Verpleegkundige handelingen door mantelzorgers. Alles over verpleegkundige handelingen door mantelzorgers.

Transcriptie

1 Verpleegkundige handelingen door mantelzorgers Alles over verpleegkundige handelingen door mantelzorgers.

2 2 ~ Socialistische Mutualiteit Brabant

3 Neem jij de zorg op voor iemand uit je omgeving die door ziekte, ouderdom of handicap zorg nodig heeft? Dan ben jij een mantelzorger. Dankzij jou kan je dierbare het ziekenhuis of de zorgvoorziening eerder verlaten en kan een opname in een woonzorgcentrum zo lang mogelijk uitgesteld worden. Als mantelzorger neem je in de zorgsituatie vaak verpleegkundige handelingen over. Een wonde verzorgen, een insuline-injectie toedienen Sinds een aanpassing van de Gezondheidswet in 2014, ben je hiervoor als mantelzorger wettelijk beschermd. De oorspronkelijke wet zegt dat je als mantelzorger enkel de zogenaamde B-handelingen mag uitvoeren. Dit zijn verpleegkundige handelingen die worden voorgeschreven door een (huis)arts. Ze mogen in principe enkel door (thuis)verpleegkundigen en (huis) artsen worden uitgevoerd. Een wijziging in de Gezondheidswet van 2014 bracht hier verandering in. De Gezondheidswet voorziet dat (huis) artsen en (thuis)verpleegkundigen een mantelzorger bepaalde verpleegkundige technieken mogen aanleren en laten uitvoeren. Het gaat over handelingen zoals bijvoorbeeld het geven van inspuitingen, het toedienen van sondevoeding, het aspireren van luchtwegen en het verzorgen van wonden. We vertellen je graag hoe dit in zijn werk gaat. Zo zal je merken dat er een attest moet worden ingevuld als je een bepaalde handeling aangeleerd hebt gekregen. Een voorbeeld van zo n attest vind je terug op pagina 11. Heb je vragen over de verpleegkundige handelingen die je mag uitvoeren? Dan kan je altijd terecht bij de (thuis) verpleegkundige of de (huis)arts. Verpleegkundige handelingen door mantelzorgers ~ 3

4 1 De mantelzorger als volwaardige partner in de zorg Als je als mantelzorger één of meerdere taken van een (thuis)verpleegkundige overneemt, krijgt de persoon voor wie je zorg draagt, maar ook jijzelf, meer autonomie over de totaalzorg. Je hoeft dan immers niet meer te wachten op de (thuis)verpleegkundige om bijvoorbeeld insuline toe te dienen. Als mantelzorger kan je deze taak perfect overnemen als je hiervoor een opleiding gevolgd hebt. Hetzelfde geldt voor handelingen zoals de verzorging van een stoma, toedienen van sondevoeding en aantrekken van steunkousen. Naast informatie over de concrete verpleegkundige handeling, krijg je tijdens de opleiding ook informatie over de specifieke ziekte, over hoe je door preventief handelen complicaties kan vermijden en wat je moet doen bij problemen. Je leert bovendien welke informatie je best doorgeeft aan de (huis)arts en/of (thuis)verpleegkundige. 2 Welke stappen onderneem je als mantelzorger om een verpleegkundige handeling zelf uit te voeren? Voor je een verpleegkundige handeling zelf mag uitvoeren, laat je best een attest technisch verpleegkundige handelingen door de mantelzorger ondertekenen door de (thuis)verpleegkundige of de (huis)arts. Om zo n attest te verkrijgen, kan je als mantelzorger volgende stappen doorlopen. Bespreek met de (thuis)verpleegkundige welke zorg de zorgbehoevende nodig heeft. Overleg met de (thuis)verpleegkundige of het een goed idee is dat jij een bepaalde verpleegkundige handeling overneemt. Als je een bepaalde verpleegkundige handeling zelf wil uitvoeren, zal de (thuis)verpleegkundige nagaan of je hiervoor in aanmerking komt. Betrek de persoon voor wie je zorgt zoveel mogelijk bij het gesprek. Een goede relatie tussen jou en de zorgbehoevende is cruciaal als je een deel van de zorg op jou wil nemen. Het is daarom belangrijk dat jullie beiden eerlijk aangeven wat jullie van elkaar verwachten. Kiest de zorgbehoevende er zelf 4 ~ Socialistische Mutualiteit Brabant

