Het contactmoment in klas 4 VO Hoe gaat dat nu?

Transcriptie

1 Het contactmoment in klas 4 VO Hoe gaat dat nu? Samen werken aan gezondheid Factsheet Eindevaluatie Preventie Leefstijl Adolescenten (PLA) 1

2 Inhoud Wat vooraf ging 3 Wat is Preventie Leefstijl Adolescenten? 4 Opzet eindevaluatie PLA 5 Wat levert PLA op? 5 1. Contact met een groot deel van een nieuwe leeftijdscategorie 5 2. Inzicht in de leefstijl en gezondheid van 4e klassers 7 3. Advies over leefstijl en gezondheid op individueel en collectief niveau 9 Sluit PLA voldoende aan? 9 1. Aansluiting bij belevingswereld leerlingen 9 2. Aansluiting bij werkwijze school 9 3. Aansluiting bij beleid gemeente Aansluiting bij werkwijze netwerkpartners Aansluiting bij werkwijze jeugdgezondheidszorg 10 Aanbevelingen 11 Informatie en contact 12

3 Wat vooraf ging In juni 2012 heeft de minister van VWS besloten om extra middelen vrij te maken voor het bevorderen van een gezonde leefstijl van adolescenten (14-15 jaar). De GGD is in samenspraak 2012 juni VWS stelt middelen beschikbaar voor extra contactmoment adolescenten (14-15 jaar) met gemeenten en scholen gestart met de uitvoering van PLA. Tijdens de uitvoering van de pilot PLA werd het extra contactmoment in klas 4 een wettelijk verplicht onderdeel van het basis- januari Projectvoorstel voor extra contactmoment in samenspraak met gemeenten en scholen pakket Jeugdgezondheidszorg. Tussenevaluatie PLA Eindevaluatie PLA nov. januari dec juni januari sept. Start ontwikkeling PLA Start uitvoering PLA op 5 proefscholen Start uitvoering PLA op alle VO scholen in IJsselland januari Extra contactmoment in klas 4 wettelijk verplicht juli

4 Wat is Preventie Leefstijl Adolescenten? De GGD volgt de ontwikkeling van kinderen: op het consultatiebureau, op het basisonderwijs en op het voortgezet onderwijs (VO). Op het VO verzorgt GGD IJsselland zogenaamde gezondheidsonderzoeken in klas 2 en sinds 2014 ook in klas 4. In klas 4 heet dit onderzoek Preventie Leefstijl Adolescenten (PLA). PLA bestaat uit: Emovo (Elektronische Monitoring en Voorlichting) voor alle leerlingen digitale vragenlijst over leefstijl persoonlijk digitaal leefstijladvies meten en wegen van alle leerlingen risicotaxatie door de jeugdverpleegkundige en naar aanleiding daarvan een vervolggesprek met een deel van de leerlingen en eventueel een vervolgonderzoek adviesgesprek door de jeugdverpleegkundige met de school over de score van de school en de klas op verschillende thema s (in de vorm van een zogenaamd schoolprofiel en klassen profiel) De thema s van PLA: gezond gewicht aanpak van sociaal-emotionele problematiek preventie van middelengebruik seksueel gezond gedrag het bevorderen van weerbaarheid

5 Opzet eindevaluatie PLA Deze eindevaluatie geeft een antwoord op de vragen: Wat levert PLA op? Sluit PLA voldoende aan? De antwoorden op deze vragen komen uit: Wat levert PLA op? PLA levert onder andere het volgende op: 1 Contact met een groot deel van een nieuwe leeftijdscategorie 2 Inzicht in de leefstijl en gezondheid van 4 e klassers 3 Advies over leefstijl en gezondheid op individueel en collectief niveau Interviews: medewerkers scholen medewerkers gemeenten netwerkpartners medewerkers jeugdgezondheidszorg (JGZ) GGD Vragenlijsten: leerlingen Data-analyse: Emovo (digitale vragenlijst Elektronische monitoring en voorlichting ) KD+ (digitale kinddossiers gemaakt door JGZ van GGD IJsselland) 1 Contact met een groot deel van een nieuwe leeftijdscategorie In schooljaar deed 86% van alle VO locaties mee met PLA. Van deze locaties deed 91% van de leerlingen mee. Van de deelnemende leerlingen werd 37% opgeroepen voor een vervolggesprek, waarvan 2% zelf om een vervolggesprek heeft gevraagd. Dit percentage valt binnen de aannames die vooraf zijn gesteld. De precieze invulling van het vervolggesprek is natuurlijk afhankelijk van de situatie, maar altijd staat centraal om het zelf oplossend vermogen van een leerling te stimuleren.

