Hoorcollege 4: Psychotische stoornissen

Transcriptie

1 Hoorcollege 4: Psychotische stoornissen Hoofdstuk 5, 7. Dit is het medische gebied. Een psychose is een psychiatrisch toestandsbeeld waarbij de patiënt gedurende een zekere periode het contact met de werkelijkheid geheel of gedeeltelijk kwijt is. Continuüm model van psychopathologie Er is een continuüm van gezond naar psychisch ziek. Vaak is dit een hele geleidelijke schaal, maar bij een psychose is het anders. Je gaat van gezond naar ziek in een hele korte tijd. Het is een hele grote stap; een enorme val die je doormaakt. We behandelen vandaag: Psychotische symptomen Positief: - Wanen - Hallucinaties - Gedesoriënteerde gedachten en spraak - Gedesoriënteerd en catatonisch gedrag Negatief Cognitief Psychotische stoornissen Behandeling Symptomen van psychose Positieve symptomen Er komt iets bij Negatieve symptomen Er wordt iets afgenomen De cortex heeft allerlei functies. Als het beschadigd, is er een uitval van functies. De cortex heeft als functie dat er bepaalde gedachten onderdrukt worden. Als die functie uitvalt (negatief symptoom), blijven de gedachtes maar binnenstromen, zonder dat daar een stop voor is. Daardoor wordt je je bewust van informatie die er niet hoort te zijn (positief symptoom). +: Wanen Iets anders dan zelfbedrog Achtervolgingswaan (in combinatie met eenzaamheid) meest voorkomend Betrekkingswaan (het zal wel over mij gaan) Grootheidswaan Beïnvloedingswaan (bestuurd worden door een ander) Gedachtenuitzendingswaan (een ander leest jouw gedachten) Gedachteninzending (een ander stopt gedachten in jou)

2 Gedachtenonttrekkingswaan (ineens helemaal stil, gedachten gaan weg) Zondewaan (het idee dat je slechte dingen hebt gedaan) Somatische waan (het idee dat er iets mis is met je lichaam) Je hebt primaire en secundaire wanen: Primaire waan Je weet niet waar het vandaan komt Secundaire waan Eerst komen hallucinaties, daarna denk je dat iemand achter je aan zit Je hebt bizarre en niet-bizarre wanen: Bizarre waan Wanen waarvan je denkt: het zou nooit kunnen ( Ik heb een kerncentrale in mijn buik ) Niet-bizarre waan Wanen waarvan je denkt: het zou best kunnen ( Ik word achtervolgd ) Vergeet bij waanideeën niet de volgende invloeden in overweging te nemen: Religie Cultuur Metafysica +: Hallucinaties Een perceptueel fenomeen wat geen basis heeft in de werkelijkheid, het zijn sensorische modaliteiten. Akoestische hallucinaties - Non-verbale akoestische hallucinaties (deurbel) - Verbale akoestische hallucinaties (stemmen) - Muzikale hallucinaties (heel hard muziek) Visuele hallucinaties - Eenvoudige (stippen, strepen, sterren) - Geometrisch (bij middelengebruik schaakbord, tunnels) - Complex (schimmen, vormen, gedaantes realistisch) Geur hallucinaties Smaak hallucinaties Tactiele hallucinaties - Het gevoel van buiten aangeraakt te worden Somatische hallucinaties - Een verandering in je lichaam De vraag is: hoeveel zintuigen hebben we nou? Hebben we dan ook een zesde zintuig? Het gevoel van aanwezigheid. Je kunt dat ook hebben zonder dat er echt iemand is.

3 +: Gedesoriënteerde gedachten en spraak Ook wel: formele denkstoornissen. Onlogisch denken (illogicality) We snappen wel wat er gezegd wordt, maar de zin slaat nergens op. Ontsporing (derailment) Het antwoord op een vraag begint normaal, maar daarna wordt het een ontsporing van iets raars. Tangentieel denken Het antwoord op een vraag is meteen onsamenhangend. Incoherentie De grammaticale structuur gaat verloren (word salad). Neologisme Zelf woorden bedenken, soms kun je wel herleiden wat iemand bedoelt. Clanging (Heel zeldzaam). Klanken nadoen: roos toos doos. +: Gedesoriënteerd en catatonisch gedrag Iemand met catatonie verkeert in een toestand waarbij hij of zij minder goed kan reageren op de omgeving. Ondertussen is de persoon wel wakker en mentaal helder. Dit uit zich soms in bewegingsstoornissen. Bizarre houding Bijvoorbeeld liggen met de nek omhoog, de hele dag lang. Mutisme Bijna niets tot niets meer zeggen. Stupor Onbeweeglijkheid. Negativisme Negatief gedrag: opdrachten weigeren, niet willen praten, niet erbij willen zijn, alleen maar afweren. Wasachtige buigzaamheid Iemand kan de catatone persoon in een bepaalde houding zetten waarin hij of zij blijft staan. Catatonische opwinding Alles afbreken. Echolalie Letterlijk nazeggen wat jij zegt. Echopraxie Letterlijk jouw bewegingen nadoen. Dit behandel je heel anders dan een psychose. -: Negatieve symptomen Vlak effect Anhedonie Niet kunnen genieten van dingen.

