Cursusboek. Leer uw eigen stamboom maken

Transcriptie

1 Cursusboek Leer uw eigen stamboom maken

2 Leer uw eigen stamboom maken

3 Beste cursist, Stamboomonderzoek doen is een geweldige reis door uw eigen verleden. Leer uw voorouders kennen, ontdek hun verhalen en lees wat er van ze terecht is gekomen. Ik ben Kim Koops, uw trainer voor de cursus Leer uw eigen stamboom maken. Ik ben zelfstandig historicus en doe onderzoek naar familiegeschiedenis en bedrijfsgeschiedenis. Ik onderzoek voor mensen hun stamboom en schrijf familieboeken waarin de geschiedenis van de familie uitgebreid in beeld wordt gebracht. Hiernaast werk ik ook aan een interview-reeks over de 20ste eeuw. In de 20ste eeuw is er veel gebeurd en veel veranderd. Met ons project Toen ik 21 was willen wij het verhaal van de vooroorlogse generatie opschrijven. Ik doe dit met mijn eigen bedrijf: over ons onderzoek. Mijn ervaringen met het geven van lezingen en cursussen heb ik gebruikt om deze cursus voor u samen te stellen. Het is mijn bedoeling u stap voor stap door het proces te begeleiden, zodat ook beginnende stamboomonderzoekers aan het einde van de cursus met hun eigen stamboom aan de slag kunnen. Breng u familie tot leven en krijg meer inzicht in uw eigen verleden. Veel succes en bovenal veel plezier! Kim Koops Trainer

4 LES 1 Wat is stamboomonderzoek? 1.1 Een reis door de tijd Stamboomonderzoek is als een reis door te tijd maken op zoek naar informatie over personen die aan elkaar verwant zijn. Een stamboom is de presentatie van deze familiegegevens in de vorm van een boom of symbolen. Een stamboom begint in de meeste gevallen bij uzelf. Daarna volgen uw ouders, grootouders, overgrootouders et cetera. De boom neemt per generatie exponentieel toe. U kunt dan al snel het idee hebben ondergesneeuwd te worden door de hoeveelheid informatie. Veel stamboomonderzoekers kiezen er daarom ook voor om slechts één kant van de familie uit zoeken. In veel gevallen volgt stamboomonderzoek de mannelijke lijn. Niet omdat dit makkelijk of beter is, maar omdat de meeste mensen de achternaam van hun vader dragen en zo het meeste met deze kant van de familie identificeren. Wilt u van die lijn echt alleen weten waar de familie, of de achternaam, oorspronkelijk vandaan komt? Dan kunt u er voor kiezen om alleen de namen van de vader, grootvader of overgrootvader op te zoeken. De directe lijn van jongste naar oudste voorouder heet een stamreeks. Een uitgebreide uitleg van de verschillende type stambomen volgt in les De basis Stamboomonderzoek gaat over méér dan alleen het zoeken en noteren van namen. Van voorouders is veel informatie bewaard gebleven. Voor een stamboomonderzoekers zijn, behalve de namen van de voorouders, ook gegevens over de geboorte, huwelijk en het overlijden van belang. Deze gegevens vormen de basis van het onderzoek. U kunt dan het web van familierelaties in beeld brengen. Deze basisgegevens kunnen vervolgens aangevuld worden met informatie over de leefomgeving, hoe zij opgroeiden, waar zij werkten, enzovoort. Zo vormt u een beeld van het leven van uw voorouders. 4

5 1.3 Genealogie Een verzameling van zoveel gegevens gaat zoveel verder dan een eenvoudige stamboom. Een beter woord is dan ook wellicht genealogie. Dit Franse woord heeft een Griekse oorsprong. Genea staat voor geboorte, geslacht, oorsprong en logia wordt vertaald als leer. Genealogie is dus de leer van de geslachtsoorsprong of de oorsprong van het geslacht. Met geslacht wordt hier een familie bedoeld, dus het geslacht Janssen of het geslacht Cohen. Met genealogie wordt er een beschrijving gegeven van de ontwikkeling en verwantschap van familie. Iemand die genealogie beoefend, heet een genealoog. 1.4 Archieven Stamboomonderzoek kunt u tegenwoordig zowel in lokale archieven als op het internet doen. Veel van de documenten uit het archief zijn gedigitaliseerd en zijn dus ook online in te zien en te verkrijgen. In een groot aantal gevallen is dit gratis, hoewel archieven ook experimenteren met betaalde abonnementen. Het is nog afwachten hoe dit de toegankelijkheid van online archiefmateriaal gaat beïnvloeden. 5

