Crowdfunding voor musea en erfgoed. De status van crowdfunding voor musea en erfgoed in Nederland in 2014 & 2015

Transcriptie

1 De status van crowdfunding voor musea en erfgoed in Nederland in 2014 & 2015

2 Dit rapport is in februari 2015 opgesteld door Douw&Koren. Crowdfunding adviesbureau Douw&Koren geldt in Nederland als gids en eerste aanspreekpunt op het gebied van crowdfunding. Douw&Koren voert sinds 2009 een intensieve praktijk in het doen van onderzoek voor publieke en private partijen, het geven van strategisch advies op het gebied van crowdfunding aan overheden, financiële en culturele instellingen en het maken en begeleiden van crowdfunding projecten. 2

3 1. Introductie Dit rapport is opgesteld in opdracht van Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Nederland en geeft inzicht in de status van crowdfunding voor musea in 2015 en de status van crowdfunding voor erfgoed in 2014 en Sinds 2011 brengt Douw&Koren de status en ontwikkelingen van crowdfunding in Nederland in kaart. Onderzoeksmethode Gedurende de afgestemde onderzoeksperiode is nauwkeuring online gemonitord welke musea en erfgoed participeerden in een crowdfunding traject, via eigen websites en via crowdfunding platforms. Na de monitoring zijn de samengebrachte data nogmaals gecontroleerd bij platforms en partijen verantwoordelijk voor de crowdfunding projecten. Analyse en verificatie van data zorgt er voor dat we in staat zijn een accuraat en volledig overzicht te geven. Elk museum en erfgoed opgenomen in het onderzoek was (een van de) initiatiefnemer(s) van het desbetreffende crowdfunding project. Daarbij is elk museum opgenomen in het Museumregister Nederland. Erfgoed projecten staan geregistreerd in het monumentenregister, zijn opgenomen in de kunstcollectie van het rijk of betreffen geregistreerde (archeologische) landschappen in het Nationaal Georegister. Crowdfunding projecten op initiatief van individuen, kunstenaars en dergelijke zijn niet opgenomen in dit onderzoek. Het betreft ten allen tijde Nederlandse musea en erfgoed. 3

4 2. Crowdfunding Crowdfunding is een financieringsvorm waarbij de financiering voor een project of onderneming opgehaald wordt bij een grote groep donateurs of investeerders. Projecteigenaren en ondernemers presenteren hun financieringsvraag online en vragen potentiële funders om hun project of onderneming te financieren. In ruil daarvoor ontvangen funders een financiële tegenprestatie of een beloning in natura. In 2015 werd in Nederland 128 miljoen euro via crowdfunding gefinancierd. Dit is een verdubbeling ten opzicht van het jaar daarvoor. Circa 9,7 miljoen hiervan was bestemd voor de creatieve en culturele sector. De mogelijkheden van online communicatie en online financiële transacties maakten het ontstaan van crowdfunding mogelijk. Daarnaast zorgt de sterke behoefte aan alternatieve bronnen van financiering ervoor dat crowdfunding sinds 2010 in Nederland een exponentiële groei doormaakt voor zowel de gehele markt als de culturele sector. Maar geldt dit ook voor musea en erfgoed? Dit rapport geeft inzicht of deze partijen ook gebruik maken van deze groeiende vorm van financiering. De voordelen van crowdfunding voor de culturele sector Het gebruik van crowdfunding in de creatieve en culturele sector is de afgelopen jaren enorm gegroeid. Veel culturele instellingen, met name musea en erfgoed, zoeken nog naar het antwoord op de vraag hoe zij crowdfunding kunnen inzetten. Crowdfunding kan voor musea, erfgoed en andere culturele instellingen bijdrage aan het betrekken van nieuwe doelgroepen, het vergroten van de zichtbaarheid en het overtuigen van andere financiers. 4

5 3. De status van crowdfunding voor musea en erfgoed in 2014 en 2015 In 2015 werd een totaal bedrag van 128 miljoen euro aan crowdfunding opgehaald in Nederland. Dit is een verdubbeling ten opzichte van het jaar daarvoor. Ongeveer 9,7 miljoen euro van dit totaal was bestemd voor de creatieve en culturele sector in Nederland, een flinke groei ten opzichte van de 5,4 miljoen euro in Van deze 9,7 miljoen euro was euro bestemd voor erfgoed en euro bestemd voor musea. Crowdfunding voor musea en erfgoed in 2014 Musea Crowdfunding voor musea en erfgoed in 2015 Musea Erfgoed Erfgoed Overige creatieve en culturele sector Overige creatieve en culturele sector In 2014 haalden musea euro op en erfgoed euro op middels crowdfunding. In totaal werd in euro opgehaald in de creatieve en culturele sector. Musea haalden dit jaar 9% op van het totaal bedrag in de creatieve en culturele sector. Voor erfgoed is dit 5% van de sector. In 2015 haalden musea euro op en erfgoed euro op middels crowdfunding. In totaal werd in euro opgehaald in de creatieve en culturele sector. Musea haalden dit jaar 0,6% op van het totaal bedrag in de creatieve en culturele sector. Voor erfgoed is dit 3,8% van de sector. 5

