5.4 Praten met ouders

Transcriptie

1 seksualiteit. Bespreek daarom ook eens met je Turkse of Marokkaanse collega s welke waarden jullie samen belangrijk vinden in de seksuele ontwikkeling. Verschillende meningen zijn geen probleem, zolang je die verschillen maar herkent en erkent. De kunst is echter vooral te kijken naar overeenkomsten. Je zult zien dat je samen ruimte kunt geven aan verschillende meningen, door een gemeenschappelijke deler te zoeken. Omgaan met diversiteit betekent dus ook: - positief denken; - kijken naar overeenkomsten; - praten met elkaar; - openstaan voor andere ideeën. Als er verschillen zijn, kun je hierover vervolgens samen afspraken maken. Bijvoorbeeld over welke informatie je de kinderen wel en niet geeft. Dat is ook belangrijk om aan de ouders uit te dragen. Zo voorkom je meningsverschillen en misverstanden over dit soms gevoelige onderwerp. Communiceren met collega s is bovendien belangrijk omdat het duidelijk maakt hoe jullie denken over seksualiteit en omdat het de eventuele overeenkomsten en verschillen boven tafel krijgt. Het zorgt bovendien voor een noodzakelijke, transparante sfeer. Het kan je dus zelf helpen opener te worden, maar geeft ook een indruk van hoe je collega s over seksualiteit denken en hoe ze hier in de praktijk met kinderen mee omgaan. 5.4 Praten met ouders Als professionele opvoeder wil je dat het goed gaat met een kind. Dit is natuurlijk ook het uitgangspunt van ouders. Zij brengen hun kind naar de opvang of naar school, in de verwachting dat het zich daar goed voelt en zich kan ontwikkelen. Ouders zijn dan ook belangrijk in het werk op de groep. De meeste professionele opvoeders houden in hun pedagogisch handelen dan ook bewust rekening met de mening van ouders. Dit doen zij meestal net iets meer als het over seksualiteit gaat. Ouders denken im- 90 Seksuele ontwikkeling

2 mers wellicht anders over seksualiteit dan jij en je collega s. Toch verwachten ouders ook op het brede gebied van seksualiteit een zekere inzet van de professional. Ouders beseffen bijvoorbeeld dat kinderen ook op de opvang en op school seksueel getint gedrag kunnen hebben. Zij willen liever niet dat hun kind bijvoorbeeld gestraft wordt als het masturbeert, maar verwachten daarnaast pedagogische bijsturing en regels op de groep. Daarnaast vinden zij het belangrijk dat kinderen ook op de opvang of op school antwoord krijgen op vragen over seksualiteit. Juist in de groepsopvang is het belangrijk tegemoet te komen aan de wensen van ouders en aan hun verschillende opvattingen over seksualiteit. Maar hoe doe je dat? Transparante communicatie is ook hierbij het sleutelwoord. Vertel ouders bijvoorbeeld meteen als zij hun kind ophalen, dat hun kind een vraag heeft gesteld over seksualiteit of dat hun kind seksueel gedrag heeft. Dit voorkomt ondoorzichtige situaties en ongeruste of boze ouders. Overleg hierover met hen en wees open en eerlijk over hoe jullie hier tegenaan kijken. Als een kind die dag bijvoorbeeld met zichzelf vrijt, geef ik dat meteen mee aan de ouder. Dan hoor je vaak dat hun kind dit thuis ook doet. Meestal vinden de ouders dit heel vervelend en moeilijk om mee om te gaan. Ik vertel dan dat het gewoon normaal is en bij een fase hoort. Daar zijn ouders al heel rustig door. (Pedagogisch medewerker, werkt met kinderen van nul tot vier jaar) Geef de ouders eerst informatie over gedrag dat hoort bij de seksuele ontwikkeling. Gemiddeld weten ouders weinig van de seksuele ontwikkeling. Het is voor hen heel geruststellend te weten dat seksueel gedrag van kinderen erbij hoort en dat hun kind niet afwijkt. Neem hun ongerustheid weg door in gesprek te gaan. Ook een professionele houding en begeleiding vanuit de kinderopvang geeft hen vertrouwen. Die houding heb je als je goed kunt uitleggen hoe jullie de seksuele ontwikkeling begeleiden en welke afspraken er met de kinderen zijn. Je kunt uitleggen Seksuele ontwikkeling 91

