Verslag Seminarie: Toename in Surinaamse stages en onderzoek: uitdagingen en opportuniteiten

Transcriptie

1 Verslag Seminarie: Toename in Surinaamse stages en onderzoek: uitdagingen en opportuniteiten 17/03/2016, U-Residence (VUB) Generaal Jacqueslaan Brussel 1. Welkomstwoord en overlopen agenda Door An Maeyens (UCOS). 2. Introductie en schets thematiek Door Usha Adhin (MinOWC) en Stijn de Roover (VLIR-UOS). [zie PPT Socio-econ schets Suriname_Usha Adhin en PPT Inleidende schets_stijn de Roover] Usha Adhin: Situering van Suriname: geografisch, klimatologisch, politiek en demografisch. Suriname is een mix van etnieën, culturen en religies, wat zich onder meer uit in de verscheidenheid in de keuken, de talen en de feestdagen. Onderwijs in Suriname: op dit moment geldt nog een leerplicht tot 12 jaar, maar weldra zal dit opgetrokken worden tot 15 jaar. Er is slechts 1 universiteit in het land, maar er zijn meer dan 15 hogescholen. De overheid is de belangrijkste werkgever in Suriname en op de eerste plaats komt het ministerie van Onderwijs, Wetenschap en Cultuur (MinOWC). Stijn de Roover: Stageplaatsen in Suriname: indien we kijken naar de verdeling van de reisbeurzen zien we dat Suriname steeds populairder wordt en ondertussen Zuid-Afrika heeft ingehaald als favoriete bestemming voor de studenten. Officieel vertrekken jaarlijks studenten naar Suriname, maar in realiteit wordt dit eerder op ongeveer geschat. In de statistieken van UCOS zien we dat 15% van de deelnemers aan de voorbereidingsdagen Suriname als bestemming aanduiden. De populairste sector is het onderwijs en 4/5 van de deelnemers is vrouw. Uit enquêtes bij de studenten die op stage gaan in het Zuiden blijkt dat zij over het algemeen minder obstakels tegenkomen in Suriname in vergelijking met andere bestemmingen. Vooral taal blijkt een groot voordeel te zijn. Alleen op het vlak van veiligheid worden in Suriname meer problemen gesignaleerd dan gemiddeld. UCOS vzw Universitair Centrum voor Ontwikkelingssamenwerking 1

2 De feedback van lokale promotoren brengt andere problemen aan het licht. Zo zou het enthousiasme van de stagestudenten een negatief effect hebben op de lokale medewerkers, die voor veel taken studenten inzetten en dus lui of gemakzuchtig worden (dit dient gehouden worden tegen een context waar deze medewerkers mogelijks verschillende baantjes hebben om rond te komen). 3. Panelgesprek Moderatie An Maeyens (UCOS) Knelpunten, impact en beleid m.b.t buitenlandse stages en onderzoek in Suriname Door Usha Adhin, hoofd Bureau Internationale Betrekkingen, ministerie van Onderwijs, Wetenschap en Cultuur van Suriname (MinOWC). [zie PPT Toename stages_usha Adhin] Benadrukt eerst en vooral de complexiteit van de uitdagingen en het streven naar een win-win van beide partijen. In Suriname komen veel studenten toe uit België en Nederland, maar hier loopt het vaak al mis. Het ministerie van Onderwijs zou de controle moeten houden op de buitenlandse studenten die het land binnenkomen, de scholen werken namelijk niet onafhankelijk. Toch zijn er veel rechtstreekse contacten tussen de scholen en instellingen in België en Nederland, waarbij de schoolhoofden onvoldoende communiceren naar het ministerie. Deze praktijken veranderen blijkt moeilijk, want vaak zijn er ook financiële middelen mee gemoeid. Naast de rechtstreekse contacten wordt ook met stagebureaus gewerkt. Enkele gevolgen van het omzeilen van de controle door het ministerie: Klachten van de inspectie. Slechte begeleiders (zowel kwaliteit als attitude). Planning en begrotingsproblemen. Zo helpen partners en stagiairs soms bij investeringen in de scholen waarvan het ministerie niet op de hoogte is. Het voorziene budget kan dan niet gebruikt worden. Verschillen in kwaliteit tussen de scholen. Er ontstaat een negatief beeld van het land (feesten belangrijker dan de werkervaring). Geen duurzaamheid, want de resultaten van de stages komen niet bij het ministerie terecht. Mogelijk ook gebrek aan plaatsen voor de eigen Surinaamse studenten. Het ministerie wenst volgend beleid te voeren: De Surinaamse studenten moeten voorrang krijgen. Om de duurzaamheid van de stages te verzekeren moet gekapitaliseerd worden op wat geleerd wordt. Indien aan de richtlijnen niet voldaan wordt moeten sancties volgen. UCOS vzw Universitair Centrum voor Ontwikkelingssamenwerking 2

