Factsheet: financiële planning MBO-ers

Transcriptie

1 bezoekadres Marnixkade ZL Amsterdam postadres Postbus MG Amsterdam E moti@motivaction.nl T +31 (0) W Factsheet: financiële planning MBO-ers Onderzoek naar de financiële planning van MBO-ers voor de periode tijdens en na hun opleiding Stichting Weet Wat Je Besteedt Amsterdam, 16 juli 2015 Projectnummer: Z6587 drs. Bram van der Lelij drs. Guda Kay Cecilia Keuchenius MSc

2 Het auteursrecht op dit rapport ligt bij de opdrachtgever. Voor het vermelden van de naam Motivaction in publicaties op basis van deze rapportage - anders dan integrale publicatie - is echter schriftelijke toestemming vereist van Motivaction International B.V. 1

3 1 Samenvatting In opdracht van Stichting Weet Wat Je Besteedt heeft Motivaction International B.V. een onderzoek uitgevoerd naar de financiële planning van MBO-ers voor de periode tijdens en na hun opleiding. Er is een representatieve steekproef van 489 MBO-ers tussen de 18 en 30 jaar bevraagd. In deze factsheet worden de belangrijkste resultaten beschreven. Samenvatting Over het algemeen hebben MBO-ers het gevoel dat zij vrij makkelijk overzicht kunnen houden over hun inkomsten en uitgaven. Minder dan een vijfde geeft aan hier moeite mee te hebben. Een ruime meerderheid heeft dan ook het gevoel dat zij overzicht hebben over hun financiën. Dit betekent niet dat zij hier een uitgerekende begroting of planning voor hebben gemaakt. Vier op de tien MBO-ers maken regelmatig een overzicht van hun uitgaven en slechts heeft een uitgerekende begroting voor de periode tijdens hun opleiding. MBO-ers lijken redelijk goed voorbereid op wisselende financiën. Zij houden er over het algemeen rekening mee dat ze in sommige maanden meer uitgaven hebben dan in andere maanden en weten waar zij minder aan kunnen uitgeven als zij minder te besteden hebben. Als zij in een situatie komen waarin zij meer uitgaven hebben dan inkomsten binnen krijgen, kiezen zij er vooral voor om te bezuinigen, meer te werken of geld op te nemen van hun spaarrekening. In vergelijking met gemiddeld Nederland valt op dat zij er ook relatief vaak voor kiezen om geld te lenen van familie of vrienden en er minder voor kiezen om rood te staan. Van aanvullende inkomsten, anders dan uit arbeid, zoals toeslagen, DUO leningen en belastingteruggave, zijn de meeste MBO-ers goed op de hoogte. Echter, als we kijken naar de kennis over het terugbetalen van de DUO lening na hun studie blijkt de kennis gebrekkiger. Met betrekking tot de mogelijke leningen bij DUO zien we dat MBO-ers die hier recht op hebben over het algemeen proberen om zo min mogelijk te lenen. Een vijfde geeft aan dat zij naast hun basisbeurs een aanvullende lening hebben. Onder MBO-ers is het gebruikelijk om nog in het ouderlijk huis te wonen (81%). Toch willen vier op de tien eigenlijk direct op zichzelf gaan wonen als zij dit kunnen betalen. Anderen koppelen dit aan specifieke gebeurtenissen zoals een baan vinden, trouwen etc. De kennis over de kosten van zelfstandig wonen is nog relatief gering. Bijna de helft geeft aan niet goed te weten hoeveel dit per maand kost. Als MBO-ers nadenken over de periode van het eerste half jaar na hun studie zijn de verwachtingen verdeeld. 3 denkt dat zij er financieel op vooruit zullen gaan tegenover 1 die een achteruitgang verwacht. Over het algemeen verwachten zij vaker dat hun inkomsten er op vooruit gaan dan op achteruit gaan. Ook (hoewel in mindere mate) verwachten zij vaker dat hun uitgaven zullen stijgen in plaats van dalen. Na het afronden van hun opleiding is het onder MBO-ers het meest populair om een passende baan te gaan zoeken of een nieuwe (vervolg) opleiding te doen. Een minderheid geeft aan zich niet direct op (de voorbereiding op) het arbeidsproces te oriënteren. Voor de periode na hun opleiding heeft op dit moment 15% van de MBO-ers al een begroting uitgerekend. De helft (50%) heeft hier nog geen enkel idee over en 35% heeft wel ongeveer een plan in zijn hoofd maar niet uitgerekend. 2

