Ongevallen met speeltoestellen

Transcriptie

1 Ongevallen met speeltoestellen J.A. Draisma Uitgegeven door Stichting Consument en Veiligheid Postbus AD Amsterdam Oktober 2010 Bij de samenstelling van deze publicatie is de grootst mogelijke zorgvuldigheid in acht genomen. Consument en Veiligheid aanvaardt echter geen verantwoordelijkheid voor eventuele, in deze uitgave voorkomende, onjuistheden of onvolkomenheden. Overname van tekst of gedeelten van tekst is toegestaan, mits met de juiste bronvermelding. Indien de tekst gebruikt wordt voor commerciële doelstellingen dient altijd vooraf schriftelijke toestemming verkregen te zijn.

2

3 1.2 Leeswijzer Inleiding 1.1 Aanleiding Ten behoeve van het programma 'Andere Tijden' is een analyse gedaan naar ongevallen met speeltoestellen. In hoofdstuk 2 wordt een beschrijving gegeven van de gebruikte registratiesystemen, de gehanteerde selectie en de analyse. In hoofdstuk 3 en 4 staan de resultaten van de analyse. Ten behoeve van de leesbaarheid zijn de tabellen opgenomen in de bijlage. Methode 2.1 Gebruikte registratiesystemen Voor de analyse is gebruik gemaakt van het Letsel Informatie Systeem en de Krantenknipselregistratie van Consument en Veiligheid, de Landelijke Medische Registratie van Prismant en de Doodsoorzakenstatistiek van het Centraal Bureau voor de Statistiek Letsel Informatie Systeem In het Letsel Informatie Systeem (LIS) van Consument en Veiligheid staan slachtoffers geregistreerd die na een ongeval, geweld of automutilatie zijn behandeld op een Spoedeisende Hulpafdeling (SEH) van een selectie van ziekenhuizen in Nederland. Deze ziekenhuizen vormen een representatieve steekproef van ziekenhuizen in Nederland met een continu bezette SEH-afdeling. Dit maakt een schatting van cijfers op nationaal niveau mogelijk Krantenknipselregistratie In de Krantenknipselregistratie van Consument en Veiligheid worden alle berichten over privé-, sporten arbeidsongevallen geregistreerd die in landelijke en regionale dagbladen zijn verschenen. De ongevallen waarover berichten in kranten verschijnen, zijn in het algemeen ernstige ongevallen. De Krantenknipselregistratie vormt daarom geen basis om kwantitatieve uitspraken te doen over ongevallen, maar geeft wel veel achtergrondinformatie over de ongevallen die geregistreerd worden Landelijke Medische Registratie Via de Landelijke Medische Registratie (LMR) worden alle ziekenhuisopnamen geregistreerd in nagenoeg alle ziekenhuizen in Nederland. Binnen de LMR worden de diagnose alsmede de uitwendige oorzaak van letsel gecodeerd volgens de ICD9 (International Classification of Diseases, 9th revision). De Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen en de Orde van Medisch Specialisten zijn houders van de Landelijke Medische Registratie (vanaf 2006). Ziekenhuizen en medisch specialisten verstrekken

