zomer 2012 Het relatiemagazine van het Centraal Bureau voor de Statistiek Interview met wetenschapsechtpaar Karel Davids en Marjolein 't Hart

Transcriptie

1 zomer Het relatiemagazine van het Centraal Bureau voor de Statistiek Interview met wetenschapsechtpaar Karel Davids en Marjolein 't Hart In gesprek met Jeanine Hennis-Plasschaert CBS op de innovatieve toer Babyboomers in de etalage

2 CBS-project Maarten Emons en Marleen Verbruggen zijn nauw betrokken bij het CBS-brede programma Kennis en Innovatie. 30

3 CBS op de innovatieve toer Intensief samenwerken met derden om te innoveren Het CBS is steeds op zoek naar nieuwe manieren om data te verzamelen, processen efficiënter te organiseren In vergelijking met andere statistiekbureaus lopen we op het gebied van innovatie in de voorhoede. Er is de afgelopen maanden veel in gang gezet, ook in samenwerking met externe partijen, zegt Marleen Verbruggen, directeur van het CBS-brede programma Kennis en Innovatie dat sinds dit jaar bestaat. Dit programma richt zich op innovatie op het gebied van waar neming (data verzamelen) en output (hoe we die data presenteren), op efficiënte processen en op de toepassing van zogenoemde big data, hele grote databestanden. Verbruggen: Die thema s zijn verbonden met de strategische visie van het CBS. Hierin staat ook dat we onze statistieken voor een goede prijs willen maken met een minimale belasting voor onze respondenten. Stappenplan Innovatie en samenwerking zijn nodig om goed in te spelen op vragen uit de samenleving. En dat is wat het CBS wil: producten en de klant beter te bedienen. Dat doet het CBS onder meer door medewerkers te stimuleren zelf met ideeën te komen en uit te werken. Wat dat oplevert vertellen Maarten Emons, Marleen Verbruggen en Nico Heerschap. Veel CBS ers zien mogelijkheden om nieuwe technologie in te zetten bij de productie van statistieken maken die klanten goed kunnen gebruiken. Verbruggen: De ideeën waren er al. Veel CBS ers zien mogelijkheden om bijvoorbeeld nieuwe technologie in te zetten bij de productie van onze statistieken. Nieuw is dat wij helpen om die ideeën uit te werken door mensen van binnen en buiten het CBS met elkaar in contact te brengen en te ondersteunen met de benodigde middelen, bijvoorbeeld in onze nieuwe innovatielabs. Maarten Emons, beleidsmede werker, vult aan: Het innovatieprogramma werkt met een vijf stappenplan: het begint met een idee of met de constatering dat iets niet goed loopt en anders kan. Vervolgens zoek je mensen bij elkaar, leg je contacten en stap drie zorg je voor een sponsor. Als de sponsor, dat wil zeggen een manager bij het CBS, achter het idee staat, wordt het gezamenlijk concreet gemaakt, worden partners gezocht en middelen. Verbruggen: Bij al die zaken kunnen wij assisteren. De vijfde stap is de uitwerking van het idee in een proof of concept. Dan wordt aan getoond of een idee werkt. Als een idee haalbaar blijkt, volgt daarna een implemen tatietraject in samenwerking met de sponsor. Deze aanpak vraagt professionaliteit van de medewerkers en die is er. Mensen zijn kritisch en het helpt dat wij ze vragen zelf met hun idee aan de slag te gaan. Dan blijkt snel genoeg wat goed en bruikbaar is en wat niet. Internet als nieuwe databron Een voorbeeld van innovatie zijn de mogelijkheden die internet biedt als nieuwe databron voor het maken van statistieken. In maart vond hierover een symposium plaats. Nico Heerschap, programmamanager Impact ICT: In 2009 startte het CBS zijn eerste experimenten met internet als databron. Met behulp van 31

