TeraKnowledge. Onderzoeksverslag Medicijngebruik onder ouderen - vervolgonderzoek (Versie 2.0) Opdrachtgever Unie KBO

Transcriptie

1 TeraKnowledge Onderzoeksverslag Medicijngebruik onder ouderen - vervolgonderzoek (Versie 2.0) Opdrachtgever Unie KBO Eindverslag Ter attentie van: Mevr. E. Willemsen Auteur: Drs. P.A.M van der Meer BC

2 Medicijngebruik ouderen - vervolgonderzoek Het onderzoek over het medicijngebruik van Nederlandse senioren, van 65 jaar en ouder, is gehouden in de maanden december 2012 en januari van dit jaar. Dataverzameling heeft plaatsgevonden via online en telefonische interviews. De respondenten zijn uitgenodigd om mee te doen aan het onderzoek op twee manieren. Oproepen om mee te doen aan het onderzoek zijn geplaatst op de site van Unie KBO en in het ledenmagazine (Nestor). In totaal hebben 550 respondenten de enquête in zijn geheel ingevuld. Het primaire doel van dit onderzoek is antwoord te krijgen op een aantal vragen welke door de opdrachtgever, Unie KBO in overleg met het Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik als volgt zijn geformuleerd: Hoe staat het met de controle van (huis) arts en apotheek op het medicijngebruik van senioren? Zijn er verschillen op te tekenen met de bevindingen uit het eerste medicijnonderzoek van de Unie KBO in 2011? Hoe staat het met de naleving van het Actueel Medicatie Overzicht? Hoe staat het met het alcoholgebruik onder Nederlandse senioren? Hoe verhoudt dit alcoholgebruik zich met het medicijngebruik en meer specifiek met het gebruik van rijvaardigheidsbeïnvloedende medicijnen? Hoe staat het met de controle van arts en apotheek op veranderingen van het medicijngebruik van senioren na ziekenhuisbezoek? Het secundaire doel van dit onderzoek is actiegericht. Indien de resultaten duiden op een ongewenste situatie met betrekking tot het medicijngebruik en het toezicht daarop onder ouderen in Nederland, is Unie KBO voornemens hierop gerichte actie te ondernemen. Hieronder wordt in Deel 1 een korte samenvatting gegeven van de belangrijkste resultaten. In Deel 2 wordt een beschrijving gegeven van de steekproef. In Deel 3 worden de centrummaten (gemiddelde en standaarddeviatie) weergegeven, die zijn berekend over de numerieke items. En in Deel 4 worden de resultaten van de frequentieanalyse weergegeven per gesloten vraag (meerkeuze items). Deel 5 bevat de opmerkingen die door de respondenten geplaatst zijn bij de open vragen dit onderzoek. En aan het eind van dit rapport is de onderzoeksverantwoording opgenomen. Eindverslag Medicijngebruik2 Unie KBO Pagina 2 van 53 Versie 2.0, 15 maart 2013 TeraKnowledge Copyright 2013

3 1. De belangrijkste bevindingen uit het onderzoek Controle medicijngebruik senioren % van de apothekers en 17% van de (huis)artsen heeft 65-plussers in het jaar 2012 gevraagd naar hun medicijngebruik. - 37% van de apothekers en 22% van de (huis)artsen heeft 65-plussers in het jaar 2011 gevraagd naar hun medicijngebruik (bron: Medicijnenonderzoek Unie KBO 2011). - 7% van de huisartsen en apothekers heeft patiënten wel eens gevraagd om al hun medicijnen mee te nemen om een actueel overzicht te maken. - Bij huisartsen was dit in het jaar 2010 of eerder (51%), 2011 (24%) en 2012 (25%). - En bij apothekers was dit in het jaar 2010 of eerder (62%), 2011 (25%) en 2012 (14%) Alcoholgebruik onder senioren - 65% van alle senioren drinkt gewoonlijk alcohol. - 27% van alle senioren drinkt dagelijks alcohol, gemiddeld 2¼ standaardglas, zoals 250 cc. pils en 100 cc. wijn. - Van de rest van de drinkers neemt 25% gemiddeld 5 glazen per week, 13% neemt gemiddeld 6 ½ glas per maand. - 35% van de senioren drinkt nooit alcohol. - 6% van de mannen drinkt te veel alcohol, i.c. meer dan 15 glazen per week. - 9% van de vrouwen drinkt te veel alcohol, in i.c. meer dan 10 glazen per week. Alcoholgebruik, medicijnen en vervoer - Naar eigen opgave gebruikt 23% van de Nederlandse senioren medicijnen die de rijvaardigheid beïnvloeden. - Een checklist met de volgende groepen medicijnen slaap- en kalmeringsmiddelen, middelen tegen depressie of angst, middelen tegen allergie of hooikoorts, middelen tegen verwardheid (psychose) of achterdocht, zware pijnstillers, zoals morfine en codeïne of een hoestmiddel met codeïne, middelen tegen de verschijnselen van de ziekte van Parkinson, levert een hoger gebruik van rijvaardigheid beïnvloedende middelen op onder senioren, namelijk 41%. - Van deze 41% gebruikt 13% twee en 1% drie of meer verschillende rijvaardigheidsbeïnvloedende medicijnen. - Wanneer het gebruik van oogdruppels en/of oogzalven wordt meegenomen, is het percentage senioren dat rijvaardigheidsbeïnvloedende medicijnen gebruikt nog hoger, namelijk Van de groep senioren die zélf autorijdt, gebruikt 22% een medicijn dat de rijvaardigheid kan beïnvloeden en 9% gebruikt twee van dergelijke medicijnen. - 18% van de senioren die zélf autorijden én dagelijks alcohol drinken gebruiken medicijnen die de rijvaardigheid beïnvloeden. 10% gebruikt één medicijn en 8% twee of meer van dergelijke medicijnen. Eindverslag Medicijngebruik2 Unie KBO Pagina 3 van 53 Versie 2.0, 15 maart 2013 TeraKnowledge Copyright 2013