6 Van de groep leerlingen die een vervolggesprek heeft gehad, is voor 2,6% een vervolgonderzoek (onderzoek op indicatie) afgesproken. Tijdens de ontwikkelfase was de aanname dat dit 10% zou zijn. Dit was in werkelijkheid dus lager. Na het vervolggesprek is het ook mogelijk dat leerlingen worden toegeleid naar een andere organisatie, bijvoorbeeld Tactus. Bereik PLA in schooljaar % 36 VO locaties 6 VO locaties deden niet mee wegens organisatorische redenen. 9% leerlingen ziek, afwezig, wilde niet deelnemen 86% 30 VO locaties deden mee 6621 leerlingen uitgenodigd 91% leerlingen deelgenomen 37% opgeroepen voor vervolggesprek 2322 leerlingen 2,6% vervolgonderzoek (onderzoek op indicatie) afgesproken 59 VO leerlingen

7 2 Inzicht in de leefstijl en gezondheid van 4e klassers De uitkomsten van de Emovo geven inzicht in (leefstijl)risico s die het gezond opgroeien van de leerling kúnnen bedreigen. Dit wil niet zeggen dat al deze leerlingen ook daadwerkelijk een gezondheidsprobleem hebben. De digitale vragenlijst Emovo wordt gebruikt om gezondheidsrisico s te signaleren. Emovo is eigenlijk opgezet als een monitoringsinstrument, en niet als screeningsinstrument. Binnen GGD IJsselland, en ook landelijk, speelt de discussie of Emovo het beste instrument voor PLA is. Een vast onderdeel van PLA is dat leerlingen worden gemeten en gewogen. Uitkomsten Meten en wegen in schooljaar Aantal % Ernstig ondergewicht 61 1,1 Ondergewicht 316 5,6 Normaal gewicht ,4 Overgewicht ,7 Ernstig overgewicht 137 2,4 Onbekend 214 3,8 De meeste leerlingen (73,4%) hebben een normaal gewicht. 16,1% van de leerlingen heeft (ernstig) overgewicht en 6,7% heeft (ernstig) ondergewicht. Nadat een leerling de Emovo vragenlijst heeft ingevuld, kan de risicotaxatie worden uitgevoerd. Per onderwerp is te zien of een leerling groen, oranje of rood scoort. Bij een rode score wordt een leerling sowieso uitgenodigd voor een vervolggesprek. Bij een oranje score varieert dit per onderwerp en kan de relatie met scores op andere onderwerpen bepalen of een leerling wordt uitgenodigd of niet.

8 Uitkomsten Emovo in schooljaar Het onderwerp potentieel ingrijpende gebeurtenis scoort vaak oranje of rood. Dit zijn gebeurtenissen variërend van een verhuizing, werkeloosheid van ouders, echtscheiding tot ziekte of overlijden van een familielid. Daarnaast scoren de onderwerpen alcohol, functioneren op school, gewicht (beleving) en roken vaak oranje of rood. 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Potentieel ingrijpende gebeurtenis 55,8 Alcohol 72,4 Functioneren op school 76,5 Gewicht (beleving) 77,4 Roken 81,4 Chronische aandoening 87,0 Kindermishandeling 90,5 Bewegen 91,5 Relatie ouders 91,6 Pesten 92,3 Nare gedachten 93,9 Drugs 95,6 Gezinssamenstelling 96,3 Psychische gezondheid (SDQ) 96,3 Seksualiteit 96,8 Voeding 97,3 Mantelzorg 97,9 Ervaren gezondheid 98,8 Etniciteit 98,9 Schulden 99,7 Loverboys 99,8 Rood Oranje Groen

