidiemogelijkheden. Hierdoor verkleint u het financiële bedrijfsrisico en is de kans op succes in financiële zin groter dan in de geldstroom. Wanneer uw bedrijf succes heeft, neemt de economische waarde van de onderneming toe. Hierdoor hebt u meer financiële mogelijkheden om het subsidieproces te managen, bijvoorbeeld door een subsidieadviseur/coördinator in dienst te nemen of een subsidieadviseur van buiten aan te trekken. Zo kunnen de subsidiemogelijkheden voor toekomstige innovaties beter worden bewaakt en zal het subsidiegebruik toenemen. De subsidiestroom kan dus zijn werk doen doordat u meer kunt innoveren door de toename van het succes en het geld dat deze genereert. 3: Innovatiestroom Doordat het succes van uw bedrijf toeneemt door de innovaties, worden medewerkers enthousiast en gestimuleerd om mee te denken in de creatieve processen. Hierdoor ontstaat toename van het innovatieve vermogen. Een gevolg hiervan is dat er een innovatieve attitude ontstaat bij de werknemers die aanspoort tot nog meer innoveren. Bovendien wordt de creativiteit van medewerkers uit alle lagen van de onderneming voortdurend geprikkeld. Het innovatieve vermogen van uw onderneming neemt toe. Zo kunt u meer investeren in (technische) innovatie. Het gevolg hiervan is dat er een toename van geld- en subsidiestromen ontstaat, waardoor de innovatiestroom wordt gestimuleerd. Stimulering werknemers Toename succes Toename economische waarde 3: Innovatiestroom 1: Geldstroom Toename innovatief vermogen Betere attitude m.b.t. technische innovatie (meer) Investeren in technische innovatie 2: Subsidiestroom (toename) Subsidiegebruik Toename middelen om subsidies te managen Afbeelding 1.5. Het innovatiesubsidiemodel van Grouve 22

26 Checklist > Criteria voor innovatie: een vernieuwing voor uw onderneming, branche of binnen- of buitenlandse markt; een vernieuwing van een product, productieproces of bedrijfsproces; vernieuwing moet leiden tot een verbetering; innovatie moet gericht zijn op de gebruiker. > De werking van een innovatieproces: U hebt een creatief idee. Het creatieve idee wordt gemanaged en met behulp van kennis ontwikkeld tot een nieuw product, dienst of proces. De innovatie is een bruikbaar en nieuw, verbeterd product, dienst of proces dat zorgt voor een betere logistiek, een hogere productiviteit en een sterkere concurrentiepositie. > Soorten innovatie: technische innovatie; productinnovatie; diensteninnovatie; procesinnovatie; marktinnovatie; sociale innovatie. > Effectief innoveren: Werk volgens de pdca-cyclus. Zet uw interne organisatie op scherp. > Externe factoren die uw innovatieve vermogen beïnvloeden: product- en marktcombinatie; marketingmix; vestigingsplaats; netwerkgedrag; samenwerkingsrelaties. > Het beïnvloeden van uw concurrentiepositie door andere spelers op de markt volgens het vijfkrachtenmodel van Porter: de invloed van onderlinge concurrentie; de invloed van nieuwe concurrentie; de invloed van substituten; 23