3 Om dit in de praktijk te brengen moet orde en structuur gebracht worden in de huidige wildgroei aan stages. Om een zicht te krijgen op de stages en deze beter te reguleren kunnen ook de consulaten ingezet worden. De stageverslagen moeten verzameld worden zodat het ministerie deze kan gebruiken voor beleidsaanpassingen, het optimaliseren van het curriculum en als hulpmiddel bij inspectie en begeleiding. Binnen de driehoeksverhouding Suriname-Nederland-België dienen we een meerwaarde te creëren voor alle landen, de onderwijsinstellingen, de begeleiders en de stagiairs. De doelstellingen voor Suriname zijn de volgende: Nieuwe inzichten verzamelen. Betere begeleiders vormen. De participatie van begeleiders garanderen. Een positieve stimulans geven aan het onderwijs. De persoonlijke ontwikkeling van de betrokkenen aanmoedigen. De economische ontwikkeling van het land ondersteunen. De bekendheid van het land, haar volk en haar cultuur promoten. Mevr. Adhin wil ten slotte de uitdrukkelijke wens benadrukken om de samenwerking verder te zetten, maar enkele zaken moeten op punt gesteld worden Ervaringen m.b.t Zuidmobiliteit naar Suriname vanuit Vlaamse en Nederlandse hogescholen Door Marlinde Melissen, Drs. J.L. Abrahams (Fontys Hogeschool) en Ben Nicolaï (UC Leuven- Limburg). Marlinde Melissen, coördinator Internationalisering van de opleiding Pedagogiek (Fontys Hogescholen, Nederland), licht de overkoepelende visie toe: Een problematiek waarvan men zich bewust moet zijn is dat veel studenten niet beseffen dat zij een westerse visie hebben op veel zaken. Daarnaast denken zij het vaak beter te weten, maar de studenten zijn natuurlijk geen experts. Ondanks het feit dat ze al veel vaardigheden bezitten, zijn ze nog niet aan het einde van hun opleiding. Door het organiseren een goede voorbereiding (zowel vóór, tijdens als nadien!) is het de bedoeling om de studenten te laten reflecteren over hun eigen situatie. Zo wil men voorkomen dat studenten vooroordelen ontwikkelen over zaken die voor hen nieuw zijn. Ook het faciliteren van de docenten is van belang, om zich net als de studenten bewust te maken van hun eigen normen en waarden die hun communicatie beïnvloeden. Ten slotte wordt gewezen op de noodzaak aan goede partners bij uitwisseling. Drs. Hans Abrahams, docent Pedagogiek (Fontys Hogescholen, Nederland), licht concrete ervaring met Suriname toe: UCOS vzw Universitair Centrum voor Ontwikkelingssamenwerking 3

