Meerjarenprognose peuterspeelzalen, voorscholen, dagopvang en buitenschoolse opvang gemeente Utrecht

Transcriptie

1 Meerjarenprognose peuterspeelzalen, voorscholen, dagopvang en buitenschoolse opvang gemeente Utrecht Utrecht, oktober 2013 Utrecht, 12 november 2008 Buitenhek Management & Consult Winthontlaan 200 Postbus AD Utrecht T F info@buitenhek.nl

2 INDEX 1. AANLEIDING AANPAK EN VOORTSCHRIJDEND INZICHT ONZEKERHEDEN OPBOUW PROGNOSES GEBRUIK OPVANG, VOORSCHOLEN EN PEUTERWERK IN UTRECHT INLEIDING GEBRUIK KINDEROPVANG, BUITENSCHOOLSE OPVANG EN GASTOUDEROPVANG IN UTRECHT Totaal Dagopvang Buitenschoolse opvang Gastouderopvang Vergelijking met andere G4 gemeenten Peuterwerk en voorscholen Bereik van dagopvang, peuterwerk en voorscholen TOEKOMSTVERWACHTINGEN AANBIEDERS EN GRONDSLAG PROGNOSES INLEIDING PEUTERSPEELZALEN EN VOORSCHOLEN DAGOPVANG EN BUITENSCHOOLSE OPVANG AANPASSING GRONDSLAG PROGNOSES BASISGENERATIE PER LEEFTIJDSGROEP MEERJARENPROGNOSE POPULATIE PER WERKSOORT Populatie peuterspeelzalen en voorscholen Populatie dagopvang Populatie buitenschoolse opvang CONCLUSIES MEERJARENPROGNOSE POPULATIE MEERJARENPROGNOSE PER VOORZIENING PER WIJK INLEIDING PEUTERSPEELZALEN EN VOORSCHOLEN DAGOPVANG BUITENSCHOOLSE OPVANG CONCLUSIE TOT SLOT ONZEKERHEDEN POPULATIE-ONTWIKKELING LOKAAL EN BELEIDSONTWIKKELING LANDELIJK NUT EN NOODZAAK VAN VERVOLGPROGNOSES MEDEWERKING AANBIEDERS BIJLAGE 1: POPULATIEONTWIKKELING PER WIJK 0 T/M 3 JARIGEN BIJLAGE 2: POPULATIEONTWIKKELING PER WIJK 4 T/M 11 JARIGEN BIJLAGE 3: AANTAL KINDEREN MET TOESLAG PER WIJK EN BUURT Buitenhek Management & Consult BV, Gemeente Utrecht, oktober

3 1. Aanleiding De gemeente Utrecht vindt het belangrijk dat er in de wijken van de stad voldoende aanbod van kinderopvangen peutervoorzieningen (inclusief voorschoolse educatie) bestaat. Om zicht te houden op behoeften en aanbod heeft de gemeente regelmatig onderzoek uitgevoerd en prognoses laten opstellen. Op basis van eerdere onderzoeken, recente data van aanbieders en de recent beschikbaar gekomen data uit de kinderopvangtoeslag administratie van de dienst Toeslagen is een meerjarenprognose gemaakt voor het gehele aanbod kinderopvang- en peutervoorzieningen in de gemeente Utrecht. Het betreft meerjarenprognoses voor de volgende werksoorten: - peuterspeelzalen en voorscholen; - dagopvang; en - buitenschoolse opvang. 2. Aanpak en voortschrijdend inzicht Bij de uitwerking is gebruik gemaakt van de methode die eerder is toegepast bij het maken van een prognosemodel in opdracht voor gemeenten van het Netwerkbureau Kinderopvang en bij het uitwerken van wijkprognoses kinderopvang o.a. voor de gemeente Den Haag (dagopvang en BSO, 2011) en de gemeente Utrecht (BSO, 2011). Uit de herijking van deze prognosemodellen op basis van de laatste realisatiecijfers is gebleken dat de prijsgevoeligheid - het effect van kostenstijgingen op de vraag naar opvang - voor met name de buitenschoolse opvang lager is dan eerder geraamd. Het effect van kostenstijgingen op de vraag naar dagopvang blijkt juist groter dan eerder geraamd. Deze aanpassingen zijn verwerkt in de prognoses die in dit rapport zijn opgenomen. Daarnaast is er voortschrijdend inzicht over de effecten van vraaguitval voor de langere termijn, het zogenaamde cohort effect. Zo hebben de bezuinigingen op de toeslagregeling geleid tot een structureel lagere instroom van baby s in de dagopvang. Deze lagere instroom werkt op termijn structureel door in de gehele bezetting van alle groepen dagopvang en BSO in de jaren daarna. Onderstaand een schematische weergave van een kinderdagverblijf waarbij de instroom in 2012 daalt met 40%. In 2012 heeft dat slechts een omzet effect van -10%. In 2013 daalt ook het aantal 1 jarigen op het kinderdagverblijf met 10% en bedraagt het omzetverlies van het dagverblijf met 20% enzovoort. Het omzet verlies duurt voort totdat de het cohorteffect ook bij de 3 jarigen is verwerkt. Het omzetverlies van het kinderdagverblijf is dan inmiddels opgelopen tot 40%. 0jr 1jr 2jr 3jr 0jr 1jr 2jr 3jr 0jr 1jr 2jr 3jr 0jr 1jr 2jr 3jr 0jr 1jr 2jr 3jr % -20% -30% -40% Met dit effect is rekening gehouden bij deze nieuwe prognose. Buitenhek Management & Consult BV, Gemeente Utrecht, oktober

