Gemeentefinanciën Workshop

Transcriptie

1 Gemeentefinanciën Workshop Raad op zaterdag, 22 november 2014 Renate Reusch, VNG/Financiën en Economie

2 Programma 1. Inkomstenbronnen van gemeenten 2. Financiën van de decentralisatie in het sociaal domein 3. Financieel beheer bij gemeenten

3 1. Inkomstenbronnen van gemeenten

4 Inkomstenbronnen 1990 Verhoudingen 62% 28% 10% Eigen middelen Gemeentefonds Specifieke uitkeringen

5 Inkomstenbronnen 2014 Totaalinkomsten 51,6 miljard gemeentefonds specifieke uitkeringen gemeentelijke heffingen en belastingen overige middelen

6 Eigen inkomsten gemeenten Gemeentelijke belastingen Heffingen en rechten Overige eigen inkomsten

7 Gemeentelijke belastingen Gesloten systeem: alleen heffing als opgenomen in Gemeentewet of andere wet Niet gekoppeld aan tegenprestatie Belangrijkste belasting is onroerendezaakbelasting macronorm OZB Daarnaast onder andere toeristenbelasting, parkeerbelasting en hondenbelasting

8 Opbrengst gemeentelijke belastingen (mln euro) 2014 Onroerendezaakbelastingen 3711 Parkeerbelasting 660 Toeristenbelasting 170 Precariobelasting 133 Overige belastingen (honden-, reclame-, baat- en forensenbelasting) 117 Totaal belastingen 4791

9 Heffingen en rechten Gekoppeld aan tegenprestatie: opbrengsten mogen alleen gebruikt worden voor het doel waarvoor ze worden geheven Tarieven mogen niet hoger zijn dan kostendekkend Belangrijkste heffingen zijn rioolrechten, afvalstoffenheffing en reinigingsrechten Daarnaast onder andere bouwleges, secretarieleges (paspoorten, rijbewijzen, vergunningen)

10 Opbrengsten gemeentelijke heffingen en rechten (mln euro) 2014 Reinigingsheffing 1742 Rioolrechten 1495 Bouwleges 390 Secretarieleges 291 Totaal heffingen en rechten 3918

11 Overige eigen inkomsten Inkomsten uit voorzieningen (musea, sportaccommodaties, kampeerterreinen) Inkomsten uit nutsbedrijven Inkomsten uit bezittingen en eigen vermogen (huurpacht, interest, dividend) Overige eigen inkomsten zijn onregelmatig verdeeld over gemeenten en per jaar sterk variërend

12 Gemeentefonds Uitkering van het Rijk In 2014 ruim 19 miljard waarvan Algemene uitkering 16,7 mld Integratie- en decentralisatie-uitkeringen 2,6 mld Gemeentefonds beheerd door Minister van Financiën en Minister van BZK Besteding niet gekoppeld aan bepaald doel, maar vrij besteedbaar

13 Kenmerken IU s/du s Integratie- en decentralisatie-uitkeringen: Lijken op specifieke uitkeringen Herkenbaar in gemeentefonds (bijv. huidige Wmo) Eigen verdeling en vaak ook groeipad Eenvoudige verantwoording in gemeenterekening Geld is niet geoormerkt

14 Omvang gemeentefonds (1) Omvang gemeentefonds wordt bepaald door toevoegingen en onttrekkingen uit hoofde van: taakwijzigingen normeringssystematiek bestuurlijke afspraken Helaas de laatste jaren ook door kabinetsingrepen

15 Omvang gemeentefonds (2) Taakwijzigingen Artikel 2 Financiële-verhoudingswet Indien beleidsvoornemens van het Rijk leiden tot taakwijzigingen bij gemeenten moet het Rijk de financiële gevolgen in kaart brengen Rijk moet tevens aangeven via welke bekostigingswijze de financiële gevolgen voor gemeenten opgevangen kunnen worden

16 Omvang gemeentefonds (3) Normeringssystematiek (accres) Sinds begrotingsjaar 1995 Gelijk de trap op én gelijk de trap af : ontwikkeling grootste deel van het gemeentefonds gekoppeld aan ontwikkeling rijksuitgaven Vuistregel: 20% van elke euro die het Rijk extra uitgeeft gaat naar het gemeentefonds (en omgekeerd)

17 Ontwikkeling AU en Conjunctuur Stand septembercirculaire % 6% 4% 2% 0% -2% -4% Nominale groei Reële groei Groei BBP

18 Groei AU Nominaal, groei van jaar tot jaar (in procenten) GF-circulaire September ,2 0,8 3,4 2,6 - December ,8 0,4 0,9 0,9 - Mei ,0 0,1 0,9 0,5 0,5 September ,2-0,9 0,3 0,8 0,1 Mei ,9 0,6 1,2 0,9 0,2 September ,8 0,1 1,9 1,0 0,5 1,6

19 Verdeling gemeentefonds (1) Gebaseerd op principe dat gemeenten bij gelijke tarieven een gelijkwaardig voorzieningenniveau kunnen bieden Hoofdlijnen verdeelstelsel vastgelegd in Financiëleverhoudingswet 1997 Globaal en kostengeoriënteerd: wat zijn de objectieve kosten van de gemeente? welke mogelijkheden heeft de gemeente om eigen inkomsten te genereren?

