TeraKnowledge. Onderzoeksverslag Medicijngebruik ouderen (Versie 1.0) Opdrachtgever Unie KBO

Transcriptie

1 TeraKnowledge Onderzoeksverslag Medicijngebruik ouderen (Versie 1.0) Opdrachtgever Unie KBO Eindverslag Ter attentie van: Mevr. E. Willemsen en Mevr. I. Nies Auteur: Drs. P.A.M van der Meer BC

2 Medicijngebruik ouderen Het onderzoek over het medicijngebruik van Nederlandse senioren, van 65 jaar en ouder, is gehouden in december Dataverzameling heeft plaatsgevonden via online en telefonische interviews. De respondenten zijn uitgenodigd mee te doen aan het onderzoek op drie manieren. Oproepen om mee te doen aan het onderzoek zijn geplaatst op de site van Unie KBO, in het ledenmagazine (Nestor) en in de elektronische nieuwsbrief. In totaal hebben 841 respondenten de enquête in zijn geheel ingevuld. Het primaire doel van dit onderzoek is antwoord te krijgen op een aantal vragen welke door de opdrachtgever, Unie KBO in overleg met het Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik als volgt zijn geformuleerd: Wat is het actuele medicijngebruik onder ouderen (65-plussers) in Nederland? Waarvoor gebruikt men de medicijnen, tegen welke ziektes of ongemakken? Door wie worden ze voorgeschreven? Kopen ouderen zelf medicijnen en wordt daarop gecontroleerd? Worden er fouten gemaakt bij het gebruik? Treden er problemen op bij het gebruik van hulpmiddelen? Hebben ouderen hulp nodig bij het innemen van hun medicijnen en zo ja door wie wordt die hulp verstrekt? Hoe staat het met de naleving van het AMO? Wordt er afgeweken van de prescripties van de arts? Hoe staat het met de kennis van de ouderen over hun medicijnen (werking van de werkzame bestanddelen, spécialité, interactie effect) en Wat is het gebruik van medicijnen uit de alternatieve of aanvullende geneeswijze? Het secundaire doel van dit onderzoek is actiegericht. Indien de resultaten duiden op een ongewenste situatie met betrekking tot het medicijngebruik onder ouderen in Nederland, is Unie KBO voornemens hierop gerichte actie te ondernemen. Hieronder wordt in Deel 1 een korte samenvatting gegeven van de belangrijkste resultaten. In Deel 2 wordt een beschrijving gegeven van de steekproef. In Deel 3 worden de centrummaten (gemiddelde en standaarddeviatie) weergegeven, die zijn berekend over de numerieke items. En in Deel 4 worden de resultaten van de frequentieanalyse weergegeven per gesloten vraag (meerkeuze items). Aan het eind van dit rapport is de onderzoeksverantwoording opgenomen. Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 2 van 52

3 1. De belangrijkste bevindingen uit het onderzoek De belangrijkste resultaten van het onderzoek worden hieronder kort gerapporteerd. Overzicht percentage medicijngebruik naar ziekte/aandoening Rang Ziekte/aandoening Percentage medicijngebruik 1 Hart- en vaatziekten 53% 2 Artrose 19% 3 Diabetes 15% 4 Botontkalking 13% 5 Longaandoeningen 13% 6 Maag- en darmstoornissen 12% 7 Gezichtstoornissen 11% Medicijngebruik, kennis en aanschaf - 96% van de respondenten heeft in de afgelopen drie maanden dagelijks gemiddeld 5 verschillende medicijnen gebruikt, zoals pillen, poeders, zalfjes, dragees, drankjes en medicijnen via injecties en inhalatie. - 86% neemt gemiddeld drie medicijnen per dag voor de rest van hun leven. - 78% geeft aan voldoende te weten over de werking van hun medicijnen. - 83% kent de officiële namen van hun medicijnen. - 83% van de respondenten is van het interactie-effect op de hoogte. - 75% geeft aan voldoende te weten over het mogelijke interactie- effect bij hun eigen medicijnen. - 41% kent het verschil tussen een spécialité en een generiek medicijn. - 17% gebruikt medicijnen of middelen uit de alternatieve of aanvullende geneeswijze, gemiddeld 11 jaar. - 92% heeft een voorraad medicijnen, gemiddeld voor drie maanden. - 1% heeft wel eens per ongeluk een dubbele dosis medicijnen genomen. - 86% wijkt nooít af van het gebruiksvoorschrift van de arts, 13% neemt wel eens minder medicijnen of minder vaak de voorgeschreven dosis en 1% neemt soms meer medicijnen. - 55% checkt de houdbaarheidsdatum van medicijnen die af en toe worden gebruikt zoals antigrippine, paracetamol, aspirine, pijnstillers en hoestdrankjes. - 63% leest altijd de bijsluiter, 16% leest hem vaak, 13% soms en 8% een enkele keer of nooit. - 63% vergeet wel eens medicijnen in te nemen. - 48% gebruikt geheugensteuntjes of een bepaalde truc om het gebruik niet te vergeten. Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 3 van 52

4 Prescriptie en controle - De meeste medicijnen worden voorgeschreven door de huisarts (82%), specialist (59%) of een andere arts (2%), zoals een homeopathische arts. - 11% van de ouderen koopt daarbuiten ook zélf medicijnen. - Aan patiënten die zélf (dus buiten hun arts om) medicijnen kopen, wordt door 37% van de (huis)artsen hiernaar gevraagd. - Aan patiënten die zélf (dus buiten hun arts om) medicijnen kopen, wordt door 17% van de apothekers hiernaar gevraagd. - 37% van de apothekers vraagt 65-plussers naar hun medicijngebruik. - 22% van de (huis)artsen vraagt 65-plussers naar hun medicijngebruik. Apotheek - Met een frequentie van één keer per maand bezoeken 65-plussers gemiddeld 23 jaar lang dezelfde apotheek. - De apotheek krijgt het gemiddelde rapportcijfer % van de respondenten moet soms wachten in de apotheek, 35% moet vaak wachten, 9% hoeft nooit te wachten. - In totaal moet men gemiddeld 8 minuten wachten. - 25% van de 65-plussers ergert zich wel eens in de apotheek, het meest aan de wachttijd, gevolgd door slecht voorraadbeheer en onbehoorlijk gedrag van de assistenten. Gezondheid - 51% van de Nederlandse 65-plussers kampt op dit moment met een probleem met hun gezondheid. - 25% maakt zich veel (tot zeer veel) zorgen om hun gezondheid, 65% maakt zich weinig zorgen en 10% maakt zich helemaal geen zorgen. - In 37% van de tijd gaat het tijdens de alledaagse gesprekken over gezondheid. - 40% van de Nederlandse 65 plusser is óp gewicht, 24% heeft licht overgewicht, 22% matig overgewicht, 13% ernstig overgewicht en 1% heeft ziekelijk overgewicht. - 75% van alle respondenten zou graag wat minder kilo s willen wegen, gemiddeld ruim 5 kilogram plussers met overgewicht voelen zich minder gezond, maken zich méér zorgen over hun gezondheid en zijn minder tevreden met hun leven dan respondenten die óp gewicht zijn. Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 4 van 52