4 3. Onzekerheden De meerjarenprognoses zijn onder andere gebaseerd op de bevolkingsprognoses per wijk van de gemeente Utrecht 1. Bevolkingsprognose zijn met onzekerheden omgeven. Demografische ontwikkelingen hangen immers samen met sociaal-culturele ontwikkelingen en individuele keuzen ten aanzien van gezinsvorming. Daarnaast wordt de vraag naar opvangvoorzieningen beïnvloed door economische ontwikkelingen waaronder werkloosheid en arbeidsparticipatie. Het gaat dan met name om de groep 25 tot 45 jarigen 2. Voor de meerjarenprognoses is geen rekening gehouden met een substantiële en structurele toename van de werkloosheid of afname van de arbeidsparticipatie. Voor de voorscholen en het peuterwerk wordt in de komende periode van 5 jaar een landelijke stelselwijziging voorzien op basis van het huidige Regeerakkoord. De nadere uitwerking daarvan volgt in het najaar van In deze rapportage zijn de mogelijke consequenties omschreven. De definitieve effecten kunnen pas vastgesteld worden na de politieke besluitvorming over de implementatie. 4. Opbouw prognoses Bij de aanpak maken we gebruik van een analyse- en prognosemodel gebaseerd op twee pijlers: a. de populatieontwikkeling in de komende jaren; b. het actuele en toekomstige gebruik en bereik per opvangvorm. Voor de populatieontwikkeling maken we gebruik van de meest recente bevolkingsprognoses van de gemeente Utrecht (WistUdata Utrecht) voor de leeftijdsgroepen die doelgroep zijn van het aanbod. Deze prognoses geven een prognose voor de populatie 0 t/m 3 jarigen (dagopvang, voorscholen en peuterspeelzalen) en 4 t/m 11 jarigen (buitenschoolse opvang). Bij deze analyse worden - naast de informatie van de aanbieders zelf - onder andere de volgende datasets en informatiebronnen gebruikt: 1. gebruiksgegevens kinderopvang per wijk in Utrecht van het CBS / Dienst Toeslagen Belastingdienst op basis van de kinderopvangtoeslagadministratie; 2. statistische data op WistUdata en lokale CBS data o.a. met betrekking tot werkloosheid en arbeidsparticipatie. Op basis daarvan is een prognose opgesteld voor het bereik van de opvang op gemeentelijke niveau voor verschillende opvangsoorten. Daarbij is rekening gehouden met de trendmatige ontwikkeling van het gemiddeld gebruik in volume per kind per opvangsoort. Het prognosemodel per werksoort is getoetst aan de hand van de bereikcijfers tot en met Hierbij zijn eveneens de actuele gegevens en trendanalyses van de grootste aanbieders over vraagontwikkeling en wachtlijsten betrokken. Vervolgens is een prognosemodel uitgewerkt voor de periode 2012 tot en met 2025 en uitgewerkt in een conceptrapportage. Bij de toetsing is ook gebruik gemaakt van interviews met vertegenwoordigers van de betrokken aanbieders in de gemeente Utrecht De conceptrapportage is besproken in een meeting op 18 juli 2013 met de opdrachtgever. Daarbij zijn enkele landelijke en lokale ontwikkelingsscenario s doorgenomen die van invloed kunnen zijn op de vraag per werksoort. Op basis van de resultaten van deze meeting zijn de modellen gewijzigd en aangevuld tot een definitieve rapportage met prognoses per werksoort. 1 Bron: Wist U data, zie 2 In 2012 waren de toeslagaanvragers in deze leeftijdscategorie verantwoordelijk voor meer dan 90% van het volume aan kinderopvang (CBS, 2013). Buitenhek Management & Consult BV, Gemeente Utrecht, oktober

5 5. Gebruik opvang, voorscholen en peuterwerk in Utrecht 5.1 Inleiding In eerste instantie is het gebruik van het opvangaanbod in Utrecht op stedelijk niveau in kaart gebracht. Daarbij is gebruik gemaakt van de kinderopvangtoeslag en de rapportages over het gebruik van voorscholen en peuterspeelzalen. 5.2 Gebruik kinderopvang, buitenschoolse opvang en gastouderopvang in Utrecht Totaal In eerste instantie is het gebruik van het opvangaanbod in Utrecht op stedelijk niveau in kaart gebracht: Bron: CBS, 2013, GOO = gastouderopvang Het betreft het totaal aantal kinderen waarvoor gedurende een jaar kinderopvangtoeslag is aangevraagd Dagopvang Uit de toeslagdata blijkt dat - na een jarenlange groei - in 2012 voor het eerst het aantal kinderen dat gebruik maakt van dagopvang in de gemeente Utrecht daalt. Die daling in aantal kinderen lijkt beperkt (-2% of 225 kinderen). 3 Aantal kinderen is hier gedefinieerd als totaal aantal kinderen met toeslag op enig moment in een jaar door de populatie aan het einde van het jaar. Dat betekent dat de hier gepresenteerde aantallen hoger zijn dan de aantallen op een peilmoment.. Buitenhek Management & Consult BV, Gemeente Utrecht, oktober

6 In bereik zien we - na jarenlange aanhoudende groei - een terugval in 2012 van 66% naar 64% van het totaal aantal 0 t/m 3 jarigen. Bron: CBS, 2013, bewerking BM&C Als we de data nader analyseren zien we echter ook dat het gemiddeld gebruik in uren per kind per jaar sterk is afgenomen (-5%): Bron: CBS, 2013, bewerking BM&C De totale krimp aan volume (uren) dagopvang in 2012 bedraagt 7%. Uit de interviews met aanbieders blijkt dat zij voor 2013 een grotere krimp voorzien dan in Buitenschoolse opvang De stijging van het gebruik van buitenschoolse opvang is in 2012 minder sterk geweest als in de voorgaande jaren (+9% of 885 kinderen extra). Buitenhek Management & Consult BV, Gemeente Utrecht, oktober

7 In bereik zien we bij de BSO - na jarenlange groei ruim boven de 3% punten per jaar - in 2012 een beperkte groei van 34% naar 36% van het totaal aantal 4 t/m 11 jarigen: Bron: CBS, 2013, bewerking BM&C Ook voor deze opvangsoort geldt dat het gemiddeld gebruik in uren per kind per jaar is afgenomen (-2%): Bron: CBS, 2013, bewerking BM&C De totale groei aan volume (uren) buitenschoolse opvang in 2012 bedraagt daarmee 7%. Dat is een forse trendbreuk met de volumegroeicijfers van voorgaande jaren van 31% (2008), 22% (2009), 21% (2010), 19% (2011). Uit interviews met aanbieders blijkt dat zij voor 2013 een lagere groei of consolidatie voorzien. Buitenhek Management & Consult BV, Gemeente Utrecht, oktober

