Beste leerkracht, Helpt u ons een handje? We hebben het zo makkelijk mogelijk voor u gemaakt.

Transcriptie

1 Beste leerkracht, Kinderen en jongeren die opgroeien met een zieke of verslaafde ouder of een broer of zus met een beperking, helpen vaak in het gezin of bij de huishouding. Jongeren die opgroeien in zo n situatie zijn jonge mantelzorgers. Ook wanneer een jongere zich zorgen maakt over de zieke, vallen zij onder dit begrip. Heeft u een jonge mantelzorger in de klas? Veel jongeren weten zelf niet dat ze mantelzorger zijn, en hun omgeving vaak ook niet. Er is hulp en ondersteuning voor jonge mantelzorgers. En dat is belangrijk! De zorgsituatie kan van invloed zijn op de ontwikkeling van het kind en leiden tot overbelasting en psychische problemen. Het herkennen van jonge mantelzorgers kan overbelasting, voortijdig schoolverlaten en (psychische) problemen op latere leeftijd voorkomen. Helpt u ons een handje? We hebben het zo makkelijk mogelijk voor u gemaakt. U kunt een speciaal voor dit onderwerp gemaakte film tonen aan uw leerlingen en het onderwerp op deze manier bespreekbaar maken. We bieden u deze docentenhandleiding aan ter ondersteuning en een werkboekje voor de leerlingen (twee versies).

2 Doet u mee? Extra aandacht aan jongeren en mantelzorg De gemeente Amsterdam besteedt tijdens de Week van de jonge mantelzorger extra aandacht aan jongeren en mantelzorg. Dat is belangrijk. Helpt u ons een handje mee? U kunt dat doen door tijdens de Week van de jonge mantelzorger gebruik te maken van onze onderwijsfilm (+/- 10 minuten) en met de jongeren in gesprek te gaan over het onderwerp mantelzorg. Hiervoor stellen wij deze docentenhandleiding ter beschikking en een werkboekje voor uw leerlingen. Hiermee proberen we u het zo makkelijk mogelijk te maken, maar de actie is aan u! We hopen op uw medewerking. Bij voorbaat dank. Week van de jonge mantelzorger Van 5 t/m 11 juni 2017 is het de Week van de jonge mantelzorger. De gemeente Amsterdam besteedt dan extra aandacht aan jonge mantelzorgers met een campagne voor extra bewustwording, kennisoverdracht en diverse activiteiten. En dat is nodig, want landelijk zorgt één op de vier jongeren voor een ziek familielid. Uit onderzoek naar jonge mantelzorgers in Amsterdam en hun (behoefte aan) ondersteuning blijkt dat het aantal jonge mantelzorgers in Amsterdam substantieel groter lijkt dan de landelijke cijfers, bij een aantal groepen zelfs 1 op 2. Daarnaast is er bij de jonge mantelzorgers zelf weinig kennis over mogelijkheden voor ondersteuning en vinden zij het ingewikkeld om een hulpvraag te formuleren. Doelstellingen De belangrijkste doelstellingen van de Week van de jonge mantelzorger is dat jonge mantelzorgers in Amsterdam zich ervan bewust zijn dat zij mantelzorger zijn, weten dat ze niet de enige zijn in zo n situatie en weten waar ze terecht kunnen met vragen voor ondersteuning. Met de campagne willen we dat de jonge mantelzorgers zich herkend en erkend voelen. Daarnaast is het ook een doelstelling dat leeftijdsgenoten en omgeving (ouders, familie, beroepskrachten) van de jonge mantelzorgers zich bewust zijn van de situatie waar jonge mantelzorgers zich in bevinden en daar rekening mee houden. Het is namelijk belangrijk dat ze de jonge mantelzorger herkennen en erkennen. Campagne Op bijna alle vo scholen, mbo opleidingen en hbo vestigingen zijn posters en flyers verspreid van de campagne Week van de Jonge mantelzorger Ook worden er digitale posters getoond en hangen er posters op diverse plekken in de stad. Daarnaast draait er een uitgebreide social media campagne, waarbij jongeren in heel Amsterdam via Facebook en Instagram worden geïnformeerd over wat mantelzorg is en worden ze aangezet tot actie. Doet u mee? Bij voorbaat dank voor uw medewerking en veel plezier met de onderwijsfilm en het werkboekje. En als u vragen heeft over mantelzorg, kunt u altijd terecht bij Markant! Markant is het centrum voor mantelzorg in Amsterdam en Diemen en helpt u graag verder. U kunt bellen met

