Medicatievoorschrijfbevoegdheid Vraag en antwoord. Nicole la Croix

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Medicatievoorschrijfbevoegdheid Vraag en antwoord. Nicole la Croix"

Transcriptie

1 Medicatievoorschrijfbevoegdheid Vraag en antwoord Nicole la Croix

2 Medicatievoorschrijfbevoegdheid Hoe is het nu geregeld?

3 Medicatievoorschrijfbevoegdheid

4 Medicatievoorschrijfbevoegdheid

5 Waarom pakken zij ons niet aan? Géén verlengde arm constructie

6 De diabetesverpleegkundige en medicatie Therapietrouw Werking, bijwerkingen, inname, frequentie, interacties, contraindicaties, enz. Aanpassen dosering Orale bloedglucoseverlagende medicatie Insuline Patiënten leren zelfreguleren

7 Casus in 1998 Vrouw, 73 jaar, diabetes type 2 Behandeling: Metformine 2 x 500mg Mixinsuline HbA1c 62 mmol/mol nuchtere blds > 8 en blds vs 9-12 Advies mixinsuline ophogen naar Opname i.v.m. hypo in de nacht

8 Vervolg casus Familie doet aangifte: Tuchtrechtelijk Strafrechtelijk Uitspraak: Schuldig Strafmaat afhankelijk van. 0 Schriftelijke afspraken binnen instelling (richtlijn en bekwaamheidsverklaring)

9 Casus in 2011 Man, 52 jaar, diabetes type 2 Behandeling: Maximale behandeling tabletten Start langwerkende analoge insuline 10EH HbA1c 83 mmol/mol nuchtere blds > 12 en andere blds > 10 Advies insuline ophogen naar 14 EH Kan dit?

10 Waarom wil EADV een werkbare situatie veranderen? EADV hierin niet leidinggevend! Overheid (VWS) wil dit goed regelen: Taakdelegatie mogelijk houden Niet alleen diabetes zorg Diabetesverpleegkundigen eerste groep EADV invloed op invulling??

11 Wat is al veranderd? Nieuwe geneesmiddelenwet (jan. 2012) voorschrijven geneesmiddelen = voorbehouden handeling maar niet over te dragen op anderen Aanpassing Wet BIG categorieën verpleegkundigen mogen medicijnen voorschrijven onder stringente voorwaarden: de diagnose bij de patiënt is gesteld door een arts, tandarts of verloskundige; de medische protocollen en standaarden worden gevolgd; de categorieën verpleegkundigen worden door de minister vastgesteld binnen een 'ministeriële regeling.

12 Hoe gaat het met oude diabetesverpleegkundigen? Regeling voorschrijfbevoegdheid (diabetes)verpleegkundigen: Overgangsregeling: Praktijkervaringseis: 18 uur werkzaam in diabeteszorg Opleidingseis: Post-HBO-opleiding diabetesverpleegkundige of V.h. SSSV- / Antoniusacademie opleiding Module farmacotherapie met goed gevolg afgerond vóór 1 februari 2016

13 Mag ik straks voorschrijven? Ja, als je voldoet aan voorwaarden van ministeriële regeling. Geen verplichting extra aantekening in BIG register maar wel bewijs = herkenbaarheid Nee, als je niet voldoet aan voorwaarden van ministeriële regeling Er gaan mensen tussen wal en schip vallen

14 Wie gaat het straks controleren? Waarschijnlijk alleen de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) Hoe en wanneer controleren? Nog niet bekend EADV gaat niet controleren maar EADV-diabetesverpleegkundige staat voor Kwaliteit Mogelijke klokkenluiders op de loer!

15 Zijn er nog dingen die geregeld moeten worden voor praktische uitvoering? Ja, zoals AGB-code aanvragen via (vergoeding ziektekostenverzekeraar) UZI-pas (elektronisch voorschrijven) Regionale afspraken Inschrijving van aanvulling in BIGregister (vanaf 1 februari 2014)

16 Nieuwe voorschrijfbevoegdheid is voorbehouden handeling. Mijn organisatie wil elk jaar mijn bekwaamheid toetsen. Is dit nodig? Voorbehouden handeling maar niet over te dragen op anderen = zelfstandige bevoegdheid Basisgedachte BIG: Bekwaam = bevoegd

17 Moet ik nieuwe richtlijn maken rondom voorschrijven? Binnen Wet BIG en ministeriële regeling staat als voorwaarde: Medische protocollen en standaarden moeten worden gevolgd Vertalen naar eigen werksetting (samenwerkingsafspraken) Huidige richtlijn mogelijk aanpassen? Advies zelfstandigheid van voorschrijven niet ondermijnen

18 Recept voor GLP-1 moet nu door internist ondertekend worden. Mag ik dit straks? Ondertekening van internist is een beperkende criteria voor vergoeding. Dus ja, maar je patiënt moet het zelf betalen.

19

20 Ingangsdatum Inwerkingtreding 1 februari 2014 dan mogelijkheid om in BIG-register in te schrijven Overgangsregeling tot 1 februari 2016 BIG-register ingericht voor inschrijving (eenmalige kosten ± 150 euro)

Mag je als POH recepten uitschrijven of een diagnose stellen? Dr. ST Houweling, huisarts voorzitter Langerhans

Mag je als POH recepten uitschrijven of een diagnose stellen? Dr. ST Houweling, huisarts voorzitter Langerhans Mag je als POH recepten uitschrijven of een diagnose stellen? Dr. ST Houweling, huisarts voorzitter Langerhans Casus 1 Mevr. de Vries, 68 jaar, DM2 sinds 2 jaar. Metformine 2 x 500 mg, nierfunctie goed.