4 Avolition Geen doelgerichtheid (niet weten wat ze willen). Sociaal terugtrekken Leidt tot sociale isolatie. Cognitieve symptomen bij psychotische episodes Aandacht Werkgeheugen Verwerkingssnelheid Leercapaciteit Abstractie Probleemoplossend vermogen Dit waren allemaal psychotische symptomen. Als je een enkele losse symptoom hebt, betekent het nog niet dat je schizofrenie hebt. DSM-V Stoornissen Kortdurende psychosestoornis (korter dan een maand) Schizofreniforme stoornis (tot 6 maanden) Schizofrenie (langer dan 6 maanden, op z n minst 2 symptomen*) Schizo-affectieve stoornis Waanstoornis Schizo typische (persoonlijkheids-) stoornis Substantie/medicatie-geïnduceerde psychotische stoornis Psychotische stoornis door andere medische condities Catatonie De tijdsduur is van belang. Wanneer noemt men het dan schizofrenie? B-Criteria voor schizofrenie Sociale en/of beroepsmatige disfuncties Moet 6 maanden of langer duren, met op zijn minst 1 maand van actieve-fase symptomen aanwezig (psychotische symptomen zoals wanen, catatonie, stemmen, etc.) Minstens 2 symptomen D-Criteria voor schizofrenie Het mag geen stemmingsstoornis zijn E-Criteria voor schizofrenie Het mag niet komen door een somatische oorzaak F-Criteria voor schizofrenie Het mag niet verward worden met autisme Diagnose Als het aan alle punten voldoet, is er bewijs dat de diagnose schizofrenie is.

5 Wat is schizofrenie? We gaan even terug naar de geschiedenis van de psychiatrie. Eugen Bleuler ( ) heeft de naam schizofrenie bedacht. Hij had een zus die de diagnose van catatonie had. Bleuler borduurde voort op het werk van Emil Kraepelin ( ). Hij noemde het eerst dementia precox, en hij had een andere benadering voor schizofrenie dan Bleuler. Kraepelin zei: Het is een progressieve aandoening die altijd slecht afloopt. Als het wel goed komt, moet het een depressie zijn geweest. Want schizofrenie kan per definitie niet goed aflopen. Bleuler was het er niet mee eens. Hij zei: mensen kunnen wel weer herstellen. Wat zei Kraepelin? Er zijn symptomen die zich ontwikkelen in de tijd, die wel wat milder worden, maar het sociaal functioneren gaat steeds slechter in de tijd, en het komt nooit meer goed. Wat is echt zo? Groep 1-22% heeft één keer een episode, en knapt daarna op. Groep 2-35% heeft verschillende episodes, zonder verergering. Groep 3 8% heeft verschillende episodes, die nooit meer helemaal de oude wordt. Groep 4 35% heeft verschillende episodes, die steeds erger worden en nooit meer de oude wordt. Levensverwachting van mensen met schizofrenie Het is een hele heterogene groep. Wat we gemiddeld kunnen zeggen is dat de levensverwachting toch 10 jaar jonger is dan de gemiddelde verwachting van een gezond persoon. Waar komt dat door? Hoog suïcidepercentage: eerst 10-15% (bij normale bevolking 1%) Ongezonde leefstijl (alleen maar thuis ongezond leven) Medicijnen Verschillen in geslacht - Bij mannen begint het eerder (18-25 jaar) - Mannen worden eerder opgenomen - Mannen hebben meer cognitieve en negatieve symptomen - Mannen hebben een ergere uitkomst Genetische factoren (identieke tweelingen: 50% kans, 1/100 kans in bevolking) - 70 tot 80% genetica in interactie met omgeving Risicofactoren - Trauma - Urbanisatie - Migratie - Sociale nederlaag (het lukt niet) - Bepaalde types van medicatie - Middelengebruik (wiet) Rol van neurotransmitters - Dopamine: de dopamine receptor neemt teveel dopamine op - Serotonine - Frontale cortex: te weinig stimulatie (negatieve symptomen) - Mesolymbisch systeem: te veel stimulatie (positieve symptomen)

6 Behandeling Antipsychotica Eerste generatie Tweede generatie Aanvullende medicatie Antidepressiva Gemoedsstabilisatoren Anticholinerica Benzodiazepines Clozapine Depot medicatie Elektroconvulsieve behandeling (ECT) Ook wel: elektroshock. Door middel van een epileptisch insult, uitgelokt door een stroomstoot door het hoofd. De patiënt is wel onder narcose tijdens deze behandeling. Cognitieve gedragstherapie Gedrag, emoties en gedachten worden met elkaar in connectie gebracht. Onderliggende cognities worden aangepakt, zodat het vanaf de kern kan werken. Psychosociale interventies Psycho-educatie Familietherapie Begeleid wonen Ondersteund werken Assertieve community behandeling (terugkeer in de maatschappij) Let op! Er is dus een verschil tussen het hebben van psychotische symptomen en het daadwerkelijk hebben van een psychotische stoornis.