5 2. Beschrijving van de steekproef In totaal hebben 841 personen meegedaan aan dit onderzoek. De meeste antwoorden zijn verkregen via online interviews en een deel (circa 9%)* is verkregen door middel van telefonische gesprekken (via de servicetelefoon van Unie KBO). De gemiddelde leeftijd van de respondenten is 75 jaar, de jongste deelnemers zijn 65 jaar en de oudsten 92 jaar. De resultaten zijn op de variabele leeftijd teruggewogen naar de leeftijdsopbouw van de Nederlandse bevolking (65 tot en met 79 jaar en 80 jaar en ouder) en de resultaten van de respondenten van 64 jaar en jonger zijn in dit onderzoek niet meegenomen. *) De registratie van de enquêteformulieren die via de servicetelefoon van de Unie KBO zijn ingevuld, verliep in het begin van het onderzoek niet goed. 5% van de respons is geregistreerd binnengekomen via de servicetelefoon en naar schatting heeft nog eens 4% van de respondenten daarbuiten hiervan gebruik gemaakt. Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 5 van 52

6 Geloof- of levensovertuiging In de steekproef heeft 77% van de respondenten een geloofs- of levensovertuiging. En van deze groep met een geloofs- of levensovertuiging geeft 89% aan Rooms Katholiek te zijn: 69% van alle respondenten is derhalve Rooms-katholiek. Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 6 van 52

7 Over de antwoorden van alle respondenten op de meerkeuze items zijn Chi-kwadraat toetsen uitgevoerd om vast te stellen of de antwoorden van de respondenten mét een geloofs- of levensovertuiging significant verschillen van de antwoorden van de respondenten zonder een geloofs- of levensovertuiging. Er is getoetst op een tweezijdig significantieniveau van α = 0,01. Bij geen van de deze 18 Chi-kwadraat toetsen is een statistisch significant verschil waargenomen. Over de antwoorden op de intervalschaal items (numerieke items) is een T-toets (voor onafhankelijke groepen) uitgevoerd, om vast te stellen of de antwoorden van de respondenten mét een geloofs- of levensovertuiging significant verschillen van de antwoorden van de respondenten zonder een geloofs- of levensovertuiging op deze interval items. Er is getoetst op een tweezijdig significantieniveau van α = 0,01. Slechts twee van deze 18 T-toetsen lieten een statistisch significant resultaat zien. De gemiddelde leeftijd van de respondenten mét een geloofs- of levensovertuiging is 76 jaar en de gemiddelde leeftijd van respondenten zonder een geloofs- of levensovertuiging is 74 jaar. De gemiddelde leeftijd van de partner van de respondent met een geloofs- of levensovertuiging is ook hoger 73 jaar versus 70 jaar. Een verklaring van dit verschil ligt er wellicht in dat voorheen de Unie KBO sterk gericht was op de Katholieke ouderen in Nederland en dat deze Katholieke ouderen al wat langer lid zijn van Unie KBO. De bond is in 1952 opgericht onder de naam De Katholieke Bond van Bejaarden en Gepensioneerden in de provincies en in de jaren 70 is de naam veranderd in Unie KBO. Gesteld kan worden dat respondenten mét een geloofs- of levensovertuiging niet significant verschillen in medicijngebruik en persoonsgebonden variabelen met respondenten die géén geloofs- of levensovertuiging hebben. Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 7 van 52

8 3. Gemiddelden en standaarddeviaties (numerieke items) N Minimum Maximum Mean Std. Deviation Als u kijkt naar de afgelopen drie maanden, hoeveel verschillende medicijnen heeft u in die periode ingenomen of gebruikt? Denkt u hierbij aan pillen, poeders, zalfjes, dragees, drankjes ,71 3,454 en medicijnen via injecties en inhalatie en dergelijke. (een heel getal) Hoeveel verschillende medicijnen gebruikt u ,77 2,582 dagelijks? (een heel getal) En hoeveel verschillende medicijnen gebruikt u daarbuiten wekelijks? ,87 1,620 (een heel getal) Hoeveel verschillende medicijnen zijn dat? (een ,92 1,335 heel getal) Sinds hoeveel jaar gebruikt u regelmatig medicijnen? (een heel ,33 12,121 getal van 0 - ) U gaf aan dat u samenwoont. Hoe oud is uw partner? (in hele jaren) ,43 7,056 En hoeveel jaar heeft u al 483 uw relatie? (in hele jaren) ,80 9,091 Hoeveel jaar gebruikt u al medicijnen uit de alternatieve of complementaire geneeswijze? (een heel getal) ,20 10,485 Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 8 van 52

9 Hoeveel jaar komt u al bij uw huidige apotheek? (in ,01 16,205 hele jaren) Hoe vaak per maand gaat u doorgaans bij uw 829 apotheek langs? (een heel 0 5 0,96 0,811 getal) Welk rapportcijfer geeft u uw apotheek? (een heel ,92 1,224 cijfer van 1 10) Hoeveel minuten gemiddeld genomen moet 657 u dan wachten? (een heel ,01 4,947 getal) Wat is uw huidige lichaamsgewicht? (in hele ,86 13,294 kilo s, bijvoorbeeld 64) En hoeveel kilo zou u graag willen wegen? (in ,07 9,778 hele kilo s) Als u kijkt naar de informele gesprekken die u normaliter voert met vrienden, familie, buren, aan de keukentafel, op feestjes, op straat of via de 827 telefoon, hoe vaak (van ,53 25,747 tot 100%) is gezondheid het onderwerp van gesprek? (een heel getal tussen 0 en 100, zonder percentageteken) Wat is uw lichaamslengte in centimeters? (een heel 831 getal, bijvoorbeeld: 172 of ,61 8, ) Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 9 van 52