8 5.2.4 Gastouderopvang Het gebruik van gastouderopvang in de gemeente is in enkele jaren tijd gehalveerd. In 2009 maakten nog kinderen van 0 t/m 11 jaar gebruik van gastouderopvang, in 2012 is dat nog slechts In bereik zien we bij de gastouderopvang voor 0 t/m 3 jarigen in 2012 een krimp van 8% (2011) naar 7% in 2012 van het totaal aantal 0 t/m 3 jarigen. In vergelijking met 2009 is dat een halvering van het bereik. Bron: CBS, 2013, bewerking BM&C Het bereik van gastouderopvang onder 4 t/m 11 jarigen was al marginaal in 2011 (3%) en is in 2012 nog verder afgenomen tot 2%: Bron: CBS, 2013, bewerking BM&C Ook voor deze opvangsoort geldt dat het gemiddeld gebruik in uren per kind per jaar sterk is afgenomen. Het totale volume aan gastouderopvang voor 0 t/m 11 jarigen in uren is in 2012 met 17% afgenomen. Buitenhek Management & Consult BV, Gemeente Utrecht, oktober

9 5.2.5 Vergelijking met andere G4 gemeenten Als we het aantal kinderen met een toeslag voor dagopvang in een jaar delen door het totaal aantal kinderen van 0 t/m 3 jaar per einde van het jaar krijgen we een indicatie van het bereik van dagopvang. In onderstaande tabel is het bereik van Utrecht vergeleken met de andere G4 gemeenten: Bron: CBS, 2013, bewerking BM&C Daaruit blijkt dat in alle grote gemeenten het bereik van de dagopvang in 2012 terugloopt. Het bereik in Utrecht blijft echter aanzienlijk groter dan in de andere G4 gemeenten. Ook op het gebied van de buitenschoolse opvang onderscheidt Utrecht zich van de andere G4 gemeenten met een aanzienlijk hoger bereik en een groei van het bereik in 2012: Bron: CBS, 2013, bewerking BM&C Buitenhek Management & Consult BV, Gemeente Utrecht, oktober

10 5.2.6 Peuterwerk en voorscholen Door de toename van het gebruik van dagopvang is het bereik van de peuterspeelzalen en voorscholen in Nederland tot en met 2011 gedaald. Het bereik is vanaf 2012 gestabiliseerd. Omdat de doelgroep populatie (het aantal 2,5 t/m 3 jarigen in de gemeente Utrecht) de afgelopen jaren is gegroeid is het aantal peuters dat gebruik maakt van de peuterspeelzalen en voorscholen nauwelijks gedaald. Bron: CBS (aantal 2 jarigen gecorrigeerd met 50%) In onderstaande figuur is de stedelijke opbouw van de peuterpopulatie opgenomen: Bron: CBS (aantal 2 jarigen gecorrigeerd met 50%) Het aanbod van peuterspeelzalen en voorscholen bereikt in 2012 ca peuters ofwel 32% van het totaal aantal peuters. In 2012 waren volgden VVE geïndiceerde peuters een VVE programma in een voorschool. Dat is ca. 70% van het totaal aantal peuters (1.450) dat in aanmerking voor een VVE indicatie. Buitenhek Management & Consult BV, Gemeente Utrecht, oktober

11 Op basis van de monitor 2012 is het bereik van het peuterwerk en de voorscholen per wijk vastgesteld: Gebruik peuterspeelzaal en voorschool per wijk 2012 totaal PSZ totaal VS in VS met VVE indicatie Bereik PSZ + VS 2012 in aantal peuters Bereik PSZ + VS 2012 in % van totaal aantal peuters West % Noordwest % Overvecht % Noordoost % Oost % Binnenstad % Zuid % Zuidwest % Leidsche Rijn % Vleuten, De Meern % Totaal % Bron: gemeente Utrecht (VS=Voorschool, PSZ = Peuterspeelzaal) Bereik van dagopvang, peuterwerk en voorscholen Als we het bereik van alle voorschoolse voorzieningen (dagopvang, peuterwerk en voorscholen) combineren ontstaat het volgende beeld per wijk: Wijk Bereik PSZ + VS 2012 in % van totaal aantal peuters 2,5 t/m 3 jarigen + Bereik dagopvang 2012 in % van totaal aantal 0 t/m 3 jarigen 4 = Bereik totaal voorschoolse voorzieningen 2012 in % West 18% 74% 92% Noordwest 36% 53% 89% Overvecht 60% 20% 80% Noordoost 17% 86% 103% Oost 10% 89% 99% Binnenstad 17% 77% 94% Zuid 27% 72% 99% Zuidwest 45% 45% 90% Leidsche Rijn 29% 71% 100% Vleuten, De Meern 30% 70% 100% Totaal 32% 64% 96% Bron: gemeente Utrecht, PSZ= peuterspeelzaal, VS = voorschool In wijken met een hoog bereik van de dagopvang is het bereik van de voorscholen en peuterspeelzalen relatief 4 Bereik dagopvang is hier gedefinieerd als totaal aantal kinderen met toeslag op enig moment in een jaar voor dagopvang gedeeld door de populatie aan het einde van het jaar. Dat betekent dat het hier gepresenteerde bereik hoger is dan het bereik op een peilmoment. Het bereik dagopvang wordt hier dus enerzijds overschat door de toeslaggegevens over een geheel jaar te nemen. Tegelijkertijd is er ook een (kleinere) onderschatting omdat 0 jarigen pas na een aantal maanden instromen waardoor het bereik over de totale groep 0 t/m 3 jarigen wordt gedrukt (dat is het effect van het ouderschapsverlof). Buitenhek Management & Consult BV, Gemeente Utrecht, oktober

12 laag. Verder blijkt dat het non-bereik laag is met uitzondering van de wijk Overvecht. Het bereik van de dagopvang blijkt sterk samen te hangen met het gemiddeld huishoudinkomen: Wijk Bereik dagopvang 2012 in % van totaal aantal 0 t/m 3 jarigen Index besteedbaar huishoudinkomen 2010 (Utrecht =100) Overvecht 20% 76 Noordwest 53% 83 Zuidwest 45% 88 Zuid 72% 93 West 74% 99 Binnenstad 77% 99 Oost 89% 113 Noordoost 86% 116 Leidsche Rijn 71% 121 Vleuten, De Meern 70% 123 Totaal 64% 100 Bron: CBS, WistUdata Er is een relatie tussen gebruik van type voorschoolse voorzieningen en het besteedbaar huishoudinkomen. De drie wijken met het laagste inkomensniveau hebben ook het laagste bereik in de dagopvang: Bron: CBS, WistUdata Buitenhek Management & Consult BV, Gemeente Utrecht, oktober