9 3 Advies over leefstijl en gezondheid op individueel en collectief niveau De leerling krijgt na afloop van de Emovo zijn / haar persoonlijke score en feedback digitaal. Het overgrote deel van de leerlingen (95%) leest deze voorlichtingsboodschap. Bijna een kwart van de leerlingen (23%) geeft aan dat zij nagedacht hebben over de feedback of dat zij er met anderen over gesproken hebben. De school krijgt een schoolprofiel en eventueel een klassenprofiel: hierin staat de score van de school en de klas op verschillende thema s. De jeugdverpleegkundige heeft hierover een adviesgesprek met de school. Scholen zijn positief over het schoolprofiel (en het klassenprofiel). Het kan voor scholen een belangrijke reden zijn om mee te doen met PLA. Sluit PLA voldoende aan? De insteek is dat PLA voldoende aansluit bij: 1 Belevingswereld leerlingen 2 Werkwijze school 3 Beleid gemeente 4 Werkwijze netwerkpartners 5 Werkwijze jeugdgezondheidszorg 1 Aansluiting bij belevingswereld leerlingen De opzet van PLA sluit aan bij de voorkeur van leerlingen: bijna 70% van de leerlingen geeft de voorkeur aan de huidige opzet van PLA, in plaats van de alternatieve opzet waarbij alle leerlingen een gesprek hebben met de verpleegkundige. 22% van de leerlingen vindt de Emovo vragenlijst te lang. Als leerlingen een vraag aan een jeugdverpleegkundige zouden willen stellen, blijkt dat ze dit het liefst via een gesprek op school doen (39%). Ook anoniem contact via (33%) en contact per (30%) scoren hoog. De meeste leerlingen weten dat ze met vragen terecht kunnen bij JGZ van GGD IJsselland. En de meeste leerlingen weten ook op welke manier dat kan. 30% weet niet op welke manier ze contact op kunnen nemen. 2 Aansluiting bij werkwijze school Het slagen van PLA is afhankelijk van de medewerking van de scholen. Dit kan een risico zijn. De uitvoering van PLA is een belasting voor scholen, maar scholen zijn overwegend positief over PLA. Wel blijkt het inplannen van PLA soms lastig. Het blijft

10 belangrijk om aan scholen te laten zien wat PLA voor ze kan betekenen. Het schoolprofiel is hierbij een waardevol instrument. Scholen geven aan dat PLA informatie geeft over de problematiek en ondersteunt bij het schoolgezondheidsbeleid. Het schoolprofiel helpt bij het maken van gerichte keuzes in gezondheidsaanbod of het sluit aan bij genomen beslissingen. Medewerkers van scholen en leerlingen geven aan dat de privacy van leerlingen een aandachtspunt is bij de opstelling tijdens het onderzoek (niet meekijken bij elkaar tijdens het invullen van de vragenlijst en tijdens het meten en wegen). 3 Aansluiting bij beleid gemeente Gemeenten geven aan dat PLA aansluit bij het uitgangspunt om preventief en zo licht mogelijk zorg in te zetten en mensen in hun eigen kracht te zetten. Het past binnen de beleidslijn van normaliseren en de-medicaliseren. En het sluit aan bij risicogericht werken. De onderwerpen uit de digitale vragenlijst Emovo sluiten goed aan bij het gemeentelijk beleid en de speerpunten gericht op jeugd. Gemeenten zijn daarom zeer geïnteresseerd in de uitkomst van de schoolprofielen. 4 Aansluiting bij werkwijze netwerkpartners Netwerkpartners zijn enthousiast over PLA. Hun verwachting ten aanzien van de opbrengst van PLA in de toekomst is positief. Ze zijn geïnteresseerd in de uitkomsten van de schoolprofielen en willen graag nauwer samenwerken. 5 Aansluiting bij werkwijze jeugdgezondheidszorg Verpleegkundigen zijn goed in staat om PLA uit te voeren. Ze zijn positief over het contact met en het in eigen kracht zetten van de nieuwe doelgroep. De wijze van uitvoeren van PLA verschilt op sommige punten per verpleegkundige. Met name het uitvoeren van de risicotaxatie, de wijze van inplannen van de vervolggesprekken en het inzetten van het klassenprofiel kan eenduidiger. Tijdens het ontwikkelproces stond ter discussie of de leerlingen gemeten en gewogen moeten worden. Uit deze evaluatie blijkt dat het wordt gezien als een basistaak van de GGD om zicht te hebben op lengte en gewicht van kinderen. Verder houden jongeren in deze leeftijdscategorie zich veel bezig met hun gewicht.