10 Hoe tevreden of ontevreden bent u, alles samen genomen, met uw leven tegenwoordig?geef ,63 1,229 een rapportcijfer van 1 tot 10, waarbij 1=ontevreden en 10=tevreden Wat is uw leeftijd? (in hele jaren) ,18 6,627 Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 10 van 52

11 4. De frequentieanalyse resultaten (gesloten vragen) Leeswijzer: Vanwege de flow in de online enquête en het telefoonscript heeft niet iedere respondent de zelfde vragen voorgelegd gekregen. Op basis van een antwoord op een eerdere vraag is een volgende vraag wel of niet voorgelegd aan de respondent. Daar waar de resultaten te maken hebben met een selectie van respondenten is dat boven de betreffende tabel aangegeven met. Heeft u de afgelopen drie maanden medicijnen gebruikt? Denkt u hierbij aan pillen, poeders, zalfjes, dragees, drankjes en medicatie via injectie, inhalatie en dergelijke. Valid ja ,8 95,8 95,8 nee 36 4,2 4,2 100,0 100,0 U gaf aan dat u de afgelopen drie maanden geen medicijnen heeft gebruikt. Is er een periode geweest in uw leven dat u wél regelmatig medicijnen gebruikte? Valid nee 27 3,3 77,1 77,1 ja 8 1,0 22,9 100,0 Total 36 4,2 100,0 Missing System ,8 Gebruikt u wel eens medicijnen die u zélf aanschaft, dus zonder recept van een arts? Valid nee 18 2,2 60,0 60,0 ja 12 1,5 40,0 100,0 Total 31 3,6 100,0 Missing System ,4 Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 11 van 52

12 Waar koopt u deze medicijnen het meest? Valid apotheek 2,2 16,7 16,7 drogist of 10 1,2 83,3 100,0 supermarkt Total 12 1,5 100,0 Missing System ,5 Heeft u wel eens medicijnen via internet aangeschaft? Valid nee 11 1,3 100,0 100,0 Missing System ,7 Wat denkt u? Verwacht u tussen nu en zeg 10 jaar wél regelmatig medicijnen te moeten gaan gebruiken? Valid nee 26 3,1 78,8 78,8 ja 7,8 21,2 100,0 Total 34 4,0 100,0 Missing System ,0 Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 12 van 52

13 Leest u doorgaans de bijsluiters van uw medicijnen? Valid ja, altijd 31 3,6 85,7 85,7 ja, vaak 1,1 2,9 88,6 nooit 4,5 11,4 100,0 Total 36 4,2 100,0 Missing System ,8 Wat is de belangrijkste reden dat u die bijsluiters niet leest? Valid interesseert me niet 1,1 25,1 25,1 andere reden 3,4 74,9 100,0 Total 4,5 100,0 Missing System ,5 Artrose (gewrichtsslijtage): afbraak van het kraakbeen dat de gewrichten bekleedt. Valid ja ,5 100,0 100,0 Missing System ,5 Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 13 van 52

14 Heeft u hiervoor medicijnen genomen in de afgelopen drie maanden? Valid ja ,2 49,0 49,0 nee ,9 51,0 100,0 Total ,1 100,0 Missing System ,9 Kanker Valid ja 48 5,7 100,0 100,0 Missing System ,3 Heeft u hiervoor medicijnen genomen in de afgelopen drie maanden? Valid ja 23 2,8 52,3 52,3 nee 21 2,5 47,7 100,0 Total 45 5,3 100,0 Missing System ,7 Beroerte, herseninfarct, hersenbloeding of TIA: afsluiting of bloeding van een bloedvat in de hersenen. Valid ja 61 7,3 100,0 100,0 Missing System ,7 Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 14 van 52

15 Heeft u hiervoor medicijnen genomen in de afgelopen drie maanden? Valid ja 52 6,2 94,4 94,4 nee 3,4 5,6 100,0 Total 55 6,5 100,0 Missing System ,5 Botontkalking (osteoporose): broze botten door verlies van kalk (calcium) uit botten en beenderen. Valid ja ,6 100,0 100,0 Missing System ,4 Heeft u hiervoor medicijnen genomen in de afgelopen drie maanden? Valid ja 93 11,0 75,8 75,8 nee 30 3,5 24,2 100,0 Total ,5 100,0 Missing System ,5 Gezichtsstoornissen zoals maculadegeneratie, glaucoom (groene staar: verhoging van de druk in de oogbol) en cataract (grijze staar: ooglenstroebeling) Valid ja ,0 100,0 100,0 Missing System ,0 Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 15 van 52

16 Heeft u hiervoor medicijnen genomen in de afgelopen drie maanden? Valid ja 80 9,6 59,8 59,8 nee 54 6,4 40,2 100,0 Total ,0 100,0 Missing System ,0 Dementie en ziekte van Alzheimer: geleidelijke achteruitgang van de geestelijke vermogens, waardoor geheugenverlies ontstaat. Valid ja 21 2,5 100,0 100,0 Missing System ,5 Heeft u hiervoor medicijnen genomen in de afgelopen drie maanden? Valid ja 6,7 35,3 35,3 nee 11 1,3 64,7 100,0 Total 17 2,1 100,0 Missing System ,9 Diabetes (suikerziekte): Zowel type 1 als type 2 Valid ja ,0 100,0 100,0 Missing System ,0 Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 16 van 52

17 Heeft u hiervoor medicijnen genomen in de afgelopen drie maanden? Valid ja ,6 88,1 88,1 nee 14 1,7 11,9 100,0 Total ,3 100,0 Missing System ,7 Huidaandoeningen zoals eczeem, psoriasis, netelroos, gordelroos (herpes zoster) Valid ja ,9 100,0 100,0 Missing System ,1 Heeft u hiervoor medicijnen genomen in de afgelopen drie maanden? Valid ja 52 6,2 62,9 62,9 nee 31 3,6 37,1 100,0 Total 82 9,8 100,0 Missing System ,2 Keel, neus- en ooraandoeningen Valid ja ,1 100,0 100,0 Missing System ,9 Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 17 van 52

