Praten over later: je lot zelf in handen nemen!
|
|
- David Bert Sasbrink
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Praten over later: je lot zelf in handen nemen! Nele De Win 08/10/2015
2
3 Snelle toename sinds begin 20ste eeuw 1850: : : : : : 80,74 ( man 77,94 vrouw 82,93) Die snelle toename geldt voor alle ontwikkelde landen.
4 Persbericht van 25 september 2014 De levensverwachting bij de geboorte blijft stijgen. In België bedraagt de levensverwachting gemiddeld 80,74 jaar, 80 dagen langer dan in De kloof in levensverwachting tussen mannen en vrouwen verkleint tot minder dan 5 jaar (4,99 j.) In Vlaanderen (81,30 jaar) ligt de levensverwachting hoger dan in het Brussels gewest (80,42 jaar) en in Wallonië (78,97 jaar). Op provinciaal niveau is onze provincie Vlaams- Brabant de koploper met 81,63 jaar
5 Mensen leven steeds langer maar hebben ook een verlengd stervensproces!
6
7 Immense toename aan medische kennis en technologie in de gezondheidszorg zodat aantal plotse overlijdens is gedaald; Veroudering van de bevolking zorgt ervoor dat het aantal chronische zieken serieus is toegenomen; Groeiend besef dat inzet van alle middelen ter verlenging van het leven is niet altijd de beste optie; M.a.w. de keuzes worden moeilijker en bovendien wordt de inspraak groter!
8 tot 60-er jaren: in de medische wereld paternalisme als grondhouding vanaf de 60-er jaren: ontwikkeling van allerlei technieken o.m. reanimatie, nierdialyse, kunstmatige beademing, Sinds de 70-er jaren langzame overgang van paternalisme naar autonomie (Grieks autos=zelf en nomos=wet, dus zich de wet stellen of zelfbepaling) Ontwikkeling van het principe informed consent (geïnformeerde toestemming)
9 Vrijheid en autonomie worden vaak door elkaar gebruikt maar zijn ook met elkaar verbonden Vrijheid bevordert autonomie en autonomie veronderstelt vrijheid Positieve vrijheid: persoonlijke of innerlijke vrijheid, waarbij de mens gericht is op de ontwikkeling van de eigen mogelijkheden en doen van eigen keuzes; Negatieve vrijheid: in de medische ethiek gebruikt, is de vrijheid van handelen zonder dwang of inmenging van anderen
10 Stilstaan bij je wensen en verwachtingen in je laatste levenstraject, & nadenken en spreken over zorgbeslissingen nu je het nog kan!
11 de Dood. Voor een veertienjarige. Op die leeftijd is de dood als een meteoor die ergens in Siberië inslaat. Door de jaren heen groeit die mogelijkheid van zo n verre inslag uit tot een rotsblok dat recht omlaag suizend op jouw hoofd gaat komen, maar dan zijn we zestig jaar verder, en de andere kant opkijken is altijd mogelijk, (Keizer, 2013, p 24)
12 VZP houdt in dat je nu al gaat nadenken, spreken en beslissen over de zorg die je zelf wil, mocht je (ernstig) ziek worden. Vroegtijdig betekent dat je het doet voordat het echt nodig is. Het heeft te maken met een goede voorbereiding van je laatste levensperiode om die kwaliteitsvol te kunnen laten verlopen. Het zorgplan treedt pas in werking als de patiënt tijdelijk of definitief wilsonbekwaam is!
13 Het is een continue proces van reflectie en dialoog tussen de patiënt, zijn naasten en één of meerdere hulpverleners (waaronder een arts) waarbij en toekomstige zorgdoelen en wensen besproken en gepland worden. Die zorgdoelen: zijn gebaseerd op wat de patiënt waardeert als kwaliteitsvolle zorg kunnen aangepast worden i.f.v. veranderende situatie kunnen richting geven aan de beslissingen omtrent de zorg aan het levenseinde wanneer patiënt niet meer in staat is zijn wil te uiten
14 Patiënt Ethische overwegingen en wetgeving VZP Arts en zorg verleners Beslissing Familie/ naasten Medische gegevens
15 persoonlijke keuzes gerespecteerd worden, moeilijke medische beslissingen niet door anderen moeten genomen worden, de aanloop naar het levenseinde met dierbaren bespreekbaar is, de vertrouwensrelatie tussen de patiënt en de arts groeit, bij de arts: besef van gedeelde verantwoordelijkheid bij de patiënt: gevoel van veiligheid, betrokkenheid resultaat: een geoptimaliseerd beslissingsproces
16 Het contractmodel: In dit model wordt vastgelegd wat de patiënt in een bepaalde situatie niet meer wenst. Dit is een negatieve wilsverklaring, vastgelegd in een gedetailleerd document. De zorgverlener moet er zich aan houden bij de uitvoering van de zorg! Het convenant model of het A-B-C model In dit model is er een keuzevrijheid in het krijgen van zorg en therapie. Er wordt samen met de patiënt over zorgdoelen gesproken rekening houdend met zijn levenswaarden.