5 voor dat jij een bepaalde zorgtaak op jou neemt? Is bij alle actoren het nodige vertrouwen aanwezig dat jij de zorg aankan? Bespreek dit samen en probeer tot een beslissing te komen waar alle betrokken partijen zich goed bij voelen. Voel je niet verplicht, want zorg opnemen is niet altijd evident. Als je de zorg zelf niet ziet zitten, wees dan eerlijk. Zowel tegenover de (thuis)verpleegkundige als tegenover de zorgbehoevende. in drie exemplaren invullen en ondertekenen. Ook de zorgbehoevende en jijzelf vullen een deel van het attest in. Alle partijen (de (thuis)verpleegkundige, de zorgbehoevende en jijzelf) ontvangen een exemplaar van het attest. Kreeg je een verpleegkundige handeling in het ziekenhuis aangeleerd? Contacteer dan de verpleegafdeling van het ziekenhuis als je vragen hebt over het attest of de aangeleerde handeling. De verpleegkundige zal je opleiden volgens een duidelijk uitgeschreven procedure. Na de opleiding zal de verpleegkundige nagaan of je de techniek voldoende onder de knie hebt. Je zal alle nodige informatie krijgen over de mogelijke problemen die zich kunnen voordoen, wat je in geval van nood moet doen en wie je moet contacteren bij eventuele vragen of problemen. Stel voldoende vragen aan de (thuis)verpleegkundige. Durf extra informatie te vragen als je de uitleg niet goed begrepen hebt. Na de opleiding ontvang je ook een uitgeschreven procedure over de verpleegkundige handeling in kwestie. Na de geslaagde opleiding zal de (thuis)verpleegkundige een attest technisch verpleegkundige handelingen door de mantelzorger Verpleegkundige handelingen door mantelzorgers ~ 5

6 3 Een attest heeft vele voordelen Het attest technisch verpleegkundige handelingen door de mantelzorger geeft je het recht als mantelzorger om een bepaalde verpleegkundige handeling uit te voeren. Het uitvoeren van deze handeling is hierdoor niet langer onwettig. Het attest kan jou en de persoon voor wie je zorgt meer onafhankelijkheid en meer kwaliteit van leven geven. Zo hoef je een uitstap niet uit te stellen omdat je op de (thuis) verpleegkundige moet wachten. Het attest geeft je de mogelijkheid om zorg te geven zonder daarbij afhankelijk te zijn van anderen. Door een opleiding en een attest kan de zorgbehoevende een ziekenhuis of zorgvoorziening sneller verlaten en kan een opname in een woonzorgcentrum uitgesteld worden. De opleiding en opvolging door de (thuis)verpleegkundige geven je zekerheid over de juiste uitvoering van een bepaalde handeling. Daarnaast wordt de handeling uitgeschreven in een procedure die je steeds opnieuw kan raadplegen. De zorgbehoevende kan meestal sneller de nodige zorg krijgen omdat je niet moet wachten op de verpleegkundige. Bovendien weet je precies wie te contacteren en wat je moet doen in noodsituaties. Door je opleiding kan je een verpleegkundige handeling op een correcte manier uitvoeren. Dit is een extra voordeel voor de zorgbehoevende. Als mantelzorger vul je hierdoor de (thuis)verpleegkundige goed aan. Het gegeven dat je actief bij de zorg betrokken wordt, zal je relatie met de zorgbehoevende alleen maar ten goede komen. Dit is een extra erkenning. 4 Wat moet je weten over het attest? Waarom heb je een attest nodig? Strikt genomen mogen alleen (thuis) verpleegkundigen zogenaamde B-handelingen uitvoeren. De reden hiervoor is dat deze mensen hiervoor opgeleid zijn en over de nodige ervaring en expertise beschikken. De praktijk leert echter dat veel mantelzorgers bepaalde verpleegkundige handelingen zelf uitvoeren. Denk bijvoorbeeld aan de verzorging van 6 ~ Socialistische Mutualiteit Brabant

7 een chronische wonde, het geven van sondevoeding, een insuline-injectie Via dit attest ben je wettelijk in orde bij het uitvoeren van deze verpleegtechnische handelingen. Welke informatie bevat het attest? Het attest vermeldt wie de zorgbehoevende is, wie als mantelzorger de verpleegkundige handeling zal uitvoeren, om welke specifieke techniek het gaat en gedurende welke periode de handeling zal worden uitgevoerd. Daarnaast motiveert de (thuis)verpleegkundige in het attest de reden waarom je een bepaalde verstrekking mag doen. Wat zijn de voorwaarden? Het is toegelaten om één of meerdere verpleegkundige handelingen uit te voeren bij een bepaalde persoon. Dit op voorwaarde dat je een opleiding voor die specifieke handeling(en) hebt gekregen door een (thuis) verpleegkundige. Bovendien ben je iemand uit de directe omgeving van de zorgbehoevende en word je niet betaald voor de zorg die je verleent. De zorgbehoevende moet zijn of haar toestemming geven voor het uitvoeren van de verpleegkundige handeling(en). Voorbeeld De zorgbehoevende lijdt aan diabetes en moet dagelijks insuline krijgen. De verpleegkundige oordeelt, na een korte opleiding, dat jij als mantelzorger in staat bent om de insuline zelf toe te dienen voor een bepaalde duurtijd. Verpleegkundige handelingen door mantelzorgers ~ 7