13 6. Toekomstverwachtingen aanbieders en grondslag prognoses 6.1 Inleiding Met vertegenwoordigers van zowel grote als kleinere aanbieders zijn interviews gehouden waarin geïnventariseerd is welke toekomstverwachtingen zij hebben over het gebruik van de voorschoolse voorzieningen en de buitenschoolse opvang in de komende jaren. In dit hoofdstuk een samenvatting van de toekomstverwachtingen. Voor de kinderopvang en buitenschoolse opvang zijn de effecten op de vraag door toenemende werkloosheid en door de bezuinigingen op de kinderopvangtoeslag in de komende 5 jaar dominant. Voor de peuterspeelzalen en de voorscholen zijn de ambities van het huidige kabinet om het financieringsstelsel aan te passen van belang. 6.2 Peuterspeelzalen en voorscholen De peuterspeelzalen en voorscholen zijn per 1 augustus 2013 onderdeel van één overkoepelende rechtspersoon geworden: Stichting Spelenderwijs. Doelstelling van Spelenderwijs is om 95% van de peuters met een VVE indicatie te bereiken. In 2012 volgden VVE geïndiceerde peuters een VVE programma in een voorschool. Dat is ca. 70% van het totaal aantal peuters (1.450) dat in aanmerking komt voor een VVE indicatie. De verwachting van de bestuurder is dat de doelstellingen gehaald worden en dat binnen de totale populatie peuters in voorscholen het aantal VVE geïndiceerde peuters de komende jaren zal stijgen. Uit het interview met de bestuurder blijkt dat er bij haar geen aanleiding is om te verwachten dat het bereik van de voorscholen en peuterspeelzalen (het aandeel peuters dat gebruik maakt als percentage van het totaal aantal peuters) de komende jaren substantieel wijzigt. Ook van de beoogde stelselwijziging verwacht Spelenderwijs geen impuls tot groei of krimp van de vraag. Dat betekent dat volume wijzigingen de komende jaren grotendeels gekoppeld zijn aan de variatie in de omvang van de doelgroep (2,5 t/m 3 jarigen) die gebruik maken van deze voorzieningen. 6.3 Dagopvang en buitenschoolse opvang Vrijwel alle geconsulteerde aanbieders in de gemeente Utrecht voorzien de komende jaren een krimp van het gebruik van dagopvang en BSO. Zowel uit de toeslagcijfers 2012, de interviews, als de aangeleverde bezettingscijfers blijkt dat de krimp van de dagopvang substantieel groter is dan de krimp van de BSO. Voor 2013 wordt een omvangrijkere krimp voorzien dan in 2012 als gevolg van het cohorteffect in combinatie met lagere instroom van baby s in de dagopvang. Uit de interviews dat de krimp in wijken met een relatief laag besteedbaar inkomen sterker is dan in wijken met een relatief hoog huishoudinkomen. Verder is de gerealiseerde volumekrimp een combinatie van krimp in bereik (aandeel kinderen dat gebruik maakt van opvang) en krimp in gebruik (aantal uren opvang per kind), Door het afnemend gebruik per kind kan met dezelfde capaciteit aan opvangvoorzieningen een even groot bereik in aandeel kinderen gerealiseerd worden. 6.4 Aanpassing grondslag prognoses Op basis van de CBS cijfers 2012, landelijk onderzoek naar de instroomeffecten als gevolg van de bezuinigingen op de kinderopvangtoeslag is de prijsgevoeligheid in het prognosemodel voor BSO naar beneden bijgesteld en de prijsgevoeligheid voor dagopvang naar boven. Buitenhek Management & Consult BV, Gemeente Utrecht, oktober

14 6.5 Basisgeneratie per leeftijdsgroep Op basis van de gemeentelijke bevolkingsprognoses is per leeftijdsgroep de volgende basisgeneratie vastgesteld: prognose 0 t/m 3 jarigen gemiddeld per jaar Totaal prognose 4 t/m 11 jarigen gemiddeld per jaar Totaal Bron: gemeente Utrecht De meest recente prognoses wijzen op een toename tot 2025 van de 0 t/m 3 jarigen met 10% en de 4 t/m 11 jarigen met 18%. De belangrijkste bijdrage aan de groei in de populatieprognoses betreft de wijk Leidsche Rijn. Naast de ontwikkelingen op de woningmarkt speelt ook de economische crisis een rol als het gaat om het aantal geboorten. Het aantal geboorten in Nederland is in de periode juni 2012 tot en met mei 2013 met 172 duizend bijna net zo laag als in de eerste helft van de jaren tachtig. De afname lijkt samen te hangen met de economische crisis waarin Nederland al enkele jaren verkeert. Deze leidt tot uitstel of afstel van het krijgen van kinderen (bron: CBS, juli ). Deze ontwikkeling is ook zichtbaar in de gemeente Utrecht. In onderstaande figuur is het aantal levendgeborenen per maand per jaar opgenomen van maart tot en met mei over de jaren 2011 tot en met 2013: Geboorten gemeente Utrecht per maand per jaar mrt in % apr in % mei in % mrt-mei in % % 387 7% 440-5% % % 359-7% % % Bron: CBS Daaruit blijkt dat het aantal geboorten in maart-mei % lager ligt dan een jaar eerder en ook substantieel lager ligt dan in Ook dit effect is niet meegenomen in de prognoses. 5 Buitenhek Management & Consult BV, Gemeente Utrecht, oktober

