Schengen. Uw toegangspoort tot vrij verkeer in Europa SEPTEMBER 2013

Transcriptie

1 NL Schengen Uw toegangspoort tot vrij verkeer in Europa SEPTEMBER 2013

2 Inhoudsopgave INLEIDING 1 VRIJ VERKEER VAN PERSONEN 2 POLITIE- EN DOUANESAMENWERKING 2 Binnengrenzen 2 Buitengrenzen 3 SIS (Schengeninformatiesysteem) 4 JUSTITIËLE SAMENWERKING 5 VISA 6 ASIEL 7 KAART VAN HET SCHENGENGEBIED 8 Deze brochure is door het secretariaat-generaal van de Raad samengesteld en dient enkel ter informatie. Voor nadere gegevens over de Raad kunt u de volgende website raadplegen: Europese Unie, 2013 Overneming met bronvermelding toegestaan.

3 Schengen, de naam van een dorp aan de Moezel in het zuiden van Luxemburg, is synoniem geworden met de afschaffing van interne grenscontroles en met vrij verkeer in Europa. Het Schengengebied is geleidelijk tot stand gekomen. * Het is ontstaan op 14 juni 1985, toen vijf landen (België, Duitsland, Frankrijk, Luxemburg en Nederland) het Akkoord van Schengen ondertekenden. * Vijf jaar later werd in de Schengenuitvoeringsovereenkomst geregeld hoe de afschaffing van de controles aan de binnengrenzen in de praktijk zou worden uitgevoerd. De overeenkomst behelsde voorts een reeks noodzakelijke compenserende maatregelen om de controles aan de buitengrenzen te verscherpen, procedures voor de afgifte van eenvormige visa vast te stellen, de drugshandel te bestrijden en een gemeenschappelijk systeem voor informatie-uitwisseling in te stellen het Schengeninformatiesysteem (SIS). * De eigenlijke afschaffing van de grenscontroles begon op 26 maart 1995, toen zeven landen (de oorspronkelijke vijf landen plus Portugal en Spanje) de controles aan hun binnengrenzen afschaften. * Sindsdien is het Schengengebied gestaag uitgebreid: het omvat nu België, Denemarken, Duitsland, Estland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Hongarije, Italië, Letland, Litouwen, Luxemburg, Malta, Nederland, Oostenrijk, Polen, Portugal, Slovenië, Slowakije, Spanje, Tsjechië, Zweden en vier landen die geen lidstaat van de EU zijn: Liechtenstein, Noorwegen, IJsland en Zwitserland. * In de toekomst, met de volledige toetreding van Bulgarije en Roemenië tot het Schengengebied, zal het 28 Europese landen omvatten. * Vier andere EU-lidstaten behoren niet tot het Schengengebied, hoewel zij deelnemen aan sommige Schengenvoorschriften: Cyprus, Ierland, Kroatië en het Verenigd Koninkrijk. Elk Schengenland wordt op gezette tijden geëvalueerd, teneinde te waarborgen dat de afgesproken voorschriften door iedereen correct worden toegepast. De afschaffing van interne grenscontroles heeft gevolgen voor andere beleidsgebieden, bijvoorbeeld voor de aanpak van grensoverschrijdende criminaliteit, grensoverschrijdend reizen, grensoverschrijdende handel en grensoverschrijdende justitie. De voorschriften van het Schengengebied hebben dus niet louter betrekking op het vrije verkeer van personen, maar ook op visa, asiel en politie, douane en justitiële samenwerking. EU 1

4 VRIJ VERKEER VAN PERSONEN * Vrij verkeer in het Schengengebied is een recht, niet alleen voor meer dan een half miljard Europese burgers, maar eveneens voor onderdanen van derde landen die zich legaal in het Schengengebied bevinden. Buitenlandse burgers die in het gebied verblijven, hebben dat recht ook, zonder dat zij daartoe een visum nodig hebben, zolang hun verblijfsvergunning geldig is. Buitenlandse burgers kunnen vrij binnen het Schengengebied reizen voor perioden van hoogstens negentig dagen binnen een termijn van zes maanden. * Vrij verkeer betekent: niet langer in de rij staan voor grenscontroles op luchthavens, aan zee- of landgrenzen en geen controles meer aan de binnengrenzen. De infrastructuur voor die controles, zoals wachthokjes voor grenswachten en andere fysieke barrières, is verwijderd. * Elk deelnemend land heeft evenwel het recht om personen te controleren en douanecontroles uit te voeren op zijn eigen nationale grondgebied, als onderdeel van het dagelijks werk van politie-, douane- en immigratiediensten. Tot het dagelijks werk behoren bijvoorbeeld controles op het wegverkeer, maar ook de bestrijding van de georganiseerde criminaliteit. POLITIE- EN DOUANESAMENWERKING Binnengrenzen * Buurlanden werken nauw samen en kunnen gezamenlijke operaties en controles aan beide zijden van hun gemeenschappelijke grens verrichten. Het gaat bijvoorbeeld om de gecontroleerde aflevering van drugs en gezamenlijke politiepatrouilles. * Rechtshandhavers mogen voorts grensoverschrijdende observaties en achtervolgingen uitvoeren op het grondgebied van aangrenzende lidstaten, bijvoorbeeld wanneer een verdachte probeert aan de politie van één land te ontkomen door de grens met een buurland over te steken. * In geval van een ernstig en onmiddellijk dreigend gevaar voor de openbare orde of de binnenlandse veiligheid mag een lidstaat bij wijze van uitzondering opnieuw grenscontroles aan alle of bepaalde binnengrenzen invoeren voor een periode van hoogstens dertig dagen. Dat kan bijvoorbeeld bij grote sportevenementen die een veiligheidsrisico inhouden. 2

