Werkatelier Positieve Gezondheid en Publieke Gezondheid

Transcriptie

1 Terugblik Werkatelier Positieve Gezondheid en Publieke Gezondheid 5 november 2018 Wat werkt binnen de Publieke Gezondheid? Georganiseerd door iph i.s.m. Koplopertafel Publieke Gezondheid Met speciale dank aan Provincie Limburg en Limburg Positief Gezond, middagvoorzitter Chantal Walg, sprekers en deelnemers.

2 Opbouw middag De Koplopertafel Publieke Gezondheid zet in op inspireren met voorbeelden, verbinden en versnellen. Dit rondom de centrale vraag: Kunnen GGD en of gemeenten Positieve Gezondheid ook inzetten om de gezondheid van groepen burgers te bevorderen? Bijv. in de wijk, op school of in de buurt. Velen kennen het Spinnenweb-model van Positieve Gezondheid als een individueel model. De Koplopertafel Publieke Gezondheid is daarom gaan kijken naar voorbeelden op collectief niveau en heeft hieruit uitgangspunten gefilterd. Tevens is ook in een eerder werkatelier geïnventariseerd of één gezamenlijk model voor de toepassing van Positieve Gezondheid in de Publieke Gezondheid uitkomst biedt. Geconcludeerd werd dat er niet gestreefd wordt naar één model, maar dat verschillende modellen naast elkaar kunnen en mogen bestaan. En daaruit gebruiken wat past bij de doelstelling en dat wat werkt in de context waar het om gaat. Leren van praktijkervaringen en weten wat werkt is nodig. Wat zijn de werkzame elementen die je meeneemt naar je eigen context1. In dit werkatelier willen we werkzame elementen ophalen op basis van praktijkvoorbeelden van gebiedsgericht gezondheidsbevordering en themagericht gezondheidsbevordering met Positieve Gezondheid als uitgangspunt. In groepen gaan we aan tafel en aan de slag met de werkzame elementen: Wat heb jij op je bordje liggen? Wat ontbreekt? Wat werkt in jouw context? 1 Meer lezen over wat de Koplopertafel Publieke Gezondheid heeft gedaan? Zie notitie:

3 Presentaties & werkzame elementen Tijdens het werkatelier hebben we aan de hand van 5 presentaties werkzame elementen opgehaald uit de praktijk. De praktijkvoorbeelden hebben allemaal Positieve Gezondheid als uitgangspunt bij gebiedsgerichte gezondheidsbevordering (provincie, stad, wijk) of themagericht gezondheidsbevordering (gewoontegedrag: meer bewegen en minder alcohol). De hand-outs van de presentaties zijn te downloaden op de website van iph. 1. Bert Hesdahl & Nicole Bosman GGD Zuid Limburg, GGD Limburg-Noord Positieve Gezondheid als collectief model 2. Marja de Jong GGD IJsselland Wat is gezondheid voor wijkbewoners in Deventer? 3. Ellen van Steekelenburg - GGD Hollands Midden Alphen aan den Rijn in de hoofdstol 4. John Dierx Avans hogeschool Ruwaard Positief Gezond in Beweging 5. Rob Bovens Universiteit Tilburg / Stichting positieve leefstijl IkPas en het concept van Positieve Gezondheid Uit deze praktijkvoorbeelden komen de volgende gedeelde werkzame elementen naar voren: 1. Vertrekken vanuit de burger/gemeenschap (individueel/collectief) 2. Brede/andere kijk op gezondheid hebben 3. Bespreken van waarden (eigen regie, eigenaarschap, verantwoordelijkheid, gelijkwaardigheid, vrijheid) 4. Bottom up (samen)werken 5. Aansluiten bij wat er al aanwezig is 6. Organiseren van werkconferenties/-overleggen 7. Leren als onderdeel van het proces zien 8. Verschillende expertises betrekken 9. Bestuurlijk draagvlak hebben 10. Over budget beschikken