6 Hoe verder u met het onderzoek komt en hoe specifieker u gaat zoeken, hoe groter de kans is dat u een archief fysiek moet bezoeken. De belangrijkste reden hiervoor is dat nog niet al het archiefmateriaal gedigitaliseerd is. U kunt deze documenten fysiek of op microfiches in een archief bekijken. 1.5 Online In deze cursus zullen we veel gebruik maken van wiewaswie.nl en archieven.nl. Op deze websites is uit bijna alle Nederlandse archieven informatie terug te vinden. TIP U kunt bij wiewaswie.nl bijvoorbeeld op naam zoeken en dan de resultaten verfijnen op jaartalen, regio, documenttype en rol. Bij de optie uitgebreid zoeken kunt u het beroep van een voorouder toevoegen, maar ook de naam De medewerkers van archieven van een ander persoon. Zo kunt u sneller hebben veel kennis van de lokale naar een huwelijksakte zoeken als u niet geschiedenis en families. Zij kunnen alleen de naam van de bruidegom weet, u helpen om meer te leren over de maar ook die van de bruid. Hoe meer er specifieke levensomstandigheden wordt verzameld, hoe eenvoudiger er van uw voorouders in dat gebied. meer voorouders gevonden worden. Bij archieven.nl begint u met het invullen van de achternaam.vervolgens kan er op twee manieren het zoekresultaat verfijnt worden. U kunt op de achternaam klikken en in het formulier dat dan verschijnt meer gegevens invullen, zoals voornaam en plaats. Aan de rechterkant kunt u het archief selecteren, het soort akte en rol. 1.6 Soorten archieven Landelijke en regionale archieven Wanneer u al weet waar uw familie vandaan komt, kunt u direct gaan zoeken bij rijks-, gemeentelijke- en stadsarchieven. Een rijksarchief wordt ook wel een provinciaal archief of Regionaal Historisch Centrum (RHC) genoemd. Ze beheren de archieven van de provincie. 6

7 Er bestaan ook regionale archieven die de archieven van een stad of wat grotere Bij beide sites wordt ook bij elk plaats beheren. Hierin zijn ook historische zoekresultaat aangegeven in gegevens uit de omgeving ervan te vindenment is in te zien. Dan weet u welk archief het originele docu- direct in welk archief of welke Een gemeentelijk- of lokaal archief houdt zich echt bezig met de archieven uit een bepaald gemeente of dorp. Zo heeft s-hertogenbosch een RHC waarin onder andere de burgerlijke stand en het notariële archief uit de wijdere omgeving is in te zien. Op steenworp afstand is er het Stadsarchief s-hertogenbosch, waar je de verschillende lokale kranten kunt inzien. TIP Regionale archieven online Groningen: groningerarchieven.nl en Allegroningers.nl Friesland: tresoar.nl en allefriezen.nl Drenthe: Drentsarchief.nl Overijssel: historischcentrumoverijssel.nl Flevoland: nieuwlanderfgoed.nl Gelderland: Geldersarchief.nl Utrecht: hetutrechtsarchief.nl Noord-Holland: noord-hollandsarchief.nl Zuid-Holland: nationaalarchief.nl Zeeland: zeeuwarchief.nl Noord-Brabant: bhic.nl Limburg: rhcl.nl Het is van de voren soms wat lastig om te weten waar welke informatie in te zien is. Bekijk wanneer u een archief wilt bezoeken op de website of de gegevens die u zoekt wel in dat archief beschikbaar zijn. Mocht u geen definitief antwoord kunnen vinden dan kunt u een archief ook altijd bellen. De medewerkers helpen u graag verder. TIP Papieren archieven Landelijke of regionale archieven zijn niet de enige plaatsen waar u informatie over uw familie kunt vinden. Een mens laat in zijn leven meer papierwerk achter dan enkel de burgerlijke stand. Denk bijvoorbeeld aan kranten. Hierin staan geboorte, huwelijks- en overlijdensberichten. Maar denk ook 7