Nadere informatie

Stappenplan. voor het werken overeenkomstig de. Wet BIG

Stappenplan. voor het werken overeenkomstig de. Wet BIG Stappenplan voor het werken overeenkomstig de Wet BIG EADV, uitgave januari 2006 Eerste Associatie van Diabetes Verpleegkundigen Postbus 3009, 3502 GA Utrecht Tel. 030 2918910 Fax 030 2918915 E-mail info@eadv.nl

Nadere informatie

Het voorschrijven van geneesmiddelen door verpleegkundigen

Het voorschrijven van geneesmiddelen door verpleegkundigen forum Het voorschrijven van geneesmiddelen door verpleegkundigen Prof. mr. J. Legemaate 1 1 inleiding De afgelopen jaren is de aandacht voor taakherschikking in de gezondheidszorg sterk toegenomen. Om

Nadere informatie

Diabetespatiënt voorbereiden onderzoek of behandeling

Diabetespatiënt voorbereiden onderzoek of behandeling Diabetespatiënt voorbereiden onderzoek of behandeling In deze folder geven wij u als diabetespatiënt uitleg over de manier waarop u zich moet voorbereiden op een onderzoek of behandeling. De informatie

Nadere informatie

Juridische aspecten van medicatie voorschrijfbevoegdheid Yvonne Buijs 27-06-2013

Juridische aspecten van medicatie voorschrijfbevoegdheid Yvonne Buijs 27-06-2013 Juridische aspecten van medicatie voorschrijfbevoegdheid Yvonne Buijs 27-06-2013 Boodschap Ter bescherming van de diabetes verpleegkundige met voorschrijfbevoegdheid (en ten behoeve van de veiligheid van

Nadere informatie

I.P.C. SINDRAM VERWEIJ ADVOCATEN NIJMEGEN 024-324 37 09 / 06-49968172 SINDRAM@VERWEIJADVOCATEN.NL

I.P.C. SINDRAM VERWEIJ ADVOCATEN NIJMEGEN 024-324 37 09 / 06-49968172 SINDRAM@VERWEIJADVOCATEN.NL 1 I.P.C. SINDRAM VERWEIJ ADVOCATEN NIJMEGEN 024-324 37 09 / 06-49968172 SINDRAM@VERWEIJADVOCATEN.NL 2 ONDERWERPEN Aansprakelijkheid Titelbescherming wet BIG Voorbehouden handelingen Experimenteerartikel

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 33354 2 december 2013 Regeling van de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, van 19 november 2013, kenmerk MEVA-164800-112408,

Nadere informatie

De Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport,

De Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Regeling van de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, van, MEVA/BOA-3109304, houdende het voorschrijven van UR-geneesmiddelen door bepaalde categorieën van verpleegkundigen De Minister van Volksgezondheid,

Nadere informatie

voorbereiding op behandeling voor diabetespatiënten

voorbereiding op behandeling voor diabetespatiënten voorbereiding op behandeling voor diabetespatiënten Inhoud 1. Behandeling s morgens: vanaf 24.00 uur nuchter... 3 2. Behandeling s middags: nuchter of licht ontbijt... 5 3. Behandeling s morgens: nuchter

Nadere informatie

Voorbehouden handelingen

Voorbehouden handelingen Juni 2017: Deze tekst zal op korte termijn worden herzien op het punt van de voorschrijfbevoegdheid van (specifieke) verpleegkundigen en de bevoegdheid van physician assistants en verpleegkundig specialisten

Nadere informatie

Workshop voor apothekers en huisartsen. (on)juiste behandeling met orale bloedsuikerverlagende middelen bij

Workshop voor apothekers en huisartsen. (on)juiste behandeling met orale bloedsuikerverlagende middelen bij Workshop voor apothekers en huisartsen (on)juiste behandeling met orale bloedsuikerverlagende middelen bij Diabetes Mellitus type 2 Voorbeeld Programma Maken van de ingangstoets Bespreking leerdoelen l

Nadere informatie

DIABETES KETENZORG ROHA 2015. Melanie Uytendaal, diabetesverpleegkundige Elise Kuipers, diёtist

DIABETES KETENZORG ROHA 2015. Melanie Uytendaal, diabetesverpleegkundige Elise Kuipers, diёtist . DIABETES KETENZORG ROHA 2015 Melanie Uytendaal, diabetesverpleegkundige Elise Kuipers, diёtist Pp PROGRpRAMM PROGRAMMA Kwaliteit en Ketenafspraken POH-er en diëtist 2015 Insuline-koolhydraatratio s Casuïstiek

Nadere informatie

Werk, autorijden en diabetes. Vrachtwagenchauffeur 24-06-12. Casus 1. Problemen casus 1. Vervolg casus 1. Marjolein in gesprek met.

Werk, autorijden en diabetes. Vrachtwagenchauffeur 24-06-12. Casus 1. Problemen casus 1. Vervolg casus 1. Marjolein in gesprek met. Werk, autorijden en diabetes Vrachtwagenchauffeur Richtlijnen, keuringen en rijbewijs Filmpje Casus 1 Pat: Dhr. M. lft: 60 jaar BMI: 28,1 D DM:13 jaar Medicatie:1999 gestart met Tolbutamide en Metformine

Nadere informatie

STICHTING KATHOLIEK ONDERWIJS WEST-FRIESLAND

STICHTING KATHOLIEK ONDERWIJS WEST-FRIESLAND STICHTING KATHOLIEK ONDERWIJS WEST-FRIESLAND Beleid Medicijnverstrekking en het verrichten van medische handelingen Uitgangspunten Stichting Katholiek Onderwijs West-Friesland wil zorgvuldig omgaan met

Nadere informatie

Orale anti-diabetica, Wat hiermee te doen als Dvk en Poh. Bela Pagrach Diabetesverpleegkundige eerste en tweede lijn

Orale anti-diabetica, Wat hiermee te doen als Dvk en Poh. Bela Pagrach Diabetesverpleegkundige eerste en tweede lijn Orale anti-diabetica, Wat hiermee te doen als Dvk en Poh Bela Pagrach Diabetesverpleegkundige eerste en tweede lijn Agenda Orale anti-diabetica medicatie Voorschrijf gedrag huisartsen Nederland NHG standaard

Nadere informatie

Interne geneeskunde. Welke voorbereidingen u moet treffen, hangt af van de diabetesbehandeling die u krijgt. Deze folder is ingedeeld in vier versies:

Interne geneeskunde. Welke voorbereidingen u moet treffen, hangt af van de diabetesbehandeling die u krijgt. Deze folder is ingedeeld in vier versies: Interne geneeskunde Diabetes en röntgenonderzoek van de darm Inleiding Binnenkort heeft u een röntgenonderzoek van de dunne of dikke darm. Voor dit onderzoek is het nodig dat u nuchter bent, dus dat u

Nadere informatie

Stewardessen doen het beter

Stewardessen doen het beter Stewardessen doen het beter BIR Themadag 25 april 2012 Hoe serieus nemen wij onszelf als professionals? Bas Vogel, verpleegkundige Hoofd Registers V&VN Doel Informeren over wet- en regelgeving in relatie

Nadere informatie

Medicatie Stappenplan

Medicatie Stappenplan In 2018 is er door de NHG een nieuwe standaard Diabetes uitgebracht. In deze standaard is er in stap 3 en 4 van het medicatie stappenplan alternatieve medicatie toegevoegd. De basis van het stappenplan

Nadere informatie

Informatie voor patiënten. Als u diabetes hebt en nuchter moet zijn voor een onderzoek of operatie

Informatie voor patiënten. Als u diabetes hebt en nuchter moet zijn voor een onderzoek of operatie Informatie voor patiënten Als u diabetes hebt en nuchter moet zijn voor een onderzoek of operatie z U hebt diabetes mellitus (suikerziekte) en komt binnenkort naar het ziekenhuis voor een onderzoek of

Nadere informatie

Aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ DEN HAAG. Datum 13 maart 2015 GVS rapport 15/04 dulaglutide (Trulicity )

Aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ DEN HAAG. Datum 13 maart 2015 GVS rapport 15/04 dulaglutide (Trulicity ) > Retouradres Postbus 320, 1110 AH Diemen Aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ DEN HAAG 0530.2015030019 Zorginstituut Nederland Pakket Eekholt 4 1112 XH Diemen Postbus

Nadere informatie

Diabetes mellitus 2. Clara Peters, huisarts Mea de Vent, praktijkondersteuner

Diabetes mellitus 2. Clara Peters, huisarts Mea de Vent, praktijkondersteuner 1 Diabetes mellitus 2 Clara Peters, huisarts Mea de Vent, praktijkondersteuner 2 Inhoud Epidemiologie Diagnostiek en behandeling in de diabetesketenzorg in Nederland Wat doet de praktijkondersteuner binnen

Nadere informatie

Besproken in FDO: Ter info naar GMR:

Besproken in FDO: Ter info naar GMR: Besproken in FDO: 30-05-2016 Ter info naar GMR: 09-06-2016 De onderlegger voor dit document vormt de Handreiking medisch handelen in het basisonderwijs van de PO-raad. Dit protocol is een onderdeel van

Nadere informatie

Samenwerking arts en apotheker in verpleeghuizen. R.J. Moss, ziekenhuisapotheker

Samenwerking arts en apotheker in verpleeghuizen. R.J. Moss, ziekenhuisapotheker Samenwerking arts en apotheker in verpleeghuizen R.J. Moss, ziekenhuisapotheker Casus Arts schrijft bij nieuwe opname voor Novarapid 30IE s ochtends, 70IE s avonds Wordt toegediend na pakken uit werkvoorraad

Nadere informatie

Als je diabetes hebt en ziek wordt

Als je diabetes hebt en ziek wordt Als je diabetes hebt en ziek wordt 1 Iedere infectie induceert insuline resistentie en daarmee verhoogde insuline behoefte Anticiperend beleid Diabetes patiënten waarschuwen voor ontregeling bloedsuiker

Nadere informatie

ANTWOORDEN OPDRACHTEN ORGANISATIE VAN DE GEZONDHEIDSZORG. Hoofdstuk 2 Huisarts... 1 Stellingen... 1 Open vraag... 1

ANTWOORDEN OPDRACHTEN ORGANISATIE VAN DE GEZONDHEIDSZORG. Hoofdstuk 2 Huisarts... 1 Stellingen... 1 Open vraag... 1 ANTWOORDEN OPDRACHTEN ORGANISATIE VAN DE GEZONDHEIDSZORG INHOUD Hoofdstuk 2 Huisarts... 1... 1... 1 Hoofdstuk 4 Apotheken en zorg voor geneesmiddelen... 2... 2... 2 Hoofdstuk 5 Andere zorgverleners in

Nadere informatie

NHG-PraktijkWijzer Kwaliteit & Veiligheid

NHG-PraktijkWijzer Kwaliteit & Veiligheid NHG-PraktijkWijzer Kwaliteit & Veiligheid Bevoegd- en bekwaamheid van medewerkers in de huisartsenpraktijk achtergrondinformatie Colofon Auteur: Referenten: Mw mr R.M.S. Doppegieter, DG Doppegieter Gezondheidsrecht

Nadere informatie

Dit is een korte beschrijving van de insulinetherapie. Voor uitwerking en verdere informatie zie de bijlage met het volledige protocol.

Dit is een korte beschrijving van de insulinetherapie. Voor uitwerking en verdere informatie zie de bijlage met het volledige protocol. Insuline protocol Auteur: Kaderhuisarts diabetes Daniel Tavenier Datum: September 2014 Dit is een korte beschrijving van de insulinetherapie. Voor uitwerking en verdere informatie zie de bijlage met het

Nadere informatie

Eerste Kamer der Staten-Generaal

Eerste Kamer der Staten-Generaal Eerste Kamer der Staten-Generaal 1 Vergaderjaar 2010 2011 32 261 Wijziging van de Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg onder andere in verband met de opneming van de mogelijkheid tot taakherschikking

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Rijstraat 50 2515 XP Den Haag www.rijksoverheid.nl Kenmerk

Nadere informatie

Glucoseregulatie en hemodialyse

Glucoseregulatie en hemodialyse Glucoseregulatie en hemodialyse door Jessica Kranenburg Lid SIG diabetes en nefrologie Inhoud KDOQI richtlijnen Informatie uit Dialyse Document Diabetes Casussen Aanbevelingen Dialyse- en diabetesverpleegkundige

Nadere informatie

Verschuiven van taken is tegen de regels Auteur: S.T. Houweling, G.P.M. Raas, H.J.G. Bilo, B. Meyboom-de Jong