18 Heeft u hiervoor medicijnen genomen in de afgelopen drie maanden? Valid ja 62 7,4 67,1 67,1 nee 31 3,6 32,9 100,0 Total 93 11,0 100,0 Missing System ,0 Urine incontinentie of urineretentie (moeite met plassen) als gevolg van ontstekingen in het plaskanaal of prostaatproblemen Valid ja ,6 100,0 100,0 Missing System ,4 Heeft u hiervoor medicijnen genomen in de afgelopen drie maanden? Valid ja 59 7,0 53,7 53,7 nee 51 6,0 46,3 100,0 Total ,1 100,0 Missing System ,9 De ziekte van Parkinson en spierziekten, zoals, Multiple sclerose (MS) en Amyotrofe Laterale Sclerose (ALS) Valid ja 15 1,8 100,0 100,0 Missing System ,2 Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 18 van 52

19 Heeft u hiervoor medicijnen genomen in de afgelopen drie maanden? Valid ja 7,8 53,9 53,9 nee 6,7 46,1 100,0 Total 13 1,6 100,0 Missing System ,4 Slapeloosheid Valid ja ,0 100,0 100,0 Missing System ,0 Heeft u hiervoor medicijnen genomen in de afgelopen drie maanden? Valid ja 64 7,6 68,5 68,5 nee 30 3,5 31,5 100,0 Total 94 11,1 100,0 Missing System ,9 Depressie, stress, angstaanvallen of psychosen Valid ja 58 6,9 100,0 100,0 Missing System ,1 Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 19 van 52

20 Heeft u hiervoor medicijnen genomen in de afgelopen drie maanden? Valid ja 42 5,0 75,9 75,9 nee 13 1,6 24,1 100,0 Total 55 6,5 100,0 Missing System ,5 Hart- en vaatziekten, zoals hartritmestoornissen, hartfalen, hartinfarct, hoge bloeddruk Valid ja ,1 100,0 100,0 Missing System ,9 Heeft u hiervoor medicijnen genomen in de afgelopen drie maanden? Valid ja ,8 98,3 98,3 nee 7,8 1,7 100,0 Total ,7 100,0 Missing System ,3 Longaandoeningen, zoals COPD en astma,, bronchitis en longemfyseem Valid ja ,9 100,0 100,0 Missing System ,1 Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 20 van 52

21 Heeft u hiervoor medicijnen genomen in de afgelopen drie maanden? Valid ja ,0 87,6 87,6 nee 14 1,7 12,4 100,0 Total ,7 100,0 Missing System ,3 Maag- en darmstoornissen (IBD, Ziekte van Crohn, colitis ulcerosa) Valid ja 99 11,7 100,0 100,0 Missing System ,3 Heeft u hiervoor medicijnen genomen in de afgelopen drie maanden? Valid ja 81 9,7 96,4 96,4 nee 3,4 3,6 100,0 Total 85 10,0 100,0 Missing System ,0 Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 21 van 52

22 Als u kijkt naar de afgelopen drie maanden, hoeveel verschillende medicijnen heeft u in die periode ingenomen of gebruikt? Denkt u hierbij aan pillen, poeders, zalfjes, dragees, drankjes en medicijnen via injecties en inhalatie en dergelijke. (een heel getal) Valid 0 2,2,3, ,5 7,7 8, ,8 9,2 17, ,0 10,6 27, ,9 12,9 40, ,7 11,5 52, ,0 13,0 65, ,5 10,0 75, ,1 8,5 83, ,8 4,4 88, ,4 4,0 92, ,5 1,7 93, ,8 2,2 96,0 13 5,6,7 96,7 14 6,7,9 97,6 15 6,7,9 98,4 16 1,1,1 98,6 17 2,2,3 98,9 18 4,5,6 99,4 19 2,2,3 99,7 23 2,2,3 100,0 Total ,5 100,0 Missing System ,5 Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 22 van 52

23 Hoeveel verschillende medicijnen gebruikt u dagelijks? (een heel getal) Valid ,5 3,1 3, ,4 9,0 12, ,4 9,0 21, ,9 13,3 34, ,9 13,3 47, ,5 14,0 61, ,2 12,4 73, ,7 8,1 82, ,9 8,4 90, ,2 6,3 96, ,7 3,2 100,0 Total ,2 100,0 Missing System ,8 En hoeveel verschillende medicijnen gebruikt u daarbuiten wekelijks? (een heel getal) Valid ,5 61,8 61, ,9 19,5 81, ,3 8,8 90, ,1 1,8 91, ,6 2,6 94, ,1 3,4 97,8 6 4,5,8 98,6 7 2,2,4 99,0 8 1,1,2 99,2 10 4,5,8 100,0 Total ,8 100,0 Missing System ,2 Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 23 van 52

24 Heeft uw arts u wel eens gevraagd of u zélf medicijnen koopt en gebruikt? Dus buiten zijn/haar recepten om? Valid nee 45 5,3 62,9 62,9 ja 26 3,2 37,1 100,0 Total 71 8,5 100,0 Missing System ,5 Heeft uw apotheker wel eens gevraagd of u zelf (dus buiten uw arts om) extra medicijnen koopt en gebruikt? Valid nee 53 6,3 82,5 82,5 ja 11 1,3 17,5 100,0 Total 64 7,6 100,0 Missing System ,4 Heeft u momenteel medicijnen die u (in principe) de rest van uw leven moet gebruiken? Valid nee 42 5,0 5,4 5,4 ja ,4 94,6 100,0 Total ,4 100,0 Missing System 72 8,6 Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 24 van 52

25 Hoeveel verschillende medicijnen zijn dat? (een heel getal) Valid ,6 14,0 14, ,8 26,3 40, ,9 30,1 70, ,0 19,3 89, ,2 6,3 95, ,1 2,5 98, ,0 1,2 99,6 8 3,4,4 100,0 Total ,9 100,0 Missing System ,1 Sinds hoeveel jaar gebruikt u regelmatig medicijnen? (een heel getal van 0 - ) Valid ,4 3,6 3, ,5 3,8 7, ,8 5,2 12, ,6 3,9 16, ,1 4,4 20, ,6 6,0 26, ,4 3,6 30, ,9 3,1 33, ,5 3,8 37, ,6 1,7 39, ,0 12,8 51, ,8 1,9 53, ,6 3,9 57,7 13 6,7,8 58, ,3 1,4 59, ,0 8,6 68,4 16 7,8,9 69,3 17 5,6,6 70, ,1 1,2 71,1 Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 25 van 52

