Alcohol- en ander druggebruik bij Belgische werknemers

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Alcohol- en ander druggebruik bij Belgische werknemers"

Transcriptie

1 Alcohol- en ander druggebruik bij Belgische werknemers Marie-Claire Lambrechts VAD - KU Leuven, Omgeving en Gezondheid VAD-Studiedag 30/11/18 Jonas Beerts (3/10/15)

2 1. Hoeveel, hoe vaak, en wat? 2. Effecten op het werk 3. Rol van de arbeidsarts

3

4 Two surgeons, one who has been drinking coffee to stay alert and has hand tremors and the other who has been taking cognitive enhancing drugs and has no tremors and is alert. Which would you prefer to operate? (BMJ 2012;345:e7538)

5

6

7 Prevalentieonderzoek Alcohol Cannabis Andere illegale drugs Slaapmiddelen Kalmeermiddelen Antidepressiva Alcoholgebruik op werk Jobgerelateerde effecten Jobtevredenheid Prevalentieonderzoek A&D werknemers (Lambrechts et al, 2017) submission phase

8 LAATSTEJAARSGEBRUIK (N=5367, in %) alcohol 7.9 slaapmiddelen st Qtr 2nd Qtr antidepressiva 3rd Qtr 4th Qtr cannabis andere illegale drugs kalmeermiddelen Prevalentieonderzoek A&D werknemers (Lambrechts et al, 2017) submission phase

9

10 ALCOHOL 24% ± 3 à 4 SG/dag 7.2% (5 à 6) 4.2% ( 7) 37.1% min.2 à 3 keer week Laatstejaars drinkers (n=4197) 22.7% binge min.1x maand 8.5% min.1 week 1st Qtr 2nd Qtr 3rd Qtr 4th Qtr 39.1% score AUDIT-C Prevalentieonderzoek A&D werknemers (Lambrechts et al, 2017) submission phase

11 AUDIT-C Alcohol Use Disorders Identification Test Consumption Gebruikspatronen: frequentie, omvang en bingedrinken 39.1% indicatie van probleemdrinken; significant meer (<0,001) Bouw: 51.6% Alleen wonen: 52.6% vs 37.4% (OR CI ; p<0,001) Man: 45.1% vs 33.7% (OR CI ; p<0.001) Hoger opgeleid: 41.3% vs 36.9% (OR CI ; p=0.001) < 36 jaar: 43.2% vs 36.2% (OR CI ; p=0.007)

12 ALCOHOL prestaties: 5.1% te laat: 4.7% 12.2% EFFECTEN OP HET WERK conflicten: 3% 1st Qtr absenteïsme: 2.6% 2nd Qtr 3rd Qtr 4th Qtr arbeidsongevallen: 2% sancties: 0.9% Link AUDIT-C score: bijna 4x meer kans op job gerelateerde effecten (OR 3.7 CI ; p<0.001)

13

14 Cannabis en andere illegale drugs 7.5% gebruikte het afgelopen jaar ooit cannabis. Andere illegale drugs: 2.8% (cocaïne 1.4%; Xtc 1.1%; speed: 0.6%) Mannelijke werknemers (11.9% vs 3.9%, p<0.001) Jonger < 36 jr (14.4% vs 2.8%; p<0.001) Indicatie probleemgebruik (> 1/maand): 3,4% (cannabis) en 0,7% (andere illegale drugs)

15

16 Psycho-actieve medicatie 17.1% afgelopen jaar Slaapmiddelen: 9.3% Antidepressiva: 8% Kalmeermiddelen: 5.5% Vrouwen

17 Oneigenlijk gebruik 11.3% gebruikt voorgeschreven medicatie voor niet medische redenen. Prestatie-bevorderende middelen op de werkvloer? Motieven gebruik: o.a. verbeteren van aandacht, motorische capaciteit, vermoeidheid, slaaptekort, creativiteit.

18 Gevolgen op het werk 15.2% (n=403) negatieve effecten op eigen functioneren door illegaal druggebruik. 17.6% (n=820) door gebruik van psychoactieve medicatie. cf. alcohol: 12.2%

19 Jobtevredenheid en gebruik Minder tevreden werknemers: drinken meer frequent (ic >1/week; p<0.001), en rapporteren meer werkgerelateerde effecten door alcoholgebruik (p<0.001) hebben 1.4x kans op indicatie van problematisch drinken (AUDIT-C; p=0.002; CI ) Meer tevreden werknemers nemen minder psychoactieve medicatie (p=0.004) en rapporteren minder werkgerelateerde effecten door psychoactieve medicatie (p=0.015)

20 1. Hoeveel, hoe vaak, en wat? 2. Effecten op het werk 3. Rol van de arbeidsarts

21 UPTODATE 1 ( ) Tijdens het gezondheidstoezicht komt de arbeidsarts met problematisch middelengebruik in aanraking. Wat doet de arbeidsarts? Welke factoren spelen hierin een rol?

22

23 In het begin geloofde ik alles wat werknemers zeiden. Ze drinken niet, ze gebruiken geen... Enfin, het was al sterk dat ik iemand recht in het gezicht zei dat die naar alcohol rook. Maar op den duur, zei ik, Neen, ik geloof je niet. Dus op dat vlak. En dan ook de consequenties die dat heeft, daar ben ik in geëvolueerd. (AG5, M, 36j)

24 Arbeidsartsen kunnen Informeren/sensibiliseren Screenen Gebruik/misbruik bespreken Link leggen met functioneringsproblemen Doorverwijzen Opvolgen/re-integreren

25 Knelpunten Te weinig tijd Taboeonderwerp - weerstand Onvoldoende kennis (vnl. illegale drugs) en opleiding Gebrek aan concreet A&D-beleid met duidelijke rollen Samenwerking externe hulpverleners - wachtlijsten Beperking wettelijke opdracht Afwezigheid van richtlijnen

26

27 World Café s Geen cafépraat EB-methode gericht op consensus Vertegenwoordiging van alle externe diensten preventie en bescherming + interne arbeidsartsen Actieve participatie: meer betrokkenheid en eigenaarschap - betere implementatie Feedback en tussentijdse verwerking

28 Bespreking vragenlijsten UITWERKING Bespreking biomarkers Bespreking kortdurende interventies

29 Uitwerking Keuze voor alcoholscreening Keuze voor AUDIT-C Keuze voor gerichte screening

30 Uitwerking Eerste 3 vragen van AUDIT10 Settings met minder tijd voor afname AUDIT10 Even effectief Score AUDIT-C geassocieerd met risicovol werkgerelateerd gebruik Combinatie met kortdurende interventies

