Investeren in neurodiversiteit op het werk Congres Impuls & Woortblind Werknemers met dyslexie: faal- en slaagfactoren Joost de Beer 4 november 2016

Transcriptie

1 Investeren in neurodiversiteit op het werk Congres Impuls & Woortblind Werknemers met dyslexie: faal- en slaagfactoren Joost de Beer 4 november 2016

2 Mag ik mij even voorstellen? Joost de Beer Achtergrond: algemene taalwetenschap Hoofddocent bij de HAN, opleiding Logopedie Aangesloten bij het HAN-lectoraat Arbeid en Gezondheid (Dr. Y.F. Heerkens, Dr. J.A. Engels) Gedetacheerd bij Universiteit Tilburg, Tranzo, Academische Werkplaats Arbeid en Gezondheid, Prof. dr. J.J.L. van der Klink

3 Achtergronden In de laatste decennia toenemende belangstelling: Ontwikkeling van protocollen Dyslexie voor voortgezet en hoger onderwijs Vergoedingenregeling voor diagnostiek van ernstige dyslexie Dyslexieverklaring Dyslexie is sterk geassocieerd met de schoolloopbaan (cf hulpmiddelen) Bij het betreden van de arbeidsmarkt loopt de aandacht voor dyslexie sterk terug

4 Achtergronden Prevalentie van dyslexie aan eind PO: 4-5% (Blomert, 2005; CBS ) Totale beroepsbevolking Beroepsbevolking met dyslexie Problemen op het werk tgv dyslexie Betaald werk ± (4-5%) 5 10% (Bartlett & Moody, 2005) = werknemers

5 Vraagstellingen Welke factoren beïnvloeden de arbeidsparticipatie van werknemers met dyslexie? Wat is de samenhang tussen de beïnvloedende factoren? Op welke wijze kan de Capability Approach (Sen, 1992) worden gebruikt voor de duiding van samenhang tussen de beïnvloedende factoren? In welke mate slagen werknemers met dyslexie erin de waarde van werk (Van der Klink, 2016) te realiseren? Welk beeld hebben leidinggevenden van dyslexie?

6 Review de Beer, Engels, Heerkens, van der Klink. Factors influencing work participation of adults with developmental dyslexia: a systematic review. BMC Public Health :77 Vraagstelling: Welke factoren beïnvloeden de arbeidsparticipatie van werknemers met dyslexie?

7 Review: gebruik van de ICF

8 Review Resultaten: 33 studies geïncludeerd: 17 kwalitatief en 16 kwantitatief 318 factoren benoemd en geclassificeerd in de aan werk aangepaste ICF Met +, ± of - de richting van de factor aangegeven

9 Review Belangrijkste clusters van factoren: Emotional functions: meestal negatieve gevoelens over dyslexie Activities: moeilijkheden met lezen en spellen/schrijven Keeping a job: moeilijkheden bij het behouden van een baan Social relationships at work: steun van familie, collega s, leidinggevenden

10 Review Working conditions: gebruik van ondersteunende communicatiemiddelen en aanpassingen op het werk; fysieke werkomgeving Persoonlijke factoren: coping- en compensatiestrategieën, self-disclosure, stresservaringen, impact van dyslexie op het functioneren Veel categorieën uit de ICF worden door de aanwezigheid van dyslexie beïnvloed

11 Review Manifest Frequency Effect Size: Mental functions 67% Activities 71% Participation 86% Social relationships at work 81% Working conditions 67% Personal factors 100%

12 Intermezzo Op welke manier kan de aandacht ook op volwassenen met dyslexie gericht worden?

13 Kwalitatieve metasynthese Vraagstelling: Wat is de samenhang tussen de beïnvloedende factoren? Een contextreconstructie van de factoren uit de geïncludeerde, kwalitatieve artikelen uit de review Methode: kwalitatieve metasynthese (Sandelowski en Barroso, 2007)

14 Kwalitatieve metasynthese Resultaten: 13 (van de 17) kwalitatieve studies geïncludeerd. Daaruit alle factoren geselecteerd met een frequentie van 4 of hoger: spellen, lezen, aanpassingen op het werk, self-disclosure, reacties van collega s, angst, frustratie enz. Een lijst van 26 factoren. Sandelowski M, Barroso J: Handbook for Synthesizing Qualitative Research. New York: Springer Publishing Company; 2007:284.