15 6.6 Meerjarenprognose populatie per werksoort Populatie peuterspeelzalen en voorscholen De belangrijkste doelgroep voor de peuterspeelzalen en voorscholen is de peuters in de leeftijd van 2,5 t/m 3 jaar. Op basis van de gemeentelijke prognoses voor de 0 t/m 3 jarigen is een prognose opgesteld voor het aantal peuters per wijk en subwijk 6 : prognose aantal 2,5 t/m 3 jarigen gemiddeld per jaar per wijk Index 2012=100 West Noordwest Overvecht Noordoost Oost Binnenstad Zuid Zuidwest Leidsche Rijn Vleuten, De Meern Totaal Bron: WistUdata, bewerking BM&C De populatie voor peuterspeelzaalwerk en voorscholen blijft de komende 3 jaar stabiel en vertoont na 2016 een groei met ca. 500 peuters. In onderstaande tabel is per wijk de groei van het aantal peuters in kaart gebracht: Bron: WistUdata, bewerking BM&C 6 In de bijlage is de detaillering per subwijk opgenomen voor alle doelgroepen Buitenhek Management & Consult BV, Gemeente Utrecht, oktober

16 Daaruit blijkt dat er een forse groei van het aantal peuters verwacht wordt in Leidsche Rijn terwijl in Vleuten De Meern een substantiële krimp wordt voorzien Populatie dagopvang De dagopvang richt haar aanbod op kinderen in de leeftijd van 0 t/m 3 jaar. De gemeentelijke prognose voor het aantal 0 t/m 3 jarigen per wijk is als volgt: prognose aantal 0 t/m 3 jarigen gemiddeld per jaar per wijk Index 2012=100 West Noordwest Overvecht Noordoost Oost Binnenstad Zuid Zuidwest Leidsche Rijn Vleuten, De Meern Totaal Bron: WistUdata Populatie buitenschoolse opvang De populatie die gebruik maakt van de buitenschoolse zijn in hoofdzaak basisschoolleerlingen in de leeftijd van 4 t/m 11 jaar. De gemeentelijke prognoses voor 4 t/m 11 jarigen is als volgt: prognose aantal 4 t/m 11 jarigen gemiddeld per jaar per wijk Index 2012=100 West Noordwest Overvecht Noordoost Oost Binnenstad Zuid Zuidwest Leidsche Rijn Vleuten, De Meern Totaal Bron: WistUdata De doelgroep voor buitenschoolse opvang groeit de komende 3 jaar licht en vertoont na 2016 een groei met ca kinderen. Leidsche Rijn is verantwoordelijk voor het grootste aandeel van de groei. Buitenhek Management & Consult BV, Gemeente Utrecht, oktober

17 6.7 Conclusies meerjarenprognose populatie De gemeentelijke prognoses laten op stedelijk niveau groei van de populatie zien in vrijwel alle wijken. De wijk Vleuten, De Meern is een uitzondering en krimpt de komende jaren. De belangrijkste groei van de Utrechtse populatie voor (voor)schoolse voorzieningen is de wijk Leidsche Rijn. Door de ontwikkelingen op de woningmarkt en door een dalend aantal geboorten als gevolg van de economische crisis kan de populatieontwikkeling de komende jaren lager uitvallen. Voor de ontwikkelingen in de vraag naar peuterspeelzalen en voorscholen is de belangrijkste verklarende variabele de omvang van de populatie. De vraag naar dagopvang en - in mindere mate - BSO is niet alleen gekoppeld aan de omvang van de populatie. Ook het dalende aandeel kinderen van de populatie dat gebruik maakt van dagopvang en BSO als gevolg van de lagere kinderopvangtoeslag is in die prognose verwerkt. Naast een dalend aandeel kinderen en bereik van dagopvang en BSO is ook het dalend gebruik in uren per kind per jaar relevant voor de planning van de capaciteit van (voor)schoolse voorzieningen. Buitenhek Management & Consult BV, Gemeente Utrecht, oktober

18 7. Meerjarenprognose per voorziening per wijk 7.1 Inleiding Op basis van de bevolkingsprognoses, prognoses van het aandeel gebruikers per doelgroep en de verwachtingen die geïnventariseerd zijn bij vertegenwoordigers van Utrechtse aanbieders zijn per werksoort en per wijk prognoses opgesteld. Deze prognoses zijn uitgedrukt in aantal kinderen of percentage bereik in de relevante leeftijdsgroep. Omdat bij de dagopvang en BSO het gebruik in uren per kind sinds 2012 afneemt is minder opvangcapaciteit nodig om in de komende jaren hetzelfde bereik te realiseren. De prognoses voor het aantal kinderen per opvangsoort per wijk onderschatten daarmee de terugloop in de vraag naar opvang. 7.2 Peuterspeelzalen en voorscholen In onderstaande tabel de meerjarenprognose per wijk voor het totaal aantal peuters dat gebruik maakt van peuterspeelzalen en voorscholen: prognose aantal peuters in peuterspeelzalen en voorscholen per wijk Bereik PSZ + VS 2012 in aantal peuters Bereik PSZ + VS 2013 in aantal peuters Bereik PSZ + VS 2014 in aantal peuters Bereik PSZ + VS 2015 in aantal peuters Bereik PSZ + VS 2020 in aantal peuters Bereik PSZ + VS 2025 in aantal peuters Index 2012=100 West Noordwest Overvecht Noordoost Oost Binnenstad Zuid Zuidwest Leidsche Rijn Vleuten, De Meern Totaal Index 2012 = Op korte termijn (tot en met 2016) geeft het gebruik in de totale gemeente een stabiel beeld. De sterke afname van het aantal peuters in Vleuten, De Meern (-14%) zal ook zijn weerslag hebben op het gebruik van peuterspeelzalen en voorscholen. Buitenhek Management & Consult BV, Gemeente Utrecht, oktober