31 Alcohol screening INDIVIDUEEL Aanwervingsonderzoek Periodieke gezondheidsbeoordeling COLLECTIEF Leefstijlondz Risicoanalyse (rij-)geschiktheidsondz Werkhervatting Functioneringsprobleem

32 < 5 < 4 Geen indicatie problematisch gebruik AUDIT-C (3Q) 5 4 Stel overige 7 AUDIT-vragen Bereken score

33 Laag risicogebruik Preventie: max.10 SD glz/week (mannen en vrouwen) Indicatie probleemgebruik Kort advies Naar 16 bij signalen funct.probleem (lager dan bij huisartsen: 19) 16 (idem 20) Korte interventie: verwijzing huisarts Advies curatieve sector ALTIJD nodig Veiligheidsfuncties: tijdelijk ongeschikt of verhoogd toezicht

34 Opvolging Meer prevalentieonderzoek Validering consensusrichtlijn (CEBAM) Richtlijn verder bekendmaken aan: sociale partners, beleid, huisartsen, gespecialiseerde A&D-hulpverlening Communicatie en Opleiding

35 Dank u Marie-Claire Lambrechts VAD coördinator sector arbeid marie-claire.lambrechts@vad.be KU Leuven, Omgeving en Gezondheid Jonas Beerts (3/10/15)

Alcohol- en ander druggebruik bij Belgische werknemers

Alcohol- en ander druggebruik bij Belgische werknemers VAD_MC Lambrechts_Prebes Brugge 29/4/19-1 Alcohol- en ander druggebruik bij Belgische werknemers Marie-Claire Lambrechts VAD - KU Leuven, Omgeving en Gezondheid Studienamiddag PREBES Brugge 29/04/19 Jonas

Nadere informatie

Richtlijn alcohol screening door en voor arbeidsgeneesheren Lode Godderis 1,3 Marie-Claire Lambrechts 1,2

Richtlijn alcohol screening door en voor arbeidsgeneesheren Lode Godderis 1,3 Marie-Claire Lambrechts 1,2 Richtlijn alcohol screening door en voor arbeidsgeneesheren Lode Godderis 1,3 Marie-Claire Lambrechts 1,2 1 KU Leuven, Centrum Omgeving en Gezondheid; 2 Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs

Nadere informatie

ALCOHOL- EN DRUGGEBRUIK BIJ WERKNEMERS IN BELGIE

ALCOHOL- EN DRUGGEBRUIK BIJ WERKNEMERS IN BELGIE ALCOHOL- EN DRUGGEBRUIK BIJ WERKNEMERS IN BELGIE PREVALENTIE EN GEVOLGEN OP HET WERK Marie-Claire Lambrechts 1,2 Dr. Lieve Vandersmissen 3 Prof. Dr. Lode Godderis 1,3 Brussel, FOD WASO 21/12/2017 1 KU

Nadere informatie

Laatstejaarsgebruik (N=5367)

Laatstejaarsgebruik (N=5367) 9,3 7,9 7,4 2,8 5,5 19,9 83,1 90,7 92,1 92,6 97,2 94,5 ALCOHOL- EN DRUGGEBRUIK BIJ WERKNEMERS: EEN KWESTIE VAN ALCOHOL, MANNEN EN GEVOLGEN OP HET WERK. 21 december 2017 Voor het eerst werd bij Belgische

Nadere informatie

Een preventief A&D-beleid in maatwerkbedrijven

Een preventief A&D-beleid in maatwerkbedrijven Een preventief A&D-beleid in maatwerkbedrijven Marie-Claire Lambrechts Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs KU Leuven, Omgeving en Gezondheid Seminarie Gezondheid op de werkvloer, 22/2/18 Brussel

Nadere informatie

Up To Date 2 KORTE SAMENVATTING 29/06/2017. KU LEUVEN, Omgeving en Gezondheid (Coördinatie) Professor Lode GODDERIS - Marie-Claire LAMBRECHTS

Up To Date 2 KORTE SAMENVATTING 29/06/2017. KU LEUVEN, Omgeving en Gezondheid (Coördinatie) Professor Lode GODDERIS - Marie-Claire LAMBRECHTS Up To Date 2 VERVOLGPROJECT Use of psychoactive substances in adults: Prevention and Treatment by general practitioners and Occupational physicians - DATa retrieval KORTE SAMENVATTING 29/06/2017 KU LEUVEN,

Nadere informatie

Hoe zet ik een alcohol- en drugpreventiebeleid op in mijn onderneming? Informatiebrochure voor werkgevers

Hoe zet ik een alcohol- en drugpreventiebeleid op in mijn onderneming? Informatiebrochure voor werkgevers WG Hoe zet ik een alcohol- en drugpreventiebeleid op in mijn onderneming? Informatiebrochure voor werkgevers Wist u dat...? Het aantal probleemdrinkers bij de beroepsbevolking wordt geschat op 5 tot 10%.

Nadere informatie

Belang van het implementeren van een alcohol- en drugsbeleid. Sabine Stevens Preventieadviseur psychosociale aspecten

Belang van het implementeren van een alcohol- en drugsbeleid. Sabine Stevens Preventieadviseur psychosociale aspecten Belang van het implementeren van een alcohol- en drugsbeleid Sabine Stevens Preventieadviseur psychosociale aspecten Wist u dat? Het aantal probleemdrinkers bij de beroepsbevolking wordt geschat op 5 tot

Nadere informatie

Face it, Work it. Overzicht

Face it, Work it. Overzicht Face it, Work it Dr. H. Peuskens Psychiater Psychiatrische kliniek Broeders Alexianen Tienen Overzicht Middelengebruik in Vlaanderen CAO 100 Middelengerelateerde problematiek Expertise in residentiële

Nadere informatie

Een drugbeleid op onze school

Een drugbeleid op onze school Een drugbeleid op onze school 1. Waarom een drugbeleid? We zijn het er allemaal over eens dat jongeren het zeker niet gemakkelijk hebben in onze samenleving. Jongeren met problemen zijn zeer vatbaar voor

Nadere informatie

Drugpunt 24 februari 2015. Drugpunt Drugs Druggebruik begrijpen Vroeginterventie Opvallende verschijnselen In de praktijk Vragen

Drugpunt 24 februari 2015. Drugpunt Drugs Druggebruik begrijpen Vroeginterventie Opvallende verschijnselen In de praktijk Vragen Drugpunt 24 februari 2015 Drugpunt Drugs Druggebruik begrijpen Vroeginterventie Opvallende verschijnselen In de praktijk Vragen DRUGPUNT TEAM Filip Claeys filip.claeys@drugpunt.be 09/381 86 63 of 0498