3 Docentenhandleiding Speciaal voor de Week van de jonge mantelzorger 2017 is een film gemaakt voor het onderwijs. Deze film kunt u gebruiken tijdens de Week van de jonge mantelzorger, maar uiteraard ook daarna. Bij deze film hoort deze docentenhandleiding en een werkboekje voor uw leerlingen. Leerdoelen Na deze les kan de leerling antwoord geven op de volgende vragen: Wat is een (jonge) mantelzorger? Wat kan je doen als je (jonge) mantelzorger bent? Wat kan je doen als je een (jonge) mantelzorger kent? Opzet les We hebben het zo makkelijker mogelijk voor u gemaakt. U kunt zelf een introductie geven aan de klas, op basis van de achtergrondinformatie in deze docentenhandleiding. Daarna laat u de film aan de klas zien en laat hen daarna de vragen beantwoorden in het werkboekje. 1. Geef een introductie aan de klas (gebruik de achtergrondinformatie in deze handleiding). 2. Toon de film aan de klas. 3. Laat de leerlingen het werkboekje invullen. 4. Bespreek de antwoorden in het werkboekje. 5. Verwijs de leerlingen naar het ondersteuningsaanbod dat er in Amsterdam voor hen is, onder andere via Markant ( en check ook 6. Geef (subtiel) ruimte voor leerlingen om op een ander moment naar u toe te komen wanneer zij zelf in een mantelzorgsituatie zitten of iemand kennen die jonge mantelzorger is.

4 Achtergrondinformatie Jongeren en mantelzorg Landelijk zorgt één op de vier jongeren voor een ziek familielid. Het is voor veel jongeren zwaar omde mantelzorgtaken te combineren met hun andere verplichtingen. Opgroeien met een ziek of gehandicapt familielid kan veel eisen van kinderen. Sommigen doen veel huishoudelijke taken, zoals wassen, koken en de boodschappen. Anderen hebben niet direct een taak in het huishouden, maar maken zich wel zorgen over het familielid of de gezinssituatie. Alleen al het opgroeien met een broer of zus die autistisch is of ADHD heeft, spastisch is of verslaafd, heeft gevolgen voor de andere kinderen in het gezin. Deze kinderen krijgen vaak minder aandacht en zijn gewend hun gedrag of rol aan te passen aan de situatie. Jonge mantelzorgers lopen het risico om overbelast te raken en de thuissituatie kan van negatieve invloed zijn op hun schoolprestaties. Daarnaast bestaat het risico op sociale isolatie, door gebrek aan energie en tijd en doordat zij veelal te volwassen zijn voor hun leeftijd. Een positieve kant aan het langdurig zorgen voor een zieke naaste is dat een jonge mantelzorger vroeg leert zelfstandig te zijn en verantwoordelijkheid te nemen. Opgroeien in een dergelijk gezin beïnvloedt de ontwikkeling. Een kind kan namelijk zowel positieve als negatieve gevolgen ondervinden van de zorg. De prestaties op school bijvoorbeeld kunnen eronder lijden, door meer verzuim of een achterstand in het huiswerk. Deze kinderen hebben soms extra ondersteuning nodig. Maar het begint bij het herkennen en erkennen van de situatie. Veel jongeren weten namelijk niet dat ze mantelzorger zijn, zij zijn gewend aan de situatie. Daarnaast praten jongeren (op school) vaak liever niet over (problemen in) hun thuissituatie. Daardoor wordt de situatie van mantelzorgers vaak niet bespreekbaar gemaakt. Jonge mantelzorgers hebben geen actieve hulpvraag, maar er is wel een niet zichtbare ondersteuningsbehoefte. Ouders en omstanders kunnen een belangrijke rol hierin spelen. Jonge mantelzorgers in Amsterdam Uit het verkennend onderzoek the Elephant in the Room naar jonge mantelzorgers in Amsterdam en hun (behoefte aan) ondersteuning blijkt dat het aantal jonge mantelzorgers in Amsterdam substantieel groter lijkt dan de landelijke cijfers. Daarnaast is er bij de jonge mantelzorgers zelf weinig kennis over mogelijkheden voor ondersteuning en vinden zij het ingewikkeld om een hulpvraag te formuleren. Het grootste gedeelte van de jonge mantelzorgers (75%) bleek een lichamelijk ziek familielid te hebben, gevolgd door psychisch ziek en verslaafd (beiden ruim 30%). In de meeste gevallen bleek de zieke een vader (31%) of moeder (42%). Veruit de meeste jonge mantelzorgers bieden hulp bij de huishouding, gevolgd door emotionele steun. Daarbij bleek er geen verband tussen het ziektebeeld en het type zorg.