4 2 Onderzoeksresultaten 2.1 Huidige situatie Meerderheid MBO-ers woont thuis en heeft geen moeite met overzicht financiën De meeste MBO-ers wonen op dit moment bij hun ouders thuis (81%). Een minderheid woont met een partner samen (), alleen op zichzelf (6%) of op zichzelf met anderen samen (4%), bijvoorbeeld in een studentenhuis. Een kleine meerderheid vindt het in de huidige situatie makkelijk om overzicht te houden over hun inkomsten (60%) en uitgaven (57%). Een kleinere groep vindt dit moeilijk ( en 1). Hoe makkelijk of moeilijk vind je het om? (n=489)... overzicht te houden over je inkomsten? 0% 26% 4 12%... overzicht te houden over je uitgaven? 0% 1 24% 47% 10% Zeer moeilijk Moeilijk Niet moeilijk, niet makkelijk Makkelijk Zeer makkelijk Meerderheid denkt overzicht te hebben over financiën, hoewel MBO-ers meestal geen overzichten maken en uitgaven plannen Het houden van overzicht en plannen van financiën is niet erg gebruikelijk. 41% maakt regelmatig een overzicht versus 35% die dit niet doet. 35% plant iedere maand wat zij gaan uitgeven versus 37% die dit niet doet. Ondanks dat MBO-ers zeker niet altijd een overzicht maken, heeft een ruime meerderheid wel het gevoel dat zij overzicht hebben over hun inkomsten en uitgaven (74%) en dat zij precies weten hoeveel zij deze maand kunnen besteden (71%). In hoeverre ben je het eens of oneens met onderstaande stellingen? (n=489) Ik heb overzicht over mijn inkomsten en uitgaven 74% 2% 55% 1 Ik weet precies wat ik deze maand kan uitgeven 70% 2% 11% 56% 15% Ik maak regelmatig een overzicht van mijn uitgaven 41% 27% 24% 31% 10% Ik plan elke maand wat ik ga uitgeven 35% % Zeer oneens Oneens Niet eens, niet oneens Eens Zeer eens 3

5 Goed voorbereid op wisselende financiën Een grote meerderheid van de MBO-ers geeft aan dat ze er rekening mee houden dat ze in sommige maanden meer uitgaven hebben dan in andere maanden (7). Een tiende () houdt hier geen rekening mee. Over het algemeen weten zij ook waar zij minder aan kunnen uitgeven als zij minder te besteden hebben (7). 5 lukt het direct om hun uitgaven aan te passen als zij te weinig geld hebben. 13% geeft aan dat hen dit niet direct lukt. Als zij toch te weinig geld hebben, proberen MBO-ers altijd eerst te besparen in plaats van geld te lenen (80%). Mochten zij wel besluiten geld te lenen, dan kijkt een grote meerderheid (71%) eerst of zij dit wel kunnen terug betalen. In hoeverre ben je het eens of oneens met onderstaande stellingen? (n=489) Als ik te weinig geld heb, probeer ik altijd eerst om te 0% 5% besparen voordat ik besluit om geld te lenen 15% 54% 25% Ik weet waar ik minder aan kan uitgeven als ik minder geld te besteden heb 2% 6% 13% 5 20% Ik houd er rekening mee dat ik in sommige maanden meer 1% uitgaven heb dan in andere maanden 61% 17% Als ik geld leen, kijk ik altijd eerst of ik het geld terug kan betalen 3% 6% 20% 42% 2 Als ik te weinig geld heb, lukt het mij direct om mijn uitgaven daar op aan te passen 2% 11% 2 44% Zeer oneens Oneens Niet eens, niet oneens Eens Zeer eens Bij negatieve betalingsbalans werken MBO-ers vaker meer, of lenen geld van vrienden/familie dan gemiddelde Nederlander Als MBO-ers meer uitgaven hebben dan zij aan inkomsten binnenkrijgen, kiezen zij er vooral voor om te bezuinigen (56%). Wat opvalt in vergelijking met gemiddeld Nederland (2014) blijkt dat MBO-ers er veel vaker voor kiezen om extra uren te werken (32% versus gemiddeld Nederland) en geld te lenen van familie of vrienden (24% versus 6%). MBO-ers nemen in een dergelijk geval minder vaak geld op van hun spaarrekening (2 versus 51%), of staan rood op hun betaalrekening ( versus 21%). Als je in een situatie komt dat je meer uitgaven hebt dan je aan inkomsten binnenkrijgt, wat doe je dan? (n=489) Minder geld uitgeven/bezuinigen Extra uren werken Geld opnemen van een spaarrekening Geld lenen van familie of vrienden Familie of vrienden vragen of ze mij geld willen schenken Een of meerdere bezittingen verkopen of verpanden Rood staan op mijn betaalrekening Rekeningen later of niet betalen Geld lenen (vb: DUO)/ (NL rep: een lening afsluiten) Op afbetaling kopen Betalen via mijn creditcard of winkelkredietkaart Anders, namelijk: Dat gebeurt nooit 6% 10% 1% 3% 7% 5% 1% 3% 2% 4% 1% 1% 21% 1 24% 2 32% MBO-ers 46% 51% 56% Nederland representatief (openbaar rapport: Publieksmonitor, Wijzer in Geldzaken 2014, uitgevoerd door Motivaction) 4