15 Kwalitatieve metasynthese Per factor wordt de context gereconstrueerd. Voorbeeld: And because I ve got problems with short-term memory as well, I use lots of clues in teaching situations. This means that I create maps in my mind. I associate different learning contexts with something that I m able to find in the class, for example a picture on the wall to remind me what to talk about next.

16 Kwalitatieve metasynthese Voorbeeld: First, we found that the majority of both American and Candian adults with LD did not tell their employers that they had LD during the job interview. Self-disclosure is required by law to receive appropriate workplace accommodations. This trend was illustrated well by many Americans 20 of the 25 who never self-disclosed their disability during the interviewing process.

17 Kwalitatieve metasynthese Rond iedere factor wordt een conceptmap geconstrueerd, inclusief de aard van de relaties tussen diverse factoren.

18

19

20 Intermezzo Ontwikkelt dyslexie zich in de levensloop? Met ontwikkelen bedoel ik dan de vraag of dyslexie in de levensloop gedaanteverwisselingen ondergaat (McNulty, 2003)?

21 Capability Approach Behoefte aan een benadering die disability beschouwt als een specifieke variabele van menselijke diversiteit en die de impact van een disability op de positie van individuen binnen sociale instituties en regelingen evalueert. Capability Approach: Amartya Sen (1992) Op welke wijze kan de Capability Approach worden gebruikt voor de duiding van de samenhang tussen de beïnvloedende factoren?

22 Capability Approach CA is een reactie op het utiliteitsdenken in de economie waarin de nadruk ligt op goederen: BNP, inkomen, consumptie-artikelen enz. Het streven naar het maximale verhoogt de welvaart. De CA vindt die goederen slechts middelen voor het doel, voor wat er toe doet, voor wat intrinsieke waarde heeft, voor wat mensen belangrijk vinden om te doen of om te zijn: capabilities.

23 Capability Approach CA richt zich op datgene waartoe mensen in staat zijn om te doen en te zijn, op de kwaliteit van hun leven, op het weghalen van obstakels in hun leven zodat ze meer vrijheid hebben om het soort leven te leiden waarvoor ze redenen hebben om dat waardevol te achten. Met als einddoel: een verhoging van het welzijn, van rechtvaardigheid en van ontwikkeling.

24 Capability Approach De relatie tussen goederen en capabilities wordt beïnvloed door drie groepen conversiefactoren: 1. Persoonlijke conversiefactoren: beïnvloeden de manier waarop een individu de eigenschappen van een waar kan omzetten in een capability. Een individu met een leesstoornis heeft mogelijk meer baat bij een luisterboek om op die manier zijn kennis te vergroten. 2. Sociale conversiefactoren, zoals sociale normen en waarden, wetgeving, machtsrelaties. 3. Omgevings-conversiefactoren, zoals klimaat en geografische omstandigheden.

25 Capability Approach De CA evalueert beleid naar de impact die dat beleid heeft op de capabilities van mensen. Zijn mensen in staat om via lezen/luisteren hun kennis te vergroten? Zijn de middelen daartoe aanwezig, zoals (luister)boeken, voor iedereen toegankelijk, geen censuur enz.. En als een leesstoornis in het spel is, zijn er dan alternatieven aanwezig die de capability mogelijk maken? De CA streeft naar gelijkheid in capabilities.

26 Utility: equality in means Capability: equality in opportunities (Ontleend aan J.J.L. van der Klink (2016). Value at Work. Tilburg: Inaugural Lecture Tekening: Bert Cornelius) 26

27 Macro-level (societal) context (labor market; globalization; market conditions) Meso-level (work) context (organizational culture; leadership) Well-being Means to achieve Inputs / resources Work inputs Personal inputs Work conversion factors Personal Conversion factors Potentials to achieve Capability set of tangible opportunities Sustainable employability Choice Quality of Working Life Achievement of Valuable Functionings e.g.: - work ability - work engagement - work performance Micro-level (personal) context (family personal social environment) Model van duurzame inzetbaarheid, gebaseerd op de Capability Approach (Van der Klink et al., 2016)