Nadere informatie

Preventie als basis voor een alcohol- en drugbeleid in het bedrijf. Pleidooi voor een actief fase 2 -beleid op de werkvloer

Preventie als basis voor een alcohol- en drugbeleid in het bedrijf. Pleidooi voor een actief fase 2 -beleid op de werkvloer Preventie als basis voor een alcohol- en drugbeleid in het bedrijf Pleidooi voor een actief fase 2 -beleid op de werkvloer Marc TACK teamleider preventie CGG Eclips Gent ssies 2012-2013 Van waaruit? CGG

Nadere informatie

Regionaal overleg: Alcohol en andere drugs. CGG Kempen Ellen Van Eynde 17 maart 2015

Regionaal overleg: Alcohol en andere drugs. CGG Kempen Ellen Van Eynde 17 maart 2015 Regionaal overleg: Alcohol en andere drugs CGG Kempen Ellen Van Eynde 17 maart 2015 Kennismaking Preventiewerker van het Alcohol- en drugteam De Meander De Meander is onderdeel van het Centrum voor Geestelijke

Nadere informatie

Alcohol en de eerste lijn: blijkbaar een problematische relatie...

Alcohol en de eerste lijn: blijkbaar een problematische relatie... Alcohol en de eerste lijn: blijkbaar een problematische relatie... Dr. Rita Verrando huisarts medisch directeur CAD-Limburg Tom Defillet Stafmedewerker VAD Brussels do we have a problem? De gemiddelde

Nadere informatie

Alcoholgebruik bij Belgische ouderen: een nuchtere kijk op de cijfers Sarah Hoeck (PhD) Universiteit Antwerpen

Alcoholgebruik bij Belgische ouderen: een nuchtere kijk op de cijfers Sarah Hoeck (PhD) Universiteit Antwerpen Alcoholgebruik bij Belgische ouderen: een nuchtere kijk op de cijfers Sarah Hoeck (PhD) Universiteit Antwerpen sarah.hoeck@uantwerpen.be Inhoud ter inleiding: tijdskader en vergrijzing wie, wat, waarom

Nadere informatie

Online zelftesten. Studievoormiddag Online Alcohol- en drughulpverlening 24 juni 2011

Online zelftesten. Studievoormiddag Online Alcohol- en drughulpverlening 24 juni 2011 Online zelftesten Studievoormiddag Online Alcohol- en drughulpverlening 24 juni 2011 Waarom online zelftesten? Online tools: anoniem kosteloos altijd toegankelijk werken drempelverlagend parallel aan de

Nadere informatie

Alcoholgebruik bij helft van de studenten niet zonder risico

Alcoholgebruik bij helft van de studenten niet zonder risico Derde grote bevraging brengt middelengebruik bij Vlaamse studenten in kaart Alcoholgebruik bij helft van de studenten niet zonder risico De Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen (VAD) en onderzoekers

Nadere informatie

Effectiviteit van de Wiet-Check

Effectiviteit van de Wiet-Check Improving Mental Health by Sharing Knowledge Effectiviteit van de Wiet-Check FADO 17 november 2011 Anouk de Gee Cannabis gebruik & jongeren Actueel gebruik (laatste maand) 5,3 % van 12-16 jarigen 20,7

Nadere informatie

Epidemiologische gegevens

Epidemiologische gegevens Epidemiologische gegevens ESPAD (Vlaanderen) European School Survey Project on Alcohol and other Drugs Deelname van 35 landen 15- en 16-jarigen Sinds 2003 ook deelname van België (n= 2.320) Hieronder de

Nadere informatie

Aan de slag met de leerlingenbevraging

Aan de slag met de leerlingenbevraging Aan de slag met de leerlingenbevraging Programma Introductie Resultaten VAD- leerlingenbevraging Actieplan DOS Introductie Vlaams Expertisecentrum Alcohol en andere Drugs Preventie en hulpverlening Methodiek

Nadere informatie

Alcoholbeleid in België anno Marijs Geirnaert directeur VAD

Alcoholbeleid in België anno Marijs Geirnaert directeur VAD Alcoholbeleid in België anno 2016 Marijs Geirnaert directeur VAD Nationaal Alcoholplan Alcoholbeleid Waarom? Ingrediënten van een effectief alcoholplan: 3 best buys WHO prijs reclame aanbod preventie hulpverlening

Nadere informatie

Middelengebruik bij mensen met een verstandelijke beperking. Arjetta Timmer Brijder Verslavingszorg

Middelengebruik bij mensen met een verstandelijke beperking. Arjetta Timmer Brijder Verslavingszorg Middelengebruik bij mensen met een verstandelijke beperking Arjetta Timmer Brijder Verslavingszorg Parnassia Bavo Groep Brijder Verslavingszorg Preventie Jeugd Zorg ambulant & klinisch Bereidheidliniaal

Nadere informatie

Studie type Populatie Patiënten kenmerken Interventie Controle Dataverzameling

Studie type Populatie Patiënten kenmerken Interventie Controle Dataverzameling Evidence tabel bij ADHD in kinderen en adolescenten (studies naar adolescenten met ADHD en ) Auteurs, Gray et al., 2011 Thurstone et al., 2010 Mate van bewijs A2 A2 Studie type Populatie Patiënten kenmerken

Nadere informatie

UNIVERSITAIR CENTRUM GERIATRIE

UNIVERSITAIR CENTRUM GERIATRIE UNIVERSITAIR CENTRUM GERIATRIE 1 Drugs en Senioren Drugs en Senioren Prof Dr M Vandewoude Universitair Centrum Geriatrie Antwerpen 2 3 Wat wordt juist bedoeld? «Echte drugs» Alcohol Psychotrope medicatie

Nadere informatie

Zelftests, en veel meer. 1 juni 2017

Zelftests, en veel meer. 1 juni 2017 Zelftests, en veel meer 1 juni 2017 1994 zichtbaarheid van het gebruik door media-aandacht, veranderende gebruikspatronen en de toegenomen maatschappelijke bespreekbaarheid. vragen aan hulpverlening en

Nadere informatie

Alcohol- en druggebruik bij Vlaamse jongeren

Alcohol- en druggebruik bij Vlaamse jongeren Alcohol- en druggebruik bij Vlaamse jongeren VAD-leerlingenbevraging Doel: aanvullend bij educatieve pakketten een zicht geven op middelengebruik bij leerlingen Survey, o.b.v. vragenlijst Gebaseerd op

Nadere informatie

Prijs Gezondheid en Onderneming 2010 Resultaten vragenlijst Q-ADO 1.0 na 1 jaar online