17 lles doen, ZORGDOEL: verlengen van het leven, met curatieve mogelijkheden door vb. reanimatie, hospitalisatie, maximale medische behandeling ehoud van functies, ZORGDOEL: bestaande toestand behouden door maximale zorg en revalidatie, kortdurende ziekenhuisopname met doel diagnosestelling en nietinvasieve kortdurende therapie omforttherapie, ZORGDOEL: symptomen en lasten behandelen, patiënt comfortabel door vb. medicatie in functie van levenskwaliteit; geen ziekenhuisopname meer
18 De DNR (Do Not Reanimate) code Het A-B-C model wordt heel concreet gemaakt door het gebruik van een DNR code = do not reanimate Is vooral interventie gericht DNR codes: DNR 0: geen behandelingsbeperking DNR 1: niet reanimeren DNR 2: behandeling niet uitbreiden (domeinen aanduiden) DNR 3: behandeling afbouwen of weigeren (domeinen aanduiden)
19 Wat met: Antibiotica Heelkundige ingrepen Bestraling, chemotherapie Kunstmatige voeding Beademing
20 Vochttoediening Reanimatie Bloedtransfusie Amputatie nierdialyse
21 De wet op patiëntenrechten (22/08/2002) Recht op palliatieve zorgen (14/07/2002) Wet op euthanasie (28/05/2002) Deze drie wetten vormen de wettelijke omkadering van vroegtijdige zorgplanning (VZP)
22 zijn alle documenten waarmee iemand zijn wil te kennen geeft omtrent zijn toekomstige (gezondheids)zorg voor de situatie waarin hij zelf zijn wil niet meer kan uitdrukken, ongeacht of deze wilsverklaringen negatief (behandeling weigeren) dan wel positief (vb. voorafgaande wilsverklaring euthanasie) geformuleerd zijn, deze wilsverklaringen gelden enkel vanaf het ogenblik dat de patiënt niet meer wilsbekwaam is, zolang deze toestand aanhoudt. moeten niet geregistreerd worden om geldig te zijn
23 is het vermogen om een keuze te kunnen maken en uitdrukken, het kunnen begrijpen van relevante informatie, het rationeel kunnen hanteren van die informatie, het kunnen inschatten van de situatie
24 de mate waarin de patiënt wilsbekwaam of onbekwaam is, wordt bepaald door de behandelende arts, vuistregels zijn: o er moet een duidelijke reden zijn om de wilsbekwaanheid in twijfel te trekken, o wordt beoordeeld voor iedere beslissing, o afhankelijk van de gestelde diagnose, herhaald beoordeeld o bij belangrijkere impact voor de gezondheid moeten er hogere eisen aan zijn beslisvaardigheid worden gesteld
25 Er bestaan 5 wettelijke documenten betreffende het levenseinde. De voorafgaande negatieve wilsverklaring De voorafgaande (positieve) wilsverklaring euthanasie Verklaring orgaandonatie Verklaring inzake de wijze van teraardebestelling Document betreffende het lichaam schenken aan de wetenschap
26
27 staat de wilsbekwame persoon bij in het uitoefenen van zijn patiëntenrechten (vb. inzage in medisch dossier), heeft geen juridische bevoegdheid! in de wet op de euthanasie stelt hij de behandelende arts op de hoogte van de aanwezigheid van een voorafgaand verzoek om euthanasie
28 treedt in de plaats van de wilsonbekwame patiënt indien en zolang de patiënt niet in staat is zijn rechten uit te oefenen, de aanduiding van de vertegenwoordiger dient schriftelijk te gebeuren, is bindend zolang de patiënt dit niet herroept de aangeduide vertegenwoordiger mag, maar hoeft geen familielid te zijn, het mandaat moet door de patiënt en de aangeduide vertegenwoordiger ondertekend worden en de datum moet vermeld worden,
29
30 als de patiënt geen vertegenwoordiger aanduidt, dan wordt de volgende cascade gevolgd: de (samenwonende) partner > een meerderjarig kind > een ouder > een meerderjarige broer/zus de hoogste in rang is dus de bevoegde vertegenwoordiger, ook wanneer familieleden in lagere rang met de genomen beslissing niet akkoord zouden gaan, als niemand dit wil doen, of er is niemand beschikbaar, dan kan de beroepsbeoefenaar in MDO deze taak overnemen, dit is ook het geval indien vertegenwoordigers van dezelfde rang (vb. de kinderen) onderling niet overeenkomen, ook in alle gevallen waarbij de vertegenwoordiger(s) een beslissing zou(den) nemen die manifest de gezondheid van de patiënt in gevaar brengt, kan de beroepsbeoefenaar overrulen en zelf in het belang van de patiënt een beslissing nemen!
31 Formele vertegenwoordiger Door de patiënt aangewezen in gedagtekend en door beiden ondertekend document Kan weigering van een bepaalde medische tussenkomst afdwingen Kan géén euthanasie vragen Informele vertegenwoordiger Cascade: samenwonende partner >meerderjarig kind >ouder > meerderj. broer of zus Arts beslist i.g.v. conflict of i.g.v. geen vertegenwoordiger Kan géén weigering van een welomschreven tussenkomst afdwingen Kan géén euthanasie vragen Vertrouwenspersoon Staat de patiënt bij, vb. bij inkijken van het dossier; maar heeft géén juridische bevoegdheid om de rechten van de patiënt uit te oefenen Stelt de arts op de hoogte van de aanwezigheid van een voorafgaand verzoek inzake euthanasie
32 is wettelijk bindend en afdwingbaar; er kunnen enkel specifieke behandelingen geweigerd worden (bijvoorbeeld ik wil niet meer naar intensieve zorgen ); treedt louter in werking als de patiënt wilsonbekwaam is; is in principe van onbepaalde duur; kan steeds door de (wilsbekwame) patiënt ingetrokken worden.
33 is niet wettelijk bindend noch afdwingbaar; de wilsbekwame persoon kan bepaalde zorgen of behandelingen eisen of vragen: vb. vraag om: opname in een WZC, palliatieve sedatie, om maximale comfortzorg, om crematie, om pijnbestrijding, kan steeds door de (wilsbekwame) patiënt ingetrokken worden. wettelijk geregeld: de voorafgaande wilsverklaring inzake euthanasie
34 is het opzettelijk levensbeëindigend handelen door een andere dan de betrokkene, op diens verzoek, kan enkel door een arts worden uitgevoerd, op uitdrukkelijk verzoek van de patiënt en onder strikte voorwaarden bij wet vastgelegd! (28/05/2002) de (uitvoerende) arts blijft aanwezig tot het overlijden van de patiënt en rapporteert nadien aan de Federale Evaluatie- en Controlecommissie Euthanasie volgens de in de wet bepaalde modaliteiten.
35 LET WEL: dit document behoedt je niet voor een onwaardig levenseinde! moet correct volgens een model- ingevuld worden, kan enkel uitgevoerd worden indien de patiënt zich in een onomkeerbaar coma of persistent vegetatieve toestand bevindt ten gevolge van een ziekte of een ongeval
36
37 ze is slechts 5 jaar geldig en moet dus tijdig herbevestigd worden. Zo niet kan zij niet wettig worden uitgevoerd. op elk ogenblik kan de patiënt zijn voorafgaande euthanasieverklaring intrekken, ze kan bij de gemeente geregistreerd worden zodat artsen over heel het land deze via een databank van de FOD Volksgezondheid kunnen raadplegen.