4 Medicatieverandering na een ziekenhuisbezoek - In de kalenderjaren 2011 en 2012 heeft 55% van de Nederlandse senioren het ziekenhuis bezocht. - Het ziekenhuis werd bezocht voor een afspraak met een specialist (73%), een opname (43%) of een poliklinische behandeling (38%) (het geheel is meer dan 100 in verband met meerdere antwoordalternatieven). - Bij 53% is de medicatie veranderd naar aanleiding van die ziekenhuisbezoeken. - 27% van de huisartsen heeft navraag gedaan bij hun patiënten bij wie de medicatie in het ziekenhuis is aangepast. - Bij de senioren die na hun ziekenhuisbezoek géén medicatieverandering hebben gekregen, is door 8% van hun huisartsen hier navraag naar gedaan. Bekendheid met Unie KBO onderzoeksresultaten % van de huidige steekproef heeft meegedaan aan het medicijnonderzoek van de Unie KBO van % heeft iets gelezen of gehoord over de resultaten van dat KBO-onderzoek uit De bronnen waren het ledenblad Nestor (68%), dagblad of krant (36%), de televisie (26%), een tijdschrift (17%), de radio (9%) of via internet (8%) (het geheel is meer dan 100 in verband met meerdere keuzemogelijkheden). - 93% is van mening dat het een (erg) goed idee is van de Unie KBO om dit onderwerp onder de aandacht te brengen van de rest van Nederland Eindverslag Medicijngebruik2 Unie KBO Pagina 4 van 53 Versie 2.0, 15 maart 2013 TeraKnowledge Copyright 2013

5 2. Beschrijving van de steekproef In totaal hebben 550 personen meegedaan aan dit onderzoek. De meeste antwoorden zijn verkregen via online interviews en een deel (ongeveer 1 op de 20) is verkregen door middel van telefonische interviews, via de servicetelefoon van Unie KBO. De gemiddelde leeftijd van de respondenten is 73 jaar. De onderzoeksresultaten geven een representatief beeld van de Nederlander van 65 jaar en ouder. De netto gerealiseerde steekproef bestaat in totaal uit 550 Nederlanders. Deze steekproef is door middel van propensity weighting gewogen, zodanig dat de variabelen geslacht, leeftijd, religie, opleidingsniveau, en woongebied (provincie en stedelijkheid) de werkelijke verdeling van 65-plus senioren in Nederland representeren. Wat is uw geslacht? Frequency Valid Valid vrouw man In welke provincie woont u? Frequency Valid Valid Groningen Friesland Drenthe Overijssel Flevoland Gelderland Utrecht noord Holland zuid Holland Zeeland noord Brabant Limburg Eindverslag Medicijngebruik2 Unie KBO Pagina 5 van 53 Versie 2.0, 15 maart 2013 TeraKnowledge Copyright 2013

6 In wat voor een gebied woont u? Frequency Valid Valid zeer sterk stedelijk sterk stedelijk matig stedelijk weinig stedelijk niet stedelijk Wat is het bruto gezinsinkomen per jaar? Frequency Valid Valid tot tot tot tot tot tot tot tot Total Missing System Total Eindverslag Medicijngebruik2 Unie KBO Pagina 6 van 53 Versie 2.0, 15 maart 2013 TeraKnowledge Copyright 2013

7 Wat is uw hoogste opleidingsniveau? Frequency Valid Valid laag midden hoog Hebt u een geloof- of levensovertuiging? Frequency Valid Valid nee ja Leeftijdscategorie Frequency Valid Valid - 69 jaar en ouder Eindverslag Medicijngebruik2 Unie KBO Pagina 7 van 53 Versie 2.0, 15 maart 2013 TeraKnowledge Copyright 2013

8 3. Gemiddelden en standaarddeviaties (numerieke items) Descriptive Statistics N Minimum Maximum Gemiddelde Standaard afwijking PAG 2 Als u kijkt naar de afgelopen drie maanden, hoeveel verschillende medicijnen (via arts of zelf aangeschaft) hebt u in die periode ingenomen of gebruikt? Denkt u hierbij aan pillen, poeders, zalfjes, dragees, drankjes en medicijnen via injecties Hoeveel verschillende medicijnen gebruikt u dagelijks? (een heel getal) En hoeveel verschillende medicijnen gebruikt u daarbuiten wekelijks? (een heel getal) Sinds hoeveel maanden gebruikt u wat regelmatiger pijnstillers? (een heel getal) Sinds hoeveel jaar gebruikt u wat regelmatiger pijnstillers? (een heel getal) Hoeveel verschillende medicijnen zijn dat? (een heel getal) Sinds hoeveel jaar gebruikt u regelmatig medicijnen? (een heel getal) U gaf aan dat u samenwoont. Hoe oud is uw partner? (in hele jaren) Eindverslag Medicijngebruik2 Unie KBO Pagina 8 van 53 Versie 2.0, 15 maart 2013 TeraKnowledge Copyright 2013

9 Hoeveel glazen drinkt u gemiddeld per maand? (een heel getal) Hoeveel glazen drinkt u gemiddeld per week? (een heel getal) Hoeveel glazen drinkt u gemiddeld per dag? (een heel getal) Sinds welk jaar hebt u uw rijbewijs (jaartal in vier cijfers) Hoeveel keer hebt u dat gevraagd aan uw huisarts? Hoeveel keer hebt u dat gevraagd aan uw apotheker? Hoeveel dagen duurde het voordat het medicijn weer op voorraad was? (in hele dagen) Wat is uw leeftijd? (in hele jaren) lftd_cat Valid N (listwise) 0 Eindverslag Medicijngebruik2 Unie KBO Pagina 9 van 53 Versie 2.0, 15 maart 2013 TeraKnowledge Copyright 2013

10 4. De frequentieanalyse resultaten (gesloten vragen) Vanwege de flow in de online enquête en het telefoonscript heeft niet iedere respondent de zelfde vragen voorgelegd gekregen. Op basis van een antwoord op een eerdere vraag is een volgende vraag wel of niet voorgelegd aan de respondent. Bij deze vervolgvragen is het aantal reacties daardoor minder. Verder is de telefoonversie van de enquête, in verband met de duur van de afneming, ingekort. De respondenten die de enquête via de servicetelefoonmedewerkers hebben ingevuld hebben een selectie van de items voorgelegd gekregen en kregen slechts enkele open vragen te beantwoorden. Hebt u de afgelopen drie maanden medicijnen gebruikt? Denkt u hierbij aan pillen, poeders, zalfjes, dragees, drankjes en medicatie via injectie, inhalatie en dergelijke. Frequency Valid Valid ja nee U gaf aan dat u de afgelopen drie maanden geen medicijnen hebt gebruikt. Is er een periode geweest in uw leven dat u wél regelmatig medicijnen gebruikte? Frequency Valid Valid ja nee Total Missing System Eindverslag Medicijngebruik2 Unie KBO Pagina 10 van 53 Versie 2.0, 15 maart 2013 TeraKnowledge Copyright 2013