28 Capability Approach Essentie is een balans: tussen persoonlijke conversiefactoren en werkconversiefactoren; tussen in staat zijn en in staat gesteld worden tussen het niveau van het individu en van de organisatie

29 Work Capabilities Werk is een capability waaraan een set van complexe deelcapabilities is gekoppeld. Werk wordt in onze samenleving als waardevol beschouwd. Maar hoe is die waarde van werk te operationaliseren? Van der Klink et al. (2016) en Abma et al. (2016) hebben in een tweeluik die vraag beantwoord:

30 Work Capabilities Zij ontrafelen werk in de volgende waarden: 1. Kennis en vaardigheden gebruiken 2. Kennis en vaardigheden ontwikkelen 3. Betrokken zijn bij belangrijke beslissingen 4. Betekenisvolle werkcontacten aangaan met anderen 5. Eigen doelen stellen 6. Goed inkomen verdienen 7. Bijdragen aan het creëren van iets waardevols

31 Work Capabilities Vraagstelling: In welke mate slagen werknemers met dyslexie erin de waarde van werk (Van der Klink, 2016) te realiseren?

32 Work Capabilities Participanten (n=22): officiële diagnose dyslexie minimaal 12 uur per week werk indien werkloos, niet langer dan een half jaar geen vastgestelde comorbiditeit

33 Work Capabilities Eerste resultaten: 1. Zelfbeeld 2. Invloed van dyslexie op het gebruiken/ontwikkelen van kennis en vaardigheden 3. Wat maakt een arbeidssituatie aantrekkelijk/moeilijk? 4. Het zoeken/vinden van een oplossing

34 Work Capabilities Tweede deel van interviewprotocol: vraag naar gewenste veranderingen. Eerste resultaten: 1. Tips voor coping- en compensatiestrategieën 2. Onbekendheid met ondersteuningsmogelijkheden 3. Kennis over dyslexie in de omgeving 4. Attitudeverandering t.a.v. dyslexie onder leidinggevenden en collega s

35 Intermezzo Welke mogelijkheden zijn er om de beeldvorming rond dyslexie te beïnvloeden?

36 Beeldvorming Vraagstelling: Welk beeld hebben leidinggevenden van dyslexie? Methode: Kwalitatieve diepte-interviews met leidinggevenden n=10

37 Beeldvorming Interviewprotocol: Aard van het bedrijf Beelden bij dyslexie in het algemeen Vóórkomen van dyslexie in de organisatie Sterke en zwakke kanten van werknemers met dyslexie Geboden ondersteuning

38 Afsluiting Welke arbeidsparticipatie-verhogende factoren zijn gekoppeld aan de werknemer met dyslexie zelf en aan de arbeidsorganisatie?

39 Referenties Bartlett D, Moody S. Dyslexia in the Workplace. London and Philadelphia: Whurr Publishers, 2000 Van der Klink JJL, Bültmann U, Burdorf A, Schaufeli WB, Zijlstra FLH, Abma FI, Brouwer S, Van der Wilt GJ. Sustainable employability definition, conceptualization, and implicatuions: A perspective based on the capability approach. Scandinavian Journal of Work and Environmental Health 2016: online first. doi: /sjweh.3531 de Beer J, Engels J, Heerkens Y, van der Klink JJL. Factors influencing work participation of adults with developmental dyslexia: a systematic review. BMC Public Health :77 WHO. ICF, International Classification of Functioning, Disability and Health. Geneva: World Health Organization, 2001 Heerkens Y, Engels J, Kuiper C, Gulden Jvd, Oostendorp R. The use of the ICF to describe work-related factors influencing the health of employees. Disability and Rehabilitation 2004: 26 (17): McNulty MA. Dyslexia and the life course. Journal of Learning Disabilities, 2003, 36(4): Sen AK. Inequality reexamined. New York: Russell Sage Foundation, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts, 1992 Abma FI, Brouwer S, de Vries HJ, Arends I, Robroek SWJ, Cuijpers MPJ, Van der Wilt GJ, Bültmann U, Van der Klink JJL. The capability set for work: development and validation of a new questionnaire. Scandinavian Journal of Work and Environmental Health 2016 online first. doi: /sjweh.3532