4 De meeste studenten van de instelling die op stage vertrekken naar het Zuiden kiezen voor Suriname, waar zij gewoonlijk voor ca. een half jaar verblijven. Als stagedocent is het belangrijk om zelf ook naar het gastland te reizen, om de persoonlijke contacten te onderhouden. Enkele jaren geleden gingen er een 2-tal studenten van de faculteit naar Suriname, ondertussen verblijven er bij momenten 20 stagiairs. Deze studenten zouden geen concurrentie vormen voor de lokale stagiairs, te meer daar zij niet worden ingezet in het onderwijs. Om deze te plaatsen ging men aanvankelijk via een stagebemiddelende organisatie, maar ondertussen kan op lokale contacten gesteund worden. Ter plaatse wordt de nodige begeleiding voorzien, terwijl aan de instelling in Nederland wordt ingezet op de voorbereiding en de nabehandeling. Dit laatste is belangrijk daar ook vaak bij de terugkeer sprake is van een cultuurshock. Studenten worden zich nog meer bewust van de verschillen, die niet noodzakelijk beter zijn in Nederland. Deze omgekeerde cultuurshock kan bijgevolg gezien worden als een meerwaarde. Ben Nicolaï, coördinator departement Sociaal-Agogisch Werk (UC Leuven-Limburg), licht ervaring met Suriname toe, meer specifiek hun proces rond het uitwerken van een structureel samenwerkingsverband als antwoord op het overaanbod van stagiaires: [zie PPT CDSL_Ben Nicolai] Werking binnen het kader van CDSL (Community Development through Service Learning). Een aantal bestemmingen in het Zuiden, waaronder Suriname, en een focus op het werken met risicogroepen en straatkinderen. Er is een toenemende interesse voor Zuidstages, maar aanvankelijk weinig omkadering. Voor de uitwisseling in Europa bestond het Erasmusprogramma, maar voor het Zuiden was er niets gelijkaardigs. Om hieraan tegemoet te komen werd gekozen voor het CDSL-model, een duurzaam samenwerkingsmodel. Men gaat uit van het ervaringsleren en dienstverlening aan de lokale gemeenschap, maar dit met respect voor andere bevolkingsgroepen (de studenten zijn geen missionarissen of ontwikkelingswerkers). De CDSL-trajecten zijn ingebed in de curricula en nemen 30 à 40 ECTS in. Naast het voortraject en de stagebegeleiding is ook voorzien in een terugkomtraject. Voor de stages van studenten in Suriname wordt samengewerkt met het VVOB. Nadat in 2008 een dove studente via de Kennedy-stichting naar Suriname was vertrokken, werd kennis gemaakt met het Medisch Opvoedkundig Bureau (MOB), ondertussen een belangrijke partner. Studenten kunnen meedraaien op de werkvloer en hebben een bijzondere aandacht voor kinderen met leer- of gedragsproblemen. Verder wordt ook samengewerkt met scholen (Oranjeschool, Doth School), stichtingen (Braille-stichting, Stichting TANA), het Diakonessenziekenhuis en VLIR-UOS. Het is echter duidelijk dat vraag en aanbod op dit moment uit balans zijn. Het MOB, dat resideert binnen het ministerie van Volksgezondheid, verklaarde een stop aan stagiairs voor Er zouden namelijk al meer stagiairs dan werknemers aan de slag zijn. Ook voor scholen zijn er veel stagiairs, waardoor geen kwaliteitsvolle plaatsen overblijven. Er is ook ware stage-industrie ontstaan in Suriname, wat geleid heeft tot problemen en bureaucratie, de vorming van Nederlandse en Vlaamse subculturen en problemen rond de kwaliteit van het aanbod en de huisvesting. Om dergelijke problemen aan te pakken is vermoedelijk nood aan structurele partnerschappen, waarbij iedereen kan winnen Stagiaire in Suriname: perspectief van ervaringsdeskundige UCOS vzw Universitair Centrum voor Ontwikkelingssamenwerking 4

5 Door Astrid Van Oosterum, onderzoeksjournalist en ex-stagiaire in Suriname, geeft vanuit haar ervaring een zicht op het leven van studentes in Suriname (studentencomplexen, relatie t.a.v. lokale bevolking). Dit houdt ze tegen haar ervaringen als stagiaire in Ghana. [Zie PPT Naar Suriname_Astrid Van Oosterum] Na een stage van een half jaar in Ghana en een van 4 maanden in Suriname, keerde Mevr. Van Oosterum terug naar het land om aan de slag te gaan voor een lokale krant. Haar ervaring als stagestudent was dan ook bijzonder, daar zij al een ervaring in het Zuiden achter de rug had en iets ouder was dan de meeste andere studenten. Enkele problematieken waarmee zij persoonlijk te maken kreeg waren de exorbitante prijzen voor huisvesting en het gebrekkige contact met de plaatselijke bevolking. Vooral de studenten die voor een korte periode in het land verblijven, wisselen niet uit met de Surinamers, die op hun beurt ook geen contact meer verwachten. Tijdens hun vrije tijd kunnen stagiairs naar speciale cafés en toeristische trips op maat, waarbij zij vooral met elkaar optrekken en weinig in contact komen met de lokale cultuur. Dit was ook een duidelijk verschil met Ghana, waar je door de weinige stagiairs verplicht bent om met de plaatselijke bevolking om te gaan. De aanbevelingen van Mevr. Van Oosterum zijn: De stages in het buitenland en in het bijzonder in Suriname behouden want ze blijven een meerwaarde. Een strengere selectie van studenten, al was dit in haar geval wel al het geval voor Suriname. Een goede voorbereiding voorzien. Uitwisseling mogelijk maken, waarbij Surinaamse studenten ook naar Nederland of België kunnen komen. Het is namelijk wrang voor de Surinamers dat de Nederlandse en Belgische studenten veel gemakkelijker in Suriname geraken dan omgekeerd. 4. Bespreking in themagroepen 4.1. Commerciële stagebemiddelingsbureaus + praktische organisatie van Zuidmobiliteit Moderatie Stijn De Roover (VLIR-UOS) Lokale stage-/onderzoeksbegeleiding Moderatie Els Broothaers (VVOB) Structurele partnerschappen met lokale actoren Moderatie Frank Verstraeten (UCOS) Voorbereiding studenten Moderatie Soetkin Bauwens (VVOB). UCOS vzw Universitair Centrum voor Ontwikkelingssamenwerking 5

