Aan de slag met vakdidactisch onderzoek: methodologische aspecten

Transcriptie

1 Aan de slag met vakdidactisch onderzoek: methodologische aspecten Geraldine Clarebout Contact:

2 Inhoud Kiezen van methoden: verschillende types Steekproeftrekking Betrouwbaarheid en validiteit Voorstelling vakdidactisch onderzoek Twee illustratie van vakdidactisch onderzoek Peter Iserbyt: Lichamelijke opvoeding Hans Cools: Geschiedenis Eigen vertaalslag

3 Kiezen van methode Eerste stap in onderzoeksproces: probleemstelling, onderzoekvraag (evt. hypothesen) obv literatuur, reële problemen Tweede stap in onderzoeksproces Kiezen van methode Verschillende opdelingen, verschillende benamingen kwantitatief kwalitatief onderzoek Algemeen onderzoekstypes Specifieke onderzoekstypes Keuze afhankelijk van vraag, van soort data dat je wenst te verzamelen

4 Kiezen van methode Algemene onderzoekstypes I. Beschrijvende studies II. Associatief onderzoek III. Interventieonderzoek IV. Design based research V. Actieonderzoek

5 Kiezen van methode I. Beschrijvende studies beschrijving van situatie (bv. Beschrijving van voorkeuren van studenten, beschrijving van klassen, gedrag van studenten, scores op testen, soorten handboeken ) door literatuuronderzoek of vragenlijstonderzoek Geen inzicht in waarom; kan basis zijn voor verder onderzoek

6 Kiezen van Methode: Beschrijvende studies Literatuurstudie: Zoek naar preliminary sources (Eric, PsycInfo, Web of Science, Google Scholar Gebruik secundaire bronnen (reviews) Lees primaire bronnen Synthetiseren van de literatuur Welke bronnen neem je mee op? Wat soort onderzoek neem je mee op? Wat zijn je zoektermen (descriptoren)? Welke beperkingen leg je op (bv. jaartallen)? Bv. Start om onderzoeksvraag te beantwoorden naar optel en aftrekstrategieën in de eerste drie leerjaren in de lagere school. ~> zie sessie 6: Zoeken naar wetenschappelijke bronnen

7 Kiezen van methode: Beschrijvende studies Vragenlijstonderzoek: inzicht in kenmerken van een groep (leerkrachten, directie, leerlingen) Schriftelijke vragenlijst: Belangrijk: o Duidelijke, eenduidige vragen stellen (open of gesloten vragen?) o Eerlijke antwoorden generen o Respons bij schriftelijke vragenlijst Voordeel: o Grote groep in korte tijd bevragen o Vaak eenduidige kwantitatieve verwerking Bv. Percepties van studenten over digitale cursussen meten

8 Kiezen van methode: beschrijvende studie Vragenlijstonderzoek (vervolg) Interview: Belangrijk: o Duidelijke, eenduidige vragen stellen o Open gesprek, eerlijke antwoorden genereren Voordeel: o Stellen van open vragen o Het kunnen doorvragen Bv. Zicht krijgen op gehanteerde strategieën door leerlingen (retrospectief) bij rekenen Interview met directie om zicht te krijgen op mate waarin ICTgebruik ondersteund wordt door de directie. ~> zie ook sessie 5 Methoden voor dataverzameling en -analyse

9 Kiezen van methode: beschrijvende studies Etnografisch onderzoek: een volledig beeld krijgen van processen (bv. Wat doen leerlingen tijdens een les LO?) observeren en interviewen op geregelde tijdstippen van leden van de bestudeerde groep, zo volledig mogelijk beeld krijgen Vaak over langere periode Belangrijk: Sterk afhankelijk van de specifieke onderzoeker Niet altijd veralgemeenbaar Moeilijk controleerbaar Kwalitatieve gevalsstudies Grondige studie van afzonderlijke cases Identificeren van fenomenen Bijdragen tot theorievorming

10 Kiezen van methode: beschrijvende studies Nog andere beschrijvende methoden Narratief onderzoek Biografie: focus op belangrijke gebeurtenissen in iemands leven Fenomenologie: focus op specifiek fenomeen (bv. Conflicten) Grounded theory: ontwikkelen van theorie op basis van data Documentanalyse (bv; handboekanalyse)

11 Kiezen van methode II. Associatief onderzoek Relaties tussen verschillende variabelen, gebeurtenissen => GEEN causale uitspraken! => GEEN basis om interventie te doen Is er een relatie tussen leerkracht gedrag en score op een test van leerlingen, of sociaal economische status, relatie tussen attitudes en prestaties, geslacht en attitude