6 Meerderheid lijkt goed op de hoogte van zorgtoeslag, belastingteruggave en stufi Wat betreft de inkomsten zien we dat een grote meerderheid van de MBO-ers zorgtoeslag heeft aangevraagd (84%). Twee derde weet precies waar zij recht op hebben wat betreft studiefinanciering (6) en kijkt ieder jaar of zij belasting kunnen terugvragen (64%). In hoeverre ben je het eens of oneens met onderstaande stellingen? (n=489) Ik heb zorgtoeslag aangevraagd 2% 5% 55% 2 Ik weet precies waar ik recht op heb wat betreft studiefinanciering 2% 11% 1 55% Ik kijk ieder jaar of ik belasting terug kan vragen 3% 1 45% 1 Zeer oneens Oneens Niet eens, niet oneens Eens Zeer eens Driekwart probeert zo min mogelijk te lenen bij DUO, helft let op de rente Aan alle MBO-ers die de BOL richting 1 volgen (en dus recht hebben op studiefinanciering) is gevraagd hoe zij omgaan met de mogelijkheid om bij DUO te lenen. Ruim driekwart (7) van de MBO-ers die de BOL richting doen, probeert zo weinig mogelijk bij DUO te lenen. 1 heeft naast de basisbeurs ook een lening bij DUO (een aanvullende 11% is hier niet zeker van) en leent maximaal (10% niet zeker). Circa de helft let op de rente voordat zij een DUO-lening afsluiten (52%) en weet hoeveel zij na hun studie maandelijks moeten terugbetalen (46%). In hoeverre ben je het eens of oneens met onderstaande stellingen? Basis: MBO-ers met BOL richting (n=414) Ik probeer zo weinig mogelijk te lenen bij DUO 3% 6% 13% 37% 41% Ik let op de hoogte van de rente voordat ik een DUO-lening afsluit 12% 27% 32% 20% Ik weet hoeveel ik na mijn studie maandelijks moet terugbetalen aan DUO 1 26% 33% 13% Ik heb naast mijn basisbeurs ook een lening bij DUO 3 31% 11% 5% Ik leen maximaal bij DUO 46% 30% 10% 11% 3% Zeer oneens Oneens Niet eens, niet oneens Eens Zeer eens 1 BOL richting: school en stage, 4 á 5 dagen per week naar school buiten de stageperiodes BBL richting: werken en leren, 3 á 4 dagen per week werken, 1 á 2 dagen per week naar school 5