4 gezamenlijk ziekenhuisgegevens en medische gegevens aan Prismant. Prismant verwerkt en verstrekt (onder voorwaarden) de gegevens aan derden Doodsoorzakenstatistiek De Doodsoorzakenstatistiek van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) bevat gegevens over alle overledenen die in Nederland woonachtig waren op het moment van overlijden. De Doodsoorzakenstatistiek is gebaseerd op de doodsoorzakenverklaring die door een arts wordt afgegeven. De primaire doodsoorzaak wordt gecodeerd met behulp van de codes van de ICD10 (International Classification of Diseases, 10th revision). boksbal (kermis), uitrusting voor bungy jumpen, doolhof, draaimolen, familieschommel, glijbaan, kabelbaan, klimhuisje, kettingbrug, klimpaal, klimrek, klimtoestel, klimwand (niet sport), kunstwerk, loopschijf, loopton, luchtkussen, schommel, skateboardbaan, trampoline (niet sport), wip, zandbak, zeephelling en niet nader gespecificeerde speeltoestellen. Ongevallen in en om huis zijn buiten beschouwing gelaten. In LMR kan alleen geselecteerd worden op val van een speeltuinuitrusting (ICD9: E884.0). Er is geselecteerd op speeltoestellen die niet op de locatie in en om huis staan. Ook in de Doodsoorzakenstatistiek kan alleen geselecteerd worden op val waarbij een speeltoestel betrokken is (ICD10: W09). 2.2 Selectie en analyse In LIS is geselecteerd op alle (privé- en sport-) ongevallen waarbij een speeltoestel betrokken is geweest. De groep speeltoestellen bestaat in de LIS-registratie uit de volgende toestellen: ballenbad, De analyse is uitgevoerd over de jaren 2002 tot en met De gepresenteerde gegevens betreffen jaarlijkse gemiddelde aantallen en percentages. Door afronding kan het voorkomen dat het totaal in de tabellen afwijkt van de som van de afzonderlijke aantallen. Resultaten 3.1 Omvang problematiek Jaarlijks vinden naar schatting ongevallen plaats met een speeltoestel, waarbij het slachtoffers op een SEH-afdeling wordt behandeld. Negen procent van de slachtoffers wordt na de SEH-behandeling opgenomen in het ziekenhuis (1.100). 1 De landelijke schatting is gebaseerd op in het Letsel Informatie Systeem geregistreerde cases Volgens de Landelijke Medische Registratie (LMR) zijn in de periode jaarlijks mensen in het ziekenhuis opgenomen na een val uit een speeltoestel. In LIS staan geen slachtoffers geregistreerd die zijn overleden na de SEH-behandeling. In de Doodsoorzakenstatistiek is het niet mogelijk te selecteren op alle ongevallen met speeltoestellen. Alleen dodelijke ongevallen na een val van een speeltoestel zijn bekend. In de periode zijn 2 volwassen vrouwen overleden na een val van een speeltoestel. Dit is minder dan één overledene per jaar. Uit de Krantenknipselregistratie zijn ook dodelijke ongevallen met een speeltoestel bekend. Vanaf 2002 zijn in Nederland in ieder geval twee

5 slachtoffers overleden na een ongeval waarbij een speeltoestel betrokken is geweest. Eenmaal ging het om een dodelijk ongeval met een glijbaan (verstikking door touw van loopblokken; bij het van de glijbaan glijden bleef een blok haken en het touw kwam om de nek terecht), en eenmaal met een skateboardbaan (vermoedelijk door stunten op een fiets). 3.2 Toestellen 3.4 Scenario's Twee derde van de slachtoffers die na een ongeval met een speeltoestel op een SEH-afdeling worden behandeld is gewond geraakt door een val uit of van een speeltoestel (65%, 7.900). Zes procent van de letsels is opgelopen door een sprong uit of van een speeltoestel. Zeven procent van de slachtoffers heeft letsel opgelopen na zich te hebben gestoten (tabel 3, bijlage). Bij meer dan een kwart van de ongevallen met speeltoestellen waarvoor het slachtoffer op een SEH-afdeling is behandeld is sprake van een ongeval met een klimrek (28%, 3.800). Daarna volgen ongevallen met een glijbaan (19%, 2.500) en een schommel (11%, 1.500) (tabel 1, bijlage). 3.3 Slachtoffers Ongeveer evenveel jongens als meisjes worden behandeld op een SEH-afdeling vanwege een ongeval met een speeltoestel. De helft van de slachtoffers is in de leeftijd van 5 tot en met 9 jaar, een kwart is jonger dan 5 jaar. Kinderen van 5-9 jaar lopen de meeste kans op een SEHbehandeling na een ongeval met een speeltoestel: per jaar lopen 600 van de kinderen van 5-9 jaar letsel op door een ongeval met een speeltoestel. Voor kinderen van 0-4 jaar en jaar is dit bijna de helft minder (300, respectievelijk 310 van kinderen in deze leeftijdsgroepen) (tabel 2, bijlage). 3.5 Locatie Ongevallen met een speeltoestel gebeuren voor zover bekend in vier op de tien gevallen op een speelgelegenheid (43%). Een tiende van de ongevallen gebeurt op het schoolplein (10%). In een kwart van de gevallen is de locatie van het ongeval niet bekend. In deze analyse zijn ongevallen met speeltoestellen in en om huis buiten beschouwing gelaten (tabel 4, bijlage). 3.6 Letsels Zes op de tien slachtoffers lopen letsel op aan schouder, arm of hand (figuur). Dit is vaak een polsfractuur (18%) maar ook een fractuur aan de onderarm komt relatief vaak voor. Bijna een kwart van de slachtoffers wordt behandeld aan letsel aan heup, been of voet. Dit is vaak oppervlakkig letsel, bijvoorbeeld een kneuzing (tabel 5, bijlage).