19 7.3 Dagopvang In onderstaande tabel de meerjarenprognose per wijk voor het totaal aantal 0 t/m 3 jarigen dat gebruik maakt van dagopvang: jaar Index Wijk kdv kinderen kdv kinderen kdv kinderen kdv kinderen 2012=100 West Noordwest Overvecht Noordoost Oost Binnenstad Zuid Zuidwest Leidsche Rijn* Vleuten de Meern* Totaal Index 2012 = Voor de korte termijn - tot eind zien we 14% minder kinderen in de dagopvang. Na 2015 trekt de vraag aan maar dat is wel gebaseerd op een groei van het aantal 0 t/m 3 jarigen. In 2012 is het gemiddeld gebruik per kind per jaar al fors teruggelopen (-5%). Deze daling zal in 2013 doorzetten waardoor de totale krimp in opvanguren nog ca. 10 punten lager kan uitvallen. Voor 2025 betekent dat - ondanks de begrote groei van het aantal kinderen - een krimp van het dagopvangvolume van ca. 17% in vergelijking met 2012 (7% in aantal kinderen, 10% in aantal uren per kind). Een andere maatstaf om de vraag in beeld te brengen is het bereik of het aantal kinderen in de dagopvang in procenten van de totale groep 0 t/m 3 jarigen. In onderstaande figuur de meerjarenprognose per wijk voor het bereik van de dagopvang: jaar Index Wijk bereik in % bereik in % bereik in % bereik in % bereik in % bereik in % 2012=100 West 74% 70% 67% 64% 64% 64% 87 Noordwest 53% 48% 44% 40% 40% 40% 76 Overvecht 20% 18% 17% 16% 16% 16% 76 Noordoost 86% 84% 83% 81% 81% 81% 94 Oost 89% 87% 86% 84% 84% 84% 94 Binnenstad 77% 75% 74% 72% 72% 72% 94 Zuid 72% 68% 66% 64% 64% 64% 89 Zuidwest 45% 40% 37% 34% 34% 34% 76 Leidsche Rijn* 71% 66% 62% 58% 58% 58% 81 Vleuten de Meern* 70% 65% 61% 57% 57% 57% 81 Totaal 64% 60% 57% 54% 54% 54% 84 Index 2012 = Voor de korte termijn - tot eind zien we het bereik van de dagopvang in alle wijken teruglopen. Na 2015 stabiliseert het bereik omdat tegen die tijd de bezuinigingen op de kinderopvangtoeslag en het cohorteffect (zie hoofdstuk 2) volledig door de markt is geabsorbeerd. De terugloop van het bereik is het meest omvangrijk in de wijken met relatief lage inkomens. Buitenhek Management & Consult BV, Gemeente Utrecht, oktober

20 7.4 Buitenschoolse opvang In onderstaande tabel de meerjarenprognose per wijk voor het totaal aantal 4 t/m 11 jarigen dat gebruik maakt van buitenschoolse opvang: jaar index Wijk bso kinderen bso kinderen bso kinderen bso kinderen 2012=100 West Noordwest Overvecht Noordoost Oost Binnenstad Zuid Zuidwest Leidsche Rijn* Vleuten de Meern* Totaal Index 2012 = Voor de korte termijn - tot eind zien we nog 11% meer kinderen in de buitenschoolse opvang. Na 2015 wordt de lagere instroom van de dagopvang ook in de buitenschoolse opvang merkbaar en zien we een daling tot eind In 2012 is het gemiddeld gebruik per kind per jaar iets teruggelopen (-2%). Deze daling zal in 2013 doorzetten en door het cohorteffect van de dagopvang zal de totale krimp in opvanguren op termijn nog ca. 10 punten lager uitvallen. Voor 2025 betekent dat - ondanks de begrote groei van het aantal BSO kinderen - het opvangvolume in uren in 2025 niet veel zal afwijken van het urenvolume in In de volgende tabel is het bereik of het aantal kinderen in de buitenschoolse opvang in procenten van de totale groep 4 t/m 11 jarigen in beeld gebracht: jaar index Wijk bereik in % bereik in % bereik in % bereik in % bereik in % bereik in % 2012=100 West 48% 49% 50% 50% 43% 43% 91 Noordwest 22% 22% 22% 22% 17% 17% 78 Overvecht 8% 8% 8% 8% 6% 6% 77 Noordoost 57% 59% 60% 60% 56% 56% 100 Oost 48% 50% 51% 51% 48% 48% 100 Binnenstad 44% 46% 47% 47% 44% 44% 100 Zuid 39% 41% 41% 41% 37% 37% 93 Zuidwest 18% 18% 18% 18% 14% 14% 78 Leidsche Rijn* 45% 46% 47% 47% 38% 38% 85 Vleuten de Meern* 39% 40% 41% 41% 33% 33% 85 Totaal 36% 37% 37% 37% 32% 32% 90 Index 2012= Voor de korte termijn - tot eind zien we het bereik van de buitenschoolse opvang op stedelijk niveau nog licht oplopen. Na 2015 loopt het bereik terug omdat tegen die tijd het cohorteffect in de dagopvang (zie hoofdstuk 2) ook volledig is doorgewerkt in de buitenschoolse opvang. Buitenhek Management & Consult BV, Gemeente Utrecht, oktober

21 7.5 Conclusie Voor de periode tot en met 2015 is de meeste krimp te verwachten bij de dagopvang voor 0 t/m 3 jarigen. De krimp kan nog een extra impuls krijgen als het aantal geboorten op het lage niveau blijft van de eerste helft van De wijken met relatief lage inkomens zijn het meest gevoelig voor krimp. Omdat er tot nu toe - volgens aanbieders - geen substantiële overloop zichtbaar is van dagopvang naar peuterspeelzalen en voorscholen is het risico aanwezig dat het aandeel kinderen dat geen gebruik maakt van een voorschoolse voorziening stijgt. In onderstaande tabel is het huidige bereik van de peuterspeelzalen, voorscholen en dagopvang in 2012 vergeleken met het structurele bereik van de dagopvang vanaf 2020 volgens deze prognose: Wijk Bereik PSZ + VS vanaf 2012 in % van totaal aantal peuters 2,5 t/m 3 jarigen + Bereik dagopvang vanaf 2020 in % van totaal aantal 0 t/m 3 jarigen = Bereik totaal voorschoolse voorzieningen vanaf 2020 (2012) in % West 17% 64% 81% (91%) Noordwest 34% 40% 74% (87%) Overvecht 56% 16% 72% (76%) Noordoost 16% 81% 97% (102%) Oost 9% 84% 93% (98%) Binnenstad 16% 72% 88% (93%) Zuid 26% 64% 90% (98%) Zuidwest 42% 34% 76% (87%) Leidsche Rijn 27% 58% 85% (98%) Vleuten, De Meern 29% 57% 86% (99%) Totaal 30% 54% 84% (94%) Daaruit blijkt dat het non-bereik van alle voorschoolse voorzieningen op langere termijn met 10% punten kan afnemen. Buitenhek Management & Consult BV, Gemeente Utrecht, oktober

