Titel kopje. Belofte maakt niet altijd schuld

Transcriptie

1 Titel kopje Belofte maakt niet altijd schuld

2 Inhoud 1. Aanleiding 2. In coma geen lijden 3. Bewustzijn en GCS 4. 2 situaties en 2 redeneringen 5. Bewustzijnsverlaging naar oorzaak 6. Belofte van de arts 7. Besluitvorming 8. Samenvatting en conclusie

3 Aanleiding (1) Twijfel ondraaglijk lijden Rte onzorgvuldig OM Na ziekteproces en begeleiding besluit tot euthanasie Aan alle eisen voldaan Kort voor afgesproken uitvoering raakt patiënt in coma Coma is geen lijden Dilemma voor College

4 Titel kopje

5 Duidelijk dat er nog veel onduidelijk is

6 Duidelijkheden en onduidelijkheden 1. In coma geen lijden 2. Rol van de wilsverklaring 3. Maakt belofte schuld?

7 In coma geen lijden (1) WTL: ondraaglijk en uitzichtloos lijden Lijden is met smart ervaren: bewust zijn HR: Schoonheim-arrest: Wie buiten bewustzijn is kan niet meer lijden, dus ook niet ondraaglijk lijden Hoofdregel: afzien van euthanasie, want strafbaar!

8 Bewustzijn en GCS (1) Mate van bewustzijnsverlaging: Glasgow Coma Scale 1. Openen van de ogen (E) 2. Motorische reactie (M) 3. Verbale reactie (V) EMV-score

9 Bewustzijn en de GCS (2) 1. Openen van de ogen (E) houdt ogen gesloten 1 opent ogen na toediening pijnprikkel 2 opent ogen op aanspreken 3 heeft ogen spontaan open 4 2. Motorische reactie (M) geen reactie op pijnprikkel 1 strekt op pijnprikkel 2 buigt abnormaal op pijnprikkel 3 trekt terug op pijnprikkel 4 lokaliseert pijnprikkel 5 voert opdrachten uit 6 3. Verbale reactie (V) maakt geen geluid 1 maakt alleen geluiden, geen woorden 2 produceert enkele woorden 3 is verward, geeft onjuiste antwoorden 4 is georiënteerd, geeft juiste antwoorden 5

10 Bewustzijn en de GCS (5) EMV-score specifieke vorm verlaagd bewustzijn 3 4 EMV-score 3 t/m 6: coma geen lijden 5 Niet wakker en niet bewust-van 6 7 Verlaagd bewustzijn 8 (EMV-score 3 t/m 12) 9 EMV-score 7 t/m 12 lijden valt niet 10 Niet wakker, soms bewust-van uit te sluiten Geen adequate communicatie meer mogelijk

11 Twee situaties en twee redeneringen (1) Patiënt in verlaagd bewustzijn geraakt tussen daadwerkelijk genomen besluit euthanasie (en aan de zorgvuldigheidseisen is voldaan). Dan zijn er 2 situaties: 1. Toont geen lijden euthanasie kan niet 2. Waarneembare tekenen van lijden: kreunen, benauwdheid, onrust, verwardheid

12 Twee situaties en twee redeneringen (2) Waarneembare tekenen van lijden: kreunen, benauwdheid, onrust, verwardheid (situatie 2). Is lijden zo ernstig dat het ondraaglijk is? 1. Communicatie is niet mogelijk: uitgesloten om ondraaglijkheid vast te stellen; 2. Maar het staat niet vast dat ondraaglijkheid afwezig is: continuïteit van lijden.

13 Twee situaties en twee redeneringen (3) Onaanvaardbaar om mogelijk (ondraaglijk) lijden voor te laten duren (kreunen, benauwdheid, onrust, verwardheid): 1. Als arts de eerste redenering verdedigbaar vindt (geen communicatie): adequate palliatie; 2. Kan de arts zich vinden in de continuïteit van het lijden, dan kan de euthanasie na overleg met collega, conform afspraak worden uitgevoerd.

14 Bewustzijnsverlaging naar oorzaak (1) Naast de diepte van coma ook onderscheid naar oorzaak: 1. Beloop ziekte en complicaties 2. Medicamenteus handelen met verlaagd bewustzijn als onbedoeld neveneffect Plausibel en mogelijk reversibel 1. Verlaagde bewustzijn continueren? 2. Toediening verlagen tot patient weer aanspreekbaar is? Het kan aanvaardbaar zijn de euthanasie uit te voeren, ook als de waarneembare tekenen ontbreken.

15 Rol van de wilsverklaring (1) De wil van de patiënt is niet de enige grond voor euthanasie: de wil kan alleen gevolgd worden als er sprake is van ondraaglijk en uitzichtloos lijden. Verlies van waardigheid en ontluistering kunnen niet meer als ondraaglijk lijden worden beschouwd Het moet duidelijk zijn op welke omstandigheden, binnen Wtl, het verzoek betrekking heeft Het verzoek moet dus expliciet zijn: Wat houdt ondraaglijk lijden voor deze patiënt in?

16 Belofte arts Artsen voelen zich gehouden aan belofte patiënt, maar er is altijd een uitzonderingsclausule: belofte kan ongeldig worden Geen toezeggingen doen die niet waar kunnen worden gemaakt Maak tijdig expliciet dat euthanasie bij verlaagd bewustzijn in principe niet geoorloofd is

17 Samenvatting Hoofdregel: in coma geen lijden bespreken: belofte maakt niet altijd schuld Verlaagd bewustzijn (mbv GCS): geen zichtbaar lijden geen euthanasie waarneembare tekenen: 1) geen communicatie, geen euthanasie wel palliatie en 2) continuïteit lijdensdruk: euthanasie kan, na overleg doorgaan Verlaagd bewustzijn veroorzaakt door medicamenteus handelen: wanneer plausibel en mogelijk reversibel kan euthanasie zonder waarneembare tekenen van lijden Conclusies KNMG-richtlijn beschermt arts en patiënt Arts kan kiezen, maar moet bij waarneembaar lijden wel handelen Patiënt is geen consument die kan kiezen Regels voor euthanasie niet verruimd