Sondevoeding Thuis. Drivers en barrières vanuit het oogpunt van de diëtist

Transcriptie

1 Drivers en barrières vanuit het oogpunt van de diëtist

2 Drivers en barrières vanuit het oogpunt van de diëtist Inhoudsopgave 1. Inleiding: Sondevoeding thuis is dat een optie? 1.1 Sondevoeding thuis: een stijgende lijn 1.2 Kennis, kunde en goed overleg 2. Welke afwegingen spelen een rol bij advies over sondevoeding thuis? 2.1 Beleving en houding ten aanzien van sondevoeding 2.2 Wat zijn afwegingen om sondevoeding thuis te starten 2.3 Hoe gaat het bij ontslag uit het ziekenhuis 2.4 Wat zijn de barrières om sondevoeding thuis voort te zetten 3. Oplossingen om barrières weg te nemen bij de patiënt en diëtist 4. Welke rol speelt of kan Sorgente spelen bij het wegnemen van barrières? 5. Conclusie en samenvatting Onderzoeksverantwoording Sorgente heeft onafhankelijk onderzoek uitgevoerd onder diëtisten werkzaam in een ziekenhuis (kwantitatief onderzoek n=300, kwalitatief onderzoek n=15). De diëtisten is gevraagd welke drivers en barrières zij zien ten aanzien van het gebruik van sondevoeding thuis. In deze whitepaper kunnen jullie de bevindingen teruglezen. Auteur whitepaper Karin Kemp, manager productspecialisten Sorgente 4 maart

3 1. Inleiding: sondevoeding thuis, is dat een optie? Ben je een diëtist uit een algemeen of academisch ziekenhuis? Dan zal je regelmatig worden geconfronteerd met de vraag of een sondevoedingspatiënt naar huis kan. Uiteraard spelen de medische overwegingen de hoofdrol in je beslissing. Daarnaast loop je mogelijk tegen organisatorische barrières aan en de persoonlijke overwegingen van patiënten. Hoe ga je daar mee om? Wat is er nodig om het proces rondom sondevoeding thuis te starten? Hoe zorg je dat dat proces goed verloopt? Sorgente gaat op zoek naar de drivers, barrières en behoeften van diëtisten. 1.1 Sondevoeding thuis: een stijgende lijn Naar huis met sondevoeding, jaren geleden nog ongebruikelijk, maar in deze tijd heel goed mogelijk. In Nederland zijn er ongeveer 9100 (GIP cijfers 2017) patiënten die gebruik maken van sondevoeding thuis. Uit de database van Sorgente blijkt dat 34% van de sondevoedingspatiënten die thuis sondevoeding gebruiken tussen de 18 en 64 jaar zijn. 24% is tussen de 65 en 74 jaar en zelfs 21% is 75 jaar of ouder. De patiëntengroep is gevarieerd wat betreft leeftijd, maar ook op ziektebeeld en omgevingsfactoren is het een gevarieerde groep patiënten. Sondevoeding kan van kortdurend tot levenslang gebruikt worden. Bij Sorgente gebruiken na 3 jaar nog 1 op de 5 patiënten sondevoeding. Dit is de huidige stand van zaken, maar hoe gaat dit zich ontwikkelen in de toekomst? In de perceptie van de diëtist, zal het aantal patiënten dat na ontslag uit het ziekenhuis met sondevoeding naar huis gaat toenemen. Redenen die hiervoor genoemd worden: patiënten worden sneller ontslagen; het aantal patiënten met behoefte aan sondevoeding blijft toenemen; en er is een groeiend bewustzijn bij arts en patiënt van de noodzaak van sondevoeding in bepaalde situaties. 1.2 Kennis, kunde en goed overleg nodig De diëtist neemt de beslissing om wel/niet sondevoeding thuis te adviseren vanuit verschillende invalshoeken: Medisch handelen: welk behandeltraject krijgt de patiënt, is stoppen met sondevoeding een optie of niet? Te snel afbouwen is niet in het belang van de patiënt en draagt niet bij aan het behandelplan. Maar opgenomen blijven in een ziekenhuis ook niet. Gemak van de patiënt: Kan de patiënt naar huis? Is er voldoende opvang? Voelt de patiënt zich gemakkelijk bij sondevoeding? Collegiaal overleg: Voor- en nadelen van sondevoeding moeten goed worden gewikt en gewogen. De diëtist doet dat in samenspraak met de patiënt, arts en verpleegkundige. Om het gebruik van sondevoeding thuis te laten slagen is overleg, kennis, kunde en ondersteuning noodzakelijk. 2