4 Aan tafel! In groepen, o.l.v. Bert Oudenaarden, Hanneke Schreurs, Francisca Flinterman en Elly van de Dobbelsteen, zijn de deelnemers van het werkatelier aan de slag gegaan met de werkzame elementen: - Welke werkzame elementen kom jij tegen in jouw regio/project bij het toepassen van Positieve Gezondheid in de publieke gezondheid? Welke werkzame elementen zijn het meest essentieel? Welke zou je sowieso moeten toepassen om de toepassing van Positieve Gezondheid succesvol te laten zijn? Zijn er ontbrekende werkzame elementen? Wat leren we hiervan? Belangrijkste uitkomsten: Er gebeurt al heel veel in de praktijk rondom de toepassing van Positieve Gezondheid binnen de Publieke Gezondheid. De deelnemers adviseren een onderscheid te maken tussen werkzame elementen die je zelf DOET en werkzame elementen die je als RANDVOORWAARDEN moet creëren. Een goede indeling voor werkzame elementen lijkt te zijn: o Randvoorwaarden o Omarmde visie/houding o Werkwijze Vaak is het een set van meerdere werkzame elementen die voor een persoon/context van toepassing zijn (bijvoorbeeld: Soms liggen er wel 7 werkzame elementen op mijn bord ). Ter overweging: spreken we over werkzame elementen of over werkwoorden. Daarmee willen de deelnemers van het werkatelier benadrukken dat je de werkzame elementen niet zomaar kunt inzetten of ervan uit kunt gaat dat het er is. Dit zijn vaak processen waar je aan moet werken. Dit roept de vraag op: Wat is dan de rol van de GGD? Wat doe je dan daadwerkelijk anders dan wat we nu al doen?

5 Werkzame elementen met toevoegingen uit het werkatelier Randvoorwaarden 1. Bestuurlijk draagvlak hebben. 2. Over budget beschikken: - Of juist GEEN budget omdat gemeenschappen het zelf dan oppakken en oplossen met creativiteit. Hierdoor meer gevoel van eigenaarschap. - Subsidiegever kan ook vanuit bottom-up programma s initiëren (bijv. ZonMw-subsidie kan rol spelen in het bottom-up aanpakken). - Verzekeraars die focussen op gezondheid. 3. Ontschotting tussen welzijn en zorg en tussen sociale en fysieke domein. 4. Experimenteerruimte krijgen. Omarmde visie / houding 5. Brede/andere kijk op gezondheid hebben. 6. Vaststellen en bespreken van waarden (eigen regie, eigenaarschap, verantwoordelijkheid, gelijkwaardigheid, vrijheid). - Oog hebben voor belangen van verschillende betrokken partijen. 7. Leren als onderdeel van het proces zien. 8. We moeten burgers als eigenaars van hun eigen gezondheid en hun leefomgeving zien. Dat maakt hen ook vanzelfsprekend betrokken. 9. Lef en passie. Werkwijzen 10. Vertrekken vanuit de burger/gemeenschap (individueel/collectief). 11. Bottom up (samen)werken: - Wijkbewoners / sleutelfiguren betrekken (past bij bottom-up werken). - Professionals meenemen. 12. Aansluiten bij wat er al aanwezig is. 13. Verschillende expertises betrekken. 14. Organiseren van werkconferenties/-overleggen: - Leren: Doorontwikkeling model en van elkaar: verbinding tussen domeinen. 15. Het andere gesprek voeren: - Dialoog voeren. - Loslaten van professionele houding/aanpak is nodig als je meer met bewoners samenwerkt, maar ook eng. - Vertrouwen hebben in elkaar dat we de juiste gesprekken voeren en juiste dingen doen. 16. Zichtbare resultaten laten zien die enthousiasmeren.