5 Verder werd duidelijk dat een groot deel van de jonge mantelzorgers zich niet herkent in deze term of er zelfs nog nooit van had gehoord. Over de rol van de school waren de leerlingen erg kritisch; zij zijn van mening dat docenten hun leerlingen onvoldoende kennen en zich geen rekenschap geven van hun thuissituatie, met als gevolg dat geen rekening wordt gehouden met bijzondere omstandigheden. De gemeente Amsterdam vindt het belangrijk om (jonge) mantelzorgers te ondersteunen, daarom is er steeds meer aandacht voor deze groep. Om jonge mantelzorgers te ondersteunen richten we ons vooral op het herkennen en erkennen van hun situatie, zodat daar rekening mee gehouden wordt. Een jonge mantelzorger kan haar of zijn situatie onder andere bespreken met hun eigen netwerk (ouders, vrienden, betrokken familieleden, vrienden), hun docent(en), mentor, Ouderkind-adviseur op school en met een jongerenwerker. Daarnaast kan de jonge mantelzorger een gratis online e-learning volgen van Markant om inzicht te krijgen in zijn/haar eigen emoties bij mantelzorg en het leren aangeven van grenzen

6 Wat kunt u doen als u een jonge mantelzorger in de klas heeft? Hoe herken je een jonge mantelzorger? Signalen om overbelaste jonge mantelzorgers te herkennen: - Fysiek: vermoeidheid, concentratieproblemen, druk, agressief, hoofdpijn, buikpijn. - Psychisch: gespannen, perfectionistisch, stil en teruggetrokken, eet- en/of slaapproblemen, gebruik van verdovende middelen of alcohol (vluchtgedrag). - Sociaal: vroeg volwassen, weinig contact met leeftijdsgenoten. - Praktisch: geen tijd voor sport, hobby of bijbaantje, vaak te laat of afwezig. Vroeg volwassen Jonge mantelzorgers zijn vaak vroeg volwassen. Ze voelen zich op jonge leeftijd verantwoordelijk voor huishoudelijke taken, het zorgen voor broertjes of zusjes of de gezondheid van hun ouder. Ook kinderen die zelf geen zorgtaken hebben, passen zich constant aan en houden rekening met hun zieke familielid. Zij ervaren een hoge drempel om met hun eigen zorgen en problemen bij hun ouders aan te kloppen. Is één van de ouders langdurig ziek, dan kan er rolverwisseling optreden: de ouder wordt afhankelijk van het kind en het kind neemt gaandeweg de rol van de ouder over. Soms zijn de gevolgen voor de jonge mantelzorger heel direct; denk aan de oudste dochter kan niet gaan studeren omdat zij het gezin draaiende moet houden. Zelfbeeld Met name jongeren tussen 13 en 17 jaar vormen een risicogroep. Zij zijn gevoelig zijn voor wat anderen van hen vinden en ontlenen hun eigenwaarde en zelfbeeld aan het zorgen. Dat kunnen zij in latere relaties meenemen. Wat kunt u doen? - Vraag hoe het met de jonge mantelzorger gaat. - Erken de situatie. - Blijf in gesprek. - Geef positieve aandacht. - Stimuleer om de dagelijkse routine zoveel mogelijke door te laten gaan. - Bespreek signalen met de ouders (na tostemming van de jongere). - Leg contact met een deskundige op het gebied van mantelzorg. - Verwijs, indien nodig, adequaat door. - Ontwikkel mantelzorgbeleid binnen uw organisatie. Ondersteuning Er is in toenemende mate aandacht voor de ondersteuning jonge mantelzorgers, o.a. in de basisvoorziening van de stadsdelen. Voor kinderen van ouders met psychische problemen en voor kinderen met verslaafde ouders zijn er zogenaamde KOPP- en KVO-cursussen. Heeft u vragen rondom jonge mantelzorg? Wilt u een casus bespreken? Of wilt u een voorlichting of training volgen? Bel dan met onze helpdesk van Markant. Ze zijn elke werkdag van bereikbaar via T of E. info@markant.org. Zie ook De gemeente Amsterdam gebruikt de slogan Ik zorg ook voor mezelf. Op social media kan je interessante berichten vinden door te zoeken op #ikzorgookvoormezelf en je kan ook naar de website