6 4.5. Voorbereiding + interculturele houding studenten Moderatie Klaartje Cuyckens (UCOS). 5. Terugkoppeling en reactie panel 5.1. Commerciële stagebemiddelingsbureaus + praktische organisatie van Zuidmobiliteit Inhoudelijke/pedagogische begeleiding van de stagestudenten ter plaatse is nodig, maar de expertise is er niet altijd. Hoe gaan we hiermee om? Denkpiste: indien één docent naar het Zuiden gaat, kan deze in opdracht van andere instellingen de stagestudenten bezoeken en inhoudelijke/pedagogische steun geven. Het probleem is dan dat je je stagepartners bekend maakt naar andere instellingen. Indien we voor elke stagestudent via het ministerie passeren kan dit extra moeilijkheden opleveren. Hoe vermijden we dat de procedures verder worden verlengd? Is het melden van de stage voldoende? De beste manier om vat te krijgen om het aantal studenten er naar Suriname gaan, is via de visumprocedure. Indien het eenvoudiger zou zijn om als student een visum MKV aan te vragen, zou dit kunnen helpen een beter zicht te krijgen op de stagiaires (en niet enkel voor stages in onderwijs). Is er de mogelijkheid van een aparte visumprocedure voor studenten? Hoe weten we welke stagebureau s betrouwbaar zijn? Denkpiste: Informatie tussen instellingen delen om zo tot een groene of rode lijst te komen van betrouwbare stagebureau s. Usha Adhin: De procedures kunnen vlot verlopen, zolang duidelijkheid bestaat over wat verwacht wordt. Indien het thema vermeld wordt kan een verzoek doorgespeeld worden naar het verantwoordelijke bureau (lager onderwijs, secundair onderwijs, universitair onderwijs). Over de visumprocedures kan geen uitspraak worden gedaan, want dit is de verantwoordelijkheid van andere ministeries (justitie, politie). Als reactie op bijkomende vraag: het is mogelijk om aan het ministerie te vragen om verder te werken met een bepaalde school, zolang voldoende argumenten worden gegeven voor deze samenwerking Lokale stage-/onderzoeksbegeleiding UCOS vzw Universitair Centrum voor Ontwikkelingssamenwerking 6

7 Veel stageverslagen hebben te weinig diepgang. Zowel de instellingen als het ministerie wensen meer kwaliteit, maar hoe vinden we de gepaste stagebegeleiders met de juiste competenties voor een welbepaalde stage? Hoe geraken alle stageverslagen op het ministerie? Usha Adhin: De eerste vraag mag geen probleem vormen. Indien de instellingen langs het ministerie passeren zullen zij worden doorverwezen naar het bureau van het juiste onderwijsniveau, dat op de hoogte is van de vaardigheden van de docenten. Ook voor het ministerie is het niet altijd duidelijk waar de stageverslagen van studenten uiteindelijk terechtkomen. Om afspraken te maken is hierover duidelijkheid nodig. Indien deze bijgehouden worden door de instellingen is het hun verantwoordelijkheid om deze door te sturen naar het ministerie in Suriname. Bijkomende vraag: Ontstaat dan geen overbelasting op het ministerie, waardoor alle verslagen in een archief terecht komen zonder dat deze bekeken worden? Usha Adhin: Het is een feit dat niet alles gebruikt kan worden, maar toch is het belangrijk dat alle resultaten van onderzoek ter beschikking staan Structurele partnerschappen met lokale actoren Hoe garandeer je de kwaliteit en de match van je partner? Wat met de inhoudelijke invulling? Hoe vind je lokale contacten die te vertrouwen zijn? Is er altijd een goede reden om bepaalde studenten naar Suriname te sturen? Is er een behoefteanalyse? Wat kan de partner uit de samenwerking halen? Wat zijn de redenen voor organisaties in Suriname om stagiairs aan te nemen? Gaat het ook om personeelsbesparing? Wat met de wederkerigheid? Kunnen Surinaamse studenten ook naar België en Nederland komen? Welke stappen kunnen de instellingen nemen om partnerschappen te verbeteren? Drs. Hans Abrahams: Een betrouwbare partner kun je via je eigen contacten leren kennen, maar ook een bezoek ter plaatse is altijd nodig. UCOS vzw Universitair Centrum voor Ontwikkelingssamenwerking 7