22 8. Tot slot 8.1 Onzekerheden populatie-ontwikkeling lokaal en beleidsontwikkeling landelijk Zoals aangegeven zijn de prognoses met onzekerheden omgeven. De belangrijkste en reeds genoemde onzekerheid is de ontwikkeling van het geboorteaantal en de ontwikkeling van de huizenmarkt (o.a. nieuwbouw). Daarnaast speelt de actuele planvorming van het Kabinet over een nieuw financieringsstelsel voor peuterspeelzalen en voorscholen. Integratie van kinderopvang en peuterspeelzalen: samen met de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap ben ik bezig met de uitwerking van de opdracht uit het Regeerakkoord om de financiering van peuterspeelzaalwerk onder de Wet kinderopvang te brengen. Ik zal uw Kamer zo spoedig mogelijk nader informeren over onze plannen (uit brief 7 juni 2013, Asscher). Naar verwachting zal niet lang na 2015 het Rijk de financiering van het reguliere peuterspeelzaalwerk overnemen en wordt de financiering onder de landelijke financieringsregeling van de kinderopvangtoeslag gebracht. Omdat de ouderbijdrage voor het peuterspeelzaalwerk en de voorscholen in de gemeente Utrecht relatief laag is kan harmonisatie van de ouderbijdrage met de toeslagregeling leiden tot een hogere ouderbijdrage en een minder goede toegankelijkheid. Dat kan een dempend effect hebben op de vraag naar deze voorziening en dus ook op de prognoses. Een nadere uitwerking van de plannen wordt in het najaar van 2013 verwacht. Verder heeft het kabinet besloten vanaf miljoen extra te investeren in de kinderopvangtoeslag regeling. De kinderopvangtoeslagen voor ouders met midden- en hoge inkomens gaan vanaf 1 januari 2014 omhoog. Dat schrijft minister Lodewijk Asscher van Sociale Zaken en Werkgelegenheid in een brief aan de Tweede Kamer (SZW, 14 oktober 2013). 50 miljoen wordt ingezet voor het (beperkt) verhogen van de kinderopvangtoeslag voor ouders met een inkomen tussen de en euro. De andere 50 miljoen gaat naar ouders met een belastbaar inkomen vanaf euro, zodat zij een vaste vergoeding van 18 procent voor de kosten van de opvang kunnen krijgen. Omdat deze groep minder sterk reageert op prijsprikkels (zie o.a. CPB notitie Kinderopvang in Kaart, 27 oktober 2011, p. 26) is het effect op de prognoses marginaal. 8.2 Nut en noodzaak van vervolgprognoses De effecten op de vraag naar dagopvang en buitenschoolse opvang zijn groter dan uit deze rapportage kan worden afgeleid. Dat heeft te maken met het feit dat niet alleen het aantal kinderen afneemt dat gebruik maakt van dagopvang en - tussen 2015 en van buitenschoolse opvang. Ook het aantal uren per kind per jaar heeft voor beide werksoorten voor het eerst in 2012 een daling ingezet. Verder is er sprake van een grote verscheidenheid per wijk en werksoort in de vraagontwikkeling. De trendbreuk die zichtbaar is bij met name dagopvang en buitenschoolse opvang levert onzekerheid op bij de ondernemers die de voorzieningen voor peuterwerk, voorscholen dagopvang en buitenschoolse opvang exploiteren. Dat blijkt ook uit de afgenomen interviews. De gemeente kan enkele onzekerheden voor ondernemers wegnemen met het opstellen en publiceren van een monitor van het gebruik per wijk. Het combineren van informatie over het bereik van dagopvang, peuterspeelzalen en voorscholen kan ook een indicatie geven voor een toe- of afname van het non-bereik van de voorschoolse voorzieningen. Buitenhek Management & Consult BV, Gemeente Utrecht, oktober

23 8.3 Medewerking aanbieders Bij een onderzoek naar lokale marktprognoses is medewerking van de betrokken Utrechtse organisaties onmisbaar. Ondanks de turbulente tijden voor alle betrokken aanbieders hebben zij zeer welwillend en open medewerking verleend. Niet alleen door het vrij maken van de agenda voor afstemmingsoverleg maar ook door het aanleveren van concrete bedrijfsinformatie over ontwikkelingen op het gebied van bezettingsgraad. Buitenhek Management & Consult BV, Gemeente Utrecht, oktober

24 Bijlage 1: Populatieontwikkeling per wijk 0 t/m 3 jarigen prognose aantal 0 t/m 3 jarigen gemiddeld per jaar West Oog in Al, Welgelegen Lombok, Leidseweg Nieuw Engeland, Schepenbrt Noordwest Pijlsweerd Ondiep, 2e Daalsebrt Zuilen-west Zuilen-noord en -oost Overvecht Taagdreef, Wolgadreef Zamenhofdreef, Neckardreef Vechtzoom, Klopvaart Zambesidreef, Tigrisdreef Noordoost Votulast Tuindorp, Voordorp Wittevrouwen, Zeeheldenbrt Oost Oudwijk, Buiten Wittevrouwen Abstede, Gansstraat Wilhelminapark, Rijnsweerd Binnenstad Binnenstad city- en winkelgeb Binnenstad woongebied Zuid Lunetten Oud Hoograven, Tolsteeg Nieuw Hoograven, Bokkenbrt Zuidwest Dichterswijk, Rivierenwijk Transwijk Kanaleneiland Leidsche Rijn Terwijde, De Wetering Het Zand Leidsche Rijn Centrum e.o Parkwijk, Langerak Leidsche Rijn-zuid Vleuten, De Meern Vleuten, Haarzuilens Veldhuizen, Vleuterweide De Meern Rijnenburg Totaal Bron: WistUdata Buitenhek Management & Consult BV, Gemeente Utrecht, oktober