Verschuiven van taken is tegen de regels Auteur: S.T. Houweling, G.P.M. Raas, H.J.G. Bilo, B. Meyboom-de Jong Verschuiven van taken is tegen de regels Auteur: S.T. Houweling, G.P.M. Raas, H.J.G. Bilo, B. Meyboom-de Jong Juridische obstakels bij het delegeren van taken aan de praktijkondersteuner Medisch Contact

Nadere informatie

Uitwerking insulinetherapie. Insuline

Uitwerking insulinetherapie. Insuline Uitwerking insulinetherapie Insuline Indien het niet (meer) lukt de glucosespiegels van patiënten met Diabetes Mellitus type 2 met orale bloedglucose verlagende middelen afdoende te reguleren - te valideren

Nadere informatie

CASUÏSTIEK BESPREKING OVER DIABETESZORG IN DE PALLIATIEVE FASE

CASUÏSTIEK BESPREKING OVER DIABETESZORG IN DE PALLIATIEVE FASE CASUÏSTIEK BESPREKING OVER DIABETESZORG IN DE PALLIATIEVE FASE INLEIDING Diabeteszorg richt zich op leefstijl, scherpe streefwaarden en/of voorkoming van late complicaties (5-10 jaar) In de palliatieve/terminale

Nadere informatie

juli 2010, V7 PROTOCOL VOOR GLUCOSEREGULATIE BIJ DIABETES MELLITUS PRE-, PER- EN POSTOPERATIEF

juli 2010, V7 PROTOCOL VOOR GLUCOSEREGULATIE BIJ DIABETES MELLITUS PRE-, PER- EN POSTOPERATIEF juli 2010, V7 PROTOCOL VOOR GLUCOSEREGULATIE BIJ DIABETES MELLITUS PRE-, PER- EN POSTOPERATIEF Aanvulling op de losse protocollen: 20100722 informatie voor tabletgebruikers 2010722 informatie voor insulinegebruikers

Nadere informatie

Instructie voor diabetespatiënten die een operatie ondergaan

Instructie voor diabetespatiënten die een operatie ondergaan Instructie voor diabetespatiënten die een operatie ondergaan Inleiding Binnenkort wordt u opgenomen in het TweeSteden Ziekenhuis vanwege een operatie. Tijdens de opname kunnen uw bloedsuikers gaan schommelen.

Nadere informatie

Voorbereiding op een operatie bij diabetes

Voorbereiding op een operatie bij diabetes Voorbereiding op een operatie bij diabetes Binnenkort wordt u opgenomen in het Radboudumc vanwege een operatie. Tijdens de opname kunnen uw bloedsuikers gaan schommelen. Dit komt omdat u nuchter moet

Nadere informatie

Diabetesvoorlichting Flexibele Insuline Therapie

Diabetesvoorlichting Flexibele Insuline Therapie Diabetesvoorlichting Flexibele Insuline Therapie (met Humalog of Novorapid als maaltijdinsuline) Voordelen van Flexibele insuline therapie Er wordt een natuurlijk ritme nagestreefd van extra insuline aanbod

Nadere informatie

Aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ s GRAVENHAGE

Aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ s GRAVENHAGE > Retouradres Postbus 320, 1110 AH Diemen Aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ s GRAVENHAGE 2731.2013089824 Zorginstituut Nederland Pakket Eekholt 4 1112 XH Diemen

Nadere informatie

Diabetes en kanker: nieuwe inzichten

Diabetes en kanker: nieuwe inzichten Diabetes en kanker: nieuwe inzichten Joost B.L.Hoekstra internist AMC 11-10-2012 Potentiële belangenverstrengeling Klinische Diabetologie AMC ontvangt sponsoring van cq doet projecten met diverse farmaceutische

Nadere informatie

Nascholing Synchroon 23 nov 2017

Nascholing Synchroon 23 nov 2017 Nascholing Synchroon 23 nov 2017 Voordat we echt beginnen. Telefoon bij de hand? Ga naar kahoot.it of open de app (indien gedownload) Voer gamepin in Voer nickname in Klaar voor de start! A Een nest grombelbeertjes

Nadere informatie

Zorgtraject diabetes en chronische nierinsufficiëntie Veelgestelde vragen

Zorgtraject diabetes en chronische nierinsufficiëntie Veelgestelde vragen Zorgtraject diabetes en chronische nierinsufficiëntie Veelgestelde vragen 1. Is er steeds een attest van de educator vereist bij het afleveren van zelfzorgmateriaal? Sinds 1 april 2010 is een attest van

Nadere informatie

Paul van den Broek Huisarts / Kaderarts Diabetes Yvette van Kooten - Diabetesverpleegkundige. Samenvatting. Juni 2013

Paul van den Broek Huisarts / Kaderarts Diabetes Yvette van Kooten - Diabetesverpleegkundige. Samenvatting. Juni 2013 Paul van den Broek Huisarts / Kaderarts Diabetes Yvette van Kooten - Diabetesverpleegkundige Samenvatting Juni 2013 Orale medicatie Metformine 1 e keus (500, 850 en 1000 mg) Gunstig effect op morbiditeit

Nadere informatie

Diabetesvoorlichting FLEXIBELE INSULINETHERAPIE

Diabetesvoorlichting FLEXIBELE INSULINETHERAPIE Diabetesvoorlichting FLEXIBELE INSULINETHERAPIE WAT IS FLEXIBELE INSULINETHERAPIE? Bij flexibele insulinetherapie spuit u vier keer per dag insuline. Een keer langwerkende insuline en drie keer snelwerkende

Nadere informatie

Diabetes en ramadan Mohamed Ahdi

Diabetes en ramadan Mohamed Ahdi Diabetes en ramadan Mohamed Ahdi Slotervaartziekenhuis, Amsterdam Rotterdam, 22 november 2012 Overzicht van de presentatie Achtergrondsinformatie vastenperiode vrijstelling literatuur: glucose regulatie