8 advertenties van kleine middenstanders, sportuitslagen en artikelen over lokale feestelijkheden. Allemaal berichtjes die van toepassing kunnen zijn op het leven van uw voorouders en dus een potentiele bron vormen om meer over hun leven te weten te komen. Kijk op delpher.nl of er ook iets van uw voorouders in de krant heeft gestaan. Mocht dit geen oplossing bieden, dan is het nog mogelijk om naar het graf van voorouders opzoek te gaan. In grotere gemeenten worden begraafplaatsen helaas geruimd, het internet biedt dan een uitkomst. Op graftombe. nl kunt u naar vele foto s van oude en nieuwe graven zoeken. Heeft u van uw voorouders alle persoonlijke informatie teruggevonden, maar kunt u zich nog niet echt een voorstellen hoe hun leven eruit zag? Want ja, wat deed een dagloner in 1850 eigenlijk allemaal? U kunt deze en andere vragen beantwoorden met wat algemener historisch onderzoek. Kijk voor een eerste snelle indruk eens op wikipedia.nl. En neem eens een 8

9 kijkje op geschiedenis.nl, geschiedenis24.nl en geheugenvannederland.nl of zij informatie hebben over de onderwerpen die van toepassing zijn op het leven van uw familie. 1.7 Hoe ver terug te komen Bij stamboomonderzoek is soms het doel over zo ver mogelijk terug te komen. Maar, wat houdt dat in? Om betrouwbare informatie over voorouders terug te vinden is het niet alleen van belang dat de informatie bewaard is gebleven, maar ook dat de informatie die u vindt betrouwbaar is. Om betrouwbare informatie over familiebanden te vinden, zijn de meeste mensen aangewezen op de notities van Het is van de voren soms wat dopen, geboortes, huwelijken en overlijden. Vanaf 1811 gebeurt dit door de formatie in te zien is. Bekijk wan- lastig om te weten waar welke in- overheid in de burgerlijke stand. Hierin neer u een archief wilt bezoeken werd geen onderscheid meer gemaakt in op de website of de gegevens die sociale klasse of religie. Iedere staatsburger werd in principe in zijn of haar woonbaar zijn. Mocht u geen defini- u zoekt wel in dat archief beschikplaats ingeschreven. In de tijd hiervoor tief antwoord kunnen vinden waren het de kerk en andere religieuze dan kunt u een archief ook altijd instellingen die deze gebeurtenissen op bellen. De medewerkers helpen u schrift stelde. Dit gebeurde al zo vroeg graag verder. als de 16e eeuw. Dat niet iedereen hierin slaagt zijn voorouders terug te vinden, komt omdat deze registers niet altijd even consequent werden bijgehouden. Een tweede factor die het terugvinden van voorouders in deze registers lastig maakt, is dat een deel ervan door de eeuwen heen verloren is gegaan. Tenslotte bestonden er eeuwenlang geen echte spelregels en werden namen op vele verschillende manier geschreven. Iemand kan in een document Jan heten en in een ander Johannes. Heeft uw voorouder een buitenlandse naam? Dan kan het aantal variaties nog veel groter zijn. De variaties waarmee iemand terug te vinden is, zijn ook niet altijd logisch. Iemand met een naam als Cornelia van Helvoort, is in de archieven terug te vinden met de voornamen: Cornelia, Engelina en TIP 9

10 Engelien. En met de achternamen van Helvooirt, van Helvoirt of van Helvoort. Maar vindt u een Engelien van Helvooirt die geboren is in 1840, dan is zij niet dezelfde als de Engelien van Helvoirt die in 1850 trouwt. TIP Voor de meeste families geldt dat hun geschiedenis niet verder terug te vinden is dan de 18e of 17e eeuw. Dit maakt uw onderzoek niet minder waardevol. Het kan al een hele zoektocht om überhaupt zo ver terug te komen. Daarbij is het verhaal van het leven van voorouders vaak veel interessanter dan enkel een kale reeks namen zonder historische context. Laat u zich echter niet weerhouden of ontmoedigen. Van te voren is niet te zeggen hoe ver u de verschillende takken van uw stamboom kunt terugvinden. Elke generatie die u extra terugvind, kan een hele mooie ontdekking zijn. Houdt altijd in de gaten dat de informatie die u van iemand vindt, enigszins overeenkomt. Is iemand in 1830 een eerste kennismaking gehad met Met deze eerste les heeft u: getrouwd met een Engelina van stamboomonderzoek; Helvoirt en staat op zijn overlijdensdatum van een jaar later zijn vrouw geleerd waar u stamboomonderzoek geleerd wat stamboomonderzoek is; als Engelien van Helvoort? Dan kunt kunt doen. u er vanuit gaan dat het om dezelfde vrouw gaat. Maar vindt u een Engelien van Helvooirt die geboren is in 1840, dan is zij niet dezelfde als de Engelien van Helvoirt die in 1850 trouwt. 10