6 4. Crowdfunding voor en door musea In 2015 werd euro opgehaald middels crowdfunding voor musea in Nederland, echter van deze euro is slechts euro opgehaald door geregistreerde musea. Het overige deel werd opgehaald door niet-geregistreerde partijen, die overigens wel zijn aangesloten bij Stichting Museumjaarkaart. Prinsenhof Delft en Marres, de niet geregistreerde partijen, haalden samen euro op. The relativity of matter Levi van Veluw in samenwerking met Marres Levi van Veluw maakte een spectaculair kunstwerk voor Marres, waarbij hij letterlijk een huis in een huis bouwde, een kunstwerk waar mensen helemaal in op gaan. Voor Marres was dit een unieke kans om een hoogwaardig kunstwerk in te zetten als interactieve bezienswaardigheid voor een breed publiek. Voor de realisatie van dit project was euro nodig. Het kunstwerk liet slechts een gelimiteerd aantal bezoekers toe, maar investeerders kregen door te investeren voorrang op toegang.141 investeerders zorgden samen voor een totaal bedrag van euro. De crowdfunding campagne was voor de kunstenaar vooral een manier om bezoekers te betrekken in zijn werk en voor Marres een manier om bezoekers aan zich te binden. De gemiddelde omvang van een crowdfunding campagne Gemiddeld haalt in 2015 een crowdfunding campagne voor een museum euro op. Dit is een flinke daling ten opzicht van Waar in 2014 de omvang werd bepaald door forse crowdfunding campagnes van Naturalis en Museum Gouda, zijn de campagnes in 2015 van een beperktere omvang. Met name de campagnes geïnitieerd vanuit geregistreerde musea zijn kleiner. Deze campagnes halen gemiddeld euro met een gemiddelde van 60 funders. Campagnes aangesloten bij Stichting Museumjaarkaart zijn veelal groter van omvang, namelijk euro, en hebben gemiddeld 200 funders. Platform of eigen website Een groot deel van de musea startte een campagne via het crowdfunding platform Voordekunst. Enkel Stadsmuseum Doetinchem organiseerde een crowdfunding campagne via haar eigen website. Met deze campagne richtte het museum zich op lokale omwonenden. Doetinchemse Dames Stadsmuseum Doetinchem Maaike Kool, directeur Stadsmusum Doetinchem: In 2015 organiseerden we in het museum de tentoonstelling Doetinchemse Dames. Al snel merkten we vanuit het museum dat er een buzz ontstond in Doetinchem: welke dame zat wel in de tentoonstelling en welke niet? Deze belangstelling is aangegrepen om een crowdfunding campagne op te zetten. Voor zowel het museum als voor de stad Doetinchem was dit vrij onbekend. Resultaat: 20 donateurs die gezamenlijk bijna euro opbrachten. Voor een klein museum als het Stadsmuseum is dit een heel mooi bedrag en het enthousiasme was overweldigend. Omdat het zo'n typische Doetinchemse tentoonstelling betrof kwamen de funders ook (bijna) allemaal uit Doetinchem en leverde het veel lokale pr op. Niet succesvolle campagnes In 2015 zijn 8 crowdfunding campagnes gestart. Van deze campagnes zijn 6 campagnes geslaagd. De campagnes die niet slaagden, hebben samen wel een bedrag van euro opgehaald, echter is het uiteindelijke doelbedrag voor beiden niet geïncasseerd. Zo haalde Archeon euro op voor de reconstructie van een schip, maar was het door musea gestelde doelbedrag euro. 6

7 Vriendenacties In 2015 is aanzienlijk minder opgehaald via crowdfunding door musea dan de jaren daarvoor. Crowdfunding is wel bekend bij musea maar wordt vaak niet compleet benut. Zo startten een aantal niet opgenomen musea in dit rapport een fondsenwerving campagne in de vorm van een vriendenactie om de aankoop of restauratie van een kunstwerk te financieren. Voorbeeld hiervan is Museum Boijmans van Beuningen, om de aankoop van een kunstwerk te realiseren riep het museum bezoekers op te doneren. Het grote verschil met crowdfunding is dat deze vriendenacties geen afgebakende periode en minimaal op te halen doelbedrag kennen. 7