6 HOE dan? Concrete uitwerking van werkzame elementen in de praktijk Werkzaam element: Bestuurlijk draagvlak hebben (nr. 1) Wethouder Han de Jager zit Alphen het Keten Overleg voor. Het doel van dit overleg is verbinden van het medisch en sociaal domein. Door het voorzitterschap van dit overleg is hij medeverantwoordelijk voor de bestuurlijke vertaling van een brede blik op gezondheid en welbevinden in het college van de gemeente. Zie ook onderstaande foto waarin de wethouder zijn eigen gezondheid scoort, via het spinnenweb. Ellen van Steekelenburg Werkzaam element: Over budget beschikken (nr. 2) Een bewonersgroep is al geruime tijd bezig met de herinrichting van een plein de wijk, in overleg met de gemeente (afd. ruimte-leefomgeving). Aanleiding is overlast en gevoel van onveiligheid door hangjongeren en dealers. Met de herinrichting wil men het plein aantrekkelijker maken om te sporten en spelen en om elkaar te ontmoeten en activiteiten te organiseren. Met aanvullend budget van het gezondheidsprogramma is een watertappunt gerealiseerd en zijn er afspraken (en budget) om 2x per jaar een beweegactiviteit voor de buurt te organiseren. Tevens draagt het ook bij aan de ontschotting tussen het sociale en fysieke domein (werkzame element nr. 3). Marja de Jong Werkzaam element: Leren als onderdeel van het proces zien (nr. 7) In het ZonMw project Wijzer in de wijk is leren een leidend principe, zowel in de wijken en als in het projectteam. Dat vraagt van ons allemaal een open houding, respect voor elkaars wereld en aandacht voor taal. Bijvoorbeeld, taal blijkt bij ons van groot belang: Vanuit de verwarring die soms ontstaat over betekenis van woorden, ontstaat ruis. Bijvoorbeeld over een woord als cocreatie. De een ziet het al een methodiek met stappen, de ander als een manier om inwoners mee te laten bepalen en een derde vindt het vooral een groot avontuur met onbekende bestemming. Onze inzet is uiteindelijk samen tot een gezamenlijk beeld/resultaat te komen dat verbindt. Ellen van Steekelenburg Werkzaam element: Aansluiten bij wat er al is (nr. 12) In het buurtcentrum komen wekelijks vaste bezoekers voor de koffie-ochtend. Naar aanleiding van een (groeps)gesprek over gezondheid, is er gestart met stoelgymnastiek, begeleid door een professionele beweegcoach. Na een eerste serie van 15 bijeenkomsten, willen de deelnemers na de zomervakantie doorgaan. Het sociaal wijkteam bekijkt of deze groepsactiviteit opgenomen kan worden als WMO-indicatie. Marja de Jong

7 Reflectie Machteld Huber op de middag en wat er is opgehaald Rode draad van alle voorbeelden die vandaag gedeeld zijn is dat iedereen bezig is met horen wat de burger wil. Dit kan via focusgroepen, gesprekken of andere methoden. Het voeren van het andere gesprek is essentieel bij Positieve Gezondheid. Waarom is dat zo belangrijk? We willen terug naar wat logisch en vanzelfsprekend voelt voor de burger. Zingeving is de sterkst gezondmakende kracht en is de bron van waarden waarop mensen acteren. Geef de burger daarom ruimte voor eigen regie en hij komt (veelal) in beweging. Help mensen te beleven wat voor hen belangrijk is bijv. door het werken met het persoonlijke of het wijkgerichte spinnenweb en laat hen merken dat zij de ruimte hebben daar iets mee te doen. Leg niet op wat ze moeten doen, dan kunnen mensen zich machteloos gaan voelen, maar laat ze dat zelf ervaren. En maak ze bij buurt- of wijkbeleid mede deel van het geheel. Dat is het andere aan het gesprek. Wat is daarin een rol voor de GGD? Gezondheidheidsbevordering is belangrijk. En dat moet het ook absoluut blijven. Maar benader de gezondheidsbevordering eens andersom. Kijk eerst naar gedrag. De benadering van Rob Bovens in de presentatie over IkPas is een goed voorbeeld. Hij keert het ASE model om. Erg inspirerend! Creëer een setting waarin het gezonde doen makkelijk wordt. Vervolgens kun je dit aanvullen met voorlichting. Daar ligt een rol van de GGD! Is dit dan volledig nieuw? Deels. Als je wilt werken aan verandering vanuit Positieve Gezondheid is het voeren van het andere gesprek essentieel. Uiteraard in combinatie met integraal samenwerken en het stimuleren dat mensen de eigen regie pakken. Je zoekt als het ware naar een compromis tussen eenduidigheid en verscheidenheid. De context is essentieel. Meer weten? Kijk op en schrijf je in voor de nieuwsbrief. iph & Koplopertafel Publieke Gezondheid: Bert Oudenaarden (GGD Twente), Elly van den Dobbelsteen (GGD Brabant-Zuidoost), Francisca Flinterman (GGD Amsterdam), Hanneke Schreurs (Gemeente Utrecht Volksgezondheid), Sjef Staps (Louis Bolk Instituut), Frank den Hertog (RIVM), Bert Hesdahl (provincie Limburg), Machteld Huber (iph), Malou Timmers (iph).