5 Frontex Buitengrenzen * De buitengrenzen van het Schengengebied zijn meer dan km lang (ongeveer 80 % zeegrenzen en 20 % landgrenzen) en omvatten honderden lucht- en zeehavens, alsmede grensdoorlaatposten aan landgrenzen. * Elke Schengenstaat is verantwoordelijk voor de controle van zijn buitengrenzen. De controlenormen en -niveaus zijn dezelfde voor alle grensdoorlaatposten aan de buitengrenzen van het Schengengebied, ongeacht de ligging ervan. De gemeenschappelijke voorschriften zijn vastgelegd in de Schengengrenscode. * Er is een Europees Agentschap voor het beheer van de operationele samenwerking aan de buitengrenzen van de lidstaten van de Europese Unie (Frontex) 1 opgericht, dat in 2005 aan het werk is gegaan. Zijn belangrijkste taak is de nationale systemen voor grensbeheer van de lidstaten die deel uitmaken van het Schengengebied, aan te vullen door het geïntegreerd beheer van de buitengrenzen te bevorderen en de operationele samenwerking op EU-niveau te coördineren. Het doel is de beveiliging aan de buitengrenzen van het Schengengebied aan te scherpen. * Grenswachten van een bepaald land kunnen worden gedetacheerd naar een ander land om daar deel te nemen aan gezamenlijke operaties en steun te verlenen aan lidstaten die onder bijzondere druk staan. * Overeenkomstig de EU-regels inzake klein grensverkeer aan de buitengrenzen heeft een aantal Schengenlanden bilaterale overeenkomsten met aangrenzende derde landen gesloten, op grond waarvan een vergunning kan worden afgegeven, teneinde het klein grensverkeer, het handelsverkeer, sociale en culturele uitwisseling en regionale samenwerking te faciliteren. 1 ORIS-MULTIMEDIA DPTO AUDIOVISUALES 3

6 ORIS-MULTIMEDIA DPTO AUDIOVISUALES SIS (Schengeninformatiesysteem) * Een van de belangrijkste compenserende maatregelen voor de afschaffing van de controles aan de binnengrenzen is het SIS 2. Het SIS is een gemeenschappelijke gegevensbank voor de instanties voor grenscontrole en migratie, alsmede voor de rechtshandhavingsinstanties van de deelnemende landen. De instanties hebben aan de grenzen, op hun nationale grondgebied en in de consulaire posten in het buitenland toegang tot het systeem. Voor het SIS gelden specifieke, bijzonder strikte gegevensbeschermingsregels. * In april 2013 bevatte het SIS meer dan 47 miljoen registraties met betrekking tot: personen (meer dan 1 miljoen): die niet in het Schengengebied mogen binnenkomen en verblijven (74 %), die moeten worden aangehouden (Europees aanhoudingsbevel) (4 %), die vermist worden (6 %), die door justitiële autoriteiten zijn gedagvaard (11 %), die onopvallend of gericht moeten worden gecontroleerd (5 %); alsmede verloren of gestolen voorwerpen (bijna 46 miljoen), met het oog op inbeslagneming of als bewijsmiddel in een strafprocedure: blanco of op naam gestelde documenten (87 %), bijvoorbeeld paspoorten, identiteitskaarten, rijbewijzen, verblijfsvergunningen, reisdocumenten, voertuigdocumenten, voertuigen en kentekenplaten (11 %), vuurwapens (1 %), bankbiljetten (minder dan 1 %). * In 2012 waren er meer dan hits: circa personen en voorwerpen werden opgespoord, waaronder meer dan gestolen voertuigen. Dat komt neer op meer dan 310 hits per dag (waaronder gemiddeld 44 gestolen voertuigen per dag)

