ArcheoPro Archeologische rapporten nr Archeologische bouwbegeleiding Klimmen gemeente Voerendaal. Souterrains Partner of ArcheoPro

Transcriptie

1 ArcheoPro Archeologische rapporten nr. 602 Archeologische bouwbegeleiding Klimmen gemeente Voerendaal Souterrains Partner of ArcheoPro Joep Orbons Richard Exaltus juni 2006 ArcheoPro

2 Archeologische bouwbegeleiding Klimmen, Gemeente Voerendaal ArcheoPro Rapport 602, Pagina 2 ArcheoPro Archeologische rapporten nr. 602 Archeologische bouwbegeleiding Klimmen gemeente Voerendaal Colofon Opdrachtgever: Gemeente Voerendaal Status: Eindrapport Datum: 9 juni 2006 Projectcode : S Bestandsnaam : rapport 602 Klimmen pdf Archis CIS-nummer: Auteur:Joep Orbons, Richard Exaltus Projectleider : Joep Orbons Projectmedewerkers: Hon Rik Onderaannemers: nvt Autorisatie: Richard Exaltus ISSN nummer: In aanvraag Uitgegeven door Souterrains, Partner of ArcheoPro Copyright 2006 Souterrains, Maastricht Souterrains, Partner of ArcheoPro Holdaal 6 Tel : 0(0 31) BTW: NL B01 Kamer van Koophandel Zuid Limburg: NL 6228 GH Maastricht Fax: 0(0 31) j.orbons@souterrains.nl Postbank: Nederland Mobiel: 0(0-31) IBAN: NL29PSTB BIC/ Swift: PSTBN L21

3 Archeologische bouwbegeleiding Klimmen, Gemeente Voerendaal ArcheoPro Rapport 602, Pagina 3 Inhoudsopgave: 1 Inleiding Bureauonderzoek Methoden bureauonderzoek Resultaten bureauonderzoek Veldonderzoek Methode veldonderzoek Resultaten veldonderzoek Conclusies en aanbevelingen Literatuur... 11

4 Archeologische bouwbegeleiding Klimmen, Gemeente Voerendaal ArcheoPro Rapport 602, Pagina 4 1 Inleiding Algemeen Opdrachtgever: Gemeente Voerendaal Aanleiding onderzoek: Aanleg waterleiding Datum uitvoering veldwerk: 11 april 2006 Archis CIS-nummer: Locatiegegevens: Provincie: Limburg Gemeente: Voerendaal Plaats: Klimmen Centrumcoordinaat: 190,067 / 320,946 Eigendom: Gemeente Voerendaal Oppervlakte onderzoeksgebied: 40 m x 20 m Toponiem: Klimmen Globale ligging: Bestrating ten noorden van kerkhof Klimmen en bebouwing Grondgebruik: Bestrating Hoogteligging: 135 m. +NAP Bepaling locatie: Top10Vector Aanleiding onderzoek Op donderdag 6 april zijn tijdens graafwerkzaamheden voor het aanleggen van een waterleiding in het onderzoeksgebied, menselijke botresten gevonden. Daarop zijn de graafwerkzaamheden stilgelegd door de gemeente Voerendaal. In overleg met de provincie Limburg is vervolgens ArcheoPro ingeschakeld om de graafwerkzaamheden te laten vervolgen onder archeologische begeleiding. Doel onderzoek Dit onderzoek had tot doel door middel van archeologische begeleiding vast te stellen of tijdens de uitgevoerde werkzaamheden archeologische sporen zouden worden aangetroffen en deze vervolgens te documenteren en eventuele vondsten te verzamelen. ArcheoPro voert haar onderzoeken uit conform de hiervoor vastgelegde normen en richtlijnen en is door het College voor de Archeologische Kwaliteit (CvAK) goedgekeurd als bedrijf dat bodemverstorende werkzaamheden mag verrichten in het kader van inventariserend veldonderzoek met als doel het opsporen of onderzoeken van archeologische monumenten.