38 meerderjarig zijn (of ontvoogd minderjarig), (in feb uitgebreid naar niet ontvoogde minderjarigen) handelingsbekwaam èn bewust zijn, het verzoek is vrijwillig, overwogen en herhaald geuit en niet tot stand gekomen als gevolg van externe druk! de patiënt bevindt zich in een uitzichtloze toestand van aanhoudend en ondraaglijk fysiek of psychisch lijden de toestand van de patiënt is te wijten aan een ernstige en ongeneeslijke, door ongeval of ziekte veroorzaakte aandoening
39 de patiënt moet een handelingsbekwame ontvoogde minderjarige, of nog een oordeelsbekwame minderjarige zijn de ontvoogde minderjarige bevindt zich in een medisch uitzichtloze toestand van aanhoudend en ondraaglijk fysiek of psychisch lijden cfr. wetgeving voor meerderjarigen, de minderjarige patiënt, die oordeelsbekwaam is, bevindt zich in een medisch uitzichtloze toestand van aanhoudend en ondraaglijk fysiek lijden dat niet geledigd kan worden en dat binnen onafzienbare termijn het overlijden tot gevolg heeft, en dat het gevolg is van een ernstige en ongeneeslijke door ongeval of ziekte veroorzaakte aandoening
40 indien de patiënt een niet-ontvoogde minderjarige is, moet er bovendien een kinder- en jeugdpsychiater of een psycholoog geraadpleegd worden die kennis neemt van het medisch dossier van de pat., onderzoekt de patiënt en moet zich vergewissen van de oordeelsbekwaamheid van de minderjarige de behandelende arts brengt de patiënt én zijn wettelijke vertegenwoordigers op de hoogte van het resultaat en vergewist zich ervan dat de wettelijke vertegenwoordigers hun akkoord geven betreffende het verzoek van de minderjarige patiënt.
41 een tweede onafhankelijke arts moet de ernst en de ongeneeslijkheid van de aandoening vaststellen, indien de patiënt niet terminaal is, moet ook een derde onafhankelijke arts zijn advies geven. Deze arts moet een specialist in de aandoening of een psychiater zijn.
42 het verzoek kan herhaaldelijk mondeling gebeuren. Voor de zekerheid vereist de wet dat het verzoek ook schriftelijk wordt geformuleerd, er bestaat niet echt een model(kan zelfs op een bierviltje) moet wel handgeschreven zijn; Ik,.., wens dat mijn arts mijn leven beëindigt + datum + ondertekend door de aanvrager indien schrijven fysisch onmogelijk: dan mag een ander persoon - die géén financieel belang heeft bij de verzoeker zijn dood voor de zieke, in aanwezigheid van een arts dit ook schrijven. Hij/zij dient het te ondertekenen alsook de aanwezige arts!
43 de wet geeft het recht op het verzoek, niet op de euthanasie zelf, de arts kan om vb. ethische of filosofische redenen weigeren om mee te werken aan een euthanasie, de arts moet zijn reden van weigering wel tijdig meedelen, de arts moet het medisch dossier van de betrokkene aan een andere arts doorgeven de arts heeft de deontologische plicht om de euthanasievraag te exploreren en de patiënt te helpen om een arts te vinden die er wel wil aan meewerken
44 Wilsverklaring Positief Negatief Actueel Voorafgaand Afdwingbaarheid Een wilsbekwame patiënt verzoekt hier en nu een (be)handeling vb. een actueel schriftelijk verzoek om euthanasie Een wilsbekwame persoon schrijft een verzoek voor het geval hij wilsonbe-kwaam zou worden, vb. een wilsverklaring inzake euthanasie Geldigheidsduur: 5 jaar Niet bindend: wel rekening mee houden Wilsbekwame zieke persoon weigert hier en nu een (be)handeling vb. weigering van een bloedtransfusie Een wilsbekwame persoon schrijft welke (be)handelingen hij weigert indien hij wilsonbekwaam zou worden, vb. weigering van een reanimatie: geldigheidsduur: onbeperkt Bindend: juridisch vastgelegd
45 Tot slot: Moeilijke keuzes overdenken en bespreken nu je het nog goed kan geeft jou en je omgeving de mogelijkheid om: beter zicht te krijgen op wat jijzelf eigenlijk wil, mocht je ernstig ziek worden! met minder angst en meer vertrouwen die laatste periode tegemoet te gaan!
46
47 Zijn er nog vragen?
VERDUIDELIJKING WETGEVING ROND HET LEVENSEINDE
VERDUIDELIJKING WETGEVING ROND HET LEVENSEINDE Alle wetteksten en/of documenten, beschreven in dit document zijn te downloaden op www.palliatieve.org > professionele gebruiker > wetgeving en documenten
Voorafgaande zorgplanning en omgaan met het levenseinde informatie voor patiënten
Voorafgaande zorgplanning en omgaan met het levenseinde informatie voor patiënten 2 Wilsverklaring en levenseinde Stilstaan bij je levenseinde is nooit gemakkelijk. Toch kan het zinvol zijn erover na te
Dr. Marc Desmet Palliatieve Dienst Virga Jesseziekenhuis Hasselt
Dr. Marc Desmet Palliatieve Dienst Virga Jesseziekenhuis Hasselt Inhoud Codes Beperking Therapie Vroegtijdige zorgplanning (VZP) Wilsverklaringen Vertegenwoordiger / vertrouwenspersoon = middelen (geen
Voorafgaande zorgplanning - juridische omkadering -
Voorafgaande zorgplanning - juridische omkadering - Sylvie Tack 23 april 2014 Doctor in de Rechten Advocaat Praktijkassistent Gezondheidsrecht Overzicht Inleiding Wat is voorafgaande zorgplanning? Wat
ZORG VOOR EEN MENSWAARDIG LEVENSEINDE
ZORG VOOR EEN MENSWAARDIG LEVENSEINDE 1. INLEIDING De beslissing nemen om te verhuizen naar een WZC is niet vanzelfsprekend. Vele zaken worden afgewogen vooraleer de beslissing valt. Dit ook voor wat het
Dossier Voorafgaande zorgplanning
Dossier Voorafgaande zorgplanning Elk jaar komen heel wat mensen in een situatie terecht waarin ze, omwille van een onomkeerbare coma, dementie of een andere aandoening, niet meer in staat zijn om zelf
Topics in levenseindezorg
Topics in levenseindezorg Wetgeving i.v.m. levenseindezorg 1.Patiëntenrechtenwet (aug. 2002): centraal staat de autonomie en het zelfbeschikkingsrecht d.w.z. dat zorgverleners respect moeten hebben voor
Voorafgaande zorgplanning en wilsverklaringen. Christophe Lemmens Advocaat Dewallens & partners Gastprofessor UAntwerpen
Voorafgaande zorgplanning en wilsverklaringen Christophe Lemmens Advocaat Dewallens & partners Gastprofessor UAntwerpen 1 Overzicht Begrippenkader Positieve wilsverklaring Euthanasieverklaring Negatieve
WAT PLAN JE ZOAL IN JE LEVEN?