4 Samenwerking met de buitenwereld is erg belangrijk. Er is veel contact met universiteiten, andere overheidsinstellingen en het bedrijfsleven internetrobots (software-applicaties die automatische opdrachten op internet uitvoeren, red.), werden prijswaarnemingen gedaan op het gebied van vliegreizen en benzine. Ook op het terrein van de woningmarkt hebben we het afgelopen jaar een succesvolle pilot met internetrobots uitgevoerd. Daarnaast onderzoeken we de mogelijkheid om vacatures van bedrijven van het internet te halen. Gebleken is dat technisch veel mogelijk is. De uitdagingen liggen vooral op het terrein van de verwerking en analyse van de data en dan met name bij de methodologie. De inzet van internetrobots en smartphones biedt zeker mogelijkheden om statistieken te maken of bestaande statistieken te ondersteunen. Bij internetrobots heeft prijswaarneming potentie. Bij smartphones gaat het niet alleen om het bel- en internetgedrag van mensen, maar ook om de mogelijkheid om via het registreren van de locatie waar iemand zich bevindt statistieken te maken over verplaatsingen, tijdsbesteding en toerisme. Bij het toepassen van dit soort nieuwe technieken speelt ook de privacy en het vertrouwelijk omgaan met de data een belangrijke rol. Heerschap. Wij hebben vanuit het CBS onderzoek gedaan naar de privacyaspecten en konden concluderen dat er voldoende ruimte is voor statistiek en onderzoek. Privacy en het zorgvuldig omgaan met de data is en blijft natuurlijk altijd een harde randvoorwaarde. Als CBS mogen we geen informatie verstrekken die te herleiden is naar individuele bedrijven of personen. Voordelen Wat zijn de voordelen van de inzet van internet als databron? Heerschap: In potentie zijn de voordelen groot. Zo kun je nieuwe statistieken maken en sneller publiceren. Ook zie je sneller nieuwe trends en omslagpunten, bijvoorbeeld als er sprake is van een crisis. Door de grote hoeveelheid data die je kunt waarnemen kan ook gedetailleerder gepubliceerd worden. En als je internetdata combineert met bestaande statistieken kan de Er wordt veel met kleine, kortdurende experimenten gewerkt. We zijn op zoek naar innovaties die er toe doen kwaliteit worden verbeterd en de lastendruk voor bedrijven worden verlaagd. Maar onderzoek in het afgelopen jaar wijst uit dat er nog de nodige stappen te zetten zijn om deze voordelen ook daadwerkelijk te verzilveren. Volgens Verbruggen ligt het CBS in vergelijking met andere statistiekbureaus voorop met onderzoek naar het gebruik van internet als databron. Maar dát er, in combinatie met bestaand onderzoek, statistieken gaan komen op basis van internetwaarneming is aannemelijk. Samenwerking met de buitenwereld Wat nieuw is voor het CBS, is niet altijd nieuw voor de buitenwereld, benadrukt Verbruggen. Daarom is samenwerking met die buitenwereld zo belangrijk. Er is veel contact met universiteiten, andere overheidsinstellingen en het bedrijfs leven. Emons: We zoeken daarbij ook in voor ons ongebruikelijke richtingen: een opleiding marketing weet bijvoorbeeld veel van sociale media. Zij hebben kennis die wij iets minder in huis hebben. Symposium over internet als DATABRON Relaties van het CBS die als partner of betrokkene in maart van dit jaar het symposium over internet als databron bezochten, blikken enthousiast terug. Theo Fielmich van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie: Ik heb gemerkt dat er door het CBS inmiddels forse stappen zijn gezet. Bas Straathof en Henry van der Wiel van het Centraal Planbureau sluiten zich daarbij aan: Het was vooral interessant om te horen hoe je aan de hand van smartphonegebruik mensen kunt categoriseren. Mark de Reuver van de TU Delft, die samen met het CBS onderzoek doet naar waarneming met de smartphone, voorspelt: De smartphone met zijn veelheid aan functies zoals gps wordt een belangrijk onderzoeksmiddel. Dat zal zeker leiden tot snellere en meer nauwkeurige waarneming. 32

5 Nico Heerschap: Gebleken is dat technisch veel mogelijk is bij het produceren van statistieken op basis van internetdata. 33

6 Een idee dat we de komende periode verder willen verkennen is een summer school voor promovendi, die het CBS samen met de universiteiten zou kunnen opzetten Aan de andere kant: als één van onze plannen werkt, willen we dat ook graag over de bühne brengen. In april spraken CBS ers en vertegenwoordigers van universiteiten in het kader van de intensivering van de samenwerking over de thema s onderzoek, onderwijs en datalevering. Verbruggen: We hebben gekeken op welke punten we samen verbeteringen kunnen realiseren. Een idee dat we de komende periode verder willen verkennen is een summer school voor promovendi, die het CBS samen met de universiteiten zou kunnen opzetten. Promotie studenten hebben baat bij kennis over het opzetten van statistisch onderzoek en het CBS komt in contact met potentiële mede werkers. We zoeken steeds naar win-winsituaties. Dat er economische statistieken gaan komen op basis van internetwaarneming is aannemelijk Het werken met grote bestanden vraagt om nieuwe methoden en technieken Big data Ook op het gebied van big data kan samenwerking veel opleveren. Het werken met grote bestanden vraagt om nieuwe methoden en technieken. Daarbij kunnen instellingen van elkaar leren. Een voorbeeld van big data zijn de gegevens die afkomstig zijn van de meetpunten in de weg. Rijkswaterstaat gebruikt deze om files en verkeersbewegingen in kaart te brengen. Ook voor het CBS is dit een goede bron. Emons: We onderzoeken nu hoe we die gegevens van de weg kunnen inzetten, bijvoorbeeld voor statistieken over verkeersbewegingen en drukke en minder drukke momenten op de weg. Dat levert belangrijke informatie op voor beleidsmakers. Het CBS streeft met het programma Kennis en Innovatie een innovatieve basishouding, denken in kansen en werken vanuit vertrouwen na. Er wordt veel met kleine, kortdurende experimenten gewerkt. Verbruggen: We zijn op zoek naar innovaties die er toe doen, voor het CBS én voor de gebruikers van onze statistieken. Emons: Naar innovaties die lastenverlichting voor de respondenten betekenen bijvoorbeeld. Net als de rest van de rijksoverheid wil het CBS zo klantgericht mogelijk zijn. Met de bezuinigingen die ook het CBS treffen, is het daarbij des te belangrijker om het werk effectiever en efficiënter te maken. Om dat te bereiken zijn ideeën belangrijk. Dat blijft mensenwerk. Masja de Ree/Jaap van Sandijk 34

7 Maarten Emons: Als één van onze plannen werkt, willen wij dat graag over de bühne brengen. 35