6 Figuur Jaarlijks percentage SEH-behandelingen na een ongeval met een speeltoestel, naar getroffen lichaamsdeel en opgelopen letsel Hoofd/hals/nek: 14% open wond hoofd: 6% oppervlakkig letsel/kneuzing hoofd: 4% Romp/wervelkolom: 3% Schouder/arm/hand: 60% polsfractuur: 18% oppervlakkig letsel/kneuzing: 13% fractuur onderarm: 10% fractuur elleboog: 6% Heup/been/voet: 22% oppervlakkig letsel/kneuzing heup/been/voet: 9% Bron: Letsel Informatie Systeem , Consument en Veiligheid Vergelijking van enkele speeltoestellen 4.1 Slachtoffers wip komen duidelijk vaker voor bij vrouwen/meisjes dan bij mannen/jongens. Bij de ongevallen met klimrekken (84%), glijbanen (83%), draaimolens (77%), wippen (76%) en schommels (72%) is bijna driekwart of meer van de slachtoffers jonger dan 10 jaar. Bij ongevallen met kabelbanen en luchtkussens is de helft van de slachtoffers jonger dan 10 jaar. Voor vrijwel alle nader bekeken toestellen (klimrekken, glijbanen, wippen, draaimolens, kabelbanen, schommels en luchtkussens) geldt dat er ongeveer evenveel mannen/jongens als vrouwen/meisjes slachtoffer zijn van een ongeval met een speeltoestel waarbij letsel wordt opgelopen waarvoor een behandeling op een SEHafdeling noodzakelijk is. Alleen ongevallen met een 4.2 Scenario's Voor alle genoemde toestellen geldt dat meer dan twee derde van de letsels is ontstaan door een val. Het aandeel valongevallen varieert van 70% (wip en draaimolen) tot 97% (klimrek). Men valt met name uit of van het toestel. Daarnaast lopen slachtoffers letsel op doordat ze geraakt worden

7 door een toestel (wip 20%, schommel 13%), of zich stoten aan een toestel (glijbaan 12%). Slachtoffers van ongevallen met luchtkussens raken relatief vaak gewond door lichamelijk contact (10%) 4.3 Locatie Voor zover de locatie van het ongeval bekend is, gebeuren ongevallen met een speeltoestel in het algemeen op een speelgelegenheid en op het schoolplein. Ongevallen met een klimrek gebeuren relatief vaak op het schoolplein. Ongevallen met een luchtkussen gebeuren relatief vaak in of bij een sportaccommodatie. In deze analyse zijn ongevallen met speeltoestellen in en om huis buiten beschouwing gelaten. 4.4 Letsels Ongeveer drie kwart van de ongevallen met klimrekken leidt tot letsels aan schouder, arm of hand (73%). Voor ongevallen met schommels (61%), kabelbanen (60%), glijbanen (55%) en wippen (51%) geldt dit ook voor de helft of meer van de slachtoffers. Het gaat vaak om pols- en onderarmfracturen en oppervlakkige letsels aan de onderste ledematen. Bij ongevallen met een klimrek loopt een kwart van de slachtoffers een polsfractuur op. Bij luchtkussens is het aandeel letsels aan heup, been of voet relatief hoog (39%) ten opzichte van speeltoestellen in het algemeen. Bij draaimolens (35%), wippen (25%) en schommels (20%) is het aandeel hoofdletsels (veelal open wonden) relatief hoog. Het aandeel ziekenhuisopnamen na de SEHbehandeling varieert van 13% bij ongevallen met kabelbanen en klimrekken tot 6% bij ongevallen met wippen.

