Bestuursopdracht Wmo Alblasserdam

Transcriptie

1 Bestuursopdracht Wmo Alblasserdam 1. Aanleiding De Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) gaat vanaf 2007 zijn intrede doen bij lokale overheden. De Tweede en Eerste Kamer hebben op voordracht van het kabinet besloten. Gemeenten krijgen de inhoudelijke en financiële verantwoordelijkheid voor het bieden van ondersteuning aan burgers die vanwege beperkingen niet zelfstandig en volwaardig kunnen deelnemen aan de samenleving. De gemeenten staan voor de taak om voor deze ondersteuning beleid te formuleren en zorg te dragen voor een adequate uitvoering. De Wmo stelt zowel maatschappelijke als organisatorische opgaven aan de gemeente. Het gaat dan met name om: 1. het ontwikkelen van strategische vaardigheden 2. het voeren van (keten)regie en netwerkmanagement op een breed terrein 3. het realiseren van integrale dienstverlening (bijvoorbeeld het Wmo-loket) 4. het professionaliseren en verzakelijken (bijvoorbeeld aanbesteden van zorg en welzijn) 5. het in staat zijn om transparant de geboekte resultaten financieel en maatschappelijk te verantwoorden (bijvoorbeeld een programmabegroting Wmo) Een belangrijke filosofie achter de Wmo is dat mensen weer zelf meer verantwoordelijkheid moeten nemen. De maatschappelijke opgave ligt dan ook op het vlak van: 1. het realiseren van een krachtige sociale structuur door zelforganisatie, maatschappelijke binding en eigen verantwoordelijkheid; 2. het organiseren van ondersteuning voor die mensen die door wat voor omstandigheden dan ook onvoldoende zelfredzaam zijn; De Wmo is onderverdeeld in zogenoemde prestatievelden. Tussen deze prestatievelden moeten de gemeenten samenhang aanbrengen en beschrijven wat men wil bereiken. Deze velden zijn: Prestatieveld 1. leefbaarheid en samenhang in buurt en wijk 2. op preventie gerichte ondersteuning van jeugdigen en ouders 3. informatie, advies en cliëntondersteuning 4. Ondersteuning mantelzorg en vrijwilligers 5. participatie van mensen met een beperking 6. voorzieningen voor mensen met een beperking 7. maatschappelijke opvang (w.o. vrouwenopvang) 8. bevorderen openbare geestelijke gezondheidszorg 9. ambulante verslavingszorg 2. Begrippen Binnen de Wmo worden een aantal centrale begrippen gebruikt. Voor de duidelijkheid worden een aantal van deze begrippen kort toegelicht: 1