Prijs Gezondheid en Onderneming 2010 Resultaten vragenlijst Q-ADO 1.0 na 1 jaar online Prijs Gezondheid en Onderneming 2010 Resultaten vragenlijst Q-ADO 1.0 na 1 jaar online (18-12-2009 18-12-2010) Om organisaties te ondersteunen bij de uitwerking van een preventief alcohol- en drugbeleid

Nadere informatie

Drugs Expertise Team

Drugs Expertise Team brugge.be DRUG PREVENTIE Drugs Expertise Team Aanbod deskundigheidsbevordering Wanneer men geconfronteerd wordt met illegaal middelengebruik bij cliënten roept dit vaak heel wat vragen, twijfels en/of

Nadere informatie

Gebruik werkende bevolking? 2

Gebruik werkende bevolking? 2 ALCOHOL- EN DRUGGEBRUIK ÉN WERKEN IN DE CHEMIE Marie-Claire Lambrechts VAD/KU Leuven CGC/NVAB ( s-hertogenbosch, 22/06/17) 1 Gebruik werkende bevolking? 2 MC Lambrechts_CGC_22juni2017 1 Alcohol totale

Nadere informatie

Opzet alcoholbeleid voor werknemers binnen een instelling of bedrijf in de gemeente Raalte Alcoholpreventie volwassenen

Opzet alcoholbeleid voor werknemers binnen een instelling of bedrijf in de gemeente Raalte Alcoholpreventie volwassenen Opzet alcoholbeleid voor werknemers binnen een instelling of bedrijf in de gemeente Raalte Alcoholpreventie volwassenen Tactus Verslavingszorg Preventie & Consultancy Brink 40 7411 BT Deventer 088 3822

Nadere informatie

Cao 100 alcohol- en drugbeleid

Cao 100 alcohol- en drugbeleid Cao 100 alcohol- en drugbeleid Leen De MEY preventiewerker CGG VAGGA/Verslavingspreventie Marie-Claire LAMBRECHTS VAD/coördinator sector arbeid Studienamiddag CPBW-leden Provinciehuis Antwerpen, 10 november

Nadere informatie

Antenne Gooi en Vechtstreek 2017

Antenne Gooi en Vechtstreek 2017 Dé expert op het gebied van verslaving Antenne Gooi en Vechtstreek 2017 Zicht op middelengebruik onder jonge mensen in de regio www.jellinek.nl/preventie Demografische gegevens Antenne is een initiatief

Nadere informatie

De SEM-J in cijfers. Wat is de SEM-J?

De SEM-J in cijfers. Wat is de SEM-J? De SEM-J in cijfers 12-18 jaar Wat is de SEM-J? individuele begeleidingscontext op eenvoudige en gebruiksvriendelijke manier: een ernstinschatting maken van het middelengebruik van de jongere & nood aan

Nadere informatie

Burn-out en de (on)bekwaamheid tot werken. Dr. Charlotte Lambreghts 25 april WVV

Burn-out en de (on)bekwaamheid tot werken. Dr. Charlotte Lambreghts 25 april WVV Burn-out en de (on)bekwaamheid tot werken Dr. Charlotte Lambreghts 25 april 2019 - WVV Burn-out in de wetenschappelijke literatuur PubMed: 1977 1 resultaat 2018 1404 resultaten Wat is burn-out? 1977 2000

Nadere informatie

Ontwerp-KB: periodiciteit van medisch toezicht

Ontwerp-KB: periodiciteit van medisch toezicht VVVB Studiedag 21 maart 2019 Ontwerp-KB: periodiciteit van medisch toezicht Dr. Edelhart Y. Kempeneers Medisch directeur Attentia EDPBW Een korte kadering van de wetgeving Waarom een herziening van de

Nadere informatie

WORKSHOP WERKEN MET TOOLKIT

WORKSHOP WERKEN MET TOOLKIT SYMPOSIUM asielzoekers en vluchtelingen met ernstige psychiatrische problematiek WORKSHOP WERKEN MET TOOLKIT Educatieve en begeleidingsmethodieken voor asielzoekers Vlaams expertisecentrum voor alcohol,

Nadere informatie

DE ROL VAN DE PREVENTIEADVISEUR-ARBEIDSGENEESHEER

DE ROL VAN DE PREVENTIEADVISEUR-ARBEIDSGENEESHEER Back to basics DE ROL VAN DE PREVENTIEADVISEUR-ARBEIDSGENEESHEER 18-09-2018 1 Gemeenschappelijke interne dienst voor preventie en bescherming op het werk: KB 11 maaart 2005 Federale overheidsdiensten SLA

Nadere informatie

BELEIDSNOTA DRUGBELEID VAGGA

BELEIDSNOTA DRUGBELEID VAGGA BELEIDSNOTA DRUGBELEID VAGGA INHOUD Inleiding 1. Waarom een drugbeleid? 2. Uitgangspunten 3. Regelgeving 4. Procedures 5. Hulpverlening 6. Vorming & Voorlichting 7. Evaluatie Inleiding In onze samenleving

Nadere informatie

Genotmiddelen. Genotmiddelen. Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl 1

Genotmiddelen. Genotmiddelen. Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl 1 zijn er altijd al geweest en zullen er ook altijd blijven. Veel jongeren experimenteren in de puberteit met roken, alcohol en drugs en een deel laat zich verleiden tot risicovol gedrag. Jongeren zijn extra

Nadere informatie

REFERAAT 21 NOV OUDEREN EN ALCOHOL ONS EEN ZORG?! Dr. Myrna Pelgrum- Keurhorst Drs. Lisanne Diepenhorst Drs. Melissa Laurens

REFERAAT 21 NOV OUDEREN EN ALCOHOL ONS EEN ZORG?! Dr. Myrna Pelgrum- Keurhorst Drs. Lisanne Diepenhorst Drs. Melissa Laurens REFERAAT 21 NOV OUDEREN EN ALCOHOL ONS EEN ZORG?! Dr. Myrna Pelgrum- Keurhorst Drs. Lisanne Diepenhorst Drs. Melissa Laurens Slechts 3 vragen 1. Hoe vaak drink je alcoholhoudende dranken? 0 1 2 3 4 Nooit

Nadere informatie

Liska Vulperhorst Preventiewerker

Liska Vulperhorst Preventiewerker Liska Vulperhorst Preventiewerker Tactus Verslavingszorg Vijf circuits Behandeling & Begeleiding Sociale Verslavingszorg Forensische Verslavingszorg Verslavingsreclassering Preventie & Consultancy Programma