11 Gebruikt u wel eens medicijnen die u zélf aanschaft, bijvoorbeeld bij de apotheek, drogist of supermarkt, dus zonder recept van een arts? Frequency Valid Valid ja nee Total Missing System Hebt u wel eens medicijnen via internet aangeschaft? Frequency Valid Valid nee Missing System Wat denkt u? Verwacht u tussen nu en zeg 10 jaar wél regelmatig medicijnen te moeten gaan gebruiken? Frequency Valid Valid ja nee Total Missing System Eindverslag Medicijngebruik2 Unie KBO Pagina 11 van 53 Versie 2.0, 15 maart 2013 TeraKnowledge Copyright 2013

12 PAG 2 Als u kijkt naar de afgelopen drie maanden, hoeveel verschillende medicijnen (via arts of zelf aangeschaft) hebt u in die periode ingenomen of gebruikt? Denkt u hierbij aan pillen, poeders, zalfjes, dragees, drankjes en medicijnen via injecties Frequency Valid Valid Total Missing System Eindverslag Medicijngebruik2 Unie KBO Pagina 12 van 53 Versie 2.0, 15 maart 2013 TeraKnowledge Copyright 2013

13 Hoeveel verschillende medicijnen gebruikt u dagelijks? (een heel getal) Frequency Valid Valid Total Missing System En hoeveel verschillende medicijnen gebruikt u daarbuiten wekelijks? (een heel getal) Frequency Valid Valid Total Missing System Eindverslag Medicijngebruik2 Unie KBO Pagina 13 van 53 Versie 2.0, 15 maart 2013 TeraKnowledge Copyright 2013

14 Wilt u aangeven of u een of meer van de volgende medicijnen gebruikt? Slaap- en kalmeringsmiddelen Frequency Valid Valid ja nee Total Missing System Middelen tegen depressie of angst Frequency Valid Valid ja nee Total Missing System Middelen tegen allergie of hooikoorts Frequency Valid Valid ja nee Total Missing System Eindverslag Medicijngebruik2 Unie KBO Pagina 14 van 53 Versie 2.0, 15 maart 2013 TeraKnowledge Copyright 2013

15 Middelen tegen verwardheid (psychose) of achterdocht Frequency Valid Valid ja nee Total Missing System Zware pijnstillers, zoals morfine en codeïne of een hoestmiddel met codeïne Frequency Valid Valid ja nee Total Missing System Anti-epileptica Frequency Valid Valid ja nee Total Missing System Eindverslag Medicijngebruik2 Unie KBO Pagina 15 van 53 Versie 2.0, 15 maart 2013 TeraKnowledge Copyright 2013

16 Middelen tegen de verschijnselen van de ziekte van Parkinson Frequency Valid Valid ja nee Total Missing System Gebruikt u oogdruppels en/of oogzalven? Frequency Valid Valid ja nee Total Missing System Gebruikt u verder pijnstillers? Frequency Valid Valid ja nee Total Missing System Eindverslag Medicijngebruik2 Unie KBO Pagina 16 van 53 Versie 2.0, 15 maart 2013 TeraKnowledge Copyright 2013

17 Hoe vaak gebruikt u uw pijnstillers? Frequency Valid Valid vrijwel dagelijks enkele keren per week enkele keren per maand enkele keren per jaar Total Missing System Hoe lang gebruikt u al pijnstillers? Frequency Valid Valid sinds een week sinds een maand sinds enkele maanden sinds een jaar sinds meerdere jaren Total Missing System Eindverslag Medicijngebruik2 Unie KBO Pagina 17 van 53 Versie 2.0, 15 maart 2013 TeraKnowledge Copyright 2013

18 Sinds hoeveel maanden gebruikt u wat regelmatiger pijnstillers? (een heel getal) Frequency Valid Valid Total Missing System Sinds hoeveel jaar gebruikt u wat regelmatiger pijnstillers? (een heel getal) Frequency Valid Valid Eindverslag Medicijngebruik2 Unie KBO Pagina 18 van 53 Versie 2.0, 15 maart 2013 TeraKnowledge Copyright 2013

19 Total Missing System U gaf aan dat u zelf medicijnen aanschaft, dus buiten uw arts om. Kunt u aangeven waar u deze medicijnen het meest koopt? Frequency Valid Valid apotheek drogist of supermarkt internet anders Total Missing System Heeft uw arts wel eens gevraagd of u zelf (dus buiten uw arts om) extra medicijnen koopt en gebruikt? Frequency Valid Valid ja nee Total Missing System Eindverslag Medicijngebruik2 Unie KBO Pagina 19 van 53 Versie 2.0, 15 maart 2013 TeraKnowledge Copyright 2013

20 Heeft uw apotheker wel eens gevraagd of u zelf (dus buiten uw arts om) extra medicijnen koopt en gebruikt? Frequency Valid Valid ja nee Total Missing System Hebt u momenteel medicijnen die u (in principe) de rest van uw leven moet gebruiken? Frequency Valid Valid ja nee Total Missing System Eindverslag Medicijngebruik2 Unie KBO Pagina 20 van 53 Versie 2.0, 15 maart 2013 TeraKnowledge Copyright 2013

21 Hoeveel verschillende medicijnen zijn dat? (een heel getal) Frequency Valid Valid Total Missing System Sinds hoeveel jaar gebruikt u regelmatig medicijnen? (een heel getal) Frequency Valid Valid Eindverslag Medicijngebruik2 Unie KBO Pagina 21 van 53 Versie 2.0, 15 maart 2013 TeraKnowledge Copyright 2013