11 Het planproces kost meer tijd dan begroot. Dit komt doordat veel scholen nog niet bekend zijn met PLA. Daarnaast is PLA lastig inplannen bij scholen en zijn er verschillende werkwijzen voor het inplannen van vervolggesprekken. Bovendien zijn de systemen (KD+ en Emovo) niet aan elkaar gekoppeld. Hierdoor zijn veel handmatige handelingen nodig, wat foutgevoelig is. Aanbevelingen In de eindevaluatie zijn een aantal aanbevelingen geformuleerd. Deze aanbevelingen worden uitgewerkt in een doorontwikkelplan voor PLA. Een aantal aanbevelingen zijn tijdens het evaluatieonderzoek al in gang gezet (zie *). Uitvoering: Zet binnen de JGZ de laatste punten op de i voor wat betreft eenduidig werken. Behoud meten en wegen en voer PLA in duo s uit. Hierbij neemt de verpleegkundige in één lesuur de Emovo af en voert de assistente het meten en wegen uit. Dit scheelt de leerling, school en GGD tijd. Geef het schoolprofiel een centrale en zichtbare plek binnen PLA en ondersteun verpleegkundigen bij de bespreking hiervan. Blijf aandacht houden voor het informeren van scholen over inhoud en randvoorwaarden. Vraag scholen bij de opstelling tijdens het onderzoek rekening te houden met de privacy van leerlingen. Doorontwikkeling: Onderzoek de mogelijkheden om de systemen Emovo en KD+ aan elkaar te koppelen. Dit scheelt tijd en is minder foutgevoelig. Volg landelijk de verschillende visies over het beste instrument voor PLA en bekijk op basis daarvan of Emovo het meest geschikte instrument is.* Blijf PLA doorontwikkelen. Denk aan: het geven van een ambassadeursrol aan de verpleegkundige (vanuit de GGD richting scholen en vice versa), het blijven aansluiten bij de doelgroep (verken hiervoor de mogelijkheden om aan te sluiten bij

12 het ontwikkelen van gemeenteprofielen (rekening houdend met het feit dat Emovo de komende tijd gebruikt gaat worden voor de jeugdmonitor) en het ontwikkelen van PLA voor speciaal onderwijs en MBO. Heb aandacht voor de leerlingen die niet verschijnen: maak het bestaande protocol niet verschenen zonder bericht op maat voor PLA.* Blijf netwerkpartners betrekken en bekijk mogelijkheden voor verdere samenwerking. Informeren en communiceren: Het slagen van PLA is afhankelijk van de medewerking van scholen. Blijf daarom inzetten op draagvlak bij scholen. Het schoolprofiel is hierbij een waardevol instrument. Investeer in de bekendheid van de JGZ onder jongeren, specifiek gericht op hoe zij de JGZ kunnen bereiken. Ga in gesprek met scholen, ketenpartners en gemeenten over hoe de cijfers breder gedeeld kunnen worden. Blijf inzetten op het informeren van gemeenten over PLA, juist ook gemeenten die niet nauw bij de ontwikkeling van PLA betrokken waren. Informatie en contact Kijk voor meer informatie over PLA en een printversie van de vragenlijsten Emovo op de website van GGD IJsselland: Hier vindt u ook een digitale versie van deze factsheet. Deze factsheet geeft een samenvatting van de Eind eva lu atie Pre ventie Leefstijl Adolescenten (Schoot Uiterkamp, L., 2015). Hebt u vragen over dit onderzoek of deze factsheet, neem dan contact op met het Kennis en Expertisecentrum van GGD IJsselland: KEC@ggdijsselland.nl Uitgave GGD IJsselland Kennis en Expertisecentrum Augustus