Nadere informatie

Handleiding demedicaliseren bij diabetes mellitus type 2 Auteurs

Handleiding demedicaliseren bij diabetes mellitus type 2 Auteurs Handleiding demedicaliseren bij diabetes mellitus type 2 Auteurs Dr. Nynke van der Zijl, huisarts, Vereniging Arts en Leefstijl Drs. Tamara de Weijer, huisarts, Vereniging Arts en Leefstijl Elise Kuipers,

Nadere informatie

VRAGEN EN ANTWOORDEN over de elektronische uitwisseling van medische gegevens

VRAGEN EN ANTWOORDEN over de elektronische uitwisseling van medische gegevens VRAGEN EN ANTWOORDEN over de elektronische uitwisseling van medische gegevens Wat? In december 2011 zijn de organisaties van huisartsen(posten), apothekers en ziekenhuizen met de NPCF tot een akkoord gekomen

Nadere informatie

Protocol. Gebruik geneesmiddelen en medisch handelen. Structuur deel

Protocol. Gebruik geneesmiddelen en medisch handelen. Structuur deel Protocol Gebruik geneesmiddelen en medisch handelen Structuur deel Primair proces Datum vaststelling Versie 1.0 06 november 2013 Datum herijking Voorgaande versies Verantwoording Uitwerken met Advies van

Nadere informatie

Fouten bij insulinetherapie S & B 20 febr. en 21 maart Frank Visser (Kaderarts Diabetes) en Kirsten Dijkstra,diabetesverpleegkundige

Fouten bij insulinetherapie S & B 20 febr. en 21 maart Frank Visser (Kaderarts Diabetes) en Kirsten Dijkstra,diabetesverpleegkundige Fouten bij insulinetherapie S & B 20 febr. en 21 maart 2017 Frank Visser (Kaderarts Diabetes) en Kirsten Dijkstra,diabetesverpleegkundige Injectie vergeten Telefoon op HAP vanuit verzorgingshuis om 22.00

Nadere informatie

Normale insulinewaarden in relatie tot maaltijden

Normale insulinewaarden in relatie tot maaltijden insulinetherapie Normale insulinewaarden in relatie tot maaltijden 70 Insuline (me/l) 60 50 40 30 20 Normale insuline waarden (gemiddeld) Maaltijden 10 0 0600 0900 12001500 1800 2100 2400 0300 0600 Tijdstip

Nadere informatie

De voedingsrichtlijnen zijn gebaseerd op de wetenschappelijke onderbouwde NDF-richtlijnen, NHGstandaard,

De voedingsrichtlijnen zijn gebaseerd op de wetenschappelijke onderbouwde NDF-richtlijnen, NHGstandaard, Bijlage 1: Samenwerkingsafspraken diëtiek binnen DBC Diabetes GHC Het uitgangspunt is dat iedere diabetes patiënt recht heeft op optimale zorg door de juiste professionals. Een goede behandeling van diabetes

Nadere informatie

Hoofdstuk 5 E Controleren van de bloedglucose: hoe?

Hoofdstuk 5 E Controleren van de bloedglucose: hoe? Hoofdstuk 5 E Controleren van de bloedglucose: hoe? Duur 20 minuten Leerdoelen deelnemers Deelnemers leren hoe zij hun bloedglucosewaarden in de gaten kunnen houden; op de korte termijn door middel van

Nadere informatie

Diabeteszorg aan het eind van het leven.geen Standaard. Casuïstiek Nr. 1. Vervolg. Casuïstiek Nr. 2. Vervolg 14-6-2013

Diabeteszorg aan het eind van het leven.geen Standaard. Casuïstiek Nr. 1. Vervolg. Casuïstiek Nr. 2. Vervolg 14-6-2013 Diabeteszorg aan het eind van het leven.geen Standaard Drie patiënten, driemaal onzekerheid 1 2 Casuïstiek Nr. 1 Man, 85 jr, BMI: 28, Duur DM2:15jr Medicatie: 2dd 850 mg metformine HbA1c: 48 mmol/mol (6

Nadere informatie

Basaal Plus. Wat te doen als langwerkende insuline toegevoegd aan orale medicatie niet meer afdoende is? Duodagen april 2011

Basaal Plus. Wat te doen als langwerkende insuline toegevoegd aan orale medicatie niet meer afdoende is? Duodagen april 2011 Basaal Plus Wat te doen als langwerkende insuline toegevoegd aan orale medicatie niet meer afdoende is? Duodagen april 2011 2 Toetsvragen Bij Insuline Resistentie bestaat er een afname in vrije vetzuur

Nadere informatie

Samen Scholing 17 mei 2011

Samen Scholing 17 mei 2011 Samen Scholing 17 mei 2011 Zorggroep GO DM bv > april 2010, nu 1 jaar oud Zorgprogramma aanpassingen 2011 Kwaliteitscie. uitgebreid met 2 POH-S KIS verder uitgebouwd met FF en mogelijkheid voor teleoogheelkunde

Nadere informatie

Beleidskader. Medisch handelen. Medicijnverstrekking

Beleidskader. Medisch handelen. Medicijnverstrekking Beleidskader Medisch handelen & Medicijnverstrekking Maart 2016 Inhoud Inleiding 3 1.Het verstrekken van paracetamol op verzoek 4 2. Het verstrekken van medicijnen op verzoek 5 3. (Voorbehouden) Medische

Nadere informatie

Protocol medisch handelen op school

Protocol medisch handelen op school Protocol medisch handelen op school Medicatiegebruik In principe wordt er op school géén medicatie verstrekt of toegediend aan leerlingen. Deze kunnen alleen worden verstrekt en/of toegediend als hierover

Nadere informatie

PROCEDUREBESCHRIJVING VOORBEHOUDEN en RISICOVOLLE MEDISCHE HANDELINGEN voor de EMILIUSSCHOOL.

