lightpoet / stock.adobe.com

Transcriptie

1 lightpoet / stock.adobe.com 24 GZ-psychologie nr6 2018

2 onder collega s Belgische ggz haalt Nederland in Een gesprek tussen Nady Van Broeck en Giel Hutschemaekers DOOR ERIK HARDEMAN Terwijl de Nederlandse gz-psychologen dit jaar vieren dat hun beroep twintig jaar geleden een plaats kreeg in de Wet BIG, wordt in België nu pas een wet ingevoerd die de beroepenstructuur voor de ggz regelt. Die achterstand bood onze zuiderburen de kans om een aantal onvolkomenheden uit de Nederlandse praktijk te vermijden. Van Broeck: Sinds 2014 hebben wij in België een wet die de geestelijke gezondheidszorgberoepen regelt. Tot dan was alleen de titel van psycholoog in België beschermd. In de nieuwe wet die dit jaar na bijna twintig jaar parlementaire discussies door de huidige Minister van Volksgezondheid De Block in stemming werd gebracht worden de beroepen van klinisch psycholoog en klinisch orthopedagoog als gezondheidszorgberoep en de uitoefening ervan wettelijk geregeld. De wet maakt het mogelijk om deze beroepen beter dan voordien te integreren in de gezondheidszorg, wat heel positief is, want in Nederland was dat een groot succes. Alleen krijgt iemand die een universitaire studie klinische psychologie/ orthopedagogiek heeft afgerond en die een gesuperviseerde professionele stage heeft volbracht bij ons niet de titel gz-psycholoog, maar die van klinisch psycholoog of klinisch orthopedagoog. Hutschemaekers: Nogal verwarrend dat er tussen twee buurlanden sprake is van een verschil in naamgeving voor hetzelfde beroep, zeker omdat een klinisch psycholoog in Nederland iemand is met veel meer opleiding. Waarom hebben jullie eigenlijk niet voor de Nederlandse benaming gekozen? Van Broeck: Ik vind dat ook onge- lukkig, maar daar zijn minstens twee verklaringen voor. Historisch gezien wordt een klinisch psycholoog in België geassocieerd met iemand op masterniveau, zowel in de opleidingen als op de werkvloer. Daar komt bij dat wij een meertalig land zijn en dat gz-psycholoog in het Frans psychologue des soins de la Van Broeck: Wij profiteerden van jullie voorsprong van twintig jaar santé zou worden. Dat vonden onze Franstalige collega s geen goed idee. Zij geven de voorkeur aan psychologue clinicien. Hutschemaekers: Het was bij ons aanvankelijk overigens helemaal niet de bedoeling dat er een gzpsycholoog zou komen. In de oorspronkelijke versie van de Wet-BIG zou een psycholoog die na de mas- GZ-psychologie nr

3 FilippoBacci / Getty Images / istock ter een vervolgopleiding in de richting van de gezondheidszorg had gevolgd, klinisch psycholoog gaan heten, net als straks in België. Maar de opleiders, veelal hoogleraren, vonden dat zo n vervolgopleiding zeker vier jaar moest duren. Dat hebben de zorgverzekeraars en de instellingen geweigerd, waarop bij wijze van compromis is besloten tot een tweejarig traject na de master, dat opleidt voor een basisberoep in de ggz. Dat is de huidige gz-psycholoog. Wie klinisch psycholoog wil worden, moet in Nederland daarna nog een extra opleiding van vier jaar volgen. Van Broeck: In onze nieuwe wet hebben we het model van de Nederlandse gz-psycholoog gevolgd, zowel wat betreft het belang van de praktijkstage als voor het competentieprofiel en de brede inzetbaarheid. Maar op een aantal punten zijn we van het Nederlandse model afgeweken. Een opleidingstraject van tien jaar voor een klinisch psycholoog leek ons wel erg lang. In België ben je, zoals gezegd, straks na een traject van minimaal zes jaar klinisch psycholoog. In de toekomst zal je na die zes jaar nog kunnen kiezen voor specialisatieopleidingen. Zo bestaan er nu al verschillende vierjarige opleidingen voor het geven van meer complexe psychologische behandelingen. Hutschemaekers: Dat maakt de Belgische situatie in mijn ogen erg aantrekkelijk. In Nederland zitten we met de vreemde situatie dat klinisch psychologen min of meer hetzelfde doen als gz-psychologen, ze hebben alleen vier jaar meer opleiding gehad en hebben zich in die vier jaar overal in gespecialiseerd (ze hebben zich dus eigenlijk niet gespecialiseerd, zoals in België nu wel gaat gebeuren). De opzet van de nieuwe Belgische opleiding sluit veel beter aan bij de internationale ontwikkelingen. Wij vormen de uitzondering, dus ik denk dat jullie in dit opzicht van ons geleerd hebben. Van Broeck: Jullie zijn in Nederland trouwens ook een uitzondering als het gaat om de structuur van de opleiding. Wij hanteren in België het Bologna-model, een vijfjarige universitaire opleiding die bestaat uit een driejarige bachelor, gevolgd door een tweejarige master met inbegrip van een stage van 32 weken. Wil je een wettelijk erkend klinisch psycholoog worden, dan dien je na je dit diploma één jaar gesuperviseerde professionele praktijkstage op een erkende stageplaats te doorlopen. In totaal komen wij dus net als jullie uit op een traject van zes jaar, maar dan volgens het model van drie plus twee plus één. Dat is overigens ook het model dat de European Association of Psychologists Associations onder de naam EuroPsy diploma voorstelt als opleidingsstandaard voor alle psychologen in Europa. Met de vierjarige master en tweejarige vervolgopleiding (drie plus één plus twee) is Nederland redelijk uniek, maar ook dat leek ons geen goed voorbeeld. In ons model bevat de masterfase een flink deel stage en een deel academische opleiding met een masterproef, waarin studenten zelf een wetenschappelijke studie moeten uitvoeren. Die onderdelen van de opleiding willen wij niet kwijtraken. PSYCHOTHERAPIE Hutschemaekers: Een andere pre van het nieuwe Belgische stelsel is dat het de vreemde Nederlandse constructie omzeilt van de psychotherapeut als apart beroep, naast de gz-psycholoog. In België is psychotherapie straks een gespecialiseerde beroepsactiviteit van klinische psychologen en artsen die hiervoor een specialisatieopleiding hebben gevolgd. Ik vind dat veel eleganter. Van Broeck: Ten aanzien van de uitoefening van de psychotherapie is er inderdaad heel resoluut voor een specialisatie gekozen. De opleiding tot klinisch psycholoog dient wat ons betreft de basis te zijn en die moet zich vooral richten op het verwerven van competenties in psychologische assessment, indicatiestelling en klinische psychologische basisinterventies. Deze competenties vormen dan de basis voor een specialisatieopleiding in het verstrekken van meer complexe psychologische behandelingen zoals psychotherapie. Hutschemaekers: Jullie model is helder: een opleiding van vijf plus één jaar, die leidt tot de registratie als klinisch psycholoog met de mogelijkheid om je op een deelterrein te specialiseren. Die helderheid ontbreekt in ons Nederlandse model. 26 GZ-psychologie nr6 2018