22 Total Eindverslag Medicijngebruik2 Unie KBO Pagina 22 van 53 Versie 2.0, 15 maart 2013 TeraKnowledge Copyright 2013

23 Missing System U gaf aan dat u samenwoont. Hoe oud is uw partner? (in hele jaren) Frequency Valid Valid Eindverslag Medicijngebruik2 Unie KBO Pagina 23 van 53 Versie 2.0, 15 maart 2013 TeraKnowledge Copyright 2013

24 Total Missing System Drinkt u gewoonlijk alcohol? Frequency Valid Valid ja nee Total Missing System Hoeveel standaardglazen alcohol, zoals 100 cc wijn of 250 cc pils drinkt u? Frequency Valid Valid heel weinig een of meer per maand weinig een of meer per week vaker een of meer per dag Total Missing System Eindverslag Medicijngebruik2 Unie KBO Pagina 24 van 53 Versie 2.0, 15 maart 2013 TeraKnowledge Copyright 2013

25 Hoeveel glazen drinkt u gemiddeld per maand? (een heel getal) Frequency Valid Valid Total Missing System Hoeveel glazen drinkt u gemiddeld per week? (een heel getal) Frequency Valid Valid Eindverslag Medicijngebruik2 Unie KBO Pagina 25 van 53 Versie 2.0, 15 maart 2013 TeraKnowledge Copyright 2013

26 Total Missing System Hoeveel glazen drinkt u gemiddeld per dag? (een heel getal) Frequency Valid Valid Total Missing System Bestuurt u zelf de auto? Frequency Valid Valid ja nee Total Missing System Eindverslag Medicijngebruik2 Unie KBO Pagina 26 van 53 Versie 2.0, 15 maart 2013 TeraKnowledge Copyright 2013

27 Sinds welk jaar hebt u uw rijbewijs (jaartal in vier cijfers) Frequency Valid Valid Eindverslag Medicijngebruik2 Unie KBO Pagina 27 van 53 Versie 2.0, 15 maart 2013 TeraKnowledge Copyright 2013

28 Total Missing System En welk vervoermiddel gebruikt u door de bank genomen het meest? Frequency Valid Valid fiets auto openbaar vervoer taxi Scootmobiel rollator anders Total Missing System Eindverslag Medicijngebruik2 Unie KBO Pagina 28 van 53 Versie 2.0, 15 maart 2013 TeraKnowledge Copyright 2013

29 PAG 4 Hebt u wel eens problemen met het nemen van uw medicijnen? Frequency Valid Valid ja nee Total Missing System Gebruikt u medicijnen die de rijvaardigheid beïnvloeden? Frequency Valid Valid ja nee Total Missing System Bent u in de afgelopen twee jaar (2011 en 2012) in het ziekenhuis geweest? Frequency Valid Valid ja nee Total Missing System Eindverslag Medicijngebruik2 Unie KBO Pagina 29 van 53 Versie 2.0, 15 maart 2013 TeraKnowledge Copyright 2013

30 Is bij een of meer van die ziekenhuisbezoeken uw medicatie veranderd of aangepast? Frequency Valid Valid ja nee Total Missing System Heeft uw huisarts u na dit ziekenhuisbezoek (of bezoeken) gevraagd of er veranderingen zijn opgetreden in uw medicijngebruik? Frequency Valid Valid ja nee Total Missing System Heeft uw huisarts na deze wijziging(en) van uw medicatie met u gesproken hierover? Frequency Valid Valid ja nee Total Missing System Eindverslag Medicijngebruik2 Unie KBO Pagina 30 van 53 Versie 2.0, 15 maart 2013 TeraKnowledge Copyright 2013

31 Heeft uw apotheker u na dit ziekenhuisbezoek (of bezoeken) gevraagd of er veranderingen zijn opgetreden in uw medicijngebruik? Frequency Valid Valid ja nee Total Missing System Heeft uw apotheker na deze wijziging(en) van uw medicatie met u gesproken hierover? Frequency Valid Valid ja nee Total Missing System PAG 5 Sinds januari van 2011 is het zogenaamde actuele medicatie-overzicht verplicht. Uw apotheek is de eerst verantwoordelijke partij hierbij. In dit actuele medicatie-overzicht zijn alle medicijnen opgenomen die u als patiënt op dit moment gebruikt. Frequency Valid Valid ja nee weet ik niet ben er nog niet geweest Total Missing System 5.8 Eindverslag Medicijngebruik2 Unie KBO Pagina 31 van 53 Versie 2.0, 15 maart 2013 TeraKnowledge Copyright 2013

32 En hebt u in het jaar 2012 iets van het actuele medicatie-overzicht gemerkt bij uw apotheker?dat wil zeggen: heeft de apotheker het er met u over gehad? Frequency Valid Valid ja nee weet ik niet ben er nog niet geweest Total Missing System Wanneer u kijkt naar de jaren 2011 en 2012, welke uitspraak over uw huisarts is dan het meest op u van toepassing? Frequency Valid Valid 2011 en 2012 heeft arts het er niet over gehad niet en 2012 wel wel en 2012 niet beide jaren wel erover gehad Total Missing System Eindverslag Medicijngebruik2 Unie KBO Pagina 32 van 53 Versie 2.0, 15 maart 2013 TeraKnowledge Copyright 2013

33 En hoe ging dat met uw apotheker? Wanneer u kijkt naar de jaren 2011 en 2012, welke uitspraak is dan het meest op u van toepassing? Frequency Valid Valid 2011 en 2012 heeft apotheker het er niet over gehad niet en 2012 wel wel en 2012 niet beide jaren wel erover gehad Total Missing System Heeft uw huisarts of apotheker u weleens gevraagd al uw medicijnen mee te nemen zodat hij een actueel overzicht kan maken? Frequency Valid Valid ja nee Total Missing System In welk jaar was dit? (meer antwoorden mogelijk) Frequency Valid Valid 2010 en eerder Total Missing System Eindverslag Medicijngebruik2 Unie KBO Pagina 33 van 53 Versie 2.0, 15 maart 2013 TeraKnowledge Copyright 2013