4 2 Welke afwegingen spelen een rol bij advies over sondevoeding thuis? 2.1 Beleving en houding ten aanzien van sondevoeding De beleving en de houding (drivers) ten aanzien van sondevoeding is volgens de diëtisten verschillend. Diëtisten Diëtisten staan zondermeer positief tegenover het gebruik van sondevoeding. Sondevoeding kan een essentieel onderdeel zijn in de gehele behandeling van de patiënt. Het helpt mee een brug te slaan naar herstel. Echter vinden diëtisten het vaak een uitdaging om het starten van sondevoeding voor elkaar te krijgen. Dit heeft alles te maken met hoe de patiënten tegenover sondevoeding staan en (regelmatig) hoe artsen en verpleegkundigen aankijken tegen de inzet van sondevoeding thuis. Patiënten Als je het aan een diëtist vraagt, geven ze over het algemeen aan dat patiënten vaak negatief tegenover het gebruik van sondevoeding staan. Ze zien er tegenop en stellen de beslissing het liefst zo lang mogelijk uit. De associatie met een sonde wordt gekoppeld aan het echt ziek zijn en het begin van het einde. Patiënten zijn daarnaast ook bang, dat als ze een sonde hebben ze mogelijk langer in het ziekenhuis moeten blijven. Het plaatsen van de sonde is onbekend en hier ziet de patiënt tegenop. De verwachting van de patiënt is dat het erg naar is om met een slang in je neus/keel te moeten lopen. Artsen en verpleegkundigen Diëtisten geven aan dat artsen en verpleegkundigen wat gereserveerd kunnen staan tegenover sondevoeding. Ze vinden het naar of zielig voor de patiënt. Ze zijn vaker minder overtuigd van de noodzaak om over te gaan op sondevoeding of het voortzetten ervan. Ook lijken zij minder doordrongen van het belang van een goede voedingsconditie dan diëtisten. 3

5 2.2 Wat zijn afwegingen om sondevoeding thuis te starten? De afwegingen om sondevoeding thuis te starten zijn uiteenlopend. Soms is er geen keuze. Denk aan patiënten die helemaal zelf niet kunnen eten, bij wie sondevoeding een must is om te overleven. Daarnaast zijn er ook patiënten die onvoldoende in staat zijn om een volwaardige voeding te kunnen eten en patiënten die ondervoed zijn of een risico op ondervoeding hebben. De zorg die geboden wordt is op basis van stepped care, wat betekent dat eerst de gewone voeding geoptimaliseerd wordt, voordat er gestart wordt met medische voeding. Maar als dit niet leidt tot de gewenste inname, dan komt medische voeding, waaronder sondevoeding, in beeld. Diëtisten ervaren dat de start van sondevoeding vaak zo lang mogelijk wordt uitgesteld en dat er vaak (te) lang wordt gewacht met het starten van sondevoeding. Als er eenmaal sondevoeding is gestart is er opluchting, omdat de stress rond eten verdwijnt en de patiënt zich er beter door gaat voelen. De besluitvorming die rond sondevoeding speelt heeft alles te maken met goede voorlichting van de diëtist en daarnaast de support van behandelend artsen en verpleegkundigen. Het is uiteindelijk wel de patiënt die beslist. 2.3 Hoe gaat het bij ontslag uit het ziekenhuis? Als het enigszins kan, gaan patiënten zonder sondevoeding naar huis. De afbouw van sondevoeding gebeurt dan in het ziekenhuis. In de praktijk zien diëtisten dat voor één week vaak geen sondevoeding thuis wordt voorgeschreven en wordt het op de koop toegenomen dat het herstel langzamer zal zijn. Uitspraken als dan maar geen optimale voedingsconditie en even accepteren dat het tijdelijk minder is zijn veel gehoord in de praktijk. De vraag is of dit terecht is? Diëtisten benoemen situaties waarbij het vanuit voedingskundig oogpunt beter is om door te gaan met sondevoeding, maar hier toch niet voor gekozen wordt. Deze beslissing is dan niet alleen ziektebeeld gerelateerd, maar ook patiënt gerelateerd. Uit de gesprekken blijkt dat er regelmatig een spanningsveld is tussen wat het beste is volgens de diëtist en wat de patiënt het liefste wil. 4