26 19 8 1,0 1,0 72, ,2 6,6 78,8 21 5,6,6 79,4 22 5,6,6 80,1 23 5,6,6 80,7 24 1,1,1 80, ,8 3,0 83,8 26 5,6,6 84,5 27 2,2,3 84,7 28 6,7,8 85, ,2 4,5 90,0 32 3,4,4 90,4 33 2,2,3 90,7 34 2,2,3 90, ,7 1,8 92,7 36 2,2,3 93,0 38 1,1,1 93,1 39 1,1,1 93, ,8 3,0 96,2 41 1,1,1 96, ,0 1,0 97,4 46 1,1,1 97,5 47 3,4,4 97,9 48 3,4,4 98,3 50 5,6,6 99,0 55 7,8,9 99,9 60 1,1,1 100,0 Total ,5 100,0 Missing System 55 6,5 Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 26 van 52

27 Hoe is uw thuissituatie? Valid zelfstandig alleen ,7 33,6 33,6 zelfstandig samen ,9 62,3 95,9 aanleun alleen 11 1,3 1,4 97,3 aanleun samen 7,8,9 98,2 verzorg 6,7,8 99,0 anders 8 1,0 1,0 100,0 Total ,4 100,0 Missing System 47 5,6 U gaf aan dat u samenwoont. Hoe oud is uw partner? (in hele jaren) Valid 45 1,1,2,2 46 2,2,4,6 50 2,2,4 1,0 55 1,1,2 1,2 56 2,2,4 1,7 57 2,2,4 2,1 58 2,2,4 2,5 59 2,2,4 2,9 60 2,2,4 3,3 61 3,4,6 3,9 62 7,8 1,5 5, ,3 2,3 7, ,6 2,7 10, ,5 4,4 14, ,2 3,7 18, ,2 7,3 25, ,8 4,8 30, ,8 6,4 36, ,4 4,1 41, ,5 4,4 45,4 Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 27 van 52

28 ,3 5,6 51, ,0 5,2 56, ,9 5,0 61, ,9 5,0 66, ,8 3,1 69, ,0 5,2 74, ,3 3,9 78, ,5 4,3 82, ,5 4,3 87, ,3 2,3 89, ,4 4,1 93, ,5 2,5 95, ,2 2,1 97,9 85 2,2,4 98,3 86 1,1,2 98,6 87 1,1,2 98,8 88 1,1,2 99,0 89 1,1,2 99,2 90 2,2,4 99,6 91 2,2,4 100,0 Total ,5 100,0 Missing System ,5 En hoeveel jaar heeft u al uw relatie? (in hele jaren) Valid 2 1,1,2,2 3 1,1,2,4 5 1,1,2,6 12 2,2,4 1,1 13 1,1,2 1,3 16 2,2,4 1,7 17 2,2,4 2,1 20 2,2,4 2,5 21 3,4,6 3,2 Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 28 van 52

29 24 2,2,4 3,6 25 2,2,4 4,0 27 2,2,4 4,4 28 1,1,2 4,6 29 1,1,2 4,9 30 6,7 1,3 6,1 33 1,1,2 6,3 34 1,1,2 6, ,0 1,7 8,2 37 2,2,4 8,7 38 4,5,8 9,5 39 3,4,6 10, ,5 2,5 12, ,8 3,2 15, ,9 5,1 20, ,8 4,9 25, ,3 4,0 29, ,1 8,9 38, ,4 5,9 44, ,2 5,5 50, ,6 8,0 58, ,3 2,3 60, ,0 7,0 67, ,4 4,2 71, ,5 4,4 76, ,1 5,5 81, ,6 2,7 84, ,3 4,0 88, ,2 2,1 90,3 57 5,6 1,1 91, ,2 2,1 93,5 59 7,8 1,5 94, ,7 3,0 97,9 62 6,7 1,3 99,2 63 2,2,4 99,6 68 2,2,4 100,0 Total ,4 100,0 Missing System ,6 Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 29 van 52

30 Neemt u uw medicijnen zélf of helpt iemand u ermee? Valid altijd zelf ,5 96,1 96,1 soms hulp 14 1,7 1,8 97,9 altijd hulp 16 1,9 2,1 100,0 Total ,1 100,0 Missing System 58 6,9 Wie helpt dan? Valid partner 20 2,4 69,0 69,0 kinderen 2,2 6,9 75,9 wijkverpleegster 4,5 13,8 89,7 verpleger huis 2,2 6,9 96,5 anders 1,1 3,5 100,0 Total 29 3,5 100,0 Missing System ,5 Lukt het uw partner goed om u hierbij te helpen? Valid ja goed 20 2,4 100,0 100,0 Missing System ,6 Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 30 van 52

31 Kent u het verschil tussen een spécialité (een merkproduct) en een generiek medicijn? Valid nee ,0 59,3 59,3 ja ,7 40,7 100,0 Total ,6 100,0 Missing System 62 7,4 Heeft uw apotheek wel eens een generiek medicijn afgeleverd,terwijl u gewend was aan het merkproduct (spécialité)? Valid nee 71 8,5 22,9 22,9 ja ,5 77,1 100,0 Total ,9 100,0 Missing System ,1 Heeft u een voorraad medicijnen? Valid nee 67 8,0 8,5 8,5 ja ,8 91,5 100,0 Total ,8 100,0 Missing System 52 6,2 Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 31 van 52

