Gezondheid. Brandwonden: Een bewogen verhaal. Multidisciplinaire aanpak. Meer dan alleen maar een patiënt. Actiedomeinen van de psycholoog

Transcriptie

1 Gezondheid Brandwonden: Een bewogen verhaal. Dora Van Haver Door de wereldgezondheidsorganisatie (WHO, 1946) gedefinieerd als een toestand van compleet fysiek, mentaal en sociaal welbevinden en niet enkel de afwezigheid van ziekte of een handicap. Psychologe brandwondencentrum UZ Gent 11 juni Meer dan alleen maar een patiënt Alles wat een mens zegt of doet, krijgt betekenis door de context of sociale omgeving waarin hij zich bevindt. Medische context Levensgeschiedenis Relatienetwerk Culturele gewoonten De tijdsgeest Een brandwondenongeval treft het hele gezin! Multidisciplinaire aanpak Spoed Plastische chirurgen Verpleegkundigen IZ-artsen Pediaters Kinesisten Ergotherapeuten Zorgcoördinator Bandagist Sociale dienst Psychologen Andere ziekenhuisdisciplines Huisarts 3 4 Patiëntenpopulatie Actiedomeinen van de psycholoog Kinderen en adolescenten Volwassenen Ouderen Psychiatrische patiënten Allochtonen Kansarmen Psychologische begeleiding van brandwondenpatiënten Psychologische begeleiding van familie en naasten Psycho-educatie Psychotherapie Wetenschappelijk onderzoek Ondersteuning van het brandwondenteam 5 6 1

2 (medische) Toestand van de patiënt Beademd en niet-aanspreekbaar Beademd en aanspreekbaar Twilight zone Wakker en aanspreekbaar Verschillend vertrekpunt patiënt familie: fase van verwerking 7 8 PTSS EN TRAUMA Posttraumatische-stressstoornis Even theoretisch van DSM-IV naar DSM-5 PTSS valt niet meer onder de groep angststoornissen. Een geheel nieuwe groep werd gecreëerd: Trauma en stressorgerelateerde stoornissen o.a.: - Posttraumatische-stressstoornis (met subtypes) - Acute stressstoornis A. Blootstelling aan een feitelijke of dreigende dood, ernstige verwonding of seksueel geweld op een (of meer) van de volgende manieren: Zelf ondergaan van de traumatische gebeurtenis(sen) Persoonlijk getuige geweest van de traumatische gebeurtenis(sen) terwijl deze anderen overkwam(en) PTSS wordt minder gezien als een zuivere angststoornis B. De aanwezigheid van een (of meer) van de volgende intrusieve symptomen (herbeleving) die samenhangen met de posttraumatische gebeurtenis(sen) en die zijn begonnen nadat de traumatische gebeurtenis(sen) heeft plaatsgevonden: Recidiverende, intrusieve pijnlijke herinneringen Recidiverende onaangename dromen Dissociatieve reacties (zoals flashbacks) C. Persisterende vermijding van prikkels die geassocieerd worden met de traumatische gebeurtenis(sen), die begon nadat de gebeurtenis(sen) heeft plaatsgevonden. D. Negatieve veranderingen in cognities en stemming, gerelateerd aan de traumatische gebeurtenis(sen), die zijn begonnen of verergerd nadat de gebeurtenis(sen) heeft plaatsgevonden. E. Duidelijke veranderingen in arousal en reactiviteit, gerelateerd aan de traumatische gebeurtenis(sen), die zijn begonnen of verslechterd nadat de traumatische gebeurtenis(sen) heeft plaatsgevonden