PROCEDUREBESCHRIJVING VOORBEHOUDEN en RISICOVOLLE MEDISCHE HANDELINGEN voor de EMILIUSSCHOOL. PROCEDUREBESCHRIJVING VOORBEHOUDEN en RISICOVOLLE MEDISCHE HANDELINGEN voor de EMILIUSSCHOOL. In het kader van het leveren van kwalitatief verantwoorde zorg aan onze leerlingen is het noodzakelijk om de

Nadere informatie

Ik gebruik deze perzikkleurige pen: ja. Suliqua. Informatiebrochure SANL.LALI

Ik gebruik deze perzikkleurige pen: ja. Suliqua. Informatiebrochure SANL.LALI Ik gebruik deze perzikkleurige 10-40 pen: ja nee Suliqua Informatiebrochure SANL.LALI.17.03.0170 3 Inhoudsopgave 1. Inleiding 4 2. Wat is Suliqua 10-40 pen en waarvoor wordt dit middel gebruikt? 5 3.

Nadere informatie

RIJBEWIJS WETGEVING, VERZEKERINGEN HOE IS HET NU?

RIJBEWIJS WETGEVING, VERZEKERINGEN HOE IS HET NU? RIJBEWIJS WETGEVING, VERZEKERINGEN HOE IS HET NU? 2 Aangepast rijbewijs: algemeen Een aangepast rijbewijs is een rijbewijs met welbepaalde geldigheidsduur Reden van beperking wordt niet vermeld op het

Nadere informatie

Diabetes Mellitus type 2 en tabletgebruik. Diabetesteam IJsselland Ziekenhuis

Diabetes Mellitus type 2 en tabletgebruik. Diabetesteam IJsselland Ziekenhuis Diabetes Mellitus type 2 en tabletgebruik Diabetesteam IJsselland Ziekenhuis Wat is diabetes type 2? Diabetes type 2 komt veel bij ouderen voor. Vroeger werd deze vorm daarom ook wel ouderdomssuiker genoemd.

Nadere informatie

Diabetesregulatie bij operatie. Anesthesie

Diabetesregulatie bij operatie. Anesthesie Diabetesregulatie bij operatie Anesthesie Inhoudsopgave Inleiding 4 Algemene richtlijnen 5 Wat te doen bij hypoglycemie? 5 Bloedglucose controle 5 Voeding en medicatie na de operatie 5 Vragen 6 Bijlagen

Nadere informatie

Aanmeldingsformulieren registratie in POH-DM kwaliteitsregister

Aanmeldingsformulieren registratie in POH-DM kwaliteitsregister Geachte heer/mevrouw, Aanmeldingsformulieren registratie in POH-DM kwaliteitsregister Voor u ligt het aanmeldingsformulier voor de registratie als EADV Praktijkondersteuner Diabetes. Met dit aanvraagformulier

Nadere informatie

Positionering & Profilering. Petra van Bemmelen Aty Dobbenberg

Positionering & Profilering. Petra van Bemmelen Aty Dobbenberg Positionering & Profilering Petra van Bemmelen Aty Dobbenberg 1 Onderwerpen; Salaris Ontwikkeling als professional Specialist - Generalist 2 SALARIS 3 Stelling 1 Ik weet in welke salarisschaal ik ingedeeld

Nadere informatie

Prednison bij huidziekten

Prednison bij huidziekten Prednison bij huidziekten In overleg met uw behandelend arts heeft u besloten of overweegt u het geneesmiddel prednison te gaan gebruiken. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel. Heeft u na

Nadere informatie

Landelijk Diabetes Congres Diabetes bij ouderen Dr Majon Muller Internist-ouderengeneeskunde

Landelijk Diabetes Congres Diabetes bij ouderen Dr Majon Muller Internist-ouderengeneeskunde Landelijk Diabetes Congres 2016 Diabetes bij ouderen Dr Majon Muller Internist-ouderengeneeskunde Disclosures (potentiële) belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven

Nadere informatie

Verdiepingsmodule. Diabetes: Starten met Insuline. Diabetes: Starten met Insuline. 1. Toelichting. 2. Doel, doelgroep en tijdsduur. 3.

Verdiepingsmodule. Diabetes: Starten met Insuline. Diabetes: Starten met Insuline. 1. Toelichting. 2. Doel, doelgroep en tijdsduur. 3. 1. Toelichting Deze verdiepingsmodule is gebaseerd op de NHG Standaard van maart 2006 (tweede herziening). In de toekomst zal 30 tot 40 procent van de patiënten met diabetes mellitus type 2 insulinetherapie

Nadere informatie

Diabetes Mellitus. Toen en nu. 30 September 2015 Dr. M.G.A. Baggen Dr. M.P. Brugts

Diabetes Mellitus. Toen en nu. 30 September 2015 Dr. M.G.A. Baggen Dr. M.P. Brugts Diabetes Mellitus Toen en nu 30 September 2015 Dr. M.G.A. Baggen Dr. M.P. Brugts 2015 een jaar van Celebrations 2015 een jaar van Celebrations 1965-1980 Behandeling type-1 1 x daags insuline!! (varkens/rund)

Nadere informatie

Voorbereiding onderzoek voor diabetespatiënten

Voorbereiding onderzoek voor diabetespatiënten Voorbereiding onderzoek voor diabetespatiënten Interne Geneeskunde Inhoudsopgave Hoofdstuk Pagina 1. Behandeling in de ochtend: vanaf 24.00 uur nuchter 5 2. Behandeling in de middag: nuchter of licht

Nadere informatie

Medicatiewijzer Diabetes mellitus type 2

Medicatiewijzer Diabetes mellitus type 2 Medicatiewijzer Diabetes mellitus type 2 Ze vindt hem zo schattig, maar ze weet niet dat m n medicijnen er inzitten Sylvia, 34 jaar Deze medicatiewijzer Diabetes Mellitus is voor mensen met Diabetes Mellitus

Nadere informatie

Diabetes Dagboek mogelijk gemaakt door Sanofi

Diabetes Dagboek mogelijk gemaakt door Sanofi DIABTS DAGBOK i g e n a a r D i a b e t e s D a g b o e k am Adres Contactpersoon Telefoon O v e r l e g Voor overleg met het Diabetesteam kunt u op werkdagen contact opnemen met tussen uur en uur tussen