Nadere informatie

SAMENVATTING Schadelijk gebruik van alcohol staat wereldwijd in de top vijf van risicofactoren die tot ziekte, arbeidsongeschiktheid of overlijden kunnen leiden. Het alcoholgebruik is stabiel of neemt

Nadere informatie

Departement Psychosociale Aspecten

Departement Psychosociale Aspecten Departement Psychosociale Aspecten (bron FOD) Model 1 : beleidsverklaring waarbij de onderneming ervoor kiest om het alcohol- en drugsbeleid niet verder uit te werken (zie Art. 3, 3 en 4 van het KB van

Nadere informatie

GGD Amsterdam Jeugd en genotmiddelen 2016

GGD Amsterdam Jeugd en genotmiddelen 2016 GGD Amsterdam Samenvatting Samenvatting Van de 16- t/m 18-jarige leerlingen uit klas 5 en 6 van de havo en het vwo in Amsterdam heeft 60% in de afgelopen maand alcohol gedronken. Dat ging vaak om aanzienlijke

Nadere informatie

Een blik op Alcohol. 13 maart Infosessies ACLVB & Liberale Mutualiteit. CGG Eclips, Rudy Goossens

Een blik op Alcohol. 13 maart Infosessies ACLVB & Liberale Mutualiteit. CGG Eclips, Rudy Goossens Een blik op Alcohol Infosessies ACLVB & Liberale Mutualiteit 13 maart 2019 CGG Eclips, Rudy Goossens CGG Eclips Drugpreventie en verslavingszorg Lange Violettestraat 84 9000 Gent 09 233 58 58 www.cggeclips.be

Nadere informatie

OPEN MINDS Congres geestelijke gezondheid 26-27 mei 2016 / The Egg Brussel

OPEN MINDS Congres geestelijke gezondheid 26-27 mei 2016 / The Egg Brussel OPEN MINDS Congres geestelijke gezondheid 26-27 mei 2016 / The Egg Brussel De sociale kost van verslaving: iedereen betaalt, iedereen draagt zorg Freya Vander Laenen Structuur Opwarmen: U komt bij de huisarts

Nadere informatie

HOE KUNNEN OUDERS TABAK-, ALCOHOL- EN DRUGGEBRUIK BIJ HUN KINDEREN VOORKOMEN OF UITSTELLEN?

HOE KUNNEN OUDERS TABAK-, ALCOHOL- EN DRUGGEBRUIK BIJ HUN KINDEREN VOORKOMEN OF UITSTELLEN? HOE KUNNEN OUDERS TABAK-, ALCOHOL- EN DRUGGEBRUIK BIJ HUN KINDEREN VOORKOMEN OF UITSTELLEN? Deinze 4 juni 2013 www.drugpunt.be/heelwatinhuis Drugpunt Leie & Schelde Filip Claeys Sanne Foulon www.drugpunt.be

Nadere informatie

SAMENVATTING. Achtergrond en doelstellingen van dit proefschrift

SAMENVATTING. Achtergrond en doelstellingen van dit proefschrift 153 SAMENVATTING Achtergrond en doelstellingen van dit proefschrift Angst en depressie zijn de meest voorkomende psychische stoornissen, de ziektelast is hoog en deze aandoeningen brengen hoge kosten met

Nadere informatie

Keuzevak Effectieve Verslavingspreventie. Welkom. iri Kruit Voorlichting en training

Keuzevak Effectieve Verslavingspreventie. Welkom. iri Kruit Voorlichting en training Keuzevak Effectieve Verslavingspreventie Welkom Docent: Siri Kruit sirikruit@live.nl iri Kruit Voorlichting en training 1 Programma Introductie - Kennismaking - Studiehandleiding, opbouw van de lessen

Nadere informatie

Hoe eerder hoe beter Sandwichscholing RCH-Middenbrabant

Hoe eerder hoe beter Sandwichscholing RCH-Middenbrabant Hoe eerder hoe beter Sandwichscholing RCH-Middenbrabant Iris.de.Man@novadic-kentron.nl Programma Kennis van de middelen en risico s Herkennen signaleren en bespreekbaar maken Doorverwijzen / Sociale kaart

Nadere informatie

GODEWINA MYLLE Preventieadviseur Arbeidsgeneesheer Medewerkster Kennis Informatie en Research

GODEWINA MYLLE Preventieadviseur Arbeidsgeneesheer Medewerkster Kennis Informatie en Research GODEWINA MYLLE Preventieadviseur Arbeidsgeneesheer Medewerkster Kennis Informatie en Research Deel 1: Het ETZ project 1. Inleiding: waarom een ETZ project? 2. Deelnemers? 3. Methode? 4. Resultaten? Deel

Nadere informatie

Kleurlegende checklist psychosociale risico's OK Aandacht nodig Wettelijke verplichting

Kleurlegende checklist psychosociale risico's OK Aandacht nodig Wettelijke verplichting Risicoanalyse psychosociale aspecten Kleurlegende checklist psychosociale risico's OK Aandacht nodig Wettelijke verplichting Checklist: 'Respectvol gedrag op het werk' Zijn er al signalen geweest van conflicten

Nadere informatie

Vroegsignalering alcoholgebruik op de Spoedeisende hulp

Vroegsignalering alcoholgebruik op de Spoedeisende hulp Vroegsignalering alcoholgebruik op de Spoedeisende hulp Samenwerking tussen algemeen ziekenhuis en GGZ Roxanne Izendooren Projectleider Vroegsignalering alcoholgebruik 23 april 2012 Opdracht: Vragenlijst

Nadere informatie

Vragenlijst verslaving - CRAFFT Vragenlijst 2.0

Vragenlijst verslaving - CRAFFT Vragenlijst 2.0 Vragenlijst verslaving - CRAFFT Vragenlijst 2.0 Deze vragenlijst schat in of er een verhoogd risico op alcohol- of drugsverslaving is. Ze kan mondeling afgenomen worden met een jongere. Het is belangrijk

Nadere informatie

Lokaal Overleg Drugs Deinze Verslag vergadering maandag 7 maart Nieuw. Vacature

Lokaal Overleg Drugs Deinze Verslag vergadering maandag 7 maart Nieuw. Vacature Lokaal Overleg Drugs Deinze Verslag vergadering maandag 7 maart 2016 Aanwezig Trees Van Hove (Schepen), De Meulemeester Christine (Leiepoort, campus Sint-Hendrik), Johan De Smet (sportraad Deinze), Chris

Nadere informatie

LVB en (cannabis)gebruik

LVB en (cannabis)gebruik LVB en (cannabis)gebruik Bart Alders Mondriaan Preventie Programma - Koppeling van literatuur over LVB en middelengebruik en wat we zien in de praktijk - Waarom cannabisgebruik bij de LVBdoelgroep veel

Nadere informatie

Vragenlijst over stressreducerende activiteiten

Vragenlijst over stressreducerende activiteiten P³ Vragenlijst over stressreducerende activiteiten HTS Report ID 5107-5881 Datum 04.04.2016 Zelfrapportage P³ Inleiding 2 / 7 INLEIDING De P³ is een vragenlijst die op basis van zelfrapportage in kaart

Nadere informatie

Middelengebruik in het hoger onderwijs: heiligt het doel de middelen?