8 5. Crowdfunding voor en door erfgoed in 2014 en 2015 In 2014 werd euro opgehaald middels crowdfunding voor erfgoed in Nederland. In dit jaar werd 5,4 miljoen euro opgehaald voor crowdfunding in de creatieve en culturele sector. Erfgoed bepaalde 5% van het totaal opgehaalde bedrag in deze sector. Samen met musea, komt dit neer in 2014 op 14% van de creatieve en culturele sector. In 2015 werd euro opgehaald middels crowdfunding voor erfgoed Nederland. Dit is 4% van het totaal bedrag in de creatieve en culturele sector in Crowdfunding voor erfgoed in 2014 Crowdfunding voor erfgoed in 2015 Erfgoed Overige creatieve en culturele sector Erfgoed Overige creatieve en culturele sector In 2014 is euro opgehaald via crowdfunding voor erfgoed. Dit is 5% van het totaal opgehaalde bedrag in de creatieve en culturele sector. In 2015 is euro opgehaald via crowdfunding voor erfgoed. Dit is 4% van het totaal opgehaalde bedrag in de creatieve en culturele sector. Crowdfunding voor monumenten Binnen de erfgoed sector kan onderscheid gemaakt worden tussen vier categorieën; landschappen, monumenten, roerend erfgoed en archeologie. In zowel 2014 als 2015 haalden monumenten het meeste op via crowdfunding. In 2015 werd middels het platform doorgeven.nl veel opgehaald voor religieuze monumenten. Doorgeven.nl is een initiatief van ABN Amro Mees Pierson en richt zich op crowdfunding voor religieus erfgoed. Crowdfunding voor archeologische doeleinden heeft slechts een klein aandeel in het totaal en behaalden in 2015 helemaal geen succesvolle financiering. Crowdfunding voor erfgoed in 2014 Crowdfunding voor erfgoed in 2015 Monumenten Archeologie Monumenten Archeologie Roerend erfgoed Landschap Roerend erfgoed Landschap 8

9 Gemiddelde omvang en aantal funders In 2014 haalde een erfgoed project gemiddeld euro op middels crowdfunding met gemiddeld 180 investeerders per project. In 2015 steeg het gemiddelde naar euro, echter het aantal investeerders daalde naar 90 funders per project. De Koloniewoning van de toekomst had in 2015 een groot aandeel in het totaal, een groot project dat gefinancierd werd door relatief weinig funders die voor hun inleg een zeer aantrekkelijk rentepercentage terug kregen. Draag de Dom Domkerk Utrecht Met crowdfunding campagne Draag de Dom startte de Domkerk in Utrecht in 2014 een campagne voor de restauratie van de luchtbogen op de kerk. Investeerders kregen in ruil voor hun investering een rondleiding of een concert in de kerk. Bekende Utrechters verbonden zich massaal als ambassadeurs aan de kerk en overtuigden lokale bewoners om hun steentje bij te dragen. De inwoners van de stad investeerden massaal; ruim 300 investeerders brachten samen euro. Het streefbedrag werd niet alleen gehaald, maar deze campagne liet ook zien dat velen Utrechters de kerk een warm hart toe dragen en trots zijn op hun stad. Langdurige projecten Opvallend in de erfgoedsector is dat veel projecteigenaren starten met langdurige crowdfunding campagnes voor erfgoed. In 2015 zijn 9 projecten gestart, die momenteel nog actief zijn en waar geen concrete einddatum aan is gebonden. Samen haalden deze campagnes tot op heden euro op, echter is het zeer onwaarschijnlijk dat deze projecten succesvol hun doelbedrag halen. Gemiddeld loopt een crowdfunding campagne 1 tot 2 maanden, waar projectleiders in deze periode actief campagne voeren om het doelbedrag op te halen. Wanneer een campagne geen concrete einddatum heeft is het moeilijker om het doelbedrag op te halen. stad Doetinchem was dit vrij onbekend. Resultaat: 20 donateurs die gezamenlijk bijna euro 9