7 Grote meerderheid van MBO-ers spaart, meestal voor grote aankopen, vakanties of uit huis gaan 84% van de MBO-ers spaart. De belangrijkste doelen om te sparen zijn grote aankopen (26% van de MOB-ers spaart hiervoor), op vakantie of op reis gaan (25%) en op zichzelf gaan wonen (23%). Iets minder vaak sparen zij om hun (volgende) opleiding te betalen (1) of voor de overbrugging van een periode met minder inkomsten (1). 22% van de MBO-ers spaart zonder specifiek doel voor ogen. Spaar je op dit moment? (n=489) Ja, om grote aankopen te doen (meubels, auto etc.) Ja, om op vakantie/ op reis te gaan 25% 26% Ja, om op mezelf te gaan wonen Ja, maar zonder specifiek doel 23% 22% Ja, om mijn (volgende) opleiding te betalen Ja, voor overbrugging periode met minder inkomsten 1 1 Ja, voor iets anders, namelijk... 7% Nee, ik spaar niet 6

8 2.2 Toekomstige situatie Verdeeldheid financiële toekomstverwachting onder MBO-ers De grootste groep MBO-ers (3) verwacht dat hun financiële situatie het eerste half jaar na het afronden van hun opleiding beter wordt dan hun huidige financiële situatie (30% beter, veel beter). Een bijna even grote groep (33%) verwacht dat hun financiële situatie ongeveer gelijk zal blijven. Bijna een vijfde (1) verwacht dat de situatie er binnen een half jaar na afronding van hun opleiding op achteruit zal gaan ( slechter, 2% veel slechter). Verwacht je dat jouw financiële situatie het eerste half jaar na het afronden van (of stoppen met) je huidige opleiding beter of slechter zal zijn dan nu? (n=489) Veel slechter 2% Slechter Gelijk 33% Beter 30% Veel beter Weet ik niet 11% Vooral stijging in inkomsten verwacht, wat minder in uitgaven Als we kijken naar de verdeling van inkomsten en uitgaven, zien we dat MBO-ers vooral verachten dat hun inkomsten het eerste half jaar na hun opleiding zullen stijgen (53%). Een kwart (25%) verwacht dat deze gelijk blijven en verwacht een daling. Minder vaak dan bij de inkomsten verwachten MBO-ers dat hun uitgaven zullen stijgen (41%). Vaker verwachten zij dat deze ongeveer gelijk zullen blijven (45%). 5% verwacht dat deze zullen dalen. Opvallend is dat verwacht dat zij minder inkomsten krijgen, terwijl 5% slechts verwacht dat hun uitgaven zullen dalen. Dit wijst erop dat er een groep is die in deze periode spaargeld zal moeten hebben of geld zal moeten lenen om hun uitgaven te kunnen bekostigen. Verwacht je dat je inkomsten en uitgaven het eerste half jaar na het afronden van (of stoppen met) je huidige opleiding meer of minder worden? (n=489) Ik verwacht dat het eerste half jaar na mijn opleiding mijn inkomsten... 2% 12% 25% 3 Ik verwacht dat het eerste half jaar na mijn opleiding mijn uitgaven... 1% 4% 45% 32%...veel minder worden...minder worden...gelijk blijven...meer worden 7