25 Bijlage 2: Populatieontwikkeling per wijk 4 t/m 11 jarigen prognose aantal 4 t/m 11 jarigen gemiddeld per jaar West Oog in Al, Welgelegen Lombok, Leidseweg Nieuw Engeland, Schepenbrt Noordwest Pijlsweerd Ondiep, 2e Daalsebrt Zuilen-west Zuilen-noord en -oost Overvecht Taagdreef, Wolgadreef Zamenhofdreef, Neckardreef Vechtzoom, Klopvaart Zambesidreef, Tigrisdreef Noordoost Votulast Tuindorp, Voordorp Wittevrouwen, Zeeheldenbrt Oost Oudwijk, Buiten Wittevrouwen Abstede, Gansstraat Wilhelminapark, Rijnsweerd Binnenstad Binnenstad city- en winkelgeb Binnenstad woongebied Zuid Lunetten Oud Hoograven, Tolsteeg Nieuw Hoograven, Bokkenbrt Zuidwest Dichterswijk, Rivierenwijk Transwijk Kanaleneiland Leidsche Rijn Terwijde, De Wetering Het Zand Leidsche Rijn Centrum e.o Parkwijk, Langerak Leidsche Rijn-zuid Vleuten, De Meern Vleuten, Haarzuilens Veldhuizen, Vleuterweide De Meern Rijnenburg Totaal Bron: WistUdata Buitenhek Management & Consult BV, Gemeente Utrecht, oktober

26 Bijlage 3: Aantal kinderen met toeslag per wijk en buurt 2012 Kinderen in de formele kinderopvang naar soort opvang in Utrecht, 2012 dagopvang GOO 0 tm 3 jaar BSO GOO 4 jaar en ouder Totaal gemeente Utrecht West Totaal Buurt Welgelegen, Den Hommel Buurt Oog in Al Buurt Halve Maan-Zuid Buurt Halve Maan-Noord Buurt Lombok-Oost Buurt Leidseweg en omgeving Buurt Lombok-West Buurt Laan van Nieuw Guinea-Spinozaplantsoen Buurt Nieuw Engeland, Th. a. Kempisplantsoen en omgeving Buurt Schepenbuurt bedrijvengebied Cartesiusweg Buurt Bedrijventerrein Lageweide Noordwest Totaal Buurt Pijlsweerd-Zuid Buurt Pijlsweerd-Noord Buurt Nijenoord, Hoogstraat en omgeving Buurt Ondiep Buurt 2e Daalsebuurt en omgeving Buurt Elegantierstraat, Mariëndaalstraat en omgeving Buurt Julianapark en omgeving Buurt Elinkwijk en omgeving Buurt Prins Bernhardplein en omgeving Buurt Geuzenwijk Buurt Schaakbuurt en omgeving Buurt Queeckhovenplein en omgeving Buurt Zuilen-Noord Overvecht Totaal Buurt Taag- en Rubicondreef en omgeving Buurt Wolga- en Donaudreef en omgeving Buurt Zamenhofdreef en omgeving Buurt Neckardreef en omgeving Buurt Vechtzoom-zuid Buurt Vechtzoom-noord, Klopvaart Buurt Bedrijventerrein en omgeving Buurt Zambesidreef en omgeving Buurt Tigrisdreef en omgeving Buurt Poldergebied Overvecht Buitenhek Management & Consult BV, Gemeente Utrecht, oktober

27 Noordoost Totaal Buurt Vogelenbuurt Buurt Lauwerecht Buurt Staatsliedenbuurt Buurt Tuinwijk-West Buurt Tuinwijk-Oost Buurt Tuindorp en Van Lieflandlaan-West Buurt Tuindorp-Oost Buurt Voordorp en Voorveldsepolder Buurt Huizingalaan, K. Doormanlaan en omgeving Buurt Zeeheldenbuurt, Hengeveldstraat en omgeving Buurt Wittevrouwen Oost Totaal Buurt Buiten Wittevrouwen Buurt Oudwijk Buurt Abstede Buurt Tolsteegsingel Buurt Rubenslaan en omgeving Buurt Watervogelbuurt Buurt L. Napoleonplantsoen en omgeving Buurt Maarschalkerweerd en Mereveld Buurt Schildersbuurt Buurt Wilhelminapark en omgeving Buurt De Uithof Buurt Rijnsweerd Buurt Galgenwaard en omgeving Binnenstad Totaal Buurt Domplein, Neude, Janskerkhof Buurt Lange Elisabethstraat, Mariaplaats en omgeving Buurt Hoog-Catharijne NS en Jaarbeurs Buurt Wijk C Buurt Breedstraat en Plompetorengracht en omgeving Buurt Nobelstraat en omgeving Buurt Springweg en omgeving Geertebuurt Buurt Lange Nieuwstraat en omgeving Buurt Nieuwegracht-Oost Buurt Bleekstraat en omgeving Buurt Hooch Boulandt Buitenhek Management & Consult BV, Gemeente Utrecht, oktober

28 Zuid Totaal Buurt Lunetten-Noord Buurt Lunetten-Zuid Buurt Tolsteeg en Rotsoord Buurt Oud Hoograven-Noord Buurt Oud Hoograven-Zuid Buurt Blokkenbuurt Buurt Nieuw Hoograven-Noord Buurt Nieuw Hoograven-Zuid Zuidwest Totaal Buurt Dichterswijk Buurt Rivierenwijk Buurt Transwijk-Zuid Buurt Transwijk-Noord Buurt Kanaleneiland-Zuid Buurt Kanaleneiland-Noord Leidsche Rijn Totaal Buurt Terwijde-West Buurt Terwijde-Oost Buurt Het Zand-West Buurt Het Zand-Oost Buurt Grauwaart Buurt Parkwijk-Noord Buurt Parkwijk-Zuid Buurt Langerak Buurt Rijnvliet Vleuten-De Meern Totaal Buurt Haarrijn Buurt Haarzuilens en omgeving Buurt Vleuten Buurt Leidsche Rijn Park Buurt Vleuterweide-West Buurt Vleuterweide-Noord/Oost/Centrum Buurt Vleuterweide-Zuid Buurt Veldhuizen Buurt De Meern-Noord Buurt De Meern-Zuid Buurt Bedrijvengebied Oudenrijn Buurt Rijnenburg Bron: CBS, 2013, GOO = gastouderopvang Buitenhek Management & Consult BV, Gemeente Utrecht, oktober