3 dat het belangrijk is de seksuele ontwikkeling te respecteren en te begeleiden. Vraag de ouders of zij het gedrag van hun kind herkennen. Vraag de ouders daarna hoe zij dit thuis eventueel willen of kunnen ondersteunen. Je zoekt vaak samen naar een goede manier van reageren op seksueel gedrag. De ouders zijn meestal heel blij dat wij één lijn trekken in ons opvoedgedrag. Thuis kunnen ze er dan vaak ook wat mee. Onze boodschap is om seksueel gedrag van een kind niet beladen te maken, maar het samen gewoon leuk te houden voor het kind. (Pedagogisch medewerker, werkt met kinderen van vier tot acht jaar) Vertel vervolgens hoe jullie seksueel gedrag op de opvang (willen) begeleiden. Praat vooral over jullie overeenkomsten en de eventuele verschillen daarin. Als ouders een heel andere visie op seksualiteit hebben dan jullie op de groep, probeer dan zoveel mogelijk overeenkomsten te vinden die voor beide partijen prettig zijn. Samengevat doe je het volgende in een gesprek met ouders over seksualiteit: - geef informatie over (het belang van) de seksuele ontwikkeling; - leg uit dat seksueel gedrag van kinderen hierbij hoort; - vraag of de ouders dit gedrag thuis ook bemerken; - vraag hoe de ouders er thuis mee omgaan; - vertel hoe jullie de seksuele ontwikkeling begeleiden; - sta achter jullie werkwijze, maar sluit ook aan bij de wens van ouders. Ik heb een jongen in mijn klas die het liefst de hele dag meisjes op hun mond wil zoenen. Het is een heel zacht, lief jochie, dat ook veel speelt met meisjes. Het is niet echt vreemd, maar toch wil ik dat hij leert dat het niet altijd kan. Ik heb met hem afgesproken dat hij het eerst aan een meisje vráágt en dat het niet mag als zij 92 Seksuele ontwikkeling

4 geen zoen wil. Zijn moeder vond het heel prettig dat haar zoon dit op school leerde. (Leerkracht van groep 3) Het is belangrijk om ook de ouders in te lichten over welke gedragsregels er zijn en hoe het team omgaat met seksueel getint gedrag van kinderen. Geef daarnaast aan dat deze regels regelmatig worden besproken met de kinderen en dat volwassenen opletten of iedereen zich vervolgens aan de afspraken houdt Omgaan met verschillen Iedereen denkt anders over lichamelijkheid, intimiteit en seksualiteit. Zo vindt de gemiddelde Nederlandse ouder het belangrijk om kinderen aan te raken en hen te zoenen. Ook worden Nederlandse kinderen bijvoorbeeld regelmatig in het openbaar gevoed, of verschoond waar anderen bij zijn. In sommige culturen liggen dit soort zaken juist heel gevoelig. Zo zien veel kinderen in Marokkaanse gezinnen hun ouders zelden bloot en krijgen ze ook weinig seksuele voorlichting thuis. Daar staat tegenover dat het in veel culturen gebruikelijk is om een jong kind bij de ouders in bed te laten slapen. Nederlandse ouders leren een peuter juist dat dit niet gezond is voor kind en ouders. Sommige mensen vinden het heel ongepast om in het openbaar te praten over seksualiteit. Ook dit hangt soms (maar lang niet altijd) samen met de culturele achtergrond of een geloofsovertuiging. Je kunt hierin natuurlijk volstrekt niet generaliseren. De hiervoor beschreven voorbeelden gaan altijd over gemiddelden. Er zijn soms net zoveel verschillen tussen groepen als binnen een bepaalde groep. Er is immers geen sprake van dé Nederlandse of van dé Marokkaanse ouder. Behalve verschillen zijn er bovendien ook overeenkomsten tussen opvoeders. Vooral dit laatste gegeven is een belangrijk uitgangspunt bij overleg. Bij seksuele opvoeding is het van belang rekening te houden met een diversiteit aan opvattingen van ouders. Als de opvatting van een ouder erg afwijkt van de visie in de organisatie, kan het zelfs lastig zijn om seksualiteit met hen te bespreken. Probeer dit toch. Seksuele ontwikkeling 93