34 PAG 6 Hebt u zélf aan uw huisarts gevraagd om een overzicht te maken van alle medicijnen die u gebruikt? Dus om het medicatie-overzicht op te stellen. Frequency Valid Valid ja nee Hoeveel keer hebt u dat gevraagd aan uw huisarts? Frequency Valid Valid Total Missing System En in welk jaar/jaren hebt u dat gevraagd aan uw huisarts? (meer antwoorden mogelijk) Frequency Valid Valid 2010 en eerder Total Missing System Eindverslag Medicijngebruik2 Unie KBO Pagina 34 van 53 Versie 2.0, 15 maart 2013 TeraKnowledge Copyright 2013

35 Hebt u zélf aan uw apotheker gevraagd om een overzicht te maken van alle medicijnen die u gebruikt? Dus om het medicatieoverzicht op te stellen. Frequency Valid Valid ja nee Total Missing System Hoeveel keer hebt u dat gevraagd aan uw apotheker? Frequency Valid Valid Total Missing System En in welk jaar/jaren hebt u dat gevraagd aan uw apotheker? (meer antwoorden mogelijk) Frequency Valid Valid 2010 en eerder Total Missing System Eindverslag Medicijngebruik2 Unie KBO Pagina 35 van 53 Versie 2.0, 15 maart 2013 TeraKnowledge Copyright 2013

36 Hebt u de afgelopen periode wel eens te horen gekregen van uw apotheek dat een bepaald medicijn niet voorradig was? Frequency Valid Valid ja nee En duurde het langer dan twee weken voordat dit medicijn er weer was? Frequency Valid Valid ja nee Total Missing System Hoeveel dagen duurde het voordat het medicijn weer op voorraad was? (in hele dagen) Frequency Valid Valid Total Missing System Eindverslag Medicijngebruik2 Unie KBO Pagina 36 van 53 Versie 2.0, 15 maart 2013 TeraKnowledge Copyright 2013

37 In december 2011 heeft Unie KBO voor de eerste keer onderzoek gedaan onder haar leden over het medicijngebruik van senioren in Nederland. De oproep om mee te doen aan dat onderzoek werd geplaatst in het decembernummer van Nestor van Hebt u aan dit eerdere online (of telefonisch) onderzoek van Unie KBO over medicijnen in 2011 meegedaan? Frequency Valid Valid ja nee weet niet meer Hebt u iets gelezen of gehoord over de resultaten van dat KBO-onderzoek over het medicijngebruik van senioren in Nederland in de pers in het afgelopen jaar? (krant, radio, televisie, online en dergelijke) Frequency Valid Valid ja nee Wat vindt u ervan dat Unie KBO dit onderwerp (toezicht op het medicijngebruik senioren)heeft onderzocht en onder de aandacht heeft gebracht van de rest van Nederland? Frequency Valid Valid erg goed goed maakt me niet zoveel uit andere mening Total Missing System Eindverslag Medicijngebruik2 Unie KBO Pagina 37 van 53 Versie 2.0, 15 maart 2013 TeraKnowledge Copyright 2013

38 5. Reacties op de open vragen Wat vindt u ervan dat Unie KBO dit onderwerp (toezicht op het medicijngebruik senioren) heeft onderzocht en onder de aandacht heeft gebracht van de rest van Nederland? Kunt u uw antwoord kort toelichten? Zonder aandacht blijven ouderen maar slikken. Zoals ik al zojuist op de vorige vraag antwoordde heb ik over die resultaten niets gelezen, maar ik vind publicatie prima. Iedereen kan zich dan een beeld vormen over het gebruik. Een dergelijk onderzoek kan mensen bewust maken van medicijngebruik. Zo kan er onderzoek gedaan worden. zo is er een betere controle zo houd ik ook mezelf onder controle, bewust zijn van enz. ZO BLIJF JE CONTROLE HOUDEN OVER JE PILLEN zijn al die medicijnen en aantallen er van wel goed? zij beheren ook de oplopende zorgkosten, basis verzekering/ eigen bijdrage Zelf de vinger aan de pols houden is niet zo gemakkelijk ZEER NODIG!!!; er wordt steeds maar veranderd in medicijn merken. Dit heeft soms ook gevolgen voor de gezondheid. Apotheek en Verzekering zijn hiervan oorzaak. Hieraan moet halt worden toegeroepen. zeer goed zeer goed houdt mensen bij de les(bewustwording) zeer goed zeer goed zeer belangrijk dat op medicijngebruik controle is zal nodig zijn. ervaring leert dat mensen teveel medicijnen wordt niet goed over na gedacht wat men slikt word veel medicijnen niet gebruikt wilniet te veel bezig zijn met medicijnen. Maakt me onrustig wij weten zelf niet zo veel over de medicijnen. dus meer voorlichting is goed Wij ouderen gaan er nog teveel vanuit dat deskundigen het weten, ik weet inmiddels beter weten ze eindelijk eens wat er gebeurt misschien moeten we eens door geven welke medicijnen we gebruiken. heel vaak schrijven ze als herhaling veel teveel op, dat is geld verspilling Wellicht kan er minder geslikt worden wel eens interessant om te weten wat men allemaal slikt Weet niet wat anderen hieraan hebben We kunnen niet accuraat genoeg zijn als het om geneesmiddelen gaat, die we innemen. wat voorgeschreven wordt, zal wel goed zijn en neem ik ook in Wat is het doel hiervan Wat heeft de rest van Nederland er voor belang bij als men dit weet. Dan denk men: veel te duur wat heb ik er aan? want sommige mensen slikken wel erg veel medicijnen want ik ben tegen te veel medicijngebruik. Helaas kan ik niet zonder mijn pillen om mijn bloeddruk acceptabel te houden Ik vrees dat door mijn medicijngebruik, dat voorgeschreven wordt door diverse artsen er nauwelijks of geen controle is. Vraag wel steeds of het niet anders kan. blijkbaar niet. Vandaar dat de aandacht die u eraan schenkt zeer goed is. vraag de zin ervan af. voorziet in een behoefte voorlichting vindt mevr. belangrijk voorkomen van situaties die te voorkomen zijn vooral ouderen weten vaak niet waarvoor ze het medicijn gebruiken. vooral bij ouderen is het goed dat er aandacht voor is Voor ouderen is controle goed voor iedereen van groot belang Eindverslag Medicijngebruik2 Unie KBO Pagina 38 van 53 Versie 2.0, 15 maart 2013 TeraKnowledge Copyright 2013