3 F. De duur van de stoornis (B,C,D en E) is langer dan 1 maand. G. De stoornis veroorzaakt een klinisch significante lijdensdruk of beperkingen in het sociale of beroepsmatige functioneren of functioneren op andere belangrijke terreinen. H. De stoornis kan niet worden toegeschreven aan de fysiologische effecten van een middel of aan een somatische aandoening Type I trauma: Eenmalige, acute,onverwachte, schokkende gebeurtenissen vb.: brandwondenongeval, aardbeving, verkeersongeval,... Type II trauma: Herhaaldelijke of aanhoudende traumatisering vb.: verwaarlozing, misbruik, oorlogsgeweld, BEGELEIDING VAN PATIENT & FAMILIE Helpende invalshoeken voor de patiënt Elke patiënt is uniek! Geslacht, leeftijd, TBSA, zones, oorzaak, operaties, omgaan met pijn, druk- en siliconetherapie, correcties, Beschouw symptomen eerder als nuttige overlevingsstrategieën dan als uitdrukkingen van één of andere vorm van pathologie Een individueel trauma bestaat niet. Vermijd een eenzijdige klemtoon op het lijdensverhaal, het trauma. Aandacht voor beschermende factoren Versterken van veiligheidsgevoel Fasen in het zorgproces Brandwondencentrum Naar een andere afdeling Nazorg 17 Brandwondencentrum Acute fase Ingrijpende / schokkende Gebeurtenis Intense emoties: angst, kwaadheid, hulpeloosheid/machteloosheid, schuld, schaamte, verlies van zelfstandigheid, afhankelijkheid Acute stresssymptomen: shock, herbeleven, vermijden, verhoogde angst (PTSS) Levensbedreigend Focus op overleven Uitzonderlijke context: kritieke dienst Begeleiding Eerste opvang van familie: Informeren Geruststellen Laten ventileren Normaliseren van reacties en beleving = normale reacties op een abnormale situatie Familie voorbereiden op uitzicht van patiënt Sociaal netwerk, steunpunten 18 3

4 Post acute fase Het genezingsproces varieert qua duur en intensiteit Onvoorspelbaar verloop Verschillende beleving patiënt -familie Begeleiding Psychologische begeleiding loopt verder Aandacht klachten en zorgen bij patiënt en familie Belang van informatie Psycho-educatie Uitklaren van eventuele achterliggende psychopathologie Overleg met bestaand hulpverleningsnetwerk en liaisonpsychiater Sociaal contact ondersteunen Lotgenotencontact organiseren 19 Psychologische impact Sociale isolatie / eenzaamheid Pijnlijke verzorgingen Angsten en zorgen Afhankelijkheid en controleverlies Omgaan met onzekerheid Rouw Veranderingen in Zelfwaardegevoel en identiteit Rollen en taken Relaties Toekomst 20 Brandwonden bij kinderen Raf de giraf Reacties kind Ontredderd en geagiteerd gedrag Overstuur, huilerig, shock Onzeker en hulpeloos Gedrag in functie van bescherming en vermijden van prikkels Hechtingsgedrag, aanklampen Acute stress-symptomen Reacties ouders Angst Onzekerheid Kwaadheid Schuldgevoelens Machteloosheid Acute stress-symptomen Naar een andere afdeling Naar een andere afdeling binnen het ziekenhuis Grote veranderingen Veel vragen, onzekerheden en angsten Dubbele gevoelens Voorbereiden op veranderingen: drukkledij Motiveren Laten ventileren

5 Nazorgfase Nazorgfase Nog een lange weg te gaan! Veranderd uiterlijk, jeuk, restdefecten, bewegingsbeperking, druktherapie, correcties, Reacties omgeving Psychologische impact Terugvinden van een evenwicht binnen relatie, werk, gezin, familie Zeer individueel verwerkingsproces Aanvaarden van blijvende beperkingen en littekens Kwaliteit van leven Psychologische begeleiding Alert blijven voor het escaleren van psychologische klachten zoals PTSS Ondersteunen van het aanvaardings- en verwerkingsproces Oefenen van sociale vaardigheden Poliklinische opvolging Ambulante gesprekstherapie op het BWC Doorverwijzen Lotgenotencontact Contact werkgever/school Voorbereiding op terugkomst van patiënt bv. door presentatie in de klas LOTGENOTENCONTACT BESLUIT Verschillende verenigingen zetten zich in voor brandwondenpatiënten in Vlaanderen Volwassenen: VZW Vriendenkring van brandwondenpatiënten van het UZ Gent Oscare Kinderen Help Brandwondenkids Pinocchio VZW Iedere brandwondenpatiënt is een tijdlang zijn evenwicht kwijt. Dit is een normale reactie op een schokkende gebeurtenis. Een ingrijpende gebeurtenis treft niet alleen een individu, maar evenzeer degenen die met hem of haar verbonden zijn. Genezen van de lichamelijke en psychische verwondingen van brandwonden kan zwaar en langdurig zijn. Toch slagen de meeste mensen erin om een nieuw evenwicht en levenskwaliteit terug te vinden. VEERKRACHT! VRAGEN? 29 5