4 onder collega s Van Broeck: Maar vergeet niet dat wij konden profiteren van de voorsprong van twintig jaar die jullie hadden. Dat gaf ons de mogelijkheid om een aantal zaken over te nemen die goed lopen en om niet over te nemen wat bij jullie minder goed werkte. Toen we het advies over de opzet van de klinische psychologie in België opstelden, lag het Nederlandse Handboek voor gz-psychologen nooit ver uit de buurt. Waar we ook geen voorbeeld aan namen, is de koppeling van zorgproducten aan een bepaalde pathologie. Dat gebeurt in Nederland wel, maar ons lijkt dat, zeker voor de eerstelijn, geen goed idee. Ook mensen zonder duidelijke diagnose kunnen zorg nodig hebben. Sterker nog, dat is in de eerstelijn vaak de interessantste groep om te behandelen, in de hoop dat ze nooit een diagnose krijgen. We proberen in ons nieuwe financieringsconcept dan ook te vermijden dat er voor de financiering van een behandeling een diagnose moet zijn. Hutschemaekers: Dat is in Nederland inderdaad een probleem. De behandeling van een enkelvoudige fobie of een aanpassingsstoornis wordt bij ons door zorgverzekeraars niet vergoed, waardoor behandelaars zich haast verplicht voelen om aan mensen die ze willen helpen een angst- of stemmingsstoornis toe te schrijven. Dat is een van de redenen van de enorme stijging van het aantal stemmingsstoornissen in Nederland. Dat is niet goed; je wilt bij mensen versterken wat ze goed kunnen, in plaats van ze op te hangen aan een diagnose. Van Broeck: Dat willen wij inderdaad vermijden, met name onze Franstalige collega s zijn daar terecht heel gevoelig voor. Zij staan sowieso erg kritisch tegenover het gebruik van diagnostische classificaties zoals de DSM. Jullie hebben ons dus geholpen om niet in die val te lopen en daar zijn we erg tevreden over. Hutschemaekers: Een andere vraag: hoe zit het in België met de pedagogen? Van Broeck: Overal waar ik het had over klinisch psychologen bedoel ik ook klinisch orthopedagogen. Zij hebben vanuit hun specifieke deskundigheid vergelijkbare mogelijkheden om in de gezondheidszorg te werken. Mits zij voldoen aan aanvullende criteria van opleiding en professionele ervaring die nog moeten worden vastgelegd, is in de wet voorzien dat zij ook de erkenning als klinisch psycholoog kunnen krijgen en omgekeerd. Maar het zijn wel twee parallelle beroepen die hun specifieke deskundigheid ter beschikking kunnen stellen van heel diverse patiëntengroepen met uiteenlopende zorgnoden. RESIDENTIËLE ZORGINSTELLINGEN Van Broeck: We hebben het er tot nu toe vooral over gehad dat wij in België gepoogd hebben om een aantal in onze ogen minder geslaagde aspecten van de Nederlandse situatie niet te volgen. Maar daar staat tegenover dat Nederland ons in een aantal opzichten nog steeds ver vooruit is. Neem de Wet-BIG, zoiets hebben wij niet. Ik vind dat een mooi model met een soort nevenschikking van alle beroepen in de gezondheidszorg. In België hebben we weliswaar ook een wet die de gezondheidszorgberoepen regelt, de Wet op de Uitoefening van de Gezondheidszorgberoepen (WUG), maar die dateert van 1963 en is ondertussen zo vaak aangepast dat het een heel ingewikkeld geheel geworden is. Bovendien is in de WUG de hiërarchische structuur van de zorg, met de artsen bovenaan in de piramide, nog zeer herkenbaar. Een ander belangrijk domein waarop wij nog achterlopen, is de toegang tot betaalbare eerstelijns Hutschemaekers: En wij hebben last van de wet van de remmende voorsprong psychologische zorg. Wij hebben wel een goed netwerk van gesubsidieerde centra voor geestelijke gezondheidszorg in de tweedelijn. Cliënten kunnen daar voor een gereduceerd bedrag terecht, maar de capaciteit schiet te kort waardoor mensen met een hulpvraag op lange wachtlijsten terecht komen. Zowel op Federaal niveau als op Vlaams niveau worden nu stappen gezet naar een meer toegankelijke en betaalbare eerstelijns psycholo- GZ-psychologie nr