39 voor de wetenschap erg belangrijk! Volgens mij wordt er veel te veel een onnodig geslikt (letterlijk) Verschaft meer informatie verkwisting verantwoord medicijngebruik Verantwoord medicijngebruik is van levensbelang, veel medicijnen hebben zeer vervelende bijwerkingen Veiligheid medicijngebruik!! veel te veel wordt gebruikt Veel ouderen slikken teveel medicijnen Veel ouderen gebruiken teveel medicijnen of, in sommige gevallen niet de juiste medicijnen Veel ouderen gebruiken mijn inziens te veel medicijnen en houden zich niet aan de voorschriften. Veel oudere senioren zijn het overzicht kwijt!! veel oudere mensen slikken gewoon dat wat ze aan medicijn in huis hebben,ook al hebben ze een andere pil voorgeschreven gekregen. mijn medicijnen blijven steeds dezelfde i.v.m. met diabetisch,botontkalking,te hoog cholesterol Veel mensen worden nu goed op de hoogte gehouden. Veel mensen slikken te veel medicijnen tegelijk onder te weinig controle. veel mensen letten daar niet op,heeft zo,n onderzoek in de Nestor gestaan? veel medicijnen worden onnodig of teveel geslikt. veel medicijnen worden na verloop van tijd niet voorgeschreven, maar blijven toch in medicijnkasje liggen. En waarschijnlijk toch nog gebruikt zonder voorschrift. En dat is niet zonder gevaar.er moet meer nadruk komen op zorgvuldig gebruik van medicijnen Van zeer groot belang om wisselwerking tussen verschillende voorgeschreven medicijnen te leren kennen. Van belang voor iedereen, kun je van leren. vaak wordt er van alles geslikt en het past niet altijd bij elkaar. vaak worden er teveel medicijnen voorgeschreven, we mogen toch wel iets mankeren op onze leeftijd, PHPD, pijntje hier pijntje daar, slijtage. Vaak weten ouderen niet wat en hoeveel pillen ze slikken vaak onnodig doorgaan met medicijnen toezicht lijkt mij goed Toen ik in 2010 knie operaties heb gehad en daarna heb gerevalideerd werd ik bijna gedwongen om pijnstillers te slikken, omdat dat de revalidatie zou bevorderen. Ik ben in principe tegen onnodig medicijngebruik en vind dat het lichaam de tijd moet krijgen om zelf te herstellen. teveel is niet goed gebruik vereist controle! Te veel via bijv. Kruitvat. Paracetamol, het nationale snoepje. Zelf: chronische, kwalen; medici vaak vaag. Dus...! Te veel of geen juiste medicijnen zijn schadelijk voor gezondheid en milieu Te veel medicijngebruik is absoluut fout Stopt misschien overtollig of verkeerd gebruik Sta positief om daar aandacht aan te besteden soms wordt er vooral onder ouderen van alles geslikt wat achteraf niet nodig bleek. Vooral senioren kunnen soms goedgelovig zijn als anderen zeggen dat ze een bepaald medicijn moeten gebruiken. Goede en uitgebalanceerde voeding kan ook veel kwalen voorkomen Soms wordt een medicijn maar weer verstrekt zonder te kijken of de situatie veranderd is, wellicht kun je er ook zonder Soms gaan klachten vanzelf over. Ga naar de huisarts als klachten na 6 weken aanhouden of verergeren. soms denk ik zelf weleens waar gebruik ik al die medicijnen voor behalve de prednison sommigen rommelen maar aan met hun medicijngebruik sommige ouderen moeten wakker geschud worden. Sommige mensen weten totaal niet wat ze slikken en waarom. Er wordt voor ouderen vaak te veel voorgeschreven. Zonder, zeker met minder medicijnen, zouden de mensen zich veel beter voelen, naar mijn idee. Eindverslag Medicijngebruik2 Unie KBO Pagina 39 van 53 Versie 2.0, 15 maart 2013 TeraKnowledge Copyright 2013

40 sommige mensen weten niet wat en waarvoor ze medicijnen krijgen dus met dit onderzoek gaan ze misschien nadenken Sommige mensen rommelen maar wat aan. Hebben geen inzicht in het waarom van hun medicatie. Veel mensen nemen bv. hun cholesterolverlagers niet in. Mede door de uitzending "Kassa". sommige medicijnen kunnen strijdig met elkaar zijn Sommige ouderen slikken teveel senioren worden weer bewust van goed medicijn gebruik resultaat afwachten recepten worden steeds automatisch verlengd Prima om dit in beeld te brengen Prima hebben het op een KBO bijeenkomst besproken met de plaatselijke apotheek zeer geslaagd prima dat er zo op "ons"gelet wordt! Prima overzicht hebben en houden lijkt me erg belangrijk Overmatig medicijngebruik is uit den boze Ouderenorganisaties kunnen via hun leden de praktijk aan de orde stellen. ouderenbonden kunnen niet genoeg actief zijn in de maatschappij zien en gezien worden ouderen zoeken meer zekerheden ouderen weten meestal niet waarvoor medicijnen dienen. Ouderen gaan hierdoor mogelijk alerter zijn over hun medicijngebruik Op tijd mankementen opsporen. ook voor mij is dit belangrijk onwetendheid is niet goed Onderzoek is nodig Onderzoek is goed, er wordt vaak te veel voorgeschreven door de huisarts. Het is makkelijk voor iedere kwaal een pilletje mee te geven. Onderzoek gaf aan dat er te veel en vaak onnodig/te gemakkelijk medicijnen worden voorgeschreven Onverantwoord medicijngebruik kan leiden tot ernstige gevolgen omdat volgens mij veel ouderen teveel gebruiken medicijnen nemen Omdat veel mensen nog te bescheidden zijn om in te grijpen omdat veel mensen medicijndosering vergeten. omdat naar mijn mening teveel onnodig wordt gebruikt omdat mevr. denkt dat er te veel wordt gerommeld met de medicijnen omdat je zo bewust wordt met wat je allemaal inneemt omdat ik zelf geen medicijngebruiker ben Omdat ik vermoed dat vooral ouderen veel medicijnen (moeten) gebruiken. omdat ik soms vind te veel medicijnen omdat ik nare gevolgen heb van een hoge bloeddruk medicijn vind ik het zeer belangrijk dat bv de KBO en andere organisaties zich hier mee bezig houden omdat ik denk dat veel senioren teveel medicijnen slikken omdat ik denk dat mensen maar gewoon blijven slikken dus prima dat er aandacht aan geschonken wordt. Omdat het je bij de les houdt. omdat het gebruik van sommige medicijnen elkaar kunnen tegenwerken of gevaarlijk kunnen zijn omdat het belangrijk is voor het gebruik van te veel medicijnen omdat er zoveel geslikt wordt omdat er vermoedelijk te veel medicijnen worden gebruikt omdat er veel te veel geslikt word en daar veel meer aandacht aan besteed moet worden omdat er veel misverstanden en slordigheden betreffende medicijn gebruik is en blijft. omdat er ook wel meer dan eens teveel medicijnen worden voorgeschreven Omdat er ook ongewild teveel gebruikt wordt Omdat dit een groot probleem is bij ouderen en zo meer mensen hiervoor gealarmeerd zijn omdat de meeste ouderen te veel medicijnen slikken om overbodig medicijn gebruik tegen te gaan om onnodig medicijngebruik te voorkomen Eindverslag Medicijngebruik2 Unie KBO Pagina 40 van 53 Versie 2.0, 15 maart 2013 TeraKnowledge Copyright 2013