5 Het is in ieder geval nuttig om een goed beeld te krijgen van waar die verschillen dan precies liggen, om te voorkomen dat je allerlei aannames hebt. Wees daarnaast voorzichtig met je mening en bereid je goed voor op dit gesprek. Houd het gesprek eventueel samen met een collega. Ahmed van drie jaar wil op de opvang niet poepen. Ook niet als hij aandrang heeft. Je vermoedt dat dit komt doordat zijn ouders hem vertellen dat niemand hem mag helpen met zijn billen afvegen. Hij kan het nog niet zelf. Hoe zou jij dit oplossen? Ga ervan uit dat de gemiddelde ouder vaak weinig weet over de seksuele ontwikkeling. Daarover moet je hen dus eerst informeren. Informeer ouders ook goed over wat en waarom de opvang of school aan seksuele opvoeding doet. Check steeds of de ouders je goed begrepen hebben. Als er een groot taalprobleem is kun je gebruikmaken van een tolk. Probeer steeds in kleine stapjes afspraken te maken, in herhaalde gesprekken. Zorg ervoor steeds te blijven communiceren. Dat voorkomt dat mensen geïrriteerd raken zonder dat je dit weet. Je uitgangspunt is natuurlijk dat je hun kind zo goed mogelijk wilt begeleiden bij de seksuele ontwikkeling. Een boze vader vertelt dat hij niet meer wil dat zijn peuter zonder broek in het badje buiten speelt. Wat doe je als dit wel jullie beleid is? Ouders hebben allemaal verschillende verwachtingen van de opvang. Maak je voor individuele wensen van ouders een uitzondering? Of moet de vader uit het voorbeeld zich aanpassen aan jullie beleid? Zowel op de opvang als op school moeten wensen van ouders altijd gerespecteerd worden. Je moet dus rekening houden met hun mening. Dat kán je begeleiding van de seksuele ontwikkeling beïnvloeden. Dit is dan ook een belangrijk thema, waarover je het als directie en als team eens moet zijn. 94 Seksuele ontwikkeling

6 5.4.2 Ouders en mannelijke professionals Mannen die werken in de kinderopvang en het basisonderwijs hebben het in deze tijd moeilijk in hun werk met kinderen. Ouders hebben er meer dan ooit problemen mee dat juist een mannelijke medewerker hun kind verzorgt, lesgeeft, troost of met hun kind stoeit. In gedachten leggen zij bij een mannelijke opvoeder de link naar seksualiteit sneller dan bij vrouwelijke opvoeders. Door verschillende zedenzaken van de afgelopen jaren is dit natuurlijk niet verwonderlijk, maar niet terecht ten opzichte van alle mannelijke professionele opvoeders die hun werk met plezier en kundigheid doen. Toch heeft het wantrouwen impact op de werkvloer: mannelijke medewerkers voelen zich extra in de gaten gehouden door ouders. Zij worden daardoor geremd in hun werk als professional. Je voelt gewoon dat ouders je anders bekijken dan vrouwelijke medewerkers. Aan mij vragen ouders regelmatig waarom ik met kinderen werk. Dat zullen ze een vrouwelijke medewerker niet zo gauw vragen. (Pedagogisch medewerker, werkt met kinderen van acht tot dertien jaar) Intimiteit en seksualiteit waren altijd al gevoelige punten voor mannelijke opvoeders. De meeste mannen in de kinderopvang en op basisscholen zeggen nu echter nóg voorzichtiger te zijn met lichamelijk contact. Zij ontwijken meer dan ooit situaties die verdacht zouden kunnen lijken. Veel mannen geven aan dat zij allerlei lichamelijk contact in de dagelijkse omgang met kinderen uit de weg gaan. Ook als kinderen hen zelf opzoeken om te stoeien, of omdat ze in hun broek geplast hebben. Gemiddeld voelen mannelijke opvoeders zich niet meer op hun gemak. Ik ben veel voorzichtiger geworden met lichamelijk contact met de kinderen. Dat is best wel lastig, bijvoorbeeld als jongens met je willen stoeien of meiden bij je op schoot kruipen. Hoe belangrijk ook voor hun ontwikkeling, dat kán gewoon niet meer. (Leerkracht van groep 7) Seksuele ontwikkeling 95