10 6. Kansen voor musea en erfgoed Opvallend is dat in 2015 aanzienlijk minder is opgehaald via crowdfunding voor musea en erfgoed dan de jaren daarvoor. Daarnaast is het aandeel van musea en erfgoed in het totaalbedrag wat is opgehaald met crowdfunding in de creatieve en culturele sector afgenomen. Voor musea is dit van 9% in 2014 naar slechts 0,6% in 2015 gegaan en voor erfgoed is dit afgenomen van 5% naar 4%. Met andere woorden: terwijl crowdfunding in de creatieve en culturele sector ieder jaar toeneemt, lijken musea en erfgoed niet mee te gaan in deze groei. Dit is opmerkelijk, omdat met de bezuinigingen in gedachten, de behoefte aan financiering, interactie met de doelgroep en het vergroten van draagvlak genoeg redenen vormen voor musea en erfgoed om de kansen van crowdfunding te benutten. Hoe kunnen musea en erfgoed deze kansen in crowdfunding beter benutten? Crowdfunding om betrokkenheid en zichtbaarheid te creëren Musea en erfgoed kunnen middels crowdfunding slim gebruik maken van het vergroten van de zichtbaarheid rondom nieuwe tentoonstellingen, landschappen, archeologische vondsten of hun eigen naam. Crowdfunding wordt nog veel gezien als een manier van financiering; de meerwaarde van crowdfunding voor musea en erfgoed lijkt nog onderschat. Middels crowdfunding kunnen musea en erfgoed instanties ambassadeurs aan zich binden die meebouwen aan het succes van een campagne. De crowdfunding campagne Draag de Dom is hier een uitstekend voorbeeld van, waar bekende Utrechters zich als ambassadeur aan de kerk verbonden die de crowd enthousiasmeerde om te doneren. De zichtbaarheid en marketingwaarde van de campagne werd hiermee flink verhoogd. Naast het ophalen van financiering kan crowdfunding ook helpen bij het bereiken van nieuwe doelgroepen, het overtuigen van andere financiers en het verbeteren van het imago van een museum of erfgoed organisatie. Crowdfunding als onderdeel van fondsenwervingsstrategie Musea en erfgoed kunnen slimmer gebruik maken van crowdfunding door crowdfunding als onderdeel van een fondsenwervingsstrategie te zien. Musea en erfgoed zien crowdfunding nu nog als een incidenteel project, maar door dit op te nemen in de marketingstrategie en meerdere malen toe te passen, kan de betrokkenheid en zichtbaarheid toenemen. Zo haalde Slot Zuylen dit jaar wederom succesvol financiering op voor de restauratie van een Chinese Poppen. Deze tweede campagne voor het museum haalde wederom de nodige media aandacht. Door het creëren van draagvlak zal het makkelijker zijn om grotere bedragen op te halen, maar ook om externe financiers te overtuigen. Crowdfunding in samenwerking met een kunstenaar of particulier Een aantal individuen startten in 2015 vanuit eigen initiatief een crowdfunding campagne voor een museum of voor een erfgoed organisatie. Deze projecten werden niet geïnitieerd vanuit een museum of een erfgoed organisatie zelf, maar haalden wel succesvol financiering op. Uiteindelijk bleek dat weldegelijk draagvlak was voor deze succesvolle projecten; de crowd doneerde massaal. Voor musea en erfgoed is dit een interessante kans om zich te profileren en hun naam te koppelen aan een campagne, hierdoor een nog groter publiek te trekken, media aandacht te verkrijgen en een nieuwe doelgroep te bereiken. 10

11 7. Uitdagingen voor musea en erfgoed Terwijl de behoefte aan alternatieve financieringsmogelijkheden stijgt, zien we een afname in crowdfunding voor musea en erfgoed. Binnen musea en erfgoed zijn diverse mogelijkheden gesignaleerd om crowdfunding succesvol in te zetten. Maar de sector kent ook nog enkele uitdagingen: Meer uit huidige fondsenwerving halen Opvallend is dat musea en erfgoed vaak terug vallen op de ouderwetse manier van het verkrijgen van donaties middels vriendenacties, waar vervolgens een crowdfunding stempel op wordt geplakt. Deze vrienden acties behalen niet altijd voldoende resultaat om dat er geen concreet doel is gesteld. Investeren of doneren via crowdfunding is een veel actievere handeling dan ouderwets doneren; donateurs denken bewust na over hun donaties en zijn meer betrokken bij de organisatie. Uitdaging voor musea en erfgoed is om de meerwaarde van crowdfunding te zien en vriendenacties als crowdfunding mogelijkheden uit te bouwen. Actief in zetten van ambassadeurs Traditionele donatie vormen tonen aan dat de omgeving bereid is om musea of erfgoed te steunen. Uitdaging is om deze support zo in te zetten, dat klanten en vrienden als ambassadeurs worden ingezet bij een crowdfunding campagne om een nog groter netwerk aan te boren. Wanneer klanten en vrienden actief betrokken worden bij een crowdfunding campagne en optreden als ambassadeur, kunnen musea en erfgoed zich nog beter naar buiten profileren, waardoor zelfs aanvullende fondsenwervers kunnen worden overtuigd. 11

12 12