CONCRETE ZORGPLANNING WAT PLAN JE ZOAL IN JE LEVEN? 1 ZORGZAME ZORG OP MEERDERE DOMEINEN OMTRENT MEDISCHE ZORGEN 3 OMTRENT HET BLIJVEN WONEN ALS JE EEN DAGJE OUDER WORDT DE KINDEREN NIET KORTBIJ WONEN
Wilsverklaring invullen. Juridische informatie. Manu Keirse Hoogleraar Faculteit der Geneeskunde, KULeuven
Wilsverklaring invullen Juridische informatie Manu Keirse Hoogleraar Faculteit der Geneeskunde, KULeuven Meer dan levenseinde Mijn gezondheidszorg Levenseinde Regelingen nadien zoals: afstaan organen,
COMMUNICEREN OVER HET LEVENSEINDE : WAAROM???
Ik wil niet leven zoals een plant Als ik mijn familie niet meer ken, wil ik liever dood Ik wil niet afzien! Mijn broer denkt zus, en ik zo, wat moeten we nu doen? Hebben wij nu wel de juiste keuzes gemaakt?
VROEGTIJDIGE ZORGPLANNING - VEEL GESTELDE VRAGEN
VROEGTIJDIGE ZORGPLANNING - VEEL GESTELDE VRAGEN VROEGTIJDIGE ZORGPLANNING Wat is vroegtijdige zorgplanning? Patiënten en de hulpverleners hebben niet altijd gelijklopende ideeën, verwachtingen en percepties
Casus Hoe wensen mensen te sterven? Samen werken rond. vroegtijdige zorgplanning. Samen werken rond. Vroegtijdige Zorgplanning
DEELSEL Gent : (SEL : samenwerking Eerste Lijn) Samen werken rond vroegtijdige zorgplanning Samen werken rond Vroegtijdige Zorgplanning Palliatieve Zorg Gent-Eeklo Uitgangspunt van dit project : Toename
PALLIATIEVE ZORG. IFPC Turnhout 23 oktober Hilde Michiels coördinator palliatief support team
PALLIATIEVE ZORG IFPC Turnhout 23 oktober 2017 Hilde Michiels coördinator palliatief support team Palliatieve zorg - definitie Palliatieve zorg is de actieve totaalzorg voor mensen die ongeneeslijk ziek
Rechten van de patiënt?
Rechten van de patiënt? Belangrijke Belgische wetgevende initiatieven rond de eeuwwisseling Euthanasiewet 2002 Wet Patiëntenrechten 2002 Wet Palliatieve Zorg 2002 Recht op correcte informatie over zijn
Casus Hoe wensen mensen te sterven? Waarom vroegtijdig nadenken over zorg? Samen werken rond. vroegtijdige zorgplanning.
DEELSEL Gent : (SEL : samenwerking Eerste Lijn) Samen werken rond vroegtijdige zorgplanning Samen werken rond Vroegtijdige Zorgplanning Palliatieve Zorg Gent-Eeklo Uitgangspunt van dit project : Toename
Patiëntenrechten. Dr. Christina Tobback
Patiëntenrechten Dr. Christina Tobback Patiënt de natuurlijke persoon aan wie gezondheidszorg wordt verstrekt, al dan niet op eigen verzoek hij ontvangt zorg omdat hij ernaar vraagt op vraag van een vertegenwoordiger
Wilsverklaring en levenseinde. Informatiebrochure Patiënten
Wilsverklaring en levenseinde Informatiebrochure Patiënten 1. Vroegtijdige zorgplanning...4 1.1 Nu denken aan later...4 1.2 Euthanasieverklaring...5 1.3 Wilsverklaring...5 2. Euthanasie...6 2.1 Wat is
Euthanasie. T +32(0) F +32(0) Campus Sint-Jan Schiepse bos 6. B 3600 Genk
Euthanasie T +32(0)89 32 50 50 F +32(0)89 32 79 00 info@zol.be Campus Sint-Jan Schiepse bos 6 B 3600 Genk Campus Sint-Barbara Bessemerstraat 478 B 3620 Lanaken Medisch Centrum André Dumont Stalenstraat
Kalvermarkt Gent Telefoon: 09/
INFOBROCHURE VROEGTIJDIGE ZORGPLANNING Kalvermarkt 1 9000 Gent Telefoon: 09/225 12 11 Beste bewoner en familie, De beslissing nemen om te verhuizen naar een woonzorgcentrum is voor velen niet vanzelfsprekend.