12 Kiezen van methode: Associatief onderzoek Correlationeel onderzoek: onderzoeken van relaties tussen verschillende variabelen (bv. Samenhang tussen leesvaardigheid en oplossen van vraagstukken en begrijpen van wiskundige begrippen) Geen manipulatie Afnemen van instrumenten om de verschillende variabelen te meten (bv. Vragenlijst, testen) Geen causale uitspraken, maar vaak wel basis Causaal-comparatief onderzoek: zoeken naar de oorzaak of het gevolg van bestaande verschillen tussen groepen Onderzoeken van effecten Onderzoeken van oorzaken Onderzoeken van gevolgen

13 Kiezen van methode III. Interventiestudie een bepaalde interventie, methode wordt verwacht een invloed te hebben op specifieke variabelen => uitspraken doen over effectiviteit van methoden => bevestigen (of juist niet) van theoretische voorspellingen Effect van verschillende onderwijsmethoden op leerresultaten Effect van werken vanuit ervaringen bij kinderen op wetenschappelijk denken

14 Kiezen van methode: interventieonderzoek experimenteel onderzoek: uittesten van verschillende interventies en effect ervan onderzoeken onafhankelijke (interventie) en afhankelijke variabelen manipuleren van onafhankelijke variabele maakt de interventie een verschil? Pre-test interventie Post-test Pre-test Post-test Belangrijk Controleren andere variabelen Selectie van deelnemers: at random => quasi-experimenteel design ~> zie ook sessie 6

15 Kiezen van methode IV. Design-based research (~ontwikkelingsonderzoek) Vijf kenmerken: Pragmatic, Grounded, Interactive, iterative and flexible, Integrative, and Contextual Pragmatisch: vertrekkend vanuit probleem in realiteit door interventie en uitbreiden van theorie Gegrond ( grounded ): zowel in de realiteit als in de theorie Interactief, Iteratief en flexibel: samenwerking tussen onderzoekers en leerkrachten, gedurende lange tijd, continue verfijning van interventie Integratief: variatie aan onderzoeksmethoden, zowel kwalitatief als kwantitatief In context

16 Kiezen van methode

17 Kiezen van methode Actieonderzoek teacher as researcher Onderzoeken van eigen praktijk Systematisch en kritisch Oog op verbetering van eigen lespraktijk

18 Kiezen van methode: besluit De ene methode niet beter dan de andere Belangrijk die methode te kiezen die een antwoord geeft op je onderzoeksvraag In praktijk vaak verschillende methoden

19 Steekproeftrekking Populatie groot => deelverzameling Representativiteit => generaliseren Afhankelijk van kenmerken waarin je geïnteresseerd bent (bv. Onderwijstype, geslacht, SES,..) Zelden volledige representativiteit Representatief voor bepaalde variabelen, niet voor anderen

20 Steekproeftrekking Soorten steekproef Enkelvoudige aselecte steekproef: Volledige lijst van onderzoekselementen, trekken op basis van toeval Conceptueel eenvoudig, maar weinig gebruikt o Moeilijk om extensieve lijst van onderzoekselementen op te stellen o Geografische spreiding van de onderzoekselementen o Representativiteit niet gegarandeerd (bij kleinere steekproef) Systematische steekproef: Volledige lijst, trekken obv systematiek (bv. tiende van de lijst) Zelfde moeilijkheden als enkelvoudige aselecte steekproef

21 Steekproeftrekking Gestratificeerde enkelvoudige aselecte steekproef: Onderscheiden van deelpopulaties die verschillen op relevante variabele Deelgroepen = strata Nemen van enkelvoudige aselecte steekproef binnen de strata Proportionele verdeling gelijk aan verdeling in de populatie, of bewust niet proportionele verdeling Cluster- of trossteekproef: Wanneer onderzoekselementen behoren tot bestaande groepen (bv. scholen, gezinnen) Steekproef van groepen o Lost probleem op van geografische spreiding o Maar risico op homogene groepen

22 Steekproeftrekking Meertrapssteekproef: Compromis tussen enkelvoudige aselecte steekproef en clustersteekproef Eerst aantal primaire eenheden selecteren Steekproef van secundaire eenheden uit geselecteerde primaire eenheden Quotasteekproef Proportieverdeling van bepaalde kenmerken komt overeen met populatie Vrijheid in keuze van onderzoekselementen Niet-aselecte steekproef o risico van niet representativiteit Gemakkelijkheidssteekproef Eenvoudig Moeilijk generaliseerbaar, obv theoretische argumenten

23 Validiteit en betrouwbaarheid Validiteit Inhoudsvaliditeit: zijn de indicatoren en vragen een goede afspiegeling van de te meten variabele Criteriumvaliditeit: hangen scores van deelnemers op een instrument samen met de scores die deelnemers behalen op een extern criterium (vooronderzoek voor nodig) Betrouwbaarheid: instrument is betrouwbaar als het bij herhaalde toepassing op dezelfde, onveranderde elementen dezelfde waarde van de variabele als meetresultaat oplevert.

24 Voorstelling vakdidactisch onderzoek Peter Iserbyt Hans Cools