5 Archeologische bouwbegeleiding Klimmen, Gemeente Voerendaal ArcheoPro Rapport 602, Pagina 5 2 Bureauonderzoek 2.1 Methoden bureauonderzoek Tijdens het bureauonderzoek wordt door de bestudering van beschikbare bronnen, kennis vergaard omtrent de bodem en geologie van het onderzoeksgebied en de hierin (mogelijk) aanwezige archeologische vindplaatsen. Aan de hand van de resultaten van het bureau-onderzoek kan de beste aanpak voor het veldonderzoek worden gekozen. Tijdens het bureauonderzoek zijn de volgende bronnen geraadpleegd - Geologische kaart 1: Bodemkaart 1: Indicatieve Kaart Archeologische Waarde (IKAW) - Archeologische MonumentenKaart (AMK) - ARCHeologisch Informatie Systeem (ARCHIS) - Grote historische atlas van Nederland 1: Grote topografische atlas van Nederland 1: Kadastrale kaart Luchtfoto-atlas 2.2 Resultaten bureauonderzoek Het onderzoeksterrein ligt ten noorden van het kerkhof van de kerk te Klimmen. Volgens de indeling van Alterra betreft het een bodem met code 1BLb6, brikgronden. Op de kaart hieronder is de topografische kaart uit 1844 (links) naast de kaart uit 2000 (rechts) Figuur 1: Kaart onderzoeksgebied (links ± 1844, rechts ± 2000) en Nederland met pijl onderzoekslocatie. (Bron: Zie literatuurlijst)

6 Archeologische bouwbegeleiding Klimmen, Gemeente Voerendaal ArcheoPro Rapport 602, Pagina 6 In figuur 2 is met een rode driehoek het onderzoeksgebied weergegeven op een uitsnede van de kadastrale kaart uit Het groene gebouw op deze figuur is de Remigiuskerk. Het kerkhof rondom de kerk liep ten noorden door tot aan de hier gelegen huizen. Tegenwoordig is het kerkhof kleiner en ligt er bestrating tussen het kerkhof en de huizen. De driehoek die door deze bestrating wordt gevormd (Rode driehoek in figuur 2) moet oorspronkelijk deel hebben uitgemaakt van het kerkhof. Aan deze driehoek is te zien dat het bestrate deel van het westen naar het oosten steeds breder wordt. Het ligt voor de hand dat de gevonden botresten die de aanleiding vormden voor deze archeologische begeleiding, bij het voormalige kerkhof horen. Figuur 2: Kadastrale kaart 1830 met het kerkhof en de bebouwing. In rood is het onderzoeksgebied aangegeven.

7 Archeologische bouwbegeleiding Klimmen, Gemeente Voerendaal ArcheoPro Rapport 602, Pagina 7 Archeologie In Archis zijn binnen het onderzoeksgebied geen vondsten bekend. Volgens de IKAW heeft het terrein een hoge trefkans voor het aantreffen van archeologische waarden. Rond het onderzoeksgebied zijn meerdere vindplaatsen bekend waaronder twee monumenten. Deze zijn opgesomd in onderstaande tabel. Figuur 3 geeft een overzicht van de ligging van deze vindplaatsen ten opzichte van de onderzoekslocatie. Archis nummer Coordinaat Periode Beschrijving Monument ,208 / 320,908 Niet beschreven Niet beschreven Monument ,363 / 321,198 IJzertijd/Romeinse tijd Villa-complex met bouwmaterialen, fundamenten en ijzertijd aardewerk. 38, ,100 / 320,900 Romeins Oude vermelding van Romeinse dakpannen en urnen nabij de kerk. Exacte locatie onduidelijk. 16, ,060 / 320,900 Romeins Oude vermelding uit 1922 van vondst van Romeins puin en aardewerk, mogelijk van een Romeinse villa. Exacte locatie is onzeker. 106, ,320 / 321,300 Niet beschreven Niet beschreven 106, ,950 / 321,250 Niet beschreven Niet beschreven 38, ,700 / 320,800 Romeins Oude vermelding uit 1947 met onduidelijke locatie van Romeinse bebouwing, graf, pannen en aardewerk. Figuur 3: Kaart onderzoeksgebied met Archis gegevens

8 Archeologische bouwbegeleiding Klimmen, Gemeente Voerendaal ArcheoPro Rapport 602, Pagina 8 3 Veldonderzoek 3.1 Methode veldonderzoek De archeologische begeleiding heeft plaatsgevonden tijdens de graafwerkzaamheden die op dinsdag 11 april zijn uitgevoerd. De graafwerkzaamheden vonden plaats tussen 8:00 uur en 12:00 uur en hebben voortdurend onder archeologische begeleiding gestaan. Met de aannemer is afgesproken zoveel mogelijk eerst de bovenste lagen te verwijderen en vervolgens laagsgewijs te verdiepen. De archeologische begeleiding is gestopt op het moment dat de sleuf dermate ver gevorderd was dat geen archeologische sporen meer te verwachten waren. Op dat moment was het profiel namelijk zodanig verstoord dat hier geen archeologische sporen en/of vondsten meer in aangetroffen konden worden. Figuur 4: Graafwerkzaamheden