41 Om misstanden aan te tonen Om mensen attent te maken op het soms onnodig medicijn gebruik of om te zien of ze elkaar niet versterken of verzwakken Om inzicht te geven in het medicijngebruik van senioren Om fouten te voorkomen om een goed beeld te kregen om een beeld te krijgen van de soorten en aantallen medicijnen die senioren slikken en om dat mee te nemen in het onderzoek naar verbetering van de bestrijding tegen diverse ziektes. om bewust te zijn of je medicatie trouw bent of niet! of het belangrijk is weet ik niet voor mij zelf wel ook wat de kosten van de medicijnen betreft, de prijs zou weer op de medicijnen moeten komen te staan Nuttig en zinvol. noodzakelijk nogal duidelijk, heel nuttig en nodig niet iedereen is zich bewust van medicijngebruik. Ik ben me er zeer van bewust. Sinds 6 jaar hartpatiënt en krijg al mijn medicijnen door de cardioloog voorgeschreven. Lang niet iedereen is zich hiervan bewust. Niet iedereen heeft verstand van zijn medicijn gebruik, dan is dit wel ha nodig, neen Nee naar mijn idee worden er veel te veel medicijnen gebruikt, denk aan de schadelijke bijwerkingen. ik gebruik geen medicijnen, wel veel vitaminen en mineralen. Moet toezicht op zijn misschien kunnen we dan goedkoper met medicijnen omgaan en niet klakkeloos iets slikken. Misschien heeft het mensen op een idee gebracht om hun medicijngebruik eens na te lopen of het medicijngebruik van iemand in hun naaste omgeving Misschien gaan mensen meer nadenken over medicijngebruik, veel mensen slikken veel te veel Misschien dat er veel onnodig medicijngebruik is, dat kan dan wellicht voorkomen worden misschien dat de oudere mensen toch te veel medicijnen gebruiken mijn medicijngebruik is voor hoge bloeddruk Mijn medicatie kan ik zelf samen met de arts goed onder controle houden Mijn ervaring is dat oudere mensen erg veel medicijnen slikken en er eerder zieker dan beter van worden. mevr. vindt het plezierig dat de KBO zoveel aandacht aan de ouderen schenkt, en het onderwerp en die hen aangaan. Meten is weten Meten = weten! In beginsel is medicijngebruik een symptoombestrijding. Gezondheidszorg zou veel preventiever kunnen en moeten. Een "bronaanpak" verdient de voorkeur. Daaraan zou gewerkt moeten worden. Door de bank genomen neemt het medicijngebruik toe met het ouder worden. mensen vergeten soms hun eigen verantwoordelijkheid. Mensen gebruiken vaak teveel of onnodig medicijnen. Wij/ik gebruiken helemaal niets. Gelukkig. men wordt bewuster van medicijnen men moet bewuster omgaan met medicijnen medicijngebruik ouderen kan grote problemen geven Medicijngebruik heeft veel gevolgen medicijn gebruik moet beheersbaar blijven medicijn controle moet normaal zijn dat alles zeker bij ouderen denk aan aankomende dementie medicatie slikken is door dat er geregeld wijzigingen zijn qua naam erg complex geworden. ouderen moeten meer beschermd worden maar ook patiënt moet zelf meer weten wat en hoeveel hij slikt maakt meer bewust/alert m.i. worden er te veel geneesmiddelen geslikt lijkt me wel interessant lijkt me vooral van belang voor arts en apotheker. leerzaam Eindverslag Medicijngebruik2 Unie KBO Pagina 41 van 53 Versie 2.0, 15 maart 2013 TeraKnowledge Copyright 2013