Middelengebruik in het hoger onderwijs: heiligt het doel de middelen? 1 2 > h e t h o o f d s t u k < Middelengebruik in het hoger onderwijs: heiligt het doel de middelen? Johan Rosiers Ilse Bernaert Sarah Hoeck Roeland Keersmaekers Elke Van Bogaert & Guido Van Hal In 2005

Nadere informatie

Belspo-project Up To Date

Belspo-project Up To Date Belspo-project Up To Date Use of psychoactive substances in adults: Prevention and Treatment by General practitioners and Occupational physicians; DATa retrieval Eindrapport, augustus 2015 (samenvatting

Nadere informatie

Seks en drugs, niet zo rock n roll! Tom Platteau Seksuoloog, PhD

Seks en drugs, niet zo rock n roll! Tom Platteau Seksuoloog, PhD Seks en drugs, niet zo rock n roll! Tom Platteau Seksuoloog, PhD Hiv referentiecentrum - 2018 2,976 mensen met hiv in follow-up 915 mensen in follow-up Hiv/soa testen - 2018 ± 3,182 raadplegingen 945 testen

Nadere informatie

Keuzevak Effectieve Verslavingspreventie. Welkom. iri Kruit Voorlichting en training

Keuzevak Effectieve Verslavingspreventie. Welkom. iri Kruit Voorlichting en training Keuzevak Effectieve Verslavingspreventie Welkom Docent: Siri Kruit s.r.kruit@hr.nl 1 Huiswerkopdracht : Programma les 2 Theorie basis informatie Cannabis -presentatie Voorlichtingsmateriaal -nabespreken

Nadere informatie

IJslands preventiemodel op Texel

IJslands preventiemodel op Texel Factsheet IJslands preventiemodel op Texel IJslandse jongeren waren 20 jaar geleden nog de grootverbruikers in Europa van drank, sigaretten en drugs. Door een andere manier van preventie, gebruiken zij

Nadere informatie

Waar staan we na drie jaar Cao 100?

Waar staan we na drie jaar Cao 100? Waar staan we na drie jaar Cao 100? Update resultaten vragenlijst Q-ADO 1.0 (18-12-2009 tot 01-04-2013) Om organisaties te ondersteunen bij de uitwerking van een preventief alcohol- en drugbeleid ontwikkelde

Nadere informatie

HOE GEZOND IS DE VLAMING? PERSCONFERENTIE, 12/12/2016 Brussel

HOE GEZOND IS DE VLAMING? PERSCONFERENTIE, 12/12/2016 Brussel HOE GEZOND IS DE VLAMING? PERSCONFERENTIE, 12/12/2016 Brussel AGENDA Context Bevraging burger Omgevingsanalyse Beleidsevaluatie Vraag & antwoord AGENDA Context Bevraging burger Omgevingsanalyse Beleidsevaluatie

Nadere informatie

De Meander is er voor mensen die een vraag hebben naar informatie, ondersteuning of begeleiding rond

De Meander is er voor mensen die een vraag hebben naar informatie, ondersteuning of begeleiding rond De Meander is er voor mensen die een vraag hebben naar informatie, ondersteuning of begeleiding rond alcohol, illegale drugs, medicatie en gokken. Doelgroep Meander: Iedereen met problemen in verband met

Nadere informatie

Algemeen quiz kaarten.indd :14:52

Algemeen quiz kaarten.indd :14:52 Algemeen Algemeen 01 Waar kan je drugs laten testen? Think for yourself, care about others. Algemeen Algemeen 02 Welke middelen kun je wel en welke kun je niet laten testen bij de test-service? Think for

Nadere informatie

Improving Mental Health by Sharing Knowledge. Effectieve interventies en aanpakken voor opvoeders van adolescenten

Improving Mental Health by Sharing Knowledge. Effectieve interventies en aanpakken voor opvoeders van adolescenten Improving Mental Health by Sharing Knowledge Effectieve interventies en aanpakken voor opvoeders van adolescenten Alcohol en opvoeding 15 Ouders rond 2008 onderschatten alcoholgebruik van hun kinderen

Nadere informatie

Vereniging van externe diensten voor preventie en bescherming op het werk

Vereniging van externe diensten voor preventie en bescherming op het werk Vereniging van externe diensten voor preventie en bescherming op het werk 1 CO-PREV = 11 erkende EDPB s EDPB s zorgen met ± 3000 medewerkers voor : 3.300.000 werknemers 210.000 bedrijven 2 WERKING CO-PREV

Nadere informatie

WHO - ASSIST V3.1 NL. Naam Interviewer: INLEIDING (LEES VOOR AAN DE CLIËNT. U KAN DE FORMULERING AANPASSEN OP MAAT VAN DE CLIËNT.)

WHO - ASSIST V3.1 NL. Naam Interviewer: INLEIDING (LEES VOOR AAN DE CLIËNT. U KAN DE FORMULERING AANPASSEN OP MAAT VAN DE CLIËNT.) WHO - ASSIST V3.1 NL Naam Interviewer: Naam cliënt: Datum: INLEIDING (LEES VOOR AAN DE CLIËNT. U KAN DE FORMULERING AANPASSEN OP MAAT VAN DE CLIËNT.) Ik ga u een aantal vragen stellen over uw ervaringen

Nadere informatie

E-health4Uth: extra contactmoment vanuit de Jeugdgezondheidszorg voor 15/16 jarigen

E-health4Uth: extra contactmoment vanuit de Jeugdgezondheidszorg voor 15/16 jarigen E-health4Uth: extra contactmoment vanuit de Jeugdgezondheidszorg voor 15/16 jarigen Effectevaluatie Door: Rienke Bannink (Erasmus MC) E-mail r.bannink@erasmusmc.nl i.s.m. Els van As (consortium Rivas-Careyn),