32 Hoe lang gebruikt u medicijnen die u zelden of af en toe neemt, zoals antigrippine, paracetamol, aspirine, pijnstillers, huidzalfjes, hoestdrank en dergelijke? Valid tot t op is ,2 26,1 26,1 weet het ongeveer 53 6,3 7,1 33,1 anders eruit zien 4,5,5 33,7 check datum ,2 55,2 88,9 anders 83 9,9 11,1 100,0 Total ,1 100,0 Missing System 92 10,9 Moet u bij sommige medicijnen een instrument of apparaat gebruiken om het in te nemen,zoals een inhalator, een insulinepen, een inhaler, een vernevelaar en dergelijke? Valid nee ,7 78,4 78,4 ja ,2 21,6 100,0 Total ,0 100,0 Missing System 93 11,0 Heeft u wel eens problemen met deze apparaten of instrumenten? Valid nee nooit ,1 89,2 89,2 wel eens 14 1,7 8,9 98,1 ja vaak 3,4 1,9 100,0 Total ,1 100,0 Missing System ,9 Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 32 van 52

33 Leest u bijsluiters van medicijnen? Valid altijd ,1 62,8 62,8 vaak ,9 16,1 78,9 soms ,1 13,1 92,0 enkele keer 39 4,6 5,0 97,0 nooit 23 2,8 3,0 100,0 Total ,5 100,0 Missing System 63 7,5 Wat is de belangrijkste reden dat u die bijsluiters niet leest? Valid begrijp het niet 17 2,1 10,8 10,8 kleine letters 19 2,3 12,1 22,9 interesseert me niet 53 6,3 33,1 56,0 andere reden 70 8,4 44,0 100,0 Total ,0 100,0 Missing System ,0 Bent u wel eens vergeten om uw medicijnen in te nemen? Valid nooit ,7 36,9 36,9 enkele keer ,5 60,0 96,9 wat vaker 15 1,8 1,9 98,8 vaak 6,7,8 99,6 heel vaak 3,4,4 100,0 Total ,2 100,0 Missing System 49 5,8 Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 33 van 52

34 Gebruikt u een geheugensteuntje of een bepaalde truc om uw medicijnen niet te vergeten? Valid nee ,2 54,0 54,0 ja ,9 46,0 100,0 Total ,1 100,0 Missing System 58 6,9 Wijkt u wel eens bewust af van het gebruiksvoorschrift van uw arts? (meer antwoorden mogelijk) Valid nooit ,1 86,0 86,0 minder 82 9,8 10,7 96,7 meer 8 1,0 1,1 97,8 vaker 1,1,1 97,9 minder vaak 16 1,9 2,1 100,0 Total ,9 100,0 Missing System 68 8,1 Heeft u wel eens te veel medicijnen ingenomen, zoals een dubbele dosis? Valid nee ,9 98,8 98,8 ja 9 1,1 1,2 100,0 Total ,9 100,0 Missing System 51 6,1 Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 34 van 52

35 Heeft u in de afgelopen periode iets van het actuele medicatieoverzicht gemerkt bij uw (huis)arts?dat wil zeggen heeft de (huis)arts het er met u over gehad? Valid ja ,2 22,3 22,3 nee ,3 67,7 90,0 weet ik niet 25 3,0 3,2 93,2 niet langs geweest 54 6,4 6,8 100,0 Total ,9 100,0 Missing System 43 5,1 En heeft u in de afgelopen periode iets van het actuele medicatieoverzicht gemerkt bij uw apotheker? Dat wil zeggen: heeft de apotheker het er met u over gehad? Valid ja ,0 37,5 37,5 nee ,6 58,6 96,1 weet niet 10 1,2 1,4 97,5 niet langs geweest 18 2,2 2,5 100,0 Total ,0 100,0 Missing System ,0 Bent u zelf van mening dat u voldoende weet over de werking van uw medicijnen? Valid ruim voldoende ,9 26,6 26,6 voldoende ,8 50,9 77,5 half om half ,8 14,7 92,1 onvoldoende 60 7,1 7,6 99,7 zeer onvoldoende 2,2,3 100,0 Total ,9 100,0 Missing System 51 6,1 Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 35 van 52

36 De meeste medicijnen hebben in meerdere of mindere mate bijwerkingen. Vindt u dat u voldoende weet over de mogelijke bijwerkingen van uw medicijnen? Valid ruim voldoende ,6 25,2 25,2 voldoende ,6 50,8 76,0 half om half ,8 13,7 89,7 onvoldoende 73 8,7 9,3 99,0 zeer onvoldoende 8 1,0 1,0 100,0 Total ,7 100,0 Missing System 53 6,3 Wanneer u meerdere medicijnen tegelijkertijd gebruikt, kunnen sommige medicijnen een onbedoelde werking op elkaar hebben (de zogenaamde interactie van medicijnen). Bent u hiervan op de hoogte? Valid ja ,6 82,5 82,5 nee ,5 17,5 100,0 Total ,1 100,0 Missing System 50 5,9 Vindt u dat u voldoende weet over die mogelijke interactie tussen uw verschillende medicijnen? Valid ruim voldoende ,1 20,3 20,3 voldoende ,7 54,6 75,0 onvoldoende ,9 24,1 99,0 zeer onvoldoende 6,7 1,0 100,0 Total ,5 100,0 Missing System ,5 Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 36 van 52

37 Heeft u een bijnaam voor uw medicijnen? Valid nee ,1 91,3 91,3 ja 65 7,7 8,7 100,0 Total ,9 100,0 Missing System 94 11,1 Gebruikt u middelen uit de alternatieve (of complementaire) geneeswijzen? Valid nee ,2 82,7 82,7 ja ,0 17,3 100,0 Total ,1 100,0 Missing System 66 7,9 Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 37 van 52

38 Hoeveel jaar gebruikt u al medicijnen uit de alternatieve of complementaire geneeswijze? (een heel getal) Valid ,9 12,7 12, ,6 10,3 23,0 3 4,5 3,2 26, ,2 7,9 34, ,1 7,1 41,3 6 4,5 3,2 44,4 7 4,5 3,2 47, ,0 19,9 67,5 12 4,5 3,2 70,6 13 2,2 1,6 72,2 15 7,8 5,6 77,8 18 2,2 1,6 79,4 20 6,7 4,8 84,1 25 3,4 2,4 86, ,5 9,5 96,0 40 5,6 4,0 100,0 Total ,3 100,0 Missing System ,7 Heeft u wel eens een enorme blunder begaan met uw of andermans medicijnen? Valid nee ,0 97,8 97,8 ja 17 2,1 2,2 100,0 Total ,1 100,0 Missing System 50 5,9 Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 38 van 52