42 Kostenbesparing komt er misschien meer controle kennelijk behoor ik niet tot de rest van Nederland KBO heeft alleen aandacht voor bejaarden vanaf 70 jaar Kan vergissingen voorkomen kan patiënten bewust maken van eigen medicijngebruik Jullie houden je bezig met wat in de bureaucratische mode is, niet met wat belangrijk is. juist medicijngebruik is van levensbelang je word er nog eens op gewezen Je situatie veranderd dus kan het best zijn, dat je onnodig doorgaat met slikken terwijl dit helemaal niet nodig is. je moet voor jezelf opkomen. arts/apotheker doen niets of weinig op eigen initiatief. Je moet goed weten waar je mee bezig bent je moet altijd alert blijven voor veranderingen en dat goed toelichten. Je hoort vaak dat senioren te veel medicijnen gebruiken. je er van bewust worden/zijn wat je gebruikt en waarvoor is het wel altijd nodig om te blijven slikken Is goed dat er aandacht aanbesteed wordt Is echt hard nodig is altijd goed om te weten wat er scheelt inzicht is altijd goed Inzicht in medicijngebruik is heel goed i.v.m. het nemen van een ev. overdosis Inzicht in medicijngebruik is een must In vergelijking met andere landen worden in Nederland relatief weinig medicijnen gebruikt maar het kan altijd nog beter. in het kader van de bewustmaking is dit positief In contact met ouderen merk je steeds dat heel veel ouderen niet goed omgaan met hun medicijnen. Voorlichting is hard nodig! Ik vrees dat veel nogal eigenwijze ouderen niet met deze enquête meedoen. Ik voel mij gezond, gebruik geen medicijn Ik voel mij gezond, gebruik geen medicijn ik vind het zeer belangrijk dat het medicijngebruik in kaart wordt gezet. Niet allen voor jezelf maar ook voor de artsen en verplegers. Ik vind het heel goed omdat het goed is dat er toezicht op de veelheid aan medicijnen die bv. door verschillende specialisten worden voorgeschreven. Zelfzorgmedicijnen worden al helemaal niet gecheckt. Dus is het goed dat er op gelet wordt. Je hoort weleens van medicijnvergiftiging, dat is toch van de gekke. Dat er geen goed overzicht wordt gehouden! Ik vind het goed. Omdat men soms weleens gemakkelijk reageert op een vraag of het niet eens moet worden bekeken. Ik vind het belangrijk dat bekend wordt hoeveel medicijnen er gebruikt worden door de senioren ik vind dit heel belangrijk,omdat er volgens mij erg verkwistend wordt omgegaan met alle geneesmiddelen,dit kan volgens mij veel beter Ik vind dat wel goed. Ik vind wel dat de verzekeringsmaatschappijen te veel invloed hebben op het gebruik ervan. Het lijkt of de verzekeringsmaatschappij bepaalt welk medicijn jij mag gebruiken en dat is vaak de goedkoopste maar dat wil niet zeggen dat het voor jou de beste is. Ik vind dat ouderen meer bewuster gemaakt moeten worden van wat ze slikken Ik vind dat je je medicijngebruik zelf in de gaten moet houden. Stel je voor dat de huisarts/apotheker alle pillen en zalfjes van elke patiënt moet registreren!!! ik vind dat een goed plan ik mis de vraag naar medicijnen tegen hoge bloeddruk en te hoog cholesterol en schildklier ik let zelf goed op. Ik lees nu zaken die ik nog niet wist (medicatieoverzicht) ik kan geen argument bedenken Ik kan daar toch niets aan veranderen. ik hoop dat ik hierover antwoord krijg of ik teveel medicijnen slik Eindverslag Medicijngebruik2 Unie KBO Pagina 42 van 53 Versie 2.0, 15 maart 2013 TeraKnowledge Copyright 2013

43 IK hoop dat daardoor het medicijngebruik verbeterd Ik heb wel eens het idee dat artsen erg snel zijn met medicijnen voorschrijven. Daarom is het een goed idee van de KBO dat ze door een enquête als deze mensen bewust maakt waar ze mee bezig zijn. Ik heb kennis genomen van het STRIP protocol en dit onderzoek controleert of de zorgverleners zich hieraan conformeren. Graag in Nestor een artikel over GRIP. Mijn man kan daar zo nodig inhoudelijk aan bijdragen. Tel ik heb 10 pilletjes. maar die staan er niet bij???? Ik denk dat veel ouderen zich niet bewust zijn van de gevaren van het gebruik van veel verschillende medicijnen Ik denk dat mensen te veel en te vaak spullen door elkaar slikken Ik denk dat er te veel medicijnen worden gebruikt. ik denk dat er te veel medicijnen gebruikt worden ik denk dat er te vaak te veel te lang medicijnen gebruikt worden Ik denk dat een heleboel mensen te veel onnodige medicijnen innemen Ik denk dat de realiteit vaak gunstiger is dan iedereen denkt. Ik ben gezond, zonder medicijnen Ik ben "pas" 61 jaar. Ik heb mijn eigen medicijnenoverzicht, die ik goed bijhoud. Bovendien mondig genoeg, en nog niet vergeetachtig enz. Iedereen moet dit weten en doen Iedereen heeft hierin een eigen verantwoordelijkheid iedere specialist heeft zijn eigen toko en medicijnen ieder jaar breng ik een bezoek bij de Cardioloog (ziekenhuis) hoop dat ik de beste medicijnen krijg Hoezo toelichten, het is toch een antwoord. Het moet niet gekker worden. hoe meer senioren op de hoogte zijn hoe belangrijk hun medicijngebruik is, des te beter en misschien er over na te denken of het met minder kan, of lichtere pillen. Hoe meer informatie over medicijngebruik hoe beter hoe meer info hoe beter hoe meer bekendheid hoe beter hoe meer aandacht, des te beter Hieruit blijkt uw echte betrokkenheid het zou beter zijn als de patiënten ook te horen krijgen wat elk medicijn kost het werd te veel medicijn gebruikt Het was nodig omdat er veel klachten zijn/waren over de onduidelijkheid van voorschrijven door verschillende artsen het verbaast me dat veel mensen niet weten wat en waarvoor ze medicijnen slikken. Onze generatie denkt: de dokter weet het wel het medicijnengebruik en het voorschrijven ervan mag best bekend zijn het maakt mij niet uit wat andere senioren wel of niet gebruiken het maakt mensen meer bewust Het komt toch nog steeds voor dat mensen hun antibiotica niet helemaal opmaken of alternatieve middelen nemen, met alle consequenties van dien het is zo belangrijk het is uitstekend dat er op het onnodig medicijn ge- verbruik wordt gelet. het is noodzakelijk gebleken. weinig consensus bij de artsen en apothekers het is heel belangrijk het is goed geen verdere toelichting Het is goed dat er op gewezen wordt, er worden te veel medicijnen onnodig verstrekt Het is goed dat dit onder de aandacht komt. Het is gewoon goed om dit te weten Het is fijn dat er aandacht aan wordt besteed. Het is erg belangrijk dat men weet wat je slikt er waarvoor. Het is een goede zaak, dat iedereen - en vooral ouderen - goed geïnformeerd zijn. het is belangrijk dat er enige controle is over het medicijngebruik Eindverslag Medicijngebruik2 Unie KBO Pagina 43 van 53 Versie 2.0, 15 maart 2013 TeraKnowledge Copyright 2013