9 Archeologische bouwbegeleiding Klimmen, Gemeente Voerendaal ArcheoPro Rapport 602, Pagina Resultaten veldonderzoek In de uitgegraven sleuf zijn op drie locaties menselijke botresten aangetroffen. Deze locaties zijn in figuur 7 weergegeven. Hoewel het om concentraties gaat, lagen de botten niet meer in anatomisch verband. Op de foto (figuur 6) is het profiel van de sleuf vastgelegd. Duidelijk is te zien dat dit is verstoord. De bovenste 10 centimeter bestond uit klinkers, daaronder lag 7 cm bestratingszand gevolgd door 12 cm bruin zand dat vermengd was met puinresten en overige (sub-recente) verontreinigingen. Hieronder lag een 10 cm dikke puinlaag die onder andere uit mergelbrokken bestond. Het traject tussen 42 tot 90 cm min maaiveld bestond uit löss dat vermengd was met puin, Figuur 5: Menselijke botresten uit vondstlocatie. zand, grind, houtskool, antraciet en geglazuurd aardewerk. De botresten zijn aangetroffen tussen 60 en 90 centimeter min maaiveld. Botconcentratie A is afkomstig uit het in figuur 6 met een groene cirkel aangegeven deel van het profiel. De overige twee botconcentraties zijn op nagenoeg identieke locaties aangetroffen. De aangetroffen botten zijn na overleg overgedragen aan de gemeente Voerendaal om herbegraven te worden. Figuur 6: bodemprofiel met vondstlocatie met botconcentratie A (groene cirkel)

10 Archeologische bouwbegeleiding Klimmen, Gemeente Voerendaal ArcheoPro Rapport 602, Pagina 10 Figuur 7: In paars is de ligging van de sleuf aangegeven waarin de botconcentraties A, B en C zijn aangetroffen. Aan de zuidkant van de sleuf (de paarse lijn) ligt de muur van het kerkhof. De zuilen van deze muur zijn ingemeten en afgebeeld. De blauwe lijn is het profiel X-X. Dit profiel is onder de kaart afgebeeld waarbij het grondniveau ten opzicht van de zuilen is weergegeven. Het hoogteverloop van dit profiel is met een factor 5 overdreven. De botconcentraties met hun diepte zijn als groene cirkels in het profiel ingetekend. Opvallend hierbij is dat deze op ongeveer dezelfde hoogte liggen.

11 Archeologische bouwbegeleiding Klimmen, Gemeente Voerendaal ArcheoPro Rapport 602, Pagina Conclusies en aanbevelingen Naar aanleiding van eerder gedane botvondsten is op 11 april 2006 archeologische begeleiding uitgevoerd ten noorden van de kerk te Klimmen. Het betrof graafwerkzaamheden ten behoeve van een waterleiding. Hierbij kwam een verstoord profiel aan het licht waarin drie concentraties menselijke botresten zijn gevonden. De botconcentraties horen vrijwel zeker tot het ernaast gelegen kerkhof dat in het verleden groter is geweest. De botten lagen niet meer in anatomisch verband. Waarschijnlijk betreft het resten van het ruimen van dit deel van het kerkhof. Verder zijn geen archeologische vondsten of sporen aangetroffen. Het verdient aanbeveling bij eventuele toekomstige grondwerkzaamheden in de omgeving van het onderzochte gebied rekening te houden met meer concentraties van menselijke botresten en mogelijk ook met overblijfselen uit de Romeinse tijd. Uit de Archis-gegevens blijkt immers dat deze in de directe omgeving aanwezig zullen zijn. De aangetroffen botten zijn door de gemeente Voerendaal herbegraven. In alle gevallen geldt dat indien archeologische materialen en/of sporen worden aangetroffen, deze gemeld dienen te worden bij de gemeente Voerendaal, conform Monumentenwet 1988, artikel 47. Drs. R.P. Exaltus Senior-Archeoloog Archeologische tijdschaal Periode Datering Paleolithicum (oude steentijd) Mesolithicum (midden steentijd) Neoliticum (nieuwe steentijd) Bronstijd Ijzertijd v. chr Romeinse tijd 12 v chr n. chr. Vroege middeleeuwen Late middeleeuwen Nieuwe tijd Heden Literatuur Foto-atlas Limburg. Uitgeverij 12 Provincieen, 2004 Emmen Grote historische Provincie Atlas Limburg : Topografische dienst Wolters Noordhoff Groningen 1990 Grote topografische atlas van Nederland 1: Deel 4 Zuid-Nederland. Topografische dienst Wolters Noordhoff Groningen 1997