5 gische zorg. Maar het zal wellicht nog lang duren en veel geld kosten voordat we deze achterstand op Nederland hebben ingehaald. Hutschemaekers: Mede dankzij de Wet-BIG is de toegang tot de Basis ggz in Nederland inderdaad betrekkelijk goed geregeld. Maar wat volgens mij daarin ook een rol speelt, is dat in België de intramurale instellingen, de psychiatrische ziekenhuizen, nog steeds belangrijk zijn, veel belangrijker dan bij ons. Van Broeck: Absoluut. De financiering van de ggz gaat bij ons nog grotendeels naar wat wij de residentiële zorginstellingen of derdelijnszorg noemen. Dat is echt een gigantisch verschil met de vooraanstaande plaats van de Nederlandse Basis ggz in de financiering. In België komen cliënten daardoor vaak pas in aanmerking voor een behandeling als het probleem al een tijd bestaat en complexer is geworden. Dat willen we nu veranderen, maar de voorsprong van Nederland is hierin nog groot. Hutschemaekers: Het is voor ons telkens weer verbazingwekkend om te zien hoeveel invloed grote netwerken van residentiële instellingen nog hebben en houden op de Belgische ggz. Van Broeck: De overheid wil een deel van het geld dat nu nog naar de residentiële instellingen gaat inzetten voor mobiele teams. In maart 2018 heeft de interministeriële conferentie duidelijk aangegeven hoeveel bedden er in België afgebouwd moeten worden om een bepaald hoeveelheid mobiele equipes te realiseren. Instituten worden hiertoe aangemoedigd maar het is niet verplicht, waardoor dit proces heel langzaam gaat. Hier ligt voor ons nog een serieuze uitdaging. REMMENDE VOORSPRONG Hutschemaekers: Al met al ben ik toch onder de indruk van hoe het bij jullie in België gaat. Wij waren er als Nederlanders altijd trots op dat we vooruit liepen op België, maar wij hebben nu last van de wet van de remmende voorsprong. Jullie hebben een aantal zaken vermeden die wij niet handig hebben ingericht. Als ik jou zo hoor, word ik bijna jaloers. Van Broeck: Ik zou zeggen: maak daar in Nederland gebruik van. In de discussies over de hervorming van ons stelsel en de invoering van de nieuwe wet hebben wij jullie situatie vaak als argument gebruikt, het gidsland Nederland. Misschien kunnen jullie nu op jullie beurt het omgekeerde doen. Maar zeker nog niet op elk gebied. Als we het over het voor de patiënt buitengewoon belangrijke aspect van de financiering van de ggz hebben, is er voor ons nog werk aan de winkel. Zolang er in België nog mensen zijn voor wie de zorg om financiële redenen niet toegankelijk is, hebben wij nog een lange weg te gaan. Mensen die eerstelijns psychologische zorg nodig hebben, zijn momenteel nog altijd beter af in Nederland dan in België, maar we gaan natuurlijk proberen jullie in te halen. BIOGRAFIE Prof. dr. Nady Van Broeck is hoogleraar Klinische Psychologie aan de Katholieke Universiteit Leuven. Zij is momenteel voorzitter van de Federale Raad voor de geestelijke gezondheidszorgberoepen die de minister adviseert inzake deze beroepen. In dit artikel spreekt zij echter uitsluitend op eigen naam en vanuit haar positie als hoogleraar. Prof. dr. Giel Hutschemaekers is hoogleraar Geestelijke Gezondheidszorg aan de Nijmeegse Radboud Universiteit. Tevens is hij senior-onderzoeker bij ggz-instelling Pro Persona en Hoofd zorgprogramma van Indigo Basis ggz in Gelderland. 28 GZ-psychologie nr6 2018