20 Verdeling gemeentefonds (2) Drie speerpunten: centrumfunctie sociale structuur eigen belastingcapaciteit Verdeling via circa 60 objectieve maatstaven G4-gemeenten ontvangen samen bijna 25% van de totale algemene uitkering

21 Verdeelmaatstaven AU WOZ (negatieve maatstaf) Inwoners Woonruimten Huishoudens laag inkomen Bijstandsontvangers Uitkeringsontvangers Minderheden Jongeren Ouderen Leerlingen SO en VO Omgevingsadressendichtheid Lokaal klantenpotentieel Regionaal klantenpotentieel Oppervlakte land Oppervlakte binnenwater Oppervlakte buitenwater Oppervlakte bebouwing Vast bedrag Bodemgesteldheid En nog veel meer.

22 Algemene uitkering per inwoner 14 Nederland gem. 920 per inwoner Gemeente Gemeente Amsterdam Blaricum 549 Rotterdam Bloemendaal 566 's-gravenhage Bunnik 591 Rozendaal Waalre 602 Groningen Leusden 605 Utrecht Haaren 607 Lelystad Son en Breugel 609 Heerlen Bunschoten 611 Leeuwarden Wijdemeren 612 Schiedam Aalsmeer 615

23 Verdeling gemeentefonds (3) Periodiek onderhoudsrapport BZK Project groot onderhoud zorgt voor herijking verdeling in 2015 en 2016 Discussies over complexiteit maar hoe anders?

24 Specifieke uitkeringen Ingesteld bij wet Rijk bepaalt omvang én besteding Grootste specifieke uitkeringen voor gemeenten in 2014: Algemene bijstand Sociale werkvoorziening 6,2 miljard 2,4 miljard

25 2. Financiën van de decentralisatie in het sociaal domein

26 Decentralisaties Sociaal Domein Bouwen op de eigen kracht van burgers Motto: één gezin, één plan, één regisseur Decentralisatie naar gemeenten: Wmo Jeugd totaal 10,3 miljard in 2015 Participatie Zelfredzaamheid faciliteren en stimuleren; steun alleen voor wie het niet zelf en in eigen omgeving kan regelen en organiseren

27 Financiën sociaal domein (1) Aanvankelijk idee: er komt een deelfonds sociaal domein binnen het gemeentefonds, met een hek om de middelen voor Wmo, Jeugd en Participatie Het hek komt er niet (besluit van 12 sept. jl.): het geld komt via één grote integratie-uitkering in het gemeentefonds Convenant met de VNG In 2018 rollen de middelen in de algemene uitkering

28 Financiën sociaal domein (2) Horizontale verantwoording: college legt verantwoording over besteding af aan raad Rijk zal vragen om informatie over resultaten (systeemverantwoordelijkheid) Algemene bijstand blijft buiten het gemeentefonds, de middelen komen via een specifieke uitkering naar de gemeenten Verdeling jeugd en Wmo 2015 historisch, vanaf 2016 objectieve verdeling

29 Financiën sociaal domein (3) Omvang integratie-uitkering sociaal domein (stand september 2014, in miljarden euro s ) Nominale (loon- en prijs-) indexatie volgt nog

30 3. Financieel beheer bij gemeenten

31 Voorbeeld begrotingscyclus 14 (1) Kadernota voorjaar 2013 (raad) (2) Begroting voor (wet) (5) Jaarrekening voor (wet) (3) Drie maandsrapportage 2014 (raad) (4) Acht maandsrapportage 2014 (raad)

32 Financieel beheer Gemeenten voeren sinds 1995 stelsel van baten en lasten Regels zijn vastgelegd in Besluit Begroting en Verantwoording (BBV): eisen waaraan begroting, meerjarenraming, jaarrekening en jaarverslag dienen te voldoen Begroting staat centraal, is verdeeld in aantal programma s en zeven verplichte paragrafen Gemeenteraad bepaalt aantal en soort programma s

33 Verplichte paragrafen Zeven verplichte paragrafen: Lokale heffingen Weerstandsvermogen Onderhoud kapitaalgoederen Financiering Bedrijfsvoering Verbonden partijen Grondbeleid Belangrijk raadsinstrument waaronder Ad 3. Voor grip op voorzieningen onderhoud Ad 7. Om ontwikkeling grondexploitatie te volgen

34 Programmaplan Per programma drie vragen (de W-vragen): 1. Wat willen we bereiken? 2. Wat gaan we daarvoor doen? 3. Wat mag het kosten? In de praktijk wordt een vraag tussen 1 en 2 ingevoegd: Wanneer zijn we tevreden? Jaarrekening zelfde opzet, geen W-vragen maar H-vragen

35 Volg de VNG op vng.nl en twitter Gemeentefinanciën Gemeentebelastingen

36 VNG voor raadsleden VNG Raadgevers Publicaties Portal decentralisaties Video s VNG Informatiecentrum informatiecentrum@vng.nl