8 Bijlage Tabel 1 Jaarlijks aantal SEH-behandelingen na een ongeval met een speeltoestel, naar type toestel Aantal Speeltoestel totaal Klimrek Glijbaan Schommel Luchtkussen Skateboardbaan 470 Wip 400 Zandbak 300 Ballenbad 230 Boksbal (kermis) 220 Trampoline 210 Klimhuisje 200 Klimtoestel 120 Draaimolen, speelplaats 120 Kabelbaan 90 Zeephelling 60 Familieschommel 30 Bron: Letsel Informatie Systeem , Consument en Veiligheid Toestellen met minder dan 30 SEH-behandelingen per jaar zijn niet in deze tabel opgenomen

9 Tabel 2 Jaarlijks aantal en percentage SEH-behandelingen na een ongeval met een speeltoestel, naar geslacht en leeftijd Aantal % Aantal per Man Vrouw jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar ,7 40 jaar en ouder ,0 Totaal Bron: Letsel Informatie Systeem , Consument en Veiligheid * Aantal per van de betreffende leeftijd-/geslacht groep

10 Tabel 3 Jaarlijks aantal en percentage SEH-behandelingen na een ongeval met een speeltoestel, naar ongevalscenario Aantal % Val Val van hoogte, val uit, van van klimrek van glijbaan van schommel van luchtkussen van wip van draaimolen 70 <1 van trampoline 60 <1 Val door sprong van luchtkussen van schommel van klimrek 100 <1 van trampoline 70 <1 van glijbaan 70 <1 Zwikken Uitglijden 100 <1 Struikelen 70 <`1 Val, overig tegen zandbak 110 <1 tegen glijbaan 90 <1 tegen luchtkussen 90 <1 Contact met object Stoten tegen stilstaand object tegen glijbaan tegen klimrek 60 <1 Geraakt door bewegend object door schommel door wip 80 <1 Beknelling Contact met object, overig 50 <1 Overig scenario Lichamelijk contact Acute fysieke belasting 90 <1 Letselmechanisme overig/onbekend 120 <1 Totaal Bron: Letsel Informatie Systeem , Consument en Veiligheid Scenario s kleiner dan 50 zijn niet in de tabel opgenomen

11 Tabel 4 Jaarlijks aantal en percentage SEH-behandelingen na een ongeval met een speeltoestel, naar locatie van het ongeval Aantal % Speelgelegenheden, attractie-, bungalowparken speelgelegenheid kampeerterrein kermis pretpark, attractiepark 110 <1 Scholen en dagverblijven schoolplein school of universiteit kinderdagverblijf 90 <1 Sportlocatie sporthal, gymnastieklokaal 100 <1 sportveld 60 <1 Natuurgebied 100 <1 Handel, dienstverlening 100 <1 winkel 90 <1 Overig Onbekend Totaal Bron: Letsel Informatie Systeem , Consument en Veiligheid Locaties kleiner dan 50 zijn niet in de tabel opgenomen

12 Tabel 5 Jaarlijks aantal en percentage SEH-behandelingen na een ongeval met een speeltoestel, naar getroffen lichaamsdeel en opgelopen letsel Aantal % Hoofd/hals/nek open wond hoofd oppervlakkig letsel/kneuzing hoofd hersenschudding schedel/hersenletsel, overig 110 <1 Romp/wervelkolom oppervlakkig letsel/kneuzing romp Schouder/arm/hand polsfractuur oppervlakkig letsel/kneuzing schouder/arm/hand/vinger fractuur onderarm fractuur elleboog fractuur bovenarm fractuur sleutelbeen/schouder fractuur hand/vinger luxatie elleboog 120 <1 open wond schouder/arm/hand/vinger 80 <1 Heup/been/voet oppervlakkig letsel/kneuzing heup/been/voet fractuur voet/teen fractuur onderbeen enkeldistorsie enkelfractuur fractuur bovenbeen 60 <1 Overig Totaal Bron: Letsel Informatie Systeem , Consument en Veiligheid Letsels kleiner dan 50 zijn niet in de tabel opgenomen

13 Sterk in het voorkomen van ernstige ongevallen Bezoekadres Rijswijkstraat GK Amsterdam Postadres Postbus AD Amsterdam Telefoon algemeen: Servicedesk: (ma t/m vr ) Faxnummer: info@veiligheid.nl