7 Natuurlijk is het goed om met zijn allen waakzaam te zijn, maar het is de vraag of we hierin niet te ver doorschieten. Mannen bij voorbaat als verdacht bestempelen, creëert een onwerkbare situatie. Overigens kunnen ook vrouwen dader zijn van seksueel misbruik. Daarnaast krijgen kinderen een vreemde boodschap mee als je alle lichamelijk contact moet vermijden. Hoe leg je overigens aan een kind uit dat die mannelijke medewerker haar niet mag verschonen? Bovendien zijn mannen als professional heel hard nodig. Zij doen met verantwoordelijkheid en inzet hun werk met jonge kinderen. Kinderen hebben mannelijke rolmodellen nodig. Jongens kunnen zich met mannelijke pedagogisch medewerkers identificeren. Meisjes vinden het vaak spannend om eens heel andere dingen te doen dan met vrouwelijke medewerkers. Het is dan ook goed om je te realiseren dat zedenzaken, toch nog steeds een zeldzaamheid zijn en veroorzaakt worden door mensen die hun grenzen niet kennen. Er heerst een enorm vooroordeel dat alle mannen pedofiel zijn. Dat is vervelend voor de mannen die met kinderen werken. Toch pleit ik voor meer mannen in de kinderopvang. Het is toch ontzettend dat een enkel triest geval het voor alle goede krachten verpest. (Pedagogisch medewerker, werkt met kinderen van vier tot acht jaar) Om mannen toch te behouden als professionele opvoeders, is het belangrijk om als team achter hen te staan. Zorg dat mannelijke leerkrachten voldoende steun en vertrouwen krijgen van de directie en van hun vrouwelijke collega s. Daarnaast is open communiceren binnen de organisatie of school ook hier van essentieel belang. Maak daarnaast afspraken met elkaar over hoe je kunt vermijden dat mannelijke medewerkers ongewild in situaties terechtkomen die bezorgdheid bij ouders oproepen. Je kunt er samen met collega s bijvoorbeeld voor zorgen dat zowel mannelijke als vrouwelijke medewerkers nooit alleen zijn met een kind, door er op te letten dat je elkaar altijd kunt zien of horen. Een dergelijke afspraak zorgt ervoor dat de positie van manne- 96 Seksuele ontwikkeling

8 lijke opvoeders professioneel veiliggesteld is. Is het toch noodzakelijk dat een gesprek achter gesloten deuren plaatsvindt, maak dan op directieniveau een aantal afspraken en stel in overleg met het kind een kort verslag op van het gesprek. Voor een zo prettig mogelijk klimaat gelden samenvattend de volgende punten: - gesprekken met kinderen moeten plaatsvinden in een ruimte met ramen of met een open deur; - als het gesprek achter gesloten deuren moet plaatsvinden, spreek je op directieniveau een aantal regels af; - spreek met een kind af dat je een kort verslag opstelt van het gesprek. Natuurlijk moet elke kinderopvang en basisschool toezicht en veiligheid van kinderen kunnen garanderen. Ondanks allerlei afspraken die hieraan kunnen bijdragen, valt echter niet alles in regels te vangen. Er kunnen zich altijd situaties in de dagelijkse praktijk met kinderen voordoen, waarvoor je als professionele opvoeder geen duidelijk kader hebt. Dan kun je op twee punten letten. Vraag jezelf allereerst kritisch af of je collega s durft te vertellen of te laten zien hoe jij je op dat moment gedraagt tegenover een kind. Dat biedt je al een duidelijk criterium. Zodra je dit namelijk niet durft, ben je hoe dan ook een grens overgegaan. Daarnaast moet je jezelf afvragen of jouw gedrag tegenover een kind in het belang van het kind of in jouw belang is. Het belang van het kind hoort natuurlijk voorop te staan. In elke situatie moet het kind zich goed voelen en het belang van een kind moet jouw belang hierbij overstijgen Ouderavonden In dit hoofdstuk staat communicatie over seksualiteit centraal. Het is daarin niet alleen belangrijk om open met de kinderen en je collega s te overleggen over seksualiteit. Ook met ouders zijn overleg en een open vorm van communiceren heel belangrijk. Communicatie tussen kinderopvang of school en de ouders Seksuele ontwikkeling 97