7 Who cares?! Who cares?! vraagt op scholen voor voortgezet onderwijs en MBO aandacht voor jongeren die opgroeien met een ziek, psychisch ziek of verslaafd familielid, of een familielid met een beperking. Doe mee en meld uw school nu aan! Who cares?! werkt samen met uw school aan het creëren van een visie waarin de jonge mantelzorger zich herkend en erkend voelt. Zo kunnen we voorkomen dat de zorgsituatie thuis leidt tot veelvuldig verzuim of zelfs voortijdige schooluitval. Voor voortgezet onderwijs en MBO Deelname staat open voor scholen voor voortgezet onderwijs en MBO in Amsterdam. U kunt zelf aangeven in welke periode u het project op uw school wilt uitvoeren. Uw deelname is gratis en wordt mogelijk gemaakt door de gemeente Amsterdam. In het najaar van 2017 zal Who cares?! ook beschikbaar zijn in Zaanstad. De deelname van Zaanse scholen wordt mogelijk gemaakt door de gemeente Zaanstad. De 4 pijlers van Who cares?!: 1. Voorlichting aan docenten Herkennen docenten en mentoren de jonge mantelzorger en eventuele signalen van overbelasting? Docenten en mentoren krijgen inzicht in de problematiek en tips om te ondersteunen en door te verwijzen. Duur: 60 min. 2. Workshop voor leerlingen Leerlingen krijgen een interactieve workshop over mantelzorg: wat is een jonge mantelzorger? En herkennen zij zichzelf in die omschrijving? Duur: 50 min. 3. Spetterende talkshow Een enthousiast team van jonge mantelzorgers vertelt openhartig over hun ervaringen. Onder leiding van straatvoetbal-legende Rocky Hehakaija gaan zij in gesprek met uw leerlingen. Een evenement voor alle klassen die aan het project meedoen. Duur: 100 min. 4. Borging van ondersteuning Who cares?! adviseert hoe u de ondersteuning van jonge mantelzorgers kunt borgen in de zorgstructuur van uw school.

8 Wat biedt Who cares?! Volledige verzorging van voorlichting, lessen en talkshow. Enthousiaste ambassadeurs die hun verhaal willen delen. Ondersteuning bij informatieverstrekking aan ouders/verzorgers. Wat vragen wij? Deelname met ten minste 100 leerlingen. Tijd en ruimte voor de verschillende activiteiten. Actieve medewerking van het team. Een vast aanspreekpunt in de school. Interesse? Neem voor aanmelding of meer informatie contact op met Heidi Wintels of Reian Betten van Markant, centrum voor mantelzorg: T of stuur een . Colofon Datum uitgave: 6 juni 2017 Gemaakt door 125Procent, in opdracht van Gemeente Amsterdam en in samenwerking met Markant