8 Wie mag een attest uitschrijven? Artsen of verpleegkundigen in een ziekenhuis, de huisarts of de (thuis) verpleegkundige mogen allemaal een attest uitschrijven. Diegene die het attest uitschrijft heeft het recht om het attest na een bepaalde periode te wijzigen of te verlengen als dat nodig zou zijn. De drie partijen, dus zowel jij, de zorgbehoevende, als de (thuis)verpleegkundige of de (huis)arts mogen het attest op elk ogenblik stopzetten. Het is daarbij belangrijk dat je alle partijen inlicht. Er wordt telkens één exemplaar van het attest overhandigd per verpleegkundige handeling en dit zowel aan de zorgbehoevende, aan jou, als aan de (thuis)verpleegkundige of de (huis)arts. 5 Goed om te weten Wanneer ben ik mantelzorger en wanneer mag ik verpleegkundige handelingen uitvoeren? Volgens de wet hebben alleen bloedof aanverwanten tot en met de tweede graad het recht om als mantelzorger verpleegkundige handelingen uit te voeren. De figuur hieronder toont wie tot eerste, tweede of derde graad behoort. 3 oom / tante 4 neef / nicht 2 (schoon) grootouders 1 (schoon) ouders ik & echtgeno(o)t(e) 1 kinderen 2 kleinkinderen 2 (schoon) broer / zus 3 kinderen van broer / zus Je bent mantelzorger als je zorgt voor een persoon die je dierbaar is. Deze persoon is zorgbehoevend door een handicap, een ziekte of ouderdom. Hierdoor is er tijdelijke of permanent nood aan extra zorg. 8 ~ Socialistische Mutualiteit Brabant

9 Als mantelzorger verleen je op regelmatige basis zorg en dit vaak voor een langere periode. Je doet dit omdat je een persoonlijke, affectieve en/of sociale band hebt met de zorgbehoevende. Belangrijk daarbij is dat je geen beroepskracht bent en dus geen loon ontvangt voor de zorg die je verleent. Een leerkracht, een opvoeder in een instelling of een vrijwilliger in een organisatie komt dus niet in aanmerking voor het aanleren van een verpleegkundige handeling. Ik heb de verpleegkundige handeling niet helemaal onder de knie. Wat nu? De (thuis)verpleegkundige verwacht van jou dat je openstaat voor controle en begeleiding. Wanneer je een bepaalde verpleegkundige handeling niet correct uitvoert, dan kan de (thuis) verpleegkundige voorstellen om de opleiding te herhalen en de techniek opnieuw in te oefenen. Ga daar zeker op in. Heb je ook na herhaling van de opleiding nog steeds het gevoel dat je de handeling onvoldoende beheerst, wees dan eerlijk en bespreek dit met de (thuis)verpleegkundige. De (thuis)verpleegkundige of (huis)arts heeft het recht om jou te verbieden een bepaalde verpleegkundige handeling uit te voeren. Je kan ook zelf weigeren om een bepaalde techniek uit te voeren of beslissen om deze niet uit te voeren als je niet helemaal zeker bent. In beide gevallen zal de zorg verder uitgevoerd worden door de (thuis)verpleegkundige. De zorgbehoevende weigert dat ik bij hem een verpleegkundige handeling uitvoer Wanneer de zorgbehoevende jou weigert voor het uitvoeren van een verpleegkundige handeling, dan laat je de zorg best over aan de (thuis) verpleegkundige. Ook wanneer voor jou de zorg niet langer haalbaar is, doe je er goed aan om hierover te communiceren. Alle partijen moeten zich immers goed voelen bij de situatie. Verpleegkundige handelingen door mantelzorgers ~ 9