JURIDISCHE OMKADERING VAN MAATSCHAPPELIJKE EVOLUTIE NAAR MEER ZELFBESCHIKKING, VROEGTIJDIGE ZORGPLANNING EN ONDERSTEUNING BIJ WILSONBEKWAAMHEID
JURIDISCHE OMKADERING VAN MAATSCHAPPELIJKE EVOLUTIE NAAR MEER ZELFBESCHIKKING, VROEGTIJDIGE ZORGPLANNING EN ONDERSTEUNING BIJ WILSONBEKWAAMHEID Luc Goutry Ere-Volksvertegenwoordiger HET MAATSCHAPPELIJK
Vroegtijdige Zorgplanning
Vroegtijdige Zorgplanning Theoretisch kader Dr Ruth Piers Dienst Geriatrie UZ Gent 1 Inleiding Wetgevend kader MAAR praktijk Kanttekeningen vanuit de patiënt Kanttekeningen vanuit de zorgverstrekkers Toegepast
Praat voor je gaat. Tijdige zorg voor het levenseinde
Praat voor je gaat. Tijdige zorg voor het levenseinde KWB Baal 15 februari 2016 1 Praten over je levenseinde Dat is voor later, ik wil daar nu nog niet aan denken Ik ben nog gezond en in de bloei van mijn
Wilsverklaring-wilsbeschikkinglevenstestament. Juridische aspecten Herman NYS
Wilsverklaring-wilsbeschikkinglevenstestament Juridische aspecten Herman NYS Plan uiteenzetting Het begrippenkader De juridische duiding Het Belgisch recht (Tussentijdse) Besluiten Het begrippenkader Complexe
Richtlijnen Palliatieve en Supportieve zorg
Laarbeeklaan 101 1090 Brussel Oncologisch Handboek Euthanasie V1.2008 EUTHANASIE: TOELICHTING EN PRAKTISCHE RICHTLIJNEN 1 Inleiding In 2002 werden drie wetten met betrekking tot de zorg voor patiënten
Nu denken aan dan Wegwijs in het web van wilsverklaringen rondom het levenseinde
Nu denken aan dan Wegwijs in het web van wilsverklaringen rondom het levenseinde Bekkevoort, 24 april 2015 Paul Schotsmans (i.s.m. Herman Nys, medisch recht KU Leuven) Wilsverklaring? Een wilsverklaring
Beslissingen omtrent het levenseinde
Beslissingen omtrent het levenseinde Heb je er al over nagedacht? Als ik mijn vrouw niet meer herken, wil ik euthanasie (Etienne Vermeersch) Dit is volgens de wet onmogelijk! als ik mijn vrouw niet meer
VROEGTIJDIGE ZORGPLANNING
VROEGTIJDIGE ZORGPLANNING Vaardigheidstraining voor de huisarts LOK VZP 20 oktober 2016 dia 1 Wie is wie? LOK VZP 20 oktober 2016 dia 2 De presentatie kwam tot stand door: LOK VZP 20 oktober 2016 dia 3
Verzoek om inzage/afschrift patiëntendossier
Verzoek om inzage/afschrift patiëntendossier (art. 9, Wet betreffende de Rechten van de patiënt, 22/08/2002) Verzoek tot Inzage (voor gegevens overleden patiënt, enkel mogelijk via beroepsbeoefenaar) Afschrift
REGISTRATIEDOCUMENT EUTHANASIE
REGISTRATIEDOCUMENT EUTHANASIE Formulier bij aangetekend schrijven met ontvangstbewijs te zenden naar de Federale Controle- en Evaluatiecommissie voor de toepassing van de wet betreffende de euthanasie,
Beslissingen bij ernstige ziekte of levenseinde. i n f o r m a t i e v o o r p a t i ë n t e n
Beslissingen bij ernstige ziekte of levenseinde i n f o r m a t i e v o o r p a t i ë n t e n Beslissingen bij ernstige ziekte of levenseinde 2 Beslissingen bij ernstige ziekte of levenseinde 3 Inleiding
VROEGTIJDIGE ZORGpLANNING
VROEGTIJDIGE ZORGpLANNING Vooruitzien op wonen, leven, zorg zoals jij het wenst. Vroegtijdige zorgplanning Wonen, leven en zorgen zoals jij het wil Dat is onze grootste uitdaging: wonen, leven en zorg
REGISTRATIEDOCUMENT EUTHANASIE
REGISTRATIEDOCUMENT EUTHANASIE Formulier bij aangetekend schrijven met ontvangstbewijs te zenden naar de Federale Controle- en Evaluatiecommissie voor de toepassing van de wet betreffende de euthanasie,
Hoe omgaan met een verzoek om euthanasie? Een leidraad
Hoe omgaan met een verzoek om euthanasie? Een leidraad Groep Philippus Neri - VZW Sint-Lucia Deze leidraad geldt voor een verzoek om euthanasie door een patiënt bij ondraaglijk psychisch en fysisch lijden.
Christophe Lemmens Advocaat Dewallens & partners Gastprofessor UAntwerpen AHLEC Effectief lid Federale Controle- en Evaluatiecommissie Euthanasie
Christophe Lemmens Advocaat Dewallens & partners Gastprofessor UAntwerpen AHLEC Effectief lid Federale Controle- en Evaluatiecommissie Euthanasie DE WILSVERKLARING EUTHANASIE JURIDISCH DOORGELICHT Overzicht
Euthanasie. Informatiebrochure voor patiënten en hun naasten
Euthanasie Informatiebrochure voor patiënten en hun naasten Inhoud Inleiding 3 1 Beslissingen rond het levenseinde 4 1.1 Het verschil tussen een wilsverklaring betreffende euthanasie en een euthanasieverzoek
REGISTRATIEDOCUMENT EUTHANASIE
REGISTRATIEDOCUMENT EUTHANASIE Registratiedocument bij aangetekend schrijven met ontvangstbewijs te zenden, binnen de vier werkdagen na de euthanasie, op volgend adres: Federale Controle en Evaluatiecommissie
FEDERALE CONTROLE- EN EVALUATIE- COMMISSIE EUTHANASIE INFORMATIEBROCHURE VOOR DE ARTSEN
FEDERALE CONTROLE- EN EVALUATIE- COMMISSIE EUTHANASIE INFORMATIEBROCHURE VOOR DE ARTSEN 2 INHOUDSTAFEL 1. Euthanasie op verzoek van de patiënt vs. euthanasie op basis van een voorafgaande wilsverklaring
Euthanasie: de wet en de praktijk Informatiefolder voor patiënten en familieleden
voorzitter ethisch comité Jan Yperman Ziekenhuis Briekestraat 12 8900 Ieper www.yperman.net Euthanasie: de wet en de praktijk Informatiefolder voor patiënten en familieleden Inleiding U leest deze infobrochure
VANDAAG ZORGEN VOOR MORGEN
VANDAAG ZORGEN VOOR MORGEN BROCHURE VROEGTIJDIGE ZORGPLANNING Beste bewoner, Dat is immers onze zorg: betrokken zijn op u en uw naasten en u zoveel als mogelijk gelukkig zien. Wij zijn blij dat u koos
KONINKRIJK BELGIE Wettelijke basis: KB 2/04/2003. Formulier van wilsverklaring inzake euthanasie
1 KONINKRIJK BELGIE Wettelijke basis: KB 2/04/2003 Formulier van wilsverklaring inzake euthanasie Rubriek I. Verplichte gegevens A. Voorwerp van de wilsverklaring De Heer/Mevrouw (*) (naam en voornaam):
Euthanasie: de wet en de praktijk
Euthanasie: de wet en de praktijk Informatiefolder voor patiënten en familieleden 90.007N-140401 Jan Yperman Ziekenhuis Briekestraat 12 8900 Ieper www.yperman.net Inleiding U leest deze infobrochure niet
BIJLAGEN (website) Bijlage 1: Stroomdiagram voor de implementatie van vroegtijdige zorgplanning in woon- en zorgcentra.