6 2.4 Wat zijn de barrières om sondevoeding thuis voor te zetten? In het onderzoek is navraag gedaan over de barrières die er kunnen zijn om sondevoeding thuis voort te zetten. Deze barrières zijn omschreven vanuit het oogpunt van de diëtist. Zij deelt haar ervaringen uit de praktijk. Barrières vanuit perspectief patiënt Sondevoeding thuis, geeft het gevoel van het ziekenhuis in huis halen Ontoereikend beeld van sondevoeding in de thuissituatie. Gevreesd wordt voor mobiliteitsbeperkingen Gevoel van heel erg ziek zijn, door slangetjes in het gezicht Angst om er nooit meer vanaf te komen; begin van het einde gevoel Patiënten maken de inschatting dat het eten thuis makkelijker gaat en lekker zal zijn en maken zelf de conclusie dat de sondevoeding dan helemaal niet meer zo nodig is. Barrières vanuit perspectief diëtist Psychosociale omstandigheden: onrust patiënt, hygiëne leefomgeving, onvoldoende ondersteuning vanuit netwerk en zorgmijders De diëtist voelt zich niet altijd gesteund in het advies door behandeld arts en verpleegkundigen Overdracht naar eerstelijnszorg is moeizaam. De knowhow van sondevoeding wordt door de ziekenhuisdiëtist als niet voldoende beschreven in de eerstelijnszorg Communicatie en samenwerking met thuiszorg en wijkverpleging is niet optimaal De diëtist heeft het gevoel grip te verliezen, omdat de patiënt op afstand zit Het regelen van sondevoeding thuis kan als veel werk ervaren worden Tabel 1: Barrières om sondevoeding thuis voort te zetten. Antwoorden gegeven door de diëtist, vanuit het oogpunt van de patiënt en vanuit het oogpunt van de diëtist zelf. 5

7 3. Oplossingen om barrières weg te nemen bij de patiënt en verwijzer Naast de barrières die worden genoemd, is ook gevraagd naar de oplossingen die er geboden kunnen worden om de barrières bij de zowel de patiënt als bij de verwijzer te verminderen. Onderstaand een overzicht. Oplossingen waarbij patiënt wordt geholpen Goede voorlichting over de mogelijkheden van sondevoeding thuis en het belang van een goede voedingstoestand Artsen en verpleegkundigen moeten ook het belang van sondevoeding thuis onderschrijven richting patiënt Belangrijk om vertrouwen en geruststelling te kweken De beeldvorming rond sondevoeding moet veranderen. Het is een hulpmiddelen om een brug te staan naar herstel. Oplossingen waarbij zorgverlener wordt geholpen Eenduidig advies is van essentieel belang. Hierbij moet het belang van een goede voedingstoestand ondersteund worden door alle disciplines. Inzet van sondevoeding kan hieraan bijdragen. Scholing op het gebied van sondevoeding aan eerstelijns zorg, zodat kennis toeneemt en gebruik van sondevoeding thuis slaagt Snel, gemakkelijk en zo flexibel mogelijk sondevoeding thuis kunnen regelen. Vergemakkelijken van de overdracht van tweedelijn, naar eerstelijn, waarbij expertise gewaarborgd blijft. Patiënten hebben optimale ondersteuning en begeleiding nodig in de thuissituatie Tabel 2: Oplossingen om barrières weg te nemen. Antwoorden gegeven door de diëtist, vanuit het oogpunt van de patiënt en vanuit het oogpunt van de diëtist zelf. 6