39 Hoeveel jaar komt u al bij uw huidige apotheek? (in hele jaren) Valid 0 8 1,0 1,0 1, ,1 2,1 3, ,2 4,3 7, ,4 3,4 10, ,2 2,2 13, ,8 2,8 15, ,8 2,8 18, ,9 2,9 21, ,0 3,1 24, ,3 1,3 25, ,3 7,3 33, ,8 1,8 35, ,7 1,7 36,8 13 5,6,6 37, ,5 1,5 38, ,8 3,8 42,7 16 7,8,9 43,5 17 6,7,7 44,3 18 6,7,7 45,0 19 7,8,9 45, ,1 8,2 54,0 21 2,2,2 54, ,0 1,0 55,3 23 7,8,9 56,1 24 4,5,5 56, ,5 3,5 60,2 26 4,5,5 60,6 28 6,7,7 61,4 29 1,1,1 61, ,9 6,0 67,5 31 2,2,2 67,7 33 6,7,7 68,5 34 2,2,2 68, ,0 4,0 72,7 36 2,2,2 73,0 Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 39 van 52

40 37 3,4,4 73,4 38 6,7,7 74,1 39 3,4,4 74, ,9 10,0 84,5 41 2,2,2 84, ,3 1,3 86,1 43 5,6,6 86, ,3 1,3 88, ,1 2,1 90,1 46 7,8,9 91, ,0 1,0 91,9 48 5,6,6 92,5 49 2,2,2 92, ,0 4,0 96,8 51 2,2,2 97,1 53 1,1,1 97,2 55 7,8,9 98,0 56 4,5,5 98,5 57 4,5,5 99,0 60 7,8,9 99,9 69 1,1,1 100,0 Total ,0 100,0 Missing System 8 1,0 Hoe vaak per maand gaat u doorgaans bij uw apotheek langs? (een heel getal) Valid ,3 28,1 28, ,5 53,6 81, ,5 13,3 95, ,8 4,3 99,3 4 4,5,6 99,9 5 1,1,1 100,0 Total ,7 100,0 Missing System ,3 Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 40 van 52

41 Ergert u zich wel eens aan iets in de apotheek? Valid nee ,6 75,7 75,7 ja ,6 24,3 100,0 Total ,2 100,0 Missing System 23 2,8 Welk rapportcijfer geeft u uw apotheek? (een heel cijfer van 1 10) Valid 1 3,4,4,4 3 2,2,2,6 4 4,5,5 1, ,3 2,3 3, ,0 8,1 11, ,1 14,3 25, ,0 46,8 72, ,4 19,7 92, ,5 7,6 100,0 Total ,3 100,0 Missing System 14 1,7 Voelt u weleens gêne wanneer u (weer) bij uw apotheek naar binnen stapt en andere mensen dat zien? Valid nee ,7 96,5 96,5 ja, beetje 25 3,0 3,1 99,6 ja, vaak 3,4,4 100,0 Total ,1 100,0 Missing System 16 1,9 Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 41 van 52

42 Moet u wel eens wachten in de apotheek voordat u geholpen wordt? Valid nooit 76 9,1 9,2 9,2 soms ,3 56,3 65,5 vaak ,7 25,1 90,6 heel vaak 77 9,2 9,4 100,0 Total ,3 100,0 Missing System 14 1,7 Hoeveel minuten gemiddeld genomen moet u dan wachten? (een heel getal) Valid 1 3,4,5, ,8 3,6 4, ,7 7,3 11, ,8 3,6 14, ,2 36,1 51, ,2 1,6 52, ,3 2,9 55, ,5 3,3 58, ,2 25,9 84,6 12 1,1,2 84,8 13 2,2,3 85, ,7 11,2 96, ,8 2,3 98,6 25 3,4,5 99,1 30 5,6,8 99,8 45 1,1,2 100,0 Total ,1 100,0 Missing System ,9 Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 42 van 52

43 Maakt u zich wel eens zorgen over uw gezondheid? Valid zeer veel 17 2,1 2,1 2,1 veel zorgen ,7 22,1 24,2 weinig ,7 65,9 90,0 helemaal geen zorgen 82 9,8 10,0 100,0 Total ,2 100,0 Missing System 15 1,8 Wat is uw huidige lichaamsgewicht? (in hele kilo s, bijvoorbeeld 64) Valid 46 2,2,2,2 49 1,1,1,4 50 2,2,2,6 51 1,1,1,7 52 2,2,2 1, ,0 1,0 1,9 54 5,6,6 2, ,1 1,1 3,6 56 5,6,6 4,2 57 7,8,8 5, ,0 1,0 6,1 59 4,5,5 6, ,8 2,8 9,3 61 6,7,7 10, ,9 1,9 12, ,1 2,1 14, ,2 1,2 15, ,4 3,4 18, ,3 1,3 20, ,4 2,4 22, ,1 3,1 25, ,1 2,1 27,6 Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 43 van 52

44 ,0 6,0 33, ,1 2,1 35, ,4 3,4 39, ,2 2,2 41, ,0 3,0 44, ,2 5,2 49, ,2 2,2 51, ,1 2,1 53, ,6 3,6 57, ,3 3,3 60, ,9 6,9 67, ,5 1,5 69, ,5 2,5 71, ,9 1,9 73, ,1 2,1 75, ,8 3,8 79, ,8 1,8 81, ,2 1,2 82, ,5 1,5 83, ,2 1,2 85, ,6 3,6 88, ,0 1,0 89, ,3 1,3 90,9 93 3,4,4 91,3 94 6,7,7 92,0 95 7,8,8 92,9 96 4,5,5 93,3 97 2,2,2 93,6 98 7,8,8 94,4 99 4,5,5 94, ,1 1,1 96, ,1,1 96, ,5,5 96, ,4,4 97, ,1,1 97, ,1 1,1 98, ,1,1 98,3 Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 44 van 52