Nadere informatie

ILLEGALE DRUGS DEFINITIE EN GEVOLGEN

ILLEGALE DRUGS DEFINITIE EN GEVOLGEN VAKGROEP CRIMINOLOGIE, STRAFRECHT EN SOCIAAL RECHT INSTITUTE FOR INTERNATIONAL RESEARCH ON CRIMINAL POLICY ILLEGALE DRUGS DEFINITIE EN GEVOLGEN Drugsfenomenen // Prof. dr. Freya Vander Laenen STRUCTUUR

Nadere informatie

Middelengebruik: Cannabisgebruik

Middelengebruik: Cannabisgebruik Middelengebruik: Cannabisgebruik Inleiding Cannabisgebruik geeft zowel gezondheidsrisico s, psychosociale gevolgen als wettelijke consequenties 1,2. Frequent gebruik van cannabis wordt geassocieerd met

Nadere informatie

* *

* * INFORMATIENOTITIE AAN DE RAAD Postregistratienummer *17.0005259* 17.0005259 Opmeer, d.d.: 21-4-2017 Raadsvergadering 8-6-2017 Onderwerp Informatienotitie Raad Rapport: Jongeren over middelengebruik Aanleiding

Nadere informatie

Drugspreventie-beleid

Drugspreventie-beleid Lommel United stelt zich tot doel om voetballers professioneel op te leiden. In kwaliteitsvolle omstandigheden en in een gezonde competitieve én aangenaam constructieve geest wil Lommel United zoveel mogelijk

Nadere informatie

Interventies voor jongeren die experimenteren met alcohol & cannabis

Interventies voor jongeren die experimenteren met alcohol & cannabis Interventies voor jongeren die experimenteren met alcohol & cannabis Praktijktafel Studiedag gezonde school 17/03/2017 Joyce Borremans Plaats binnen DOS Regelgeving Educatie ADB Begeleiding Structurele

Nadere informatie

Arbeidsorganisatie en personeelsbeschikbaarheid

Arbeidsorganisatie en personeelsbeschikbaarheid Arbeidsorganisatie en personeelsbeschikbaarheid Onderzoekers: dr. Sophie Op de Beeck, dr. Eva Platteau en dr. Jolien Vanschoenwinkel Promotor: prof. dr. Annie Hondeghem Werkprogramma Arbeidsorganisatie

Nadere informatie

Ouderen & Alcoholgebruik in Nederland

Ouderen & Alcoholgebruik in Nederland Ouderen & Alcoholgebruik in Nederland Zwolle, 23 april 2012 Gun ze toch hun borreltje!? VU University Amsterdam, Marja Aartsen Windesheim, Carolien Smits Ouderen & Alcohol: waarom interessant? Ouderen

Nadere informatie

Jongerenmonitor : Gemeente Steenwijkerland

Jongerenmonitor : Gemeente Steenwijkerland Jongerenmonitor 2014-2015: Gemeente Voor de Jongerenmonitor 2015 zijn de data uit schooljaar 2014-2015 gebruikt die de JGZ van GGD IJsselland in klas 2 en 4 van het voortgezet onderwijs verzameld heeft.

Nadere informatie

Het re-integratietraject voor arbeidsongeschikte werknemers: Wat is de huidige stand van zaken?

Het re-integratietraject voor arbeidsongeschikte werknemers: Wat is de huidige stand van zaken? Het re-integratietraject voor arbeidsongeschikte werknemers: Wat is de huidige stand van zaken? Nadine Gilis Evelien De bruyn FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal overleg 1 Programma Het re-integratietraject:

Nadere informatie

VAD-leerlingenbevraging

VAD-leerlingenbevraging VAD-leerlingenbevraging in het kader van een drugbeleid op school Syntheserapport schooljaar 2011-2012 Colofon Auteur Sarah Melis, stafmedewerker VAD Redactie Ilse Bernaert, stafmedewerker VAD Johan Rosiers,

Nadere informatie

KB Re-integratie. Preventieadviseur-Arbeidsarts Liantis Brugge. Teamverantwoordelijke Arbeidsgeneeskunde Brugge Kust

KB Re-integratie. Preventieadviseur-Arbeidsarts Liantis Brugge. Teamverantwoordelijke Arbeidsgeneeskunde Brugge Kust KB Re-integratie Dr. Jan VRIELYNCK Preventieadviseur-Arbeidsarts Liantis Brugge Teamverantwoordelijke Arbeidsgeneeskunde Brugge Kust Medewerker werkgroep Re-integratie Coprev KB Re-integratie 1. situering

Nadere informatie

MIDDELENGERELATEERDE en VERSLAVINGSSTOORNISSEN. Dr. Marie-Catherine Monté en Dr. Marieke Waignein

MIDDELENGERELATEERDE en VERSLAVINGSSTOORNISSEN. Dr. Marie-Catherine Monté en Dr. Marieke Waignein MIDDELENGERELATEERDE en VERSLAVINGSSTOORNISSEN Dr. Marie-Catherine Monté en Dr. Marieke Waignein 28 november 2014 Middelengerelateerde problematiek 1. Algemeen A. Middelengebruik in België B. Gevolgen:

Nadere informatie

Alcohol- en drugsbeleid Inleiding:

Alcohol- en drugsbeleid Inleiding: Alcohol- en drugsbeleid Inleiding: Het drinken van alcohol is als het ware verankerd in onze cultuur en overstijgt de verschillende klassen van de bevolking. Iedereen drinkt alcohol of excuseert zich omdat

Nadere informatie

Verslaving en comorbiditeit

Verslaving en comorbiditeit Verslaving en comorbiditeit Wat is de evidentie? Dr. E. Vedel, Jellinek, Arkin 18 november 2014 Comobiditeitis hot 1 Jellinek onderzoek comorbiditeit Verslaving & persoonlijkheid, 1997 Verslaving & ADHD,

Nadere informatie

Verslavingspreventie

Verslavingspreventie Verslavingspreventie Mathijs.de.Croon@Novadic-Kentron.nl 073-689 90 90 Jaarlijks 8.000 cliënten bij NK (niet preventie) ambulant 85%, klinisch 15% cannabis 12% opiaten 10% cocaïne amfetamine e.d. 14% alcohol

Nadere informatie

Keuzevak Effectieve Verslavingspreventie. Welkom. iri Kruit Voorlichting en training

Keuzevak Effectieve Verslavingspreventie. Welkom. iri Kruit Voorlichting en training Keuzevak Effectieve Verslavingspreventie Welkom Docent: Siri Kruit s.r.kruit@hr.nl 1 Huiswerkopdracht : Programma les 2 Theorie basis informatie Cannabis -presentatie Voorlichtingsmateriaal -nabespreken