2 Civil Society: binnen het huidige gebruik van deze term gaat het om herstel van gemeenschapszin en van op het algemeen welzijn gerichte vrijwillige verbanden (bijvoorbeeld vrijwilligersorganisaties, kerken, sportverenigingen, huurderverenigingen); Vermaatschappelijking van de zorg: het medeverantwoordelijk maken en betrekken van de samenleving bij de zorg in lokale gemeenschappen; Sociaal kapitaal: het vermogen tot samenwerken of het onderling verlenen van diensten in buurten en wijken; Compensatieplicht: Het compensatiebeginsel geeft gemeenten de opdracht voorzieningen te treffen ter compensatie van de beperkingen die hun burgers ondervinden in zelfredzaamheid en de maatschappelijke participatie. Deze voorzieningen op het gebied van maatschappelijke ondersteuning stellen burgers in staat om: a. een huishouden te voeren; b. zich te verplaatsen in en om de woning; c. zich lokaal te verplaatsen per vervoermiddel; d. medemensen te ontmoeten en op basis daarvan sociale verbanden aan te gaan Integraal: het opstellen en uitvoeren van beleid voor de Wmo in samenhang met diverse aanpalende beleidsterreinen. 3 Samenwerking in de Drechtsteden De gemeenten van de Drechtsteden hebben in opdracht van de toenmalige bestuurlijke commissie Sociaal beleid gewerkt aan een gezamenlijk beleidsplan. De reikwijdte van dit beleidsplan heeft zich in hoofdzaak tot één prestatieveld beperkt, namelijk prestatieveld zes: bevorderen van de participatie door het verstrekken van individuele verstrekkingen. Hiermee wordt ook een groot deel van de compensatieplicht ingevuld. De ISD krijgt van het Drechtstedenbestuur de opdracht om deze taak te gaan uitvoeren. Hiervoor is het nodig dat deze taak ondergebracht wordt in de Gemeenschappelijke Regeling Drechtsteden (GRD). De besluitvorming over het beleidskader en de verordening is aan de gemeenteraad. Het beleidskader van de Drechtsteden wordt voor 1 oktober 2006 vastgesteld door de gemeenteraad. De verordening wordt volgend jaar vastgesteld. Hiervoor is gekozen om de participatie van belangengroepen, zowel lokaal als regionaal, goed te borgen. Voor de gemeente Alblasserdam betekent dit dat voor januari 2007 de lokale structuur voor de participatie vorm gegeven moet worden (dit is een zogenoemde procesverplichting uit de Wmo). 4. Uitgangspunten De kaderuitspraken uit het Wmo beleidskader van de Drechtsteden zijn ook van toepassing op het ontwikkelen van een lokale visie op de Wmo. Deze kaderuitspraken zijn voor het grootste deel van toepassing op de individuele verstrekkingen. Een aantal van deze kaderuitspraken hebben implicaties voor bijvoorbeeld de invulling van de loketfunctie. Naast deze kaderuitspaken wil ons college graag de volgende uitgangspunten hanteren voor de lokale beleidsvoorbereiding: 1. Wij ontwikkelen ons beleid in samenwerking met andere partijen, zowel met de gemeenteraad als met de lokale nog op te richten Wmo-raad en aanbieders. Hiermee voldoen wij aan de procesverplichtingen uit de wet. 2

3 2. Wij positioneren ons als lokale regisseur en gedragen ons wisselend als partner en als opdrachtgever. Rollen en beleidsinstrumenten worden afgestemd op het netwerk van actoren binnen de verschillende prestatievelden van de Wmo. 3. Wij ontwerpen onze Wmo visie en beleid integraal. Als het nodig is wordt bestaand beleid herijkt. 4. Wij zoeken op een actieve manier de samenwerking binnen de Drechtsteden. Hiermee zijn zowel de belangen van onze burgers als die van onze organisatie het beste gediend. 5. De lokale aanpak Meedoen en erbij horen is voor het sociale beleid van de gemeente al enige tijd het uitgangspunt. Dit is in de Driepartijenovereenkomst van 28 maart nog eens bevestigd: een warm hart is nodig om ervoor te zorgen dat zoveel mogelijk Alblasserdammers mee kunnen blijven doen in de samenleving. Het college wil dit doen door goed naar inwoners en instellingen te luisteren en aan de hand hiervan met gezond verstand heldere besluiten te nemen. De komst van de Wmo verandert weinig aan de visie van de gemeente. Een belangrijk knelpunt is echter dat onze gemeente niet integraal heeft beschreven hoe deze visie verwezenlijkt moet worden. Daarnaast krijgt de gemeente met de komst van de Wmo ook meer verantwoordelijkheden. Gezien de maatschappelijke trends en het profiel van de gemeente moet met deze verantwoordelijkheid op een zorgvuldige en creatieve wijze worden omgesprongen. Om beleid te voeren voor de Wmo die toekomstbestendig is kiezen wij voor een brede opvatting van de Wmo. Dit betekent volgens ons dat wij inzetten op vier onderling verbonden zaken: 1. Allereerst gaan wij stimuleren dat mensen zelf hun zorg regelen; 2. Daarnaast gaan wij de onderlinge dienstverlening (bijvoorbeeld mantelzorg en vrijwilligerswerk) versterken. 3. Om zelfstandigheid te bevorderen is het noodzakelijk dat er voldoende algemene voorzieningen zijn die bovendien aansluiten bij de vraag (zoals voorzieningen om langer zelfstandig te wonen en toegankelijkheid). 4. Indien nodig kan er een beroep gedaan worden op specifieke individuele voorzieningen (zoals WVG en de hulp in de huishouding). Om deze brede opvatting verder vorm te kunnen geven moeten er voor de lange termijn strategische keuzes gemaakt gaan worden. Dit is nodig omdat nu geen helder beeld is hoe wij het meedoen van inwoners en kwetsbare inwoners in het bijzonder in onze gemeente willen vormgeven. Afhankelijk hiervan kunnen wij onze ondersteunende en regisserende rol beter invullen. Naast het maken van een visie is het van belang om prioriteit te geven aan twee andere aspecten van de Wmo, te weten de lokale participatie en het Wmo-loket. Lokale participatie Allereerst moet de lokale participatie vorm gegeven worden. Dit is een wettelijke verplichting. Dit moet voor januari 2007 gebeuren omdat deze participatie nodig is bij het opstellen van de verordening, de visie en tenslotte het lokale beleidskader (deze laatste moet voor 1 januari 2008 worden opgesteld). Wmo-loket Het tweede onderdeel wat prioriteit behoeft is het vormgeven van de informatie en adviesfunctie rond ondersteuning. In de praktijk komt dit neer op het inrichten van een lokale loketfunctie (zowel fysiek, digitaal als telefonisch). De kwaliteitseisen voor het loket staan geformuleerd in het Wmo beleidskader Drechtsteden (zie kader). De gemeenten blijven zelf 3