Nadere informatie

DIABETES MELLITUS TYPE 2 PROTOCOL CELLO

DIABETES MELLITUS TYPE 2 PROTOCOL CELLO DIABETES MELLITUS TYPE 2 PROTOCOL CELLO Leiden November 2010 Mw. M. van Mierlo, praktijkverpleegkundige Mw. C. Gieskes, diabetesverpleegkundige Inhoudsopgave Inleiding 1. Werktraject bij CELLO voor patiënten

Nadere informatie

Koolhydraatbeperking S, M, L. Welke maat heeft je cliënt? Welkom Waarschuwing

Koolhydraatbeperking S, M, L. Welke maat heeft je cliënt? Welkom Waarschuwing Koolhydraatbeperking S, M, L. Welke maat heeft je cliënt? Welkom Waarschuwing 9 november 2015 Gent HarriëtVerkoelen.nl Insuline resistentie Achtergrond van insuline resistentie, de invloed hiervan op de

Nadere informatie

Bijspijkeren op gebied CVRM blijkt zinvol. door Marc de Leeuw - 25-04-2013

Bijspijkeren op gebied CVRM blijkt zinvol. door Marc de Leeuw - 25-04-2013 Bijspijkeren op gebied CVRM blijkt zinvol Cursus eyeopener voor apothekers door Marc de Leeuw - 25-04-2013 Tom Schalekamp en Prem Adhien bundelden hun kennis om apothekers nascholing op het gebied van

Nadere informatie

Diabetes en ouder worden Dr. K.J.J. van Hateren

Diabetes en ouder worden Dr. K.J.J. van Hateren Diabetes en ouder worden Dr. K.J.J. van Hateren Huisarts, lid DiHAG Senior-onderzoeker Diabetes kenniscentrum Disclosure Geen conflicts of interest De toekomst!!! >25% = >75 jaar Karakteristieken ouderen

Nadere informatie

De behandelbevoegdheid van De behandelbevoegdheid van de verpleegkundig specialiste

De behandelbevoegdheid van De behandelbevoegdheid van de verpleegkundig specialiste Home no. 3 Juni 2015 Juridische aspecten Eerdere edities Verenso.nl De behandelbevoegdheid van De behandelbevoegdheid van de verpleegkundig specialiste Dr. Corry Ketelaars, coördinerend specialistisch

Nadere informatie

Aanpassen diabetesmedicatie tijdens voorbereiding voor gastroscopie die vóór 12.00 uur plaatsvindt

Aanpassen diabetesmedicatie tijdens voorbereiding voor gastroscopie die vóór 12.00 uur plaatsvindt Aanpassen diabetesmedicatie tijdens voorbereiding voor gastroscopie die vóór 12.00 uur plaatsvindt Diabetespolikliniek Beter voor elkaar 2 Inleiding U heeft deze folder ontvangen zodat u uw diabetesmedicatie

Nadere informatie

Het Register van Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport

Het Register van Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Het Register van Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport & De Wet BIG In wordt de zorgverlening door beroepsbeoefenaren geregeld door de Wet op de beroepen

Nadere informatie

Protocol. medicijnverstrekking en medisch handelen. Protocol Medicijnverstrekking en medisch handelen WL

Protocol. medicijnverstrekking en medisch handelen. Protocol Medicijnverstrekking en medisch handelen WL Protocol medicijnverstrekking en medisch handelen. Protocol Medicijnverstrekking en medisch handelen WL 1009 1 Soort Document: Protocol Code: WL- Gezondheid Titel: Medicijnverstrekking en medisch handelen.

Nadere informatie

Voorbereiding onderzoek bij diabetes Insuline

Voorbereiding onderzoek bij diabetes Insuline 00 Voorbereiding bij diabetes Insuline Interne geneeskunde Diabetespoli 1 Binnenkort heeft u een afspraak voor een, waarvoor u gedurende langere tijd niets mag eten. Omdat u bekend bent met Diabetes Mellitus,

Nadere informatie

Diabetesverpleegkundige

Diabetesverpleegkundige Interne Geneeskunde Diabetes Diabetesverpleegkundige i Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis Algemeen Een diabetesverpleegkundige is een verpleegkundige die gespecialiseerd is in diabetes. Zij begeleidt

Nadere informatie

Protocol Medische Handelingen

Protocol Medische Handelingen Protocol Medische Handelingen Formeel is het mogelijk dat een leerkracht of een onderwijsassistent op school bepaalde medische handelingen verricht. Deze zogeheten voorbehouden handelingen, zoals het spuiten

Nadere informatie

Meten en weten. Focus op hypo s. Koen van Beers, arts-onderzoeker

Meten en weten. Focus op hypo s. Koen van Beers, arts-onderzoeker Meten en weten Focus op hypo s Koen van Beers, arts-onderzoeker Inhoud 1. Meten: waarom? 2. Continue Glucose Monitoring 3. IN CONTROL onderzoek 4. Flash Glucose Monitoring (FreeStyle Libre) 5. IMPACT onderzoek

Nadere informatie

Diabetes en ziekenhuisopname

Diabetes en ziekenhuisopname Diabetes en ziekenhuisopname 1. Wat bij een hospitalisatie? Voor een diabetespatiënt kan een hospitalisatie behoorlijk vervelend zijn, zeker wanneer je gewoon bent om je behandeling zelf te regelen. Plots

Nadere informatie

Medicatie, diabetes en verminderde nierfunctie. Lieke Mitrov-Winkelmolen Ziekenhuisapotheker

Medicatie, diabetes en verminderde nierfunctie. Lieke Mitrov-Winkelmolen Ziekenhuisapotheker Medicatie, diabetes en verminderde nierfunctie Lieke Mitrov-Winkelmolen Ziekenhuisapotheker Diabetes medicatie en verminderde nierfunctie Kort overzicht Verminderde nierfunctie Metabolisme/eliminatie van

Nadere informatie

Onderzoek of ingreep bij diabetes:

Onderzoek of ingreep bij diabetes: Onderzoek of ingreep bij diabetes: tabletten en/of insuline als medicatie Binnenkort heeft u een afspraak voor een onderzoek of een kleine chirurgische ingreep in Gelre ziekenhuizen Zutphen. Voor dit onderzoek