45 110 4,5,5 98, ,5,5 99, ,1,1 99, ,1,1 99, ,1,1 99, ,1,1 99, ,1,1 99, ,1,1 100,0 100,0 En hoeveel kilo zou u graag willen wegen? (in hele kilo s) Valid 48 1,1,1,1 50 6,7,7,8 51 2,2,2 1,1 52 1,1,1 1,2 53 5,6,6 1,8 54 3,4,4 2, ,9 1,9 4,1 56 5,6,6 4,7 57 4,5,5 5, ,3 1,3 6,5 59 4,5,5 7, ,9 5,9 13,0 61 5,6,6 13, ,5 2,5 16, ,8 1,8 17, ,2 1,2 19, ,1 8,1 27, ,2 1,2 28, ,2 2,2 30, ,4 3,4 34, ,1 2,1 36, ,8 14,8 50,8 71 6,7,7 51, ,9 2,9 54,5 Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 45 van 52

46 73 6,7,7 55, ,5 2,5 57, ,0 12,0 69, ,3 1,3 71,1 77 2,2,2 71, ,4 3,4 74, ,0 1,0 75, ,5 10,5 86,2 81 3,4,4 86, ,8 1,8 88,4 83 5,6,6 89, ,0 1,0 89, ,3 3,3 93,2 86 4,5,5 93,7 87 1,1,1 93,8 88 7,8,8 94,7 89 1,1,1 94, ,1 3,1 97,9 92 1,1,1 98,1 93 1,1,1 98,2 95 7,8,8 99,0 96 1,1,1 99,2 98 3,4,4 99,5 99 2,2,2 99, ,1,1 99, ,1,1 100,0 100,0 Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 46 van 52

47 Als u kijkt naar de informele gesprekken die u normaliter voert met vrienden, familie, buren, aan de keukentafel, op feestjes, op straat of via de telefoon, hoe vaak (van 0 tot 100%) is gezondheid het onderwerp van gesprek? (een heel getal tussen 0 en 100, zonder percentageteken) Valid ,2 2,2 2,2 1 5,6,6 2, ,9 2,0 4,8 3 7,8,9 5,7 4 4,5,5 6, ,9 7,0 13,2 6 3,4,4 13,6 7 3,4,4 13,9 8 4,5,5 14, ,0 14,3 28,7 12 6,7,7 29, ,6 1,6 31, ,0 8,1 39, ,1 4,2 43, ,7 6,8 50,1 35 5,6,6 50, ,2 6,3 57,0 45 7,8,9 57, ,1 17,4 75,2 55 2,2,2 75, ,4 7,5 83,0 61 1,1,1 83,1 65 3,4,4 83, ,4 4,4 87, ,1 4,2 92, ,6 5,7 97,8 85 1,1,1 97,9 88 1,1,1 98, ,7 1,7 99, ,2,2 100,0 Total ,3 100,0 Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 47 van 52

48 Missing System 14 1,7 Hoe voelt u zich op dit moment? Valid zeer gezond 63 7,5 7,6 7,6 gezond ,9 51,2 58,7 midden ,3 32,5 91,2 ongezond 62 7,4 7,4 98,7 zeer ongezond 11 1,3 1,3 100,0 Total ,4 100,0 Missing System 5,6 Heeft u op dit moment een probleem (of probleempje) met uw gezondheid? Valid nee ,3 49,0 49,0 ja ,2 51,0 100,0 Total ,5 100,0 Missing System 12 1,5 Wat is uw lichaamslengte in centimeters? (een heel getal, bijvoorbeeld: 172 of 165) Valid 149 3,4,4, ,5,5, ,2,2 1, ,5,5 1, ,5,5 2, ,0 1,0 3, ,8 1,8 4, ,6 1,6 6,5 Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 48 van 52

49 ,6 1,6 8, ,7 1,7 9, ,5 3,6 13, ,7 1,7 15, ,4 3,4 18, ,8 2,8 21, ,5 3,6 24, ,9 8,0 32, ,2 2,2 35, ,5 2,6 37, ,9 7,0 44, ,4 2,5 47, ,9 7,0 54, ,9 2,9 57, ,4 3,4 60, ,5 3,6 64, ,4 2,5 66, ,8 3,8 70, ,9 3,9 74, ,1 1,1 75, ,1 6,1 81, ,5 1,5 82, ,9 3,9 86, ,6,6 87, ,8 2,8 90, ,1 2,1 92, ,8,9 93, ,0 1,0 94, ,1 1,1 95, ,0 1,0 96, ,2 1,2 97, ,2,2 97, ,0 1,0 98, ,4,4 99, ,1,1 99, ,1,1 99, ,1,1 99, ,1,1 99,5 Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 49 van 52

50 198 1,1,1 99, ,2,2 99, ,1,1 100,0 Total ,8 100,0 Missing System 10 1,2 Hoe tevreden of ontevreden bent u, alles samen genomen, met uw leven tegenwoordig? Geef een rapportcijfer van 1 tot 10, waarbij 1=ontevreden en 10=tevreden Valid 1 3,4,4,4 3 5,6,6 1, ,0 1,0 1, ,2 2,2 4, ,0 9,0 13, ,3 26,3 39, ,9 42,0 81, ,4 13,5 94, ,1 5,1 100,0 Total ,8 100,0 Missing System 2,2 Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 50 van 52

51 Wat is uw hoogst genoten opleiding? Frequency Percent Valid Percent Percent Valid basis 97 11,5 11,7 11,7 mavo tot avo ,8 29,2 40,9 havo vwo 64 7,6 7,7 48,6 hbo ,5 19,8 68,4 hbo ,2 25,6 94,0 wo 50 5,9 6,0 100,0 Total ,5 100,0 Missing System 12 1,5 Heeft u een geloof- of levensovertuiging? Frequency Percent Valid Percent Percent Valid nee ,8 22,2 22,2 ja ,5 77,8 100,0 Total ,3 100,0 Missing System 14 1,7 geloof_als volgt Frequency Percent Valid Percent Percent Valid RK ,8 89,2 89,2 protestant 40 4,7 6,2 95,4 hindoeïsme 2,2,3 95,7 boeddhisme 1,1,2 95,9 anders 26 3,1 4,1 100,0 Total ,0 100,0 Missing System ,0 Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 51 van 52

52 5. Onderzoeksverantwoording Dit onderzoek is uitgevoerd door bureau TeraKnowledge in samenwerking met het Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik (IVM) in december 2011, onder ruim 800 Nederlandse 65-plussers met een gemiddelde leeftijd van 75 jaar. Het onderzoek is online en telefonisch afgenomen. Onderzoeksverslag voor de Unie KBO Pagina 52 van 52