Nadere informatie

Alcohol en drugbeleid

Alcohol en drugbeleid Alcohol en drugbeleid Probleemstelling Er waren in de organisatie verschillende meldingen van problemen rond drankmisbruik. Het arbeidsreglement was niet voldoende uitgewerkt om tot een duidelijke aanpak

Nadere informatie

8% MEER ÉN DIVERSERE VRAGEN VOOR DE DRUGLIJN IN 2016

8% MEER ÉN DIVERSERE VRAGEN VOOR DE DRUGLIJN IN 2016 8% MEER ÉN DIVERSERE VRAGEN VOOR DE DRUGLIJN IN 2016 Brussel, 14 juni 2017 2016 werd voor De DrugLijn het op twee na drukste jaar ooit. In totaal werden 6.544 bellers, skypers, mailers en chatters anoniem

Nadere informatie

Cobi Oostveen Bedrijfsarts Bedrijfsartsconsulent oncologie. Nascholing NVAB Noord 6 april 2017

Cobi Oostveen Bedrijfsarts Bedrijfsartsconsulent oncologie. Nascholing NVAB Noord 6 april 2017 Cobi Oostveen Bedrijfsarts Bedrijfsartsconsulent oncologie Nascholing NVAB Noord 6 april 2017 De brug van kanker naar arbeid Aanleiding Arbeidsparticipatie van mensen die behandeld worden of zijn voor

Nadere informatie

Inhoud. Ontgifting en stabilisatie. Observatie en Diagnostiek en Behandeling. Cijfers en Onderzoek. Aanbod Jeugd in Nederland

Inhoud. Ontgifting en stabilisatie. Observatie en Diagnostiek en Behandeling. Cijfers en Onderzoek. Aanbod Jeugd in Nederland Polls drugsweb Kun je op eigen houtje van drugs afkomen Ja: 85% Moeten we minder gaan drinken Ja: 57% Bang om verslaafd te worden Ja: 21% Drugs meenemen naar buitenland Ja: 73% Wiet is een harddrug Ja:

Nadere informatie

Checklist Inventarisatie risico s psychosociale belasting Tool voor kleine ondernemingen

Checklist Inventarisatie risico s psychosociale belasting Tool voor kleine ondernemingen Psychosociale risico s regelmatig in kaart brengen is belangrijk voor het mentale welzijn van een onderneming. U kan uw eigen psychosociale risico s in kaart brengen door onderstaande checklist in te vullen.

Nadere informatie

In hogere sferen? Voorgeschiedenis. Methodologie: bevraging. Methodologie: onderzoeksvragen (2)

In hogere sferen? Voorgeschiedenis. Methodologie: bevraging. Methodologie: onderzoeksvragen (2) In hogere sferen? Een onderzoek naar het middelengebruik bij Antwerpse studenten Guido Van Hal (red.) Johan Rosiers Ilse Bernaert Sarah Hoeck 1 Medewerkers Ilse Bernaert, Master in de moraalwetenschappen.

Nadere informatie

Alcohol- en drugpreventie op school.

Alcohol- en drugpreventie op school. Alcohol- en drugpreventie op school. Aan de slag! Voor leerkrachten in het secundair onderwijs Alcohol, cannabis, psychoactieve medicatie, gokken en gamen zijn niet weg te denken uit de leefwereld van

Nadere informatie

Jongeren en drankgebruik: het pobleem en de oplossingen

Jongeren en drankgebruik: het pobleem en de oplossingen Jongeren en drankgebruik: het pobleem en de oplossingen Ronald A.Knibbe; hoogleraar Maastricht University Drie onderwerpen: Gevolgen middelengebruik bij jongeren Aantrekkelijkheid drankgebruik voor jongeren

Nadere informatie

Lectoraat GGZ-Verpleegkunde. LVG en Verslaving. s Heerenloo 30 juni 2010

Lectoraat GGZ-Verpleegkunde. LVG en Verslaving. s Heerenloo 30 juni 2010 Lectoraat GGZ-Verpleegkunde LVG en Verslaving s Heerenloo 30 juni 2010 1 Wat komt aan bod? Overzicht programma LVG en verslaving Prevalentiegegevens Casus Brijder en s Heerenloo Discussie nav casuïstiek

Nadere informatie

Samenvattingskaart Richtlijn Middelengebruik

Samenvattingskaart Richtlijn Middelengebruik . Samenvattings Richtlijn Middelengebrik (opgenomen in de richtlijn). Wanneer, hoe? Samenvattings 1. Model voor middelengebrik 2. Middelengebrik bespreekbaar maken 3. Signalen van middelengebrik 4. Basishoding

Nadere informatie

tiemap Ira Insp ge jla BI materialenoverzicht

tiemap Ira Insp ge jla BI materialenoverzicht BIJLAGE inspiratiemap Materialenoverzicht drugs 1 1. Brochures of affiches Hieronder vindt u een lijst met informatieve materialen over cannabis en andere drugs De materialen zijn verkrijgbaar bij VAD.

Nadere informatie

De percentages zijn omgezet naar het niveau van een klas 4 met 25 leerlingen (leeftijd jaar).

De percentages zijn omgezet naar het niveau van een klas 4 met 25 leerlingen (leeftijd jaar). Middelengebruik in beeld gemeente Hardenberg Taskforce. Hieronder volgt eerst een schets van wat we nu weten over de jongeren in de gemeente Hardenberg. Uiteraard voor zover dit bekend is uit onderzoek

Nadere informatie

Voor leidinggevenden ALCOHOL EN DRUGS OP HET WERK

Voor leidinggevenden ALCOHOL EN DRUGS OP HET WERK Voor leidinggevenden ALCOHOL EN DRUGS OP HET WERK Alcohol en drugs op de werkplek: cijfers en gevolgen 4 Preventie: een wettelijke vereiste 8 Een preventief alcohol- en drugsbeleid opstellen 10 Tips voor

Nadere informatie

Inleiding TAD. Inhoud. 1. Drinken onze jongeren teveel? 1. Drinken onze jongeren teveel? 2. Kadering TAD-gebruik. 3. Aanpak op school. 4.

Inleiding TAD. Inhoud. 1. Drinken onze jongeren teveel? 1. Drinken onze jongeren teveel? 2. Kadering TAD-gebruik. 3. Aanpak op school. 4. Inleiding TAD Studiedag gezonde school 17/03/2017 Joyce Borremans & Gwen Maris Inhoud 1. Drinken onze jongeren teveel? 2. Kadering TAD-gebruik 3. Aanpak op school 4. Rolmodel 1. Drinken onze jongeren teveel?

Nadere informatie