BIJLAGEN (website) Bijlage 1: Stroomdiagram voor de implementatie van vroegtijdige zorgplanning in woon- en zorgcentra. 1 2 Bijlage 2: Gesprekssjablonen (naar M. Keirse) STAPPENPLAN VOOR BESPREKING VAN
Zorg. voor het levenseinde
Zorg voor het levenseinde Inleiding Onze campussen en woonzorgcentra streven een christelijk-ethische levensvisie na en dit veronderstelt een zorgzame en zinvolle omgang met het eindigende leven en het
Beslissingen bij ernstige ziekte of levenseinde
Beslissingen bij ernstige ziekte of levenseinde informatie voor patiënten INLEIDING 3 PALLIATIEVE THERAPIE 4 PALLIATIEVE ZORG 4 HET STOPZETTEN OF NIET STARTEN VAN EEN LEVENSVERLENGENDE BEHANDELING 5 PALLIATIEVE
Vroegtijdige zorgplanning
Vroegtijdige zorgplanning Waarom uw zorg vroegtijdig plannen? Wat houdt het in? curatief handelen palliatief handelen actieve levensbeëindiging Waarom vroegtijdig uw zorg plannen? Welke zorg zou u wensen
Nu praten over later: zinvol!?
Nu praten over later: zinvol!? Op weg naar waardig levenseinde 21 april 2018 Netwerk Palliatieve Zorg Limburg 1 De context van levenseinde : Medisch-technische evolutie : - overlijden = medisch falen -
Vaak gestelde vragen
Vaak gestelde vragen 1. Wat is een voorafgaande wilsverklaring inzake euthanasie? Het is een schriftelijke wilsverklaring van een persoon die, ingeval hij wilsonbekwaam zou zijn, wenst dat een arts euthanasie
Beslissingen bij ernstige ziekte of levenseinde. Imeldaziekenhuis
Beslissingen bij ernstige ziekte of levenseinde Imeldaziekenhuis imelda omringt u met zorg Inhoud Inleiding 3 Palliatieve therapie 4 Palliatieve zorg 5 Het stopzetten of niet starten van een levensverlengende
TOELICHTING BIJ VOORAFGAANDE WILSVERKLARING INZAKE EUTHANASIE Enkel van toepassing in een situatie van onomkeerbare coma
TOELICHTING BIJ VOORAFGAANDE WILSVERKLARING INZAKE EUTHANASIE Enkel van toepassing in een situatie van onomkeerbare coma Wat? Via dit document kan je euthanasie aanvragen voor het geval dat je ooit (later)
Medische Beslissingen rond het levenseinde
Medische Beslissingen rond het levenseinde Jo Lisaerde Eric Triau Maartje Wils Bewonersadviesraad 7 december 2011 Definitie Palliatieve Zorg Palliatieve zorg is een totaalzorg voor mensen die aan een ziekte
Wilsverklaringen inzake mijn gezondheidszorg en mijn levenseinde
Wilsverklaringen inzake mijn gezondheidszorg en mijn levenseinde Mijn persoonlijke waarden en opvattingen Naast de uitdrukkelijke wilsverklaringen die volgen, wil ik dat altijd rekening wordt gehouden
Netwerk Palliatieve Zorg Zuid-Oost-Vlaanderen Zorgplanning, ook voor morgen
Het Leven Helpen VZW Netwerk Palliatieve Zorg Zuid-Oost-Vlaanderen Zorgplanning, ook voor morgen Waarover gaat het? De zekerheden van het leven: Geboorte Ziekte en gezondheid Sterven Plots overlijden,
WET OP DE RECHTEN VAN DE PATIENT
WET OP DE RECHTEN VAN DE PATIENT (22 augustus 2002, B.S. 26 september 2002) Bijgaande samenvatting verwoordt de beperkte folder uitgegeven door de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van
Procedure euthanasie ouderenzorg
Procedure euthanasie ouderenzorg 1. Euthanasie: Volgens de Belgische wetgeving wordt euthanasie omschreven als het opzettelijk levensbeëindigend handelen door een andere dan de betrokkene op diens verzoek
Euthanasie Informatiebrochure voor patiënten en hun naasten
Euthanasie Informatiebrochure voor patiënten en hun naasten Palliatief Support Team 03 650 50 57 Inleiding Als u vragen heeft over beslissingen rond het levenseinde en meer bepaald over euthanasie, dan
Advanced care planning in cardiogeriatrie. Gert Ghijsebrechts Huisarts Cardio 2010
Advanced care planning in cardiogeriatrie Gert Ghijsebrechts Huisarts Cardio 2010 Hartcentrum De wet op de patiëntenrechten (2002) Recht op kwaliteitsvolle dienstverstrekking Behandeling die meeste kwaliteit
Voorafgaande zorgplanning Wetgeving en communicatie VRAGEN ROND HET LEVENSEINDE
Voorafgaande zorgplanning Wetgeving en communicatie SEL Zuid-West-Vlaanderen Lokale Steunpunten Thuiszorg 18 mei, 15 juni en 27 juni 2017 VRAGEN ROND HET LEVENSEINDE Halve eeuw medische spitstechnologie
BASISOPLEIDING PALLIATIEVE ZORG
BASISOPLEIDING PALLIATIEVE ZORG ZATERDAG 24 JUNI 2017 1 2 De wet betreffende de rechten van de patiënt De wet inzake onbekwaamheid De wet betreffende palliatieve zorg De wet betreffende euthanasie 3 1
Wet van 28 mei 2002 betreffende de euthanasie. (B.S ) Gecoördineerde tekst: laatste tekstbijwerking:
Wet van 28 mei 2002 betreffende de euthanasie. (B.S. 22.06.2002) Gecoördineerde tekst: laatste tekstbijwerking: 12.03.2014 Art. 1. Deze wet regelt een aangelegenheid als bedoeld in artikel 78 van de Grondwet
Rechten van de patiënt
Rechten van de patiënt (KB 22/08/02) In het Belgisch Staatsblad van 26 september 2002 verscheen de wet van 22 augustus 2002 wet betreffende de rechten van de patiënt. In de wet op de patiëntenrechten staan
Aanvraagdocument: verzoek om afschrift gegevens uit patiëntendossier
Aanvraagdocument: verzoek om afschrift gegevens uit patiëntendossier Identiteit van de patiënt Naam en voornaam:...... Geboortedatum:... Telefoon/GSM:... Ik wens: verzending via de post de gegevens persoonlijk
Het levenseinde bespreekbaar maken. Informatie voor patiënten en familie