4 de regisseur van het loket en zijn dus ook zelf verantwoordelijk voor de inrichting van het loket. De ISD is vanuit haar verantwoordelijkheid voor de uitvoering van individuele voorzieningen en belangrijke partner in het lokale loket. Zij blijven verantwoordelijk voor de werkprocessen die hiermee gemoeid gaan. Kader 1: Kwaliteitseisen Wmo-loket 1. lage drempel Uitgangspunt voor het Hulp en Adviesloket is dat het laagdrempelig is. Dit betekent naast een fysiek loket met voldoende openingstijden, vooral een goede telefonische en digitale bereikbaarheid. Daarbij dient voldoende bekendheid aan dit loket te worden gegeven. 2. terrein informatie en advies Er wordt informatie en advies gegeven over 1) alle functies van het loket inclusief de prestatievelden van de Wmo 2) de AWBZ. Gemeenten beslissen zelf op grond van hun lokale situatie welke organisaties zij betrekken. 3. objectiviteit, neutraliteit en onafhankelijk van zorgaanbieders Burgers moeten kunnen rekenen op objectieve en neutrale informatie en advies. Organisaties van zorgvragers stellen forse eisen aan de loketfunctie. Men staat een onafhankelijk loket voor waar alle vragen op het gebied van wonen, zorg en welzijn in behandeling worden genomen. Aan het loket worden daarom geen zorgaanbieders verbonden. 4. doorsturen van de vraag en niet de cliënt De communicatie tussen de lokale loketten en het backoffice van de ISD en de backoffices van andere organisaties wordt zo geregeld, dat de vraag kan worden doorgestuurd en niet de cliënt. 5. snelle en transparante indicering Uit klanttevredenheidsonderzoeken is gebleken dat de burgers de snelheid waarmee de ondersteuning tot stand komt erg belangrijk vinden. Te lange procedures kunnen de periode tussen aanmelding en daadwerkelijke ondersteuning onnodig verlengen. 6. waarborgen door de integraliteit met de AWBZ Veel mensen met een indicatie voor thuishulp, hebben ook voorziening van de AWBZ. Omdat de indicatie voor de huishoudelijke verzorging gedaan wordt door de gemeente en de AWBZ indicaties door het CIZ, is het vanuit een oogpunt van de burger nodig dat er een goede afstemming is. Een goede samenwerking tussen CIZ en de gemeenten is een voorwaarde om de burgers op een juiste wijze te adviseren en ondersteunen. 7. deskundigheid en integraliteit De taken die aan de loketfunctie worden toebedeeld zijn zeer divers. Dit vraagt een grote mate van deskundigheid van zowel het personeel van het backoffice als van de frontoffices in de gemeenten. 8. klantgerichtheid De uitvoering van de informatie en adviesfunctie vraagt om een professionele en klantvriendelijke bejegening van de burger. 9. kennis van de lokale sociale kaart Een grondige en actuele kennis van de lokale sociale kaart is van niet te onderschatten belang. 6. Regie De WMO bestrijkt een breed veld met daarin vele actoren en belanghebbenden. De Wmo is onderverdeeld in zogenaamde prestatievelden die voor een deel een eigen karakterisering hebben. De prestaties die de gemeenten moeten leveren in de Wmo hebben als hoofddoel het bevorderen van de maatschappelijke participatie en de zelfredzaamheid. Voor alle te leveren prestaties krijgen de gemeenten de wettelijke verantwoordelijkheid. Dit vormt de grondslag voor onze positionering als regievoerder. De in paragraaf 4 genoemde visie moet per prestatieveld verder worden geconcretiseerd. Hierdoor zijn wij in staat om onze rol en de in te zetten beleidsinstrumenten per prestatieveld sterk en helder neer te zetten. 4