8 4. Welke rol speelt of kan Sorgente spelen bij het wegnemen van barrières? Sorgente is specialist in medische voeding en heeft de missie mensen te helpen die door een medische noodzaak zijn aangewezen op medische voeding thuis. In samenwerking met de diëtist of arts biedt Sorgente persoonlijke ondersteuning bij het gebruik van medische voeding en levert de benodigde producten en materialen aan huis. Op basis van wensen en behoeften bieden wij de juiste voedingszorg thuis. In het onderzoek is dan ook navraag gedaan over welke rol Sorgente kan spelen om de behandeling van Sondevoeding thuis te laten slagen. Hierbij zien de ondervraagden (diëtisten) zeker een rol voor Sorgente weggelegd. Sorgente kan beslist een rol spelen bij het gebruik van sondevoeding thuis en daarmee het gebruik van sondevoeding laagdrempeliger maken. Voorlichting en kennis Sorgente heeft gespecialiseerde medewerkers in dienst. Deze medewerkers geven voorlichting over de mogelijkheden van het gebruik van sondevoeding thuis. Doordat Sorgente specialist is, is de kennis en ervaring groot en delen we deze kennis graag met verwijzer en patiënt. Scholing Sorgente ziet het als haar taak om kennis en kunde te delen. Daarom heeft Sorgente een opleidingsprogramma gemaakt dat ondersteunend is bij het ontwikkelen van deskundigheid en het verbeteren van de samenwerking tussen de eerste en tweede lijn. Dit opleidingsprogramma helpt je om de drivers en barrières binnen een organisatie te benoemen en aan te pakken. De opleiding wordt aangeboden in losse scholingsmodules en wordt in overleg met onze rayonmanagers aangepast aan persoonlijke voorkeuren. 7

9 Vertrouwen en geruststelling Patiënten ervaren onzekerheid bij de start en bij het gebruik van sondevoeding thuis. Sorgente staat bij spoed 24 uur per dag en 7 dagen in de week voor je patiënt klaar. Niet alleen voor technische vragen, maar ook voor inhoudelijke vragen over gebruiksadviezen, waardoor de diëtist in het ziekenhuis wordt ontlast. Dit draagt bij aan vertrouwen en geruststelling. Online voorlichting Online voorlichting is een belangrijk aandachtspunt. Hiermee kan in de thuissituatie meer begeleiding geboden worden. Voorlichting moet niet alleen gericht zijn op medisch-technisch handelen, maar ook op begeleiding en voorlichting rond de inzet van sondevoeding. Onze ervaringsverhalen kunnen patiënten helpen om de sondevoeding thuis beter te accepteren. Tevens hebben we korte voorlichtingsfilms, die visuele ondersteuning geven bij het gebruik van sondevoeding thuis. De films zijn bedoeld voor patiënten, mantelzorgers en zorgprofessionals. Uitgangspunten van de films zijn: praktisch, toepasbaar en menselijk. Daarnaast zijn de films informatief en geruststellend van aard. Alle films zijn vindbaar op onze professionals website, maar ook voor de patiënt zelf op onze patiënten website. Snel, gemakkelijk en veilig aanvraag sondevoeding indienen Het Digitaal Aanvraagsysteem Sorgente (DAS) helpt je als verwijzer om snel, gemakkelijk en veilig een aanvraag sondevoeding te doen. Het systeem behoeft geen uitleg en neemt je vanzelf mee in alle stappen die gezet moeten worden. Kom je er niet uit? De medewerkers van Sorgente staan voor je klaar. 8

10 5. Conclusie In dit onderzoek is middels een vragenlijst en interviews antwoord gekomen op de drivers en barrières bij het gebruik van sondevoeding thuis. Uit de resultaten blijkt dat er uiteenlopende drivers en barrières zijn ten aanzien van het wel of niet doorgaan met sondevoeding na ontslag. Diëtisten staan zondermeer positief tegenover sondevoeding, patiënten staan vaak negatief tegenover sondevoeding en artsen en verpleegkundigen kunnen wat gereserveerd zijn tegenover het gebruik van sondevoeding. Een eenduidig advies, goede voorlichting over het belang van sondevoeding, voldoende expertise en vertrouwen dat het thuis goedkomt, dragen bij aan de kans van slagen. Het is uiteindelijk wel de patiënt die beslist. Sorgente kan beslist een belangrijke rol spelen bij het wegnemen van barrières bij zowel patiënten als verwijzers. Dit doen we door optimale bereikbaarheid, delen van expertise, verminderen van administratieve last, online voorlichting en het geven van scholingen. We streven ernaar dat het beeld omtrent sondevoeding gaat veranderen, van het begin van het einde gevoel naar een hulpmiddel is om een brug te slaan naar herstel. 9