9 Populair naar afronden opleiding: zoeken passende aan of doorstuderen Na het afronden van (of stoppen met) hun huidige opleiding wil de grootste groep, maar nog niet de helft (44%), een baan gaan zoeken die bij hun opleiding past. Hiernaast is het vooral populair om een andere /vervolgopleiding te gaan volgen (3). Een minderheid is niet direct gericht op (het voorbereiden op) het arbeidsproces en wil een tussenjaar nemen (6%), een uitkering aanvragen (2%) of weet nog helemaal niet wat zij willen gaan doen (6%). Wat ben je van plan te gaan doen na afronden van (of stoppen met) je huidige opleiding? (n=489) Een baan zoeken (die bij mijn opleiding past) 44% Een andere/vervolgopleiding gaan doen 3 Werken bij huidige (bij opleiding passende) baan 1 Bij mijn bijbaantje blijven werken Een bijbaantje zoeken Een tussenjaar nemen (bv een lange reis maken) Een uitkering aanvragen Anders, namelijk: Dat weet ik nog niet 6% 2% 2% 6% MBO-ers die bij ouders wonen vaak niet goed bekend met kosten zelfstandig wonen 7% van de MBO-ers die nu (nog) bij hun ouders wonen, wil zo snel mogelijk op zichzelf gaan wonen. Vier op de tien (3) willen op zichzelf gaan wonen zodra zij dit kunnen betalen. Sommigen koppelen het zelfstandig wonen aan een andere gebeurtenis zoals het krijgen van een baan (10%), behalen van hun diploma (6%) of trouwen (4%). 2 weet nog niet wanneer zij op zichzelf willen gaan wonen en 3% wil zo lang mogelijk bij hun ouders blijven wonen. Welke van onderstaande uitspraken beschrijft het best wanneer jij van plan bent om op jezelf te gaan wonen? Basis: Woont bij zijn/haar ouders/verzorgers (n=394) Zodra ik dit kan betalen Zodra ik een baan heb Zo snel mogelijk Zodra ik mijn diploma heb Als ik getrouwd ben Ik wil zo lang mogelijk bij mijn ouder(s)/verzorger(s) wonen Zodra ik aan een nieuwe opleiding begin Ik weet nog niet wanneer ik op mezelf wil gaan wonen 10% 7% 6% 4% 3% 3% 2 3 Bijna de helft (46%) van de MBO-ers die bij hun ouders wonen zijn (naar eigen zeggen) niet goed bekend met de kosten van zelfstandig wonen. 31% zegt dat zij niet 8

10 zo goed weten hoeveel het per maand kost op jezelf te wonen en 15% zegt dit helemaal niet te weten. 45% zegt dat zij dit een beetje weten en heel goed. Helft heeft helemaal geen begroting voor inkomsten en uitgaven na opleiding 3 van de MBO-ers zegt dat zij helemaal geen financieel plan hebben voor de periode gedurende hun huidige opleiding en 50% heeft geen plan voor de periode hierna. Een kleine minderheid van de MBO-ers heeft een financieel plan berekend voor de periode dat zij hun opleiding volgen () en voor de periode na hun opleiding (15%). 45% heeft wel ongeveer een plan in hun hoofd voor de periode gedurende hun opleiding, maar zij hebben dit niet echt uitgerekend. Voor de periode na hun opleiding is dit 35%. Heb je een financieel plan (begroting) gemaakt voor jouw inkomsten en uitgaven tijdens en na je opleiding? (n=489) Voor de periode dat je je huidige opleiding volgt 3 45% Voor de periode na je huidige opleiding 50% 35% 15% Nee, ik heb hier geen financieel plan voor Enigszins, ik heb dit plan wel ongeveer in mijn hoofd maar heb dit niet uitgerekend Ja, ik heb hier een financieel plan voor uitgerekend 9

11 Methode van onderzoek Het onderzoek is gebaseerd op een steekproef onder MBO-studenten tussen de 18 en 30 jaar. De steekproef is representatief voor leeftijd en geslacht. Het veldwerk van het onderzoek vond plaats in de periode van 25 juni tot en met 6 juli Voor de dataverzameling is gebruikgemaakt van het StemPunt-panel van Motivaction ( waar momenteel ongeveer Nederlanders lid van zijn en een externe gespecialiseerde panelleverancier. De onderzoeksdata zijn gewogen voor leeftijd en geslacht. Daarbij fungeerde de Gouden Standaard van het CBS als ijkbestand. Achtergrond respondenten Alle bevraagde respondenten volgen een MBO opleiding. MBO niveau 4 (middenkader of specialistenopleiding): 65% MBO niveau 3 (vakopleiding): 24% MBO niveau 2 (basisberoepsopleiding): 11% MBO 1 (entree opleiding): een enkeling Meerderheid volgt de BOL-richting BOL: 85% (school en stage, 4 á 5 dagen per week naar school buiten de stageperiodes) BBL: 15% (werken en leren, 3 á 4 dagen per week werken, 1 á 2 dagen per week naar school) Een grote meerderheid is van plan de opleiding binnen 2 jaar af te ronden Dit jaar: 37% Volgend jaar: 34% Over 2 jaar: 1 Over 3 jaar: 6% Langer dan 3 jaar: 2% Niet van plan opleiding af te ronden: 2%. 10