7 Europol EU JUSTITIËLE SAMENWERKING * De Schengenlanden hanteren een aantal specifieke voorschriften voor het faciliteren van de procedures betreffende wederzijdse justitiële samenwerking. Een daarvan is het beginsel ne bis in idem, dat garandeert dat een persoon niet voor dezelfde feiten twee keer wordt vervolgd en gestraft in verschillende landen van het Schengengebied. De meeste oorspronkelijke Schengenbepalingen inzake politiële en justitiële samenwerking zijn inmiddels opgenomen in EUwetgeving die van toepassing is in alle EU-lidstaten. EU 5

8 VISA * Aan buitenlandse burgers die het Schengengebied bezoeken en die visumplichtig zijn uit hoofde van Verordening (EG) nr. 539/2001, wordt een gemeenschappelijk Schengenvisum afgegeven. Dat visum geeft de houder ervan het recht zich vrij in het gehele Schengengebied te bewegen gedurende de geldigheidsduur ervan. Die bedraagt hoogstens negentig dagen. Voor een verblijf van meer dan negentig dagen en voor permanent verblijf in de Schengenlanden geldt evenwel de nationale wetgeving. * In 2012 werden wereldwijd meer dan 14 miljoen Schengenvisa afgegeven. Ter vergelijking: de Schengenlanden hebben net iets meer dan 1 miljoen visa voor verblijf van langere duur (meer dan negentig dagen) afgegeven. * De Schengenlanden werken samen om het voor de visumaanvragers gemakkelijker te maken om in eigen land of regio een Schengenvisum aan te vragen. * Alle consulaire posten van de Schengenlanden waar ook ter wereld passen dezelfde voorschriften voor de afgifte van visa toe. * Het VIS (visuminformatiesysteem), dat de lidstaten en de doorlaatposten aan de buitengrenzen met een gemeenschappelijke databank verbindt, is in oktober 2011 operationeel geworden en zal geleidelijk aan alle regio s van de wereld bestrijken. Het systeem vergemakkelijkt de verwerking van visumaanvragen bij consulaten van Schengenlanden overal ter wereld en maakt mede de controles aan de buitengrenzen efficiënter. 6

9 ORIS-MULTIMEDIA DPTO AUDIOVISUALES ASIEL * In 2012 hebben alle 27 EU-lidstaten bij elkaar, samen met Noorwegen en Zwitserland, ongeveer beslissingen in eerste aanleg over asielverzoeken genomen. In ongeveer een kwart van de gevallen werd het verzoek ingewilligd; bij drie kwart werd het verzoek verworpen. * Aan de hand van een specifieke regeling (de Dublinverordening) wordt vastgesteld welk land verantwoordelijk is voor de behandeling van een asielverzoek, teneinde te voorkomen dat eenzelfde persoon in verschillende Schengenlanden verscheidene asielverzoeken indient, en dat geen enkel van die landen het asielverzoek behandelt. Daartoe is een gegevensbank voor de uitwisseling van vingerafdrukken (Eurodac) gecreëerd. * Het Europees Parlement zet zijn besprekingen met het oog op de totstandbrenging van een gemeenschappelijk Europees asielstelsel (CEAS) voort. Daartoe dienen bestaande Europese rechtsinstrumenten op asielgebied te worden bijgewerkt opdat een hogere harmonisatiegraad wordt bereikt en de solidariteit tussen de lidstaten wordt versterkt. Voorts moet de praktische samenwerking worden verbeterd door middel van het in 2010 opgerichte Europees Ondersteuningsbureau voor asielzaken. 7

10 EU-LIDSTATEN DIE DEELNEMEN AAN HET SCHENGENGEBIED (*) 1995: België Duitsland Frankrijk Luxemburg Nederland Portugal Spanje 1997: Italië Oostenrijk 2000: Griekenland 2001: Denemarken Finland Zweden 2007: Estland Hongarije Letland Litouwen Malta Polen Slovenië Slowakije Tsjechië NIET-EU-LIDSTATEN DIE DEELNEMEN AAN HET SCHENGENGEBIED (*) 2001: Noorwegen IJsland 2008: Zwitserland 2011: Liechtenstein EU-LIDSTATEN DIE BEZIG ZIJN TOE TE TREDEN TOT HET SCHENGENGEBIED (*) Bulgarije Roemenië EU-LIDSTATEN DIE NIET DEELNEMEN AAN HET SCHENGENGEBIED (*) Cyprus Ierland Kroatië Verenigd Koninkrijk * September

11 LI: Liechtenstein LI

12 QC NL-C Rue de la Loi/ Wetstraat Bruxelles/Brussel BELGIQUE/BELGIË Tel doi: /62210