Nadere informatie

Interne Geneeskunde Diabetesverpleegkundigen

Interne Geneeskunde Diabetesverpleegkundigen Zelfregulatie voor mensen die drie keer per dag kortwerkende insuline voor de maaltijd en één keer (middel)langwerkende insuline spuiten en zo nodig bloedglucose verlagende tabletten gebruiken Zelfregulatie

Nadere informatie

Gelet op artikel 8, tweede lid, onderdeel b, en zevende lid, van de Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg;

Gelet op artikel 8, tweede lid, onderdeel b, en zevende lid, van de Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg; (Tekst geldend op: 05-03-2012) Regeling van de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport van 18 maart 2009, MEVA/BO-2819721, houdende regels inzake de periodieke registratie op grond van de Wet op

Nadere informatie

HERREGISTRATIE WET BIG RESEARCH PROFESSIONALS

HERREGISTRATIE WET BIG RESEARCH PROFESSIONALS HERREGISTRATIE WET BIG RESEARCH PROFESSIONALS Saskia Danen de Vries WET BEROEPEN INDIVIDUELE GEZONDHEIDS- ZORG, HOE ZAT HET OOK AL WEER? 1986: Parlement 1993: Wetsvoorstel aangenomen 1995 1997: gefaseerd

Nadere informatie

Wie zijn ze, wat doen ze? De nieuwste insulines toegelicht, wanneer worden zij ingezet?

Wie zijn ze, wat doen ze? De nieuwste insulines toegelicht, wanneer worden zij ingezet? Wie zijn ze, wat doen ze? De nieuwste insulines toegelicht, wanneer worden zij ingezet? Els Broeckx stafmedewerker diabeteszorg Wit-Gele Kruis van Antwerpen vzw 28 maart 2019 Wit-Gele kruis van Antwerpen

Nadere informatie

GLP1-RA in de eerste lijn

GLP1-RA in de eerste lijn Richtlijn GLP1-RA in de eerste lijn Versie december 2018 Auteur: J. Beukema Hogewerf, diabetesverpleegkundige, kwaliteitscoördinator Groninger Huisartsen Coöperatie (GHC). In samenwerking met: K. Hoogenberg,

Nadere informatie

Continue glucose monitoring (CGM)

Continue glucose monitoring (CGM) Continue glucose monitoring (CGM) Continue glucose monitoring (CGM) is een geavanceerd hulpmiddel om bloedsuikerwaarden te monitoren. Een apparaat meet elke 5 minuten de bloedsuiker in het onderhuidse

Nadere informatie

Workshop dialyse en diabetes

Workshop dialyse en diabetes Workshop dialyse en diabetes Pretest: 5 minuten Inge Dempsey,, diabetesverpleegkundige EADV Paul Leurs, nefroloog 14 februari 2008 Beatrixhal Utrecht Prevalentie ESRD bij DM in US Prevalentie diabetes

Nadere informatie

Protocol. geneesmiddelenverstrekking en medisch handelen. Kinderopvang t Beuntje

Protocol. geneesmiddelenverstrekking en medisch handelen. Kinderopvang t Beuntje Protocol geneesmiddelenverstrekking en medisch handelen Kinderopvang t Beuntje Deel 1 - Geneesmiddelenverstrekking In reguliere kindercentra wordt regelmatig door ouders de vraag gesteld aan leidsters

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Afkortingen / 13

Inhoudsopgave. Afkortingen / 13 Inhoudsopgave Afkortingen / 13 1 De geneesmiddelenwetgeving / 15 1.1 Inleiding / 15 1.2 Artsenijbereidkunst en ter hand stellen / 15 1.3 De bevoegdheid tot het ter hand stellen / 16 1.3.1 De apotheker

Nadere informatie

ANONIEM BINDEND ADVIES

ANONIEM BINDEND ADVIES ANONIEM BINDEND ADVIES Partijen : De heer A te B, tegen OWM Centrale Zorgverzekeraars groep Zorgverzekeraar U.A. en OWM Centrale Zorgverzekeraars groep Aanvullende Verzekering Zorgverzekeraar U.A., beide

Nadere informatie

Meldactie 'Voelt u zich bij de dokter in veilige handen?'

Meldactie 'Voelt u zich bij de dokter in veilige handen?' pagina 1 van 10 Meldactie 'Voelt u zich bij de dokter in veilige handen?' Als patiënt moet u er op kunnen vertrouwen dat de zorg veilig is. Veiligheid in de zorg betekent vooral dat u als patiënt geen

Nadere informatie

VS en PA op eigen benen

VS en PA op eigen benen VS en PA op eigen benen De wettelijke regeling van bevoegdheden per 1-1-2012 Context Toenemende en complexer wordende zorgvraag, groeiende personeelstekorten, groeiende behoefte aan kostenbeheersing en

Nadere informatie

Diabetes. jouw thuisverpleging. onze expertise.

Diabetes. jouw thuisverpleging. onze expertise. Diabetes jouw thuisverpleging. onze expertise. Diabetes... en nu? Diabetes is een chronische aandoening die hoe langer hoe meer Belgen treft. Een gezonde levensstijl is de beste preventie tegen uitbreiding

Nadere informatie

JURIDISCHE RELEVANTIE PROTOCOLLEN/RICHTLIJNEN IN DE ZORG

JURIDISCHE RELEVANTIE PROTOCOLLEN/RICHTLIJNEN IN DE ZORG JURIDISCHE RELEVANTIE PROTOCOLLEN/RICHTLIJNEN IN DE ZORG KICK-PROTOCOLLENDAG 2017 VILANS, UTRECHT 16 JUNI 2017 MR. FRÉ DE VRIES, ( JURIST, DOCENT EN VERPLEEGKUNDIGE) ONDERWERPEN WORKSHOP Wettelijke basis

Nadere informatie

Inleiding. Huidige posities. Zoekvolume zoekwoorden. Tot slot

Inleiding. Huidige posities. Zoekvolume zoekwoorden. Tot slot Inleiding Om de plaats van Roche in de organische zoekresultaten te verhogen, is het belangrijk om te weten op welke zoekwoorden het bedrijf gevonden wordt. Nog belangrijker, welke zoekwoorden mensen gebruiken

Nadere informatie