8 Ben Nicolaï: Het contact ter plaatse is sowieso belangrijk. Verder kan het nuttig zijn om ook de banden tussen de instellingen in België en Nederland aan te halen om beter samen te werken en informatie uit te wisselen Voorbereiding studenten Voor het vertrek van de studenten wordt meestal een voorbereiding georganiseerd. Is deze altijd nuttig? Komt deze op het juiste moment? Welk traject voor stagestudenten heeft het ministerie voor ogen? Hoe moet contact opgenomen worden? Wat wordt op dit moment van de instellingen verwacht? Scholen in Suriname vragen vaak ook financiële middelen. Wat vindt het ministerie hiervan? De stagestudenten zitten op dit moment sterk geconcentreerd in Paramaribo. Kan dit beter gespreid worden? 5.5. Voorbereiding + interculturele houding studenten Hoe kunnen we best de stagestudenten selecteren? Worden hierbij quota gebruikt? Welke criteria hanteren we? Is motivatie doorslaggevend? Veel instellingen raden op dit moment aan hun studenten aan om niet alleen naar Suriname te gaan. Moet er meer aandacht gaan naar de veiligheid van de stagestudenten? Hoe vermijden we een te grote bureaucratie bij het plaatsen van stagestudenten? Algemeen - Duidelijk veel nood bij aanwezigen aan uitwisseling en overleg. Veel (concrete) vragen voor elkaar, veel twijfels over eigen aanpak en beleid. - Zoveel onderwijsinstellingen, zoveel verschillen in voorbereiding. o Bv. verplichten om per 2 te gaan of niet; criteria om op buitenlandse stage te mogen gaan; voorbereidingssessies die worden ingericht; hoe en wanneer een debriefing; Uitdagingen en opportuniteiten: 1. Ivm het grote aantal stagiaires die naar Suriname willen, en dat misschien nog zal stijgen in de toekomst. o Hoe moeten de onderwijsinstellingen daarmee omgaan? Moet er een quotum/maximum aantal stagiaires komen (per OI)? Of geen quotum, maar wel een selectie? o En als er een duidelijke/strengere/beperkte selectie moet gebeuren, met welke criteria dan? UCOS vzw Universitair Centrum voor Ontwikkelingssamenwerking 8

9 Nu worden er door sommige OI al criteria gebruikt: bv. behaald resultaat op vorige stage (wel slechts 12/20, lage drempel), motivatiebrief, verplicht te volgen traject, 2. Rudy Vanhalewyn, Stichting Projecthulp, brengt aan dat er veel meer aandacht moet gaan naar veiligheid bij de voorbereiding van studenten. Volgens hem zijn er veel incidenten en brandjes die moeten geblust worden. o Zeker niet iedereen is het hiermee eens, beklemtonen juist dat hun studenten nog nooit iets dergelijks hebben meegemaakt. o Groot verschil tussen bv. studenten die al een paar jaar op kot zitten in Brussel en studenten die nog bij hun ouders wonen in een kleinere woonplaats rond Kortrijk. Andere behoeften, andere voorbereiding is noodzakelijk. 3. Debriefing is even belangrijk als voorbereiding! o Praktisch vaak moeilijk om te organiseren, om studenten te motiveren. o Bv. datum eind juni vastleggen: voor docenten wel middenin de examenperiode, maar voor de meeste studenten wel haalbaar o Nood aan meer kennis over werkvormen, didactiek (geeft iemand zelf aan) Ik stel Train de trainer (UCOS) voor, persoon zegt dat ze die sessie al gevolgd heeft. Tip van iemand: Boek Retourtje inzicht UCOS vzw Universitair Centrum voor Ontwikkelingssamenwerking 9