Het levenseinde bespreekbaar maken Informatie voor patiënten en familie Patiëntenvoorlichting INHOUDSTAFEL Inhoudstafel.pg. 1 Inleiding...pg. 2 Palliatieve zorg pg. 3 Het niet starten of stoppen van levensverlengende
Euthanasie bij psychisch lijden: Een ethische visie
FOD Volksgezondheid Brussel, 14 december 2017 Euthanasie bij psychisch lijden: Een ethische visie Axel Liégeois KU Leuven Broeders van Liefde Inclusie psychisch lijden Inclusie psychisch lijden in euthanasiewet
Vroegtijdige zorgplanning in woonzorgcentra. hype of hulp? Dr. Gert Huysmans, Voorzitter Federatie Palliatieve Zorg Vlaanderen
Vroegtijdige zorgplanning in woonzorgcentra hype of hulp? Dr. Gert Huysmans, Voorzitter Federatie Palliatieve Zorg Vlaanderen 2 Historiek medische zorg Besef dat gezondheidzorg bestaat uit meerderheid
Wilsverklaringen inzake mijn gezondheidszorg en levenseinde
Wilsverklaringen inzake mijn gezondheidszorg en levenseinde Rijksregisternummer: Mijn persoonlijke waarden en opvattingen Naast de uitdrukkelijke wilsverklaringen die volgen, wil ik dat altijd rekening
Wilsverklaringen inzake mijn gezondheidszorg en mijn levenseinde
Wilsverklaringen inzake mijn gezondheidszorg en mijn levenseinde Mijn persoonlijke waarden en opvattingen Naast de uitdrukkelijke wilsverklaringen die volgen, wil ik dat altijd rekening wordt gehouden
Www.wilsverklaring.be
Www.wilsverklaring.be Wegwijs in het web van de wilsverklaringen Herman Nys * en Bart Hansen ** 1. Inleiding In de maatschappelijke discussie over het levenseinde speelt er één constante: patiënten hebben
DNR EEN ZORGVULDIGE AFWEGING VAN WAT MEDISCH NOG ZINVOL IS
DNR EEN ZORGVULDIGE AFWEGING VAN WAT MEDISCH NOG ZINVOL IS Een zorgvuldige afweging van wat medisch (nog) zinvol is... Soms biedt een medische behandeling geen oplossing meer voor een bestaand medisch
4. Toestemming in iedere tussenkomst van de beroepsbeoefenaar
Welke zijn de rechten van de patiënt? De wet betreffende de rechten van de patiënt voorziet in: 1. Kwaliteitsvolle dienstverstrekking 2. De vrije keuze van een beroepsbeoefenaar 3. Informatie over de persoonlijke
MIJN WENSEN voor mijn gezondheidszorg
MIJN WENSEN voor mijn gezondheidszorg Leidraad bij VROEGTIJDIGE ZORGPLANNING Eindejaarscongres BVPV 3 dec 2016 Arne Heylen klin. psycholoog PST arne.heylen@uzleuven.be Shift in patiëntenbejegening Voorafgaande
Artikel 1. Deze wet regelt een aangelegenheid als bedoeld in artikel 78 van de Grondwet.
28 MEI 2002. - Wet betreffende de euthanasie. Bron : JUSTITIE Publicatie : 22-06-2002 Inwerkingtreding : 20-09-2002 (ART. 16) Dossiernummer : 2002-05-28/37 Art. 1 HOOFDSTUK I. - Algemene bepalingen. Art.
ZNA Ombudsdienst Wat zijn jouw rechten als patiënt? Informatie voor patiënten
ZNA Ombudsdienst Wat zijn jouw rechten als patiënt? Informatie voor patiënten 2 Wat zijn jouw rechten als patiënt? Wat zijn jouw rechten als patiënt? 3 Wat zijn je rechten als patiënt? > > De zorgverlener
een waardig levenseinde
De Bogaard 28 januari 2010 Sint Truiden 6 oktober 2011 een waardig levenseinde Wim Distelmans Leerstoel Waardig Levenseinde demens.nu aan de VUB zorg rond het levenseinde zorg rond het levenseinde hele
REGISTRATIEDOCUMENT EUTHANASIE
REGISTRATIEDOCUMENT EUTHANASIE Formulier per aangetekend schrijven met ontvangstbewijs te zenden naar de federale controleen evaluatiecommissie betreffende de euthanasie, binnen de vier werkdagen na de
INFORMATIE BETREFFENDE EUTHANASIE, LEVENSTESTAMENT EN LEVENSEINDE.
INFORMATIE BETREFFENDE EUTHANASIE, LEVENSTESTAMENT EN LEVENSEINDE. Levenseinde. Levenstestament. Euthanasie. Wat als ik dement wordt? Wat als ik in een uitzichtloze toestand van lijden terechtkom? Wat
Wilsbeschikking-DNR- Euthanasie
Wilsbeschikking-DNR- Euthanasie Juridisch kader van de wilsbeschikking Herman Nys Wilsbeschikkingen/wilsverkaringen Complexe aangelegenheid. Veel verwarring Wilsbeschikking synoniem van wilsverklaring
Juridisch kader van vroegtijdige zorgplanning anno 2015
Juridisch kader van vroegtijdige zorgplanning anno 2015 Tom Goffin Griffier Nationale Raad Orde der geneesheren Projectmanager KB 78 Gastdocent Gezondheidsrecht KULeuven Wilsverklaring 1 Wilsverklaring
ZONDER BLOED OP VRAAG VAN DE PATIENT
ZONDER BLOED OP VRAAG VAN DE PATIENT ETHISCH EN JURIDISCH AANVAARDBAAR? HERMAN NYS Leuven en Maastricht INHOUD VOORSTELLING 1. WETTELIJK KADER 2. MEDISCH DEONTOLOGISCH KADER 3. RAADGEVEND COMITE BIOETHIEK
Zorg rond het levenseinde
Groeningelaan 7 8500 Kortrijk Tel.nr. 056/24 52 71 Faxnr. 056/24.52.64 Zorg rond het levenseinde Zorg rond het levenseinde 12 Voor meer informatie over voorgaande onderwerpen, kan u contact opnemen met
REGISTRATIEDOCUMENT EUTHANASIE
REGISTRATIEDOCUMENT EUTHANASIE Formulier per aangetekend schrijven met ontvangstbewijs te zenden naar de federale controleen evaluatiecommissie betreffende de euthanasie, binnen de vier werkdagen na de
ZNA Ombudsdienst Wat zijn jouw rechten als patiënt? Informatie voor patiënten
ZNA Ombudsdienst Wat zijn jouw rechten als patiënt? Informatie voor patiënten 2 Wat zijn jouw rechten als patiënt? Wat zijn je rechten als patiënt? > > De zorgverlener biedt je kwalitatieve zorg. Als patiënt
Euthanasie, moord of hulp?