10 Wat moet ik doen als de gezondheidstoestand van de zorgbehoevende wijzigt? Bij het opmaken van een attest zal de (thuis)verpleegkundige rekening houden met de huidige toestand van de zorgbehoevende. Daarom breng je de (thuis)verpleegkundige best onmiddellijk op de hoogte als er wijzigingen zijn in de gezondheidstoestand of in de omgeving van de zorgbehoevende. Op basis van de nieuwe situatie zal de (thuis)verpleegkundige het attest aanpassen of indien nodig beëindigen. Het is belangrijk te weten dat je niet verantwoordelijk bent voor de totale gezondheidstoestand van de zorgbehoevende, maar wel voor de verpleegkundige handelingen die je volgens het attest mag uitvoeren. Mag ik zelf anderen opleiden? Je mag als mantelzorger in geen enkel geval zelf opleiding geven aan anderen. Wie is aansprakelijk bij fouten of ongelukken? De (thuis)verpleegkundige is verantwoordelijk voor het correct aanleren van de verpleegkundige handeling(en) en voor de opvolging ervan. In een procedure omschrijft de (thuis)verpleegkundige welke uitleg je precies gekregen hebt voor welke techniek(en) en welke afspraken er met jou gemaakt zijn. Het is jouw verantwoordelijkheid als mantelzorger om op een correcte manier te handelen en om problemen of wijzigingen in de toestand van de zorgbehoevende tijdig te communiceren. Het gaat dus om een gedeelde verantwoordelijkheid. Zowel de (thuis)verpleegkundige als jij zijn burgerlijk aansprakelijk bij het niet correct uitvoeren van een verpleegkundige handeling. 6 Nog vragen? Heb je nood aan meer informatie over het aanleren van verpleegkundige handelingen en het bijhorende attest? Wij helpen je graag verder. Dienst Thuisverpleging T: E: thuiszorgcentrum@fsmb.be Deze publicatie kwam tot stand in een samenwerking tussen Thuiszorg, Steunpunt Mantelzorg, S-Plus Mantelzorg, Solidariteit voor het Gezin en de Liberale Mutualiteit. 10 ~ Socialistische Mutualiteit Brabant

11 Attest Technisch verpleegkundige handelingen door de mantelzorger Dit document wordt opgesteld door een (thuis)verpleegkundige of (huis)arts, in uitvoering van art. 38ter, 1, vierde lid van het KB nr. 78 betreffende de gezondheidszorgberoepen. Het attest geeft de mantelzorger het recht om verpleegkundige handelingen onder bepaalde voorwaarden uit te voeren. Dit attest wordt opgemaakt rekening houdend met de huidige toestand van de patiënt en zijn omgeving. Zodra die toestand wijzigt, brengt de mantelzorger de verpleegkundige hiervan op de hoogte zodat hij of zij het attest kan aanpassen of beëindigen. Zowel mantelzorger, patiënt en de (thuis)verpleegkundige of (huis)arts mogen het attest op elk ogenblik stopzetten. Verpleegkundige Naam en voornaam: Contactgegevens: Functie: Patiënt (of vertegenwoordiger) Naam en voornaam: Mantelzorger Naam en voornaam: Contactgegevens: Relatie tot patiënt: Handeling Aangeleerde handeling: Duur van de handeling: van / / tot / / Persoon die voor de continuïteit/opvolging zorgt: Voorwaarden voor de geldigheid van het attest: Wijze van continuïteit/opvolging van de zorg: Telefoon: Frequentie: Datum / / en handtekening verpleegkundige Datum / / en handtekening patiënt Datum / / en handtekening mantelzorger Deze publicatie kwam tot stand in een samenwerking tussen Thuiszorg, Steunpunt Mantelzorg, Solidariteit voor het Gezin en de Liberale Mutualiteit. Verpleegkundige handelingen door mantelzorgers ~ 11

12 Iedereen telt mee. Altijd. Ziek, gezond. Dik en dun. Groot en klein. Jong en oud. Man en vrouw. Gehuwd, of niet. Wit, gekleurd. Welgesteld en arm. Iedereen telt mee. Altijd. Van in het begin, tot aan het einde. Als het slecht gaat en als het goed gaat. Wij zijn er. Altijd. Voor iedereen. Voor jou. Iedereen telt mee. Altijd. Ziek, gezond. Dik en dun. Groot en klein. Jong en oud. Man en vrouw. Gehuwd, of niet. Wit, gekleurd. Welgesteld en arm. Iedereen telt mee. Altijd. Van in het begin, tot aan het einde. Als het slecht gaat en als het goed gaat. Wij zijn er. Altijd. Voor iedereen. Voor jou. V.U. Brabant: Michel Michiels, Zuidstraat 111, 1000 Brussel/ /C00865 Liever Thuis vzw