5 7. Bestuurlijke aansturing Het hoofddoel van de Wmo is het bevorderen van de maatschappelijke participatie en het vergroten van de zelfredzaamheid van onze burgers. Om dit doel te bereiken moeten de beleidsterreinen die hiermee te maken hebben (zoals onder andere jeugdbeleid, sport, onderwijs, volksgezondheid, zorg, wonen) afgestemd zijn op de Wmo visie en het hier opvolgende beleidskader. Het gaat immers om integraal beleid. In de Wmo ligt een sterke nadruk op de portefeuilles welzijn, WVG en maatschappelijke opvang. Het bestuurlijke primaat ligt gezien de inhoud dan ook bij de portefeuillehouder welzijn, die coördinerend optreed. De verantwoordelijke wethouder Wmo heeft op regelmatige basis overleg met de ambtelijke eindverantwoordelijke uit het coördinatieteam: het afdelingshoofd RMO. 8. Financiën en capaciteit Het mag duidelijk zijn dat de beleidsvoorbereidingen op de Wmo een behoorlijk beslag legt op de capaciteit van de ambtelijke organisatie. Het is zeer waarschijnlijk dat verschillende mensen uit de organisatie (vooral van de afdelingen RMO en Financiën en Control) een bijdrage moeten leveren aan het project. Ingeschat wordt dat dit een belasting betekent van ongeveer 1600 uur. Dit komt voornamelijk ten last van de afdelingen RMO, bestuurszaken en financiën & control (zie voor de specificatie het bijgevoegde projectplan). In de loop van het project moeten kosten worden gemaakt. Het gaat hierbij om kosten voor communicatie (folders, interactieve beleidsvorming), workshops, externe deskundigheid, opleidingen voor personeel, ICT-aanpassingen en onvoorziene uitgaven. Het rijk heeft hiervoor in 2005 een invoeringsbudget beschikbaar gesteld. Voor Alblasserdam betekende dit Hiervan is nog beschikbaar. Voor de besteding worden verder voorstellen gedaan. 9. De opdracht De opgaven waarvoor de gemeente staan moeten voor een deel op korte termijn en voor een deel op lange termijn worden gerealiseerd. Daarnaast is met de Drechtsteden afgesproken om regionaal uitvoering te geven aan het verstrekken van de individuele verstrekkingen. In paragraaf vijf zijn de belangrijkste onderwerpen benoemd die op korte termijn geregeld moeten worden. De opdracht aan het coördinatie team wordt: 1 Ontwikkel een lokale lange termijn visie op de WMO en betrek hierin de rol van de civil society en de vermaatschappelijking van de zorg, zodat maatschappelijke participatie en zelfredzaamheid van burgers wordt bevorderd. 2 Stel een implementatieplan op voor het Wmo-loket die op 1 januari 2007 operationeel moeten zijn. Verbindt deze inhoudelijke opgave aan de organisatie en bedrijfsvoering. 3 Stel een implementatieplan op voor de borging van de lokale participatie van groepen die belang hebben bij maatschappelijke ondersteuning. Het implementatieplan moet leiden tot een lokale Wmo-raad die dit jaar nog geïnstalleerd wordt. 5

6 4 Stel een lokaal beleidskader Wmo op voor 1 januari