Handelswetenschappen en Bedrijfskunde Bachelor in de Toegepaste Informatica Business Information Management Euthanasie, moord of hulp? CAMPUS Geel Joey Lemmens Academiejaar 2011-2012 Euthanasie, moord
Zorgen voor morgen...
Zorgen voor morgen... Samen kiezen voor een waardig levenseinde Samen kiezen voor een waardig levenseinde Inhoudstafel Inleiding p. 1 Mogelijkheden Palliatieve zorg p. 1 Negatieve wilsverklaring p. 2 Actueel
6. Palliatieve zorg, vroegtijdige zorgplanning en euthanasie
6. Palliatieve zorg, vroegtijdige zorgplanning en euthanasie 6.1 Palliatieve zorg Palliatieve zorg is de totaalzorg voor mensen met een levensbedreigende aandoening bij wie geen genezende behandeling meer
Vlaams Patiëntenplatform vzw. Ups en downs 12 februari 2012
Je rechten als patiënt Vlaams Patiëntenplatform vzw Ups en downs 12 februari 2012 1 Inhoud 1. Wat is het Vlaams Patiëntenplatform vzw? 2. Een paar vaststellingen 3. Wet op de patiëntenrechten en verpleegkundigen
Wilsverklaringen vanuit de (huis)arts gezien. Els Roelofs kaderhuisarts palliatieve zorg
Wilsverklaringen vanuit de (huis)arts gezien Els Roelofs kaderhuisarts palliatieve zorg Uitgebreide volmacht: Wie beslist namens een patiënt als deze dat zelf (tijdelijk) niet meer kan Voorkomen: Onder
AUTONOMIE: HOEKSTEEN OF STRUIKELBLOK?
AUTONOMIE: HOEKSTEEN OF STRUIKELBLOK? PATIËNTENRECHTEN EN ETHIEK IN DE PSYCHIATRIE AXEL LIÉGEOIS Inleiding Verschillende benaderingen van de zorgrelatie Ethische beschouwingen bij de Wet Patiëntenrechten
Macht- en krachtrelaties in de palliatieve zorg
Macht- en krachtrelaties in de palliatieve zorg Naomi Van De Moortele, psychologe hematologie en palliatieve zorgen UZ Gent An Lievrouw, psychologe digestieve oncologie UZ Gent Workshop: 1. Palliatieve
bevindingen van de evaluatiecommissie Wim Distelmans MD PhD MPH titularis leerstoel Waardig Levenseinde van demens.nu aan de VUB
bevindingen van de evaluatiecommissie Wim Distelmans MD PhD MPH titularis leerstoel Waardig Levenseinde van demens.nu aan de VUB noodzaak euthanasiewet euthanasie gebeurde vroeger ook / noodtoestand conflict
Palliatie of Euthanasie: De Twilight Zone. Prof. Dr. Paul Clement Universitaire Palliatieve Zorgeenheid Leuven
Palliatie of Euthanasie: De Twilight Zone Prof. Dr. Paul Clement Universitaire Palliatieve Zorgeenheid Leuven Situering Beslissingen rond het levenseinde Zeer vaak: Niet meer starten van (al dan niet medisch
Omzendbrief ter informatie van de gemeentebesturen - burgemeesters - diensten bevolking - lokale beheerders. Mevrouw, Mijnheer,
Directoraat-generaal Organisatie Gezondheidszorgvoorzieningen Cel "Organen, Embryo's en Bio-ethiek" UW BRIEF VAN UW REF. ONZE REF. EGO/036 DATUM 07/06/2010 BIJLAGE(N) 2 Omzendbrief ter informatie van de
Richtlijnen Palliatieve en Supportieve zorg
Laarbeeklaan 101 1090 Brussel Oncologisch Handboek Palliatieve zorg V1.2008 PALLIATIEVE ZORG: TOELICHTING EN PRAKTISCHE RICHTLIJNEN 1 Inleiding In 2002 werden drie wetten met betrekking tot de zorg voor
Zorg rondom het levenseinde
Zorg rondom het levenseinde Waar de zorg om mensen gaat Waar de zorg om mensen gaat Zorg in de laatste levensfase Als genezing niet meer mogelijk is In de laatste fase van ons leven kunnen we voor belangrijke
De laatste levensfase. Hoe IJsselheem omgaat met een euthanasieverzoek
De laatste levensfase Hoe IJsselheem omgaat met een euthanasieverzoek In gesprek In de laatste levensfase krijgen mensen te maken met allerlei vragen. Misschien ziet u op tegen de pijn en benauwdheid die
Hou me (niet) vast. Informatiebrochure Palliatieve zorg en vroegtijdige zorgplanning
Hou me (niet) vast Informatiebrochure Palliatieve zorg en vroegtijdige zorgplanning Hou me (niet) vast vanaf hier heb ik alleen te gaan Ik zal altijd - ergens - bij je zijn we zijn tochtgenoten maar hier
Sectoraal Comité van de Sociale Zekerheid en van de Gezondheid Afdeling «Sociale Zekerheid»
Sectoraal Comité van de Sociale Zekerheid en van de Gezondheid Afdeling «Sociale Zekerheid» SCSZ/08/133 BERAADSLAGING NR. 08/039 VAN 1 JULI 2008 MET BETREKKING TOT DE MEDEDELING VAN PERSOONSGEGEVENS UIT
PROGRAMMA. 14u15: PLENAIRE TERUGKOPPELING
PROGRAMMA 12u00: ONTHAAL MET BROODJES LUNCH 12u30: PLENAIRE INLEIDING Visie Mijn wensen voor mijn gezondheidszorg: VZP op maat van de patiënt Casus uit de praktijk